امنیت: از جان تا ایمان، راهی به سوی آرامش (با نگاهی به آموزه‌های اهل‌بیت)

مقدمه:

امنیت، گوهری نایاب در پهنه پرآشوب زندگی بشری، همواره آرزوی دیرین و نیاز بنیادین انسان بوده است. از ابتدای تاریخ تا به امروز، جوامع بشری در تلاش برای دستیابی به این موهبت الهی، راهکارهای گوناگونی را آزموده‌اند.

اما امنیت، تنها در سایه استقرار عدالت، برقراری نظم و قانون، و پاسداشت حقوق انسانی محقق نمی‌شود. بلکه، ریشه‌های عمیق‌تری در باورها، ارزش‌ها و اعتقادات یک جامعه دارد.

در این میان، آموزه‌های آسمانی اسلام و تعالیم گران‌سنگ اهل‌بیت عصمت و طهارت (علیهم‌السلام)، چراغ راهی فروزان برای دستیابی به امنیتی پایدار و همه‌جانبه هستند. امنیتی که فراتر از حفظ جان و مال، به آرامش روح و روان، و تعالی معنوی انسان می‌اندیشد.

این مقاله، با عنوان «امنیت: از جان تا ایمان، راهی به سوی آرامش (با نگاهی به آموزه‌های اهل‌بیت)»، در پی آن است تا با تکیه بر آیات نورانی قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم‌السلام)، به ویژه دیدگاه‌های امام رضا (ع) و امام مهدی (عج)، ابعاد گوناگون امنیت را تبیین نماید.

از امنیت جانی و مالی گرفته تا امنیت عرضی، سیاسی، فرهنگی و قضایی، همه در این نوشتار مورد بررسی قرار خواهند گرفت. هدف غایی، ارائه تصویری جامع از امنیت در پرتو آموزه‌های اهل‌بیت (ع) و ارائه راهکارهایی عملی برای تحقق آن در جامعه امروز است. باشد که این تلاش، گامی کوچک در راستای ایجاد جامعه‌ای امن، آرام و سعادتمند باشد.

امنیت: از جان تا ایمان، راهی به سوی آرامش (با نگاهی به آموزه‌های اهل‌بیت)

ا- امنیت و سلامتی: دو نعمت ناشناخته الهی در کلام پیامبر (ص)

این روایت گهربار از پیامبر اکرم (ص) بر اهمیت دو نعمت بزرگ، یعنی امنیت و سلامتی، تاکید دارد و متاسفانه، قدر این دو نعمت به درستی شناخته نمی‌شود. حضرت محمد (ص) می‌فرمایند: «نِعمَتانِ مَکفُورَتانِ: الأمنُ والعافِیَةُ؛ دو نعمت است که شکر آنها گزارده نمی‏شود: امنیّت و سلامتی» [۱]. در ادامه، به بررسی بیشتر این دو نعمت و ارتباط آن‌ها با یکدیگر می‌پردازیم:

1. امنیت: نیاز اساسی بشر و بستر شکوفایی
امنیت، به معنای رهایی از ترس، تهدید و آسیب، یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری است. بدون امنیت، زندگی فردی و اجتماعی مختل شده و امکان پیشرفت و شکوفایی از بین می‌رود. امنیت، بستر لازم برای فعالیت‌های اقتصادی، فرهنگی، علمی و سیاسی را فراهم می‌کند. در یک جامعه امن، افراد می‌توانند با آرامش خاطر به کار و تلاش بپردازند، استعدادهای خود را شکوفا کنند و در جهت توسعه و پیشرفت جامعه گام بردارند.

امنیت در قرآن: قرآن کریم نیز به اهمیت امنیت اشاره کرده و آن را از جمله نعمت‌های الهی بر شمرده است. در سوره ابراهیم، آیه 35 می‌خوانیم: «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً» (و [یاد کن] هنگامی که ابراهیم گفت: پروردگارا، این شهر را ایمن گردان). این آیه نشان می‌دهد که حضرت ابراهیم (ع) نیز امنیت را به عنوان یک خواسته مهم از خداوند متعال درخواست کرده است [۲].

نقش امنیت در سلامت روان: امنیت، نقش مهمی در سلامت روان افراد دارد. زندگی در محیطی ناامن و پر از تهدید، باعث ایجاد استرس، اضطراب و افسردگی می‌شود. در مقابل، احساس امنیت، باعث آرامش، اعتماد به نفس و امید به آینده می‌شود.

2. سلامتی: سرمایه زندگی و لازمه بهره‌مندی از نعمت‌ها
سلامتی، به معنای داشتن جسم و روانی سالم، یکی دیگر از نعمت‌های بزرگ الهی است. انسان سالم، می‌تواند از زندگی خود لذت ببرد، به اهداف خود دست یابد و در خدمت جامعه باشد. سلامتی، سرمایه‌ای است که باید از آن محافظت کرد و برای حفظ آن تلاش نمود.

سلامتی در قرآن: قرآن کریم نیز به اهمیت سلامتی اشاره کرده و بر حفظ آن تاکید دارد. در سوره بقره، آیه 195 می‌خوانیم: «وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ» (و خود را با دستان خود به هلاکت نیفکنید). این آیه به طور غیر مستقیم بر حفظ سلامتی و دوری از عوامل آسیب‌زا تاکید دارد [۳].

ارتباط امنیت و سلامتی: امنیت و سلامتی، دو نعمت مرتبط با یکدیگر هستند. فقدان امنیت، می‌تواند به سلامتی جسم و روان آسیب برساند. به عنوان مثال، جنگ، خشونت و ناآرامی، باعث ایجاد آسیب‌های جسمی و روانی در افراد می‌شود. در مقابل، سلامتی نیز می‌تواند به تقویت امنیت کمک کند. افراد سالم، می‌توانند در جهت حفظ امنیت جامعه خود تلاش کنند.

3. شکرگزاری: راهی برای حفظ و افزایش نعمت‌ها
همانطور که پیامبر اکرم (ص) در حدیث فوق فرمودند، بسیاری از مردم، قدر نعمت امنیت و سلامتی را نمی‌دانند و شکر آن‌ها را به جا نمی‌آورند. شکرگزاری، تنها به معنای گفتن "الحمدلله" نیست، بلکه به معنای قدر دانستن نعمت‌ها، استفاده صحیح از آن‌ها و تلاش برای حفظ و افزایش آن‌ها است.

برای شکرگزاری از نعمت امنیت، باید در جهت حفظ و تقویت آن تلاش کنیم، از ایجاد ناامنی و بی‌نظمی پرهیز کنیم و با قانون‌شکنی و جرم و جنایت مبارزه کنیم. برای شکرگزاری از نعمت سلامتی، باید از جسم و روان خود مراقبت کنیم، به تغذیه سالم و ورزش اهمیت دهیم و از عوامل آسیب‌زا دوری کنیم.

2- ارزش‌های بنیادین زندگی در کلام پیامبر (ص): عمل، آزمودن، سلامت، امنیت و شادمانی
این حدیث حکیمانه از پیامبر اکرم (ص) به ما می‌آموزد که ارزش واقعی چیزها در گرو پیوند آن‌ها با عناصر سازنده و مکمل است. حضرت محمد (ص) می‌فرمایند:

«لا خَیرَ فِی القَولِ إلّا مَعَ الفِعلِ ، ولا فِی المَنظَرِ إلّا مَعَ المَخبَرِ ... ولا فِی الحَیاةِ إلّا مَعَ الصِّحَّةِ ، ولا فِی الوَطَنِ إلّا مَعَ الأَمنِ وَالسُّرورِ؛ در گفتارِ بى‏کردار، و دیدنِ بى‏آزمودن ... و زندگى بدون سلامت، و وطن بدون امنیّت و شادمانى، خیرى نیست» [۵]. در این حدیث، پیامبر (ص) به پنج ارزش اساسی اشاره می‌کنند که فقدان آن‌ها، باعث بی‌ارزش شدن سایر جنبه‌های زندگی می‌شود.

1. گفتار با کردار (القَولِ إلّا مَعَ الفِعلِ):
سخن گفتن بدون عمل، ارزشی ندارد. گفتاری ارزشمند است که با عمل همراه باشد و درستی و صداقت گوینده را نشان دهد.

تطابق قول و عمل در اسلام: در اسلام، به تطابق قول و عمل تاکید فراوانی شده است. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ» (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چرا چیزی می‌گویید که انجام نمی‌دهید؟) [۶].

2. دیدن با آزمودن (المَنظَرِ إلّا مَعَ المَخبَرِ):
ظاهر فریبنده، بدون شناخت باطن، ارزشی ندارد. دیدن و قضاوت کردن باید با تحقیق و بررسی همراه باشد تا به شناخت درست و واقعی منجر شود.

اهمیت شناخت در اسلام: در اسلام، به شناخت و آگاهی تاکید فراوانی شده است. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: «اُطلُبُوا العِلمَ مِنَ المَهدِ إلَى اللَّحَدِ» (ز گهواره تا گور دانش بجوی) [۷].

3. زندگی با سلامت (الحَیاةِ إلّا مَعَ الصِّحَّةِ):
زندگی بدون سلامتی، لذتی ندارد. سلامتی، شرط لازم برای بهره‌مندی از زندگی و انجام فعالیت‌های مختلف است. سلامتی، نعمتی الهی: سلامتی، نعمتی بزرگ از جانب خداوند است که باید قدر آن را دانست و برای حفظ آن تلاش کرد.

4. وطن با امنیت (الوَطَنِ إلّا مَعَ الأَمنِ):
وطن بدون امنیت، قابل سکونت نیست. امنیت، شرط لازم برای زندگی آرام و آسوده در وطن است. اهمیت امنیت در وطن: امنیت، از جمله مهم‌ترین عواملی است که باعث می‌شود انسان به وطن خود احساس تعلق و دلبستگی کند.

5. وطن با شادمانی (الوَطَنِ إلّا مَعَ السُّرورِ):
وطن تنها با امنیت کافی نیست، بلکه باید مکانی برای شادمانی و نشاط نیز باشد. شادمانی، باعث افزایش امید به زندگی و تقویت روحیه افراد می‌شود.

نقش شادمانی در پیشرفت جامعه: شادمانی، نقش مهمی در پیشرفت و توسعه جامعه دارد. افراد شاد، با انگیزه بیشتری به کار و تلاش می‌پردازند و در جهت بهبود زندگی خود و دیگران گام برمی‌دارند.

این حدیث شریف، به ما یادآوری می‌کند که برای داشتن یک زندگی ارزشمند و سعادتمند، باید به تمام ابعاد زندگی توجه کنیم و تلاش کنیم تا بین آن‌ها تعادل برقرار کنیم. عمل کردن به گفتار، شناخت درست، حفظ سلامتی، ایجاد امنیت و شادمانی در وطن، از جمله عواملی هستند که می‌توانند به ما در رسیدن به این هدف کمک کنند.

3- امنیت و رهایی از ترس در دعای پیامبر (ص)
این دعای نورانی از پیامبر اکرم (ص) در تعقیبات نماز ظهر، به اهمیت امنیت به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان اشاره دارد. حضرت محمد (ص) در این دعا به خداوند متعال عرض می‌کنند: «اللّهُمَّ لا تَدَع لی ذَنبا إلّا غَفَرتَهُ، ولا هَمّا إلّا فَرَّجتَهُ، ولا سُقما إلّا شَفَیتَهُ، ولا عَیبا إلّا سَتَرتَهُ، ولا رِزقا إلّا بَسَطتَهُ، ولا خَوفا إلّا آمَنتَهُ؛

بار خدایا! هر گناهى دارم، بیامرز، هر نگرانى و اندوهى دارم، بزُداى، هر بیمارى‏اى دارم، بهبود بخش، هر عیبى دارم، بپوشان، و روزى‏ام را گشایش ده، و ترس مرا به امنیّت بدل فرما» [8]. در این دعا، پیامبر (ص) به طور خاص، تبدیل ترس به امنیت را از خداوند طلب می‌کنند که نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در زندگی انسان است.

طلب امنیت و رهایی از ترس:
پیامبر (ص) در این دعا از خداوند می‌خواهند که ترس و ناامنی را از ایشان دور کند و به جای آن، امنیت و آرامش عطا فرماید. «وَلا خَوفا إلّا آمَنتَهُ» به طور مستقیم به این موضوع اشاره دارد.

نقش ایمان در ایجاد امنیت: ایمان به خدا و توکل بر او، نقش مهمی در ایجاد امنیت و آرامش در زندگی انسان دارد. وقتی انسان به قدرت و حکمت الهی ایمان داشته باشد، از بسیاری از ترس‌ها و نگرانی‌ها رهایی می‌یابد.

امنیت در قرآن: قرآن کریم نیز به اهمیت امنیت اشاره کرده و آن را از جمله نعمت‌های الهی بر شمرده است. در سوره ابراهیم، آیه 35 می‌خوانیم: «وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً» (و [یاد کن] هنگامی که ابراهیم گفت: پروردگارا، این شهر را ایمن گردان) [9].

این دعای ارزشمند، به ما می‌آموزد که امنیت، یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان است و باید همواره از خداوند بخواهیم تا ما را در پناه خود حفظ کند و از هرگونه ترس و ناامنی دور نگه دارد.

4- دعای رؤیت هلال: طلب امنیت و ایمان
پیامبر اکرم (ص) هنگام رؤیت هلال ماه، دعایی می‌خواندند که در آن، علاوه بر طلب برکت و توفیق، بر اهمیت امنیت و ایمان نیز تاکید شده است. ایشان می‌فرمودند:

«اللّه‏ُ أکبَرُ، اللّهُمَّ أهِلَّهُ عَلَینا بِالأَمنِ وَالإیمانِ، وَالسَّلامَةِ وَالإِسلامِ، وَالتَّوفیقِ لِما یُحِبُّ رَبُّنا ویَرضى، رَبُّنا ورَبُّکَ اللّه‏ُ؛ بزرگ‏تر است خدا. بار خدایا! این [ماه] را با امنیّت و ایمان، و سلامت و اسلام، و توفیق به آنچه ـ تو اى پروردگار ما ـ دوست دارى و مى‏پسندى، براى ما نو گردان. پروردگار ما و تو [اى ماه!] خداست» [۱0]. این دعا نشان می‌دهد که امنیت و ایمان، دو رکن اساسی برای یک زندگی سعادتمندانه هستند.

امنیت و ایمان، دو نعمت همراه:
در این دعا، پیامبر (ص) امنیت و ایمان را در کنار هم از خداوند طلب می‌کنند. این نشان می‌دهد که این دو، ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و هر کدام، مکمل دیگری است.

ایمان، زمینه‌ساز امنیت: ایمان به خدا و اعتقاد به ارزش‌های الهی، باعث می‌شود که انسان از بسیاری از ترس‌ها و نگرانی‌ها رهایی یابد و احساس امنیت و آرامش کند.

امنیت، بستر رشد ایمان: در یک جامعه امن و باثبات، افراد می‌توانند با آسودگی خاطر به عبادت و انجام فرایض دینی بپردازند و ایمان خود را تقویت کنند.دعای رؤیت هلال، یادآور این نکته است که امنیت و ایمان، دو نعمت بزرگ الهی هستند که باید همواره برای حفظ و تقویت آن‌ها تلاش کنیم.

5- اهمیت امنیت از دیدگاه امام علی (ع)
امام علی (ع) در سخنان گهربار خود، به اهمیت امنیت و نقش آن در جامعه و حکومت، تاکید فراوانی داشته‌اند. دو حدیث زیر، نمونه‌ای از این تاکیدات است:

1. وطن ناامن، بدترین وطن:
امام علی (ع) می‌فرمایند: «شَرُّ الأوطانِ ما لَم یَأمَن فیهِ القُطّانُ؛ بدترین وطن، وطنی است که ساکنانش در آن ایمن نباشند» [۱1]. این سخن، به وضوح نشان می‌دهد که امنیت، شرط اساسی برای یک زندگی آرام و سعادتمندانه در وطن است.

امنیت، لازمه پیشرفت: در یک جامعه ناامن، امکان پیشرفت و توسعه در زمینه‌های مختلف وجود ندارد. افراد، به جای تمرکز بر کار و فعالیت، همواره نگران امنیت خود و خانواده‌شان هستند.

2. نقش نیروهای مسلح در تامین امنیت:
امام علی (ع) در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «الجُنُوُد بِإذنِ اللَّهِ حُصُونُ الرَّعیَّةِ وَ زَینُ الوُلاةِ وَ عِزُّالدِّینِ وَ سُبُلُ الأَمنِ وَ لَیسَ تَقُومُ الرَّعِیِّةُ إلّا بِهِم؛ سربازان، به اذن خداوند، دژ مردم، زینت زمامداران، مایه عزّت دین و امنیّت‏اند و کار شهروندان، جز به آنان استوار نمی‏شود» [۱2].

این سخن، نقش حیاتی نیروهای مسلح را در تامین امنیت جامعه و حفظ نظام نشان می‌دهد.وظایف نیروهای مسلح: نیروهای مسلح، وظیفه دارند با تمام توان از مرزهای کشور و امنیت شهروندان دفاع کنند و در برابر هرگونه تهدید، ایستادگی نمایند.

از دیدگاه امام علی (ع)، امنیت، از چنان اهمیتی برخوردار است که بدون آن، زندگی در وطن، ارزشی ندارد. ایشان همچنین، نقش نیروهای مسلح را در تامین امنیت جامعه، بسیار مهم و حیاتی می‌دانند.

6- هدف حکومت و نقش رهبری در تامین امنیت از منظر امام علی (ع)
امام علی (ع) در سخنان خود، به اهداف اصلی حکومت و وظایف رهبران در قبال مردم اشاره کرده‌اند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، تامین امنیت و ایجاد عدالت در جامعه است. دو حدیث زیر، به این موضوع می‌پردازند:

1. امنیت مظلومان، هدف قیام:
امام علی (ع) در خطبه ۱۳۱ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «اللّهُمَّ إنَّکَ تَعلَمُ أنَّهُ لَم یَکُنِ الَّذی کانَ مِنّا مُنافَسَةً فی سُلطانٍ، ولَا التِماسَ شَیءٍ مِن فُضولِ الحُطامِ، ولکِن لِنَرُدَّ المَعالِمَ مِن دینِکَ، ونُظهِرَ الإِصلاحَ فی بِلادِکَ، فَیَأمَنَ المَظلومونَ مِن عِبادِکَ، وتُقامَ المُعَطَّلَةُ مِن حُدودِکَ؛

بار خدایا! تو مى‏دانى که آنچه از ما سر زد، از سرِ قدرت‏طلبى، یا به دست آوردن چیزى از حُطام بى‏ارزش دنیا نبود؛ بلکه براى این بود که نشانه‏هاى دینت را بازگردانیم و در شهرهایت، آبادانى پدیدار سازیم تا بندگان ستمدیده‏ات در امنیّت باشند و احکام بر زمین مانده‏ات بر پا شوند» [۱۳].

این سخن نشان می‌دهد که هدف اصلی امام (ع) از پذیرش حکومت، برقراری عدالت و امنیت برای مظلومان و اجرای احکام الهی بوده است.عدالت، زیربنای امنیت: در جامعه‌ای که عدالت برقرار باشد، احساس امنیت و آرامش در بین افراد بیشتر خواهد بود. زیرا هر کس می‌داند که حقوقش محفوظ است و کسی نمی‌تواند به او ظلم کند.

2. امنیت راه‌ها، وظیفه حاکم:
امام علی (ع) در خطبه ۴۰ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «لابُدَّ لِلنّاسِ مِن أمیرٍ بَرٍّ أو فاجِرٍ ، یَعمَلُ فی إمرَتِهِ المُؤمِنُ ، ویَستَمتِعُ فیهَا الکافِرُ، ویُبَلِّغُ اللّه‏ُ فیهَا الأَجَلَ، ویُجمَعُ بِهِ الفَیءُ، ویُقاتَلُ بِهِ العَدُوُّ، وتَأمَنُ بِهِ السُّبُلُ؛

مردم را ناگزیر فرمانروایى باید، نیک یا بد؛ تا در [سایه] فرمان‏روایى او مؤمن، کار خویش (طاعت خدا) کند و کافر، بهره خویش ببَرَد، و خداوند، هر کس را به اجل مقدّرش برساند، و به وسیله او مالیات‏ها جمع‏آورى گردد و با دشمن، جنگ شود و راه‏ها امن گردند» [۱۴]. در این سخن، امام (ع) تامین امنیت راه‌ها را از جمله وظایف اصلی حاکم برمی‌شمارند.

اهمیت امنیت راه‌ها: امنیت راه‌ها، برای تجارت، مسافرت و ارتباط بین شهرها و روستاها، بسیار مهم است. اگر راه‌ها ناامن باشند، فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی مختل می‌شوند.

از منظر امام علی (ع)، حکومت و رهبری، ابزاری برای برقراری عدالت، تامین امنیت و اجرای احکام الهی است. ایشان، امنیت مظلومان و امنیت راه‌ها را از جمله مهم‌ترین وظایف حاکمان می‌دانند.

7- دعای امام سجاد (ع) برای مرزداران: امنیت، پیروزی و شهادت
امام سجاد (ع) در دعای ۲۷ صحیفه سجادیه، برای مرزداران و مدافعان اسلام، از خداوند متعال طلب پیروزی، امنیت و شهادت می‌کنند. این دعا، نشان‌دهنده اهمیت جهاد و دفاع از مرزها در اسلام و همچنین، ارزش والای امنیت و آرامش برای جامعه اسلامی است.

امنیت مرزها، پیش‌شرط پیروزی:
امام سجاد (ع) در این دعا می‌فرمایند: «فَإِن خَتَمتَ لَهُ بِالسَّعادَةِ ، وقَضَیتَ لَهُ بِالشَّهادَةِ، فَبَعدَ أن یَجتاحَ عَدُوَّکَ بِالقَتلِ، و بَعدَ أن یَجهَدَ بِهِمُ الأَسرُ، وبَعدَ أن تَأمَنَ أطرافُ المُسلِمینَ، وبَعدَ أن یُوَلِّیَ عَدُوُّکَ مُدبِرینَ؛

اگر زندگى‏اش را به نیک‏بختى پایان دادى و شهادت را بر او مقدّر فرمودى، این [شهادتش] پس از آن باشد که دشمنت را به کُشتار از بیخ و بُن برکَنْد، و پس از آن که دشمنانت به رنج اسارت در بیفتند، و پس از آن که مرزهاى مسلمانان، امنیّت یابد، و پس از آن که دشمنت پشت کرده، بگریزد» [۱۵]. این عبارت، نشان می‌دهد که امام (ع) شهادت را پس از تحقق پیروزی و امنیت برای مسلمانان، از خداوند طلب می‌کنند.

تامین امنیت، وظیفه مرزداران: مرزداران، با دفاع از مرزهای کشور، نقش مهمی در تامین امنیت جامعه و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور دارند.

2. شهادت، پاداش مجاهدان:
امام سجاد (ع) در این دعا، شهادت را به عنوان پاداشی بزرگ برای مجاهدانی که در راه خدا جان خود را فدا می‌کنند، از خداوند طلب می‌کنند.ارزش شهادت: شهادت، بالاترین درجه کمال انسانی است و شهید، با نثار جان خود، به مقام قرب الهی می‌رسد.

دعای امام سجاد (ع) برای مرزداران، یادآور این نکته است که امنیت، نعمتی بزرگ است که باید برای حفظ آن تلاش کرد. همچنین، این دعا، ارزش والای جهاد و شهادت در راه خدا را به ما یادآوری می‌کند.

8- امنیت، رکن اساسی سعادت از دیدگاه امام صادق (ع)
امام صادق (ع) در سخنان گهربار خود، به اهمیت امنیت به عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای انسان و جامعه اشاره کرده‌اند. ایشان، امنیت را در کنار تندرستی و عدالت، از جمله نعمت‌های بزرگ الهی بر شمرده‌اند. دو حدیث زیر، به این موضوع می‌پردازند:

1. امنیت و تندرستی، نعمت‌های دنیوی:
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «النَّعیمُ فِی الدُّنیَا الأَمنُ وصِحَّةُ الجِسمِ ، وتَمامُ النِّعمَةِ فِی الآخِرَةِ دُخولُ الجَنَّةِ ، وما تَمَّتِ النِّعمَةُ عَلى عَبدٍ قَطُّ [ما] لَم یَدخُلِ الجَنَّةَ؛ نعمت دنیا ، امنیّت و تن‏درستى است، و کامل شدن نعمت در آخرت، رفتن به بهشت است .

تا زمانى که بنده وارد بهشت نشود، هرگز نعمت را کامل به دست نیاورده است» [۱۶]. این سخن، نشان می‌دهد که امنیت و تندرستی، دو نعمت بزرگ الهی هستند که انسان برای داشتن یک زندگی سعادتمندانه در دنیا، به آن‌ها نیاز دارد.

ارتباط امنیت و تندرستی: در یک جامعه ناامن، سلامت جسمی و روانی افراد به خطر می‌افتد. استرس، ترس و اضطراب ناشی از ناامنی، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلف شود.

2. امنیت، عدالت و رفاه، نیازهای اساسی:
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «ثَلاثَةُ أشیاءَ یَحتَاجُ النّاسُ إلَیها: الأمنُ وَ العَدلُ و الخِصبُ؛ سه چیز است که مردم به آنها نیازدارند: امنیّت، عدالت و رفاه» [۱۷]. این سخن، نشان می‌دهد که امنیت، عدالت و رفاه، سه نیاز اساسی انسان هستند که بدون آن‌ها، زندگی سعادتمندانه امکان‌پذیر نیست.

ارتباط امنیت، عدالت و رفاه: این سه عنصر، با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. عدالت، باعث ایجاد امنیت می‌شود و امنیت، زمینه را برای رفاه و پیشرفت اقتصادی فراهم می‌کند.

از دیدگاه امام صادق (ع)، امنیت، یکی از اساسی‌ترین نیازهای انسان و جامعه است که بدون آن، زندگی سعادتمندانه امکان‌پذیر نیست. ایشان، امنیت را در کنار تندرستی و عدالت، از جمله نعمت‌های بزرگ الهی بر شمرده‌اند.

9- ابعاد امنیت در اندیشه امام صادق (ع): از نیازهای فردی تا وعده الهی
امام صادق (ع) در آموزه‌های خود، به ابعاد گوناگون امنیت توجه ویژه‌ای داشته‌اند. از دیدگاه ایشان، امنیت تنها به معنای نبود جنگ و درگیری نیست، بلکه شامل امنیت جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی نیز می‌شود. همچنین، ایشان به وعده الهی برای برقراری امنیت کامل در عصر ظهور اشاره کرده‌اند. دو حدیث زیر، این ابعاد را روشن‌تر می‌سازند:

1. امنیت، از ارکان زندگی سالم:
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «خَمْسُ خِصالٍ مَنْ فَـقَـدَ واحِدَةً مِنْهُنَّ لَمْ یَزَلْ ناقِصَ العَیْشِ زائِلَ الْعَقْلِ مَشْغولَ الْقَلْبِ، فَاَوَّلُّها: صِحَّةُ البَدَنِ وَ الثّانیَةُ: اَلاَْمْنُ وَ الثّالِثَةُ: اَلسَّعَةُ فِى الرِّزْقِ، وَ الرّابِعَةُ: اَلاَْنیسُ الْمُوافِقُ؛ (قال الراوى): قُلْتُ: و مَا الاَْنیسُ الْمُوافِقُ؟ قال: اَلزَّوجَةُ الصّالِحَةُ، وَ الوَلَدُ الصّالِحُ، وَ الْخَلیطُ الصّالِحُ وَ الخامِسَةُ:

وَ هِىَ تَجْمَعُ هذِه الْخِصالَ: الدَّعَةُ؛ پنج چیز است که هر کس یکى از آنها را نداشته باشد، همواره در زندگى‏اش کمبود دارد و کم خرد و دل نگران است: اول، سلامتی جسم و دوم «امنیت»، سوم روزى فراوان، چهارم همراهِ همرأى. راوى پرسید: همراهِ همرأى کیست؟ امام فرمودند: همسر و فرزند و همنشین خوب و پنجم که در برگیرنده همه اینهاست، رفاه و آسایش است» [۱۸]. در این حدیث، امام (ع) امنیت را در کنار سلامتی، روزی فراوان، همدم نیکو و آسایش، از جمله عوامل ضروری برای یک زندگی کامل و آرام برمی‌شمارند.

ابعاد مختلف امنیت در این حدیث: این حدیث، به ابعاد مختلف امنیت اشاره دارد:
1-امنیت جسمی به معنای حفظ سلامت و ایمنی بدن از هرگونه آسیب و خطر است.
این شامل پیشگیری از بیماری‌ها، درمان به موقع آن‌ها، دوری از عوامل آسیب‌زا مانند حوادث و خشونت، و داشتن تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم است.

اهمیت: وقتی بدن سالم باشد، فرد می‌تواند به راحتی به فعالیت‌های روزمره خود بپردازد، از زندگی لذت ببرد و به اهداف خود دست یابد. در مقابل، بیماری و ناتوانی جسمی می‌تواند باعث محدودیت، درد و رنج، و کاهش کیفیت زندگی شود.

ارتباط با حدیث: امام صادق (ع) در حدیث خود، سلامتی بدن را به عنوان اولین و مهم‌ترین عامل برای یک زندگی کامل و آرام ذکر می‌کنند. این نشان می‌دهد که امنیت جسمی، زیربنای سایر ابعاد امنیت است.

2. امنیت روانی: نبود نگرانی و دلشوره، نشان‌دهنده امنیت روانی است.
توضیح: امنیت روانی به معنای داشتن آرامش خاطر، احساس اطمینان و اعتماد به نفس، و رهایی از ترس، اضطراب و استرس است. این شامل داشتن روابط سالم و حمایت‌کننده، مدیریت صحیح احساسات، و داشتن دیدگاه مثبت به زندگی است.

اهمیت: وقتی فرد از نظر روانی در امنیت باشد، می‌تواند به خوبی فکر کند، تصمیم بگیرد، و با چالش‌های زندگی روبرو شود. در مقابل، نگرانی و دلشوره می‌تواند باعث اختلال در عملکرد ذهنی، بروز بیماری‌های روانی، و کاهش بهره‌وری شود.

ارتباط با حدیث: امام صادق (ع) در حدیث خود، نبود نگرانی و دلشوره را به عنوان یکی از عوامل ضروری برای یک زندگی آرام و بدون دغدغه ذکر می‌کنند. این نشان می‌دهد که امنیت روانی، نقش مهمی در سلامت و خوشبختی انسان دارد.

3. امنیت اجتماعی: داشتن همدم نیکو (همسر، فرزند و همنشین خوب)، نشان‌دهنده امنیت اجتماعی است.
توضیح: امنیت اجتماعی به معنای داشتن روابط سالم و پایدار با دیگران، احساس تعلق به جامعه، و حمایت و پشتیبانی از سوی خانواده، دوستان و همکاران است. این شامل داشتن مهارت‌های ارتباطی، احترام به حقوق دیگران، و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی است.

اهمیت: وقتی فرد از نظر اجتماعی در امنیت باشد، احساس تنهایی و انزوا نمی‌کند، بلکه از حمایت و پشتیبانی دیگران برخوردار است و می‌تواند به راحتی با آن‌ها تعامل کند. در مقابل، انزوا و طرد اجتماعی می‌تواند باعث افسردگی، اضطراب، و کاهش اعتماد به نفس شود.

ارتباط با حدیث: امام صادق (ع) در حدیث خود، داشتن همدم نیکو (همسر، فرزند و همنشین خوب) را به عنوان یکی از عوامل ضروری برای یک زندگی کامل و آرام ذکر می‌کنند. این نشان می‌دهد که روابط اجتماعی سالم و حمایت‌کننده، نقش مهمی در امنیت و خوشبختی انسان دارد.

4. امنیت اقتصادی: روزی فراوان و آسایش، نشان‌دهنده امنیت اقتصادی است.
امنیت اقتصادی به معنای داشتن منابع مالی کافی برای تامین نیازهای اساسی زندگی، مانند غذا، مسکن، پوشاک، و آموزش است. این شامل داشتن شغل مناسب، درآمد کافی، و مدیریت صحیح مالی است.

اهمیت: وقتی فرد از نظر اقتصادی در امنیت باشد، می‌تواند بدون نگرانی از تامین نیازهای خود و خانواده‌اش، به زندگی خود ادامه دهد و به اهداف خود دست یابد. در مقابل، فقر و تنگدستی می‌تواند باعث استرس، ناامیدی، و کاهش کیفیت زندگی شود.

ارتباط با حدیث: امام صادق (ع) در حدیث خود، روزی فراوان و آسایش را به عنوان یکی از عوامل ضروری برای یک زندگی کامل و آرام ذکر می‌کنند. این نشان می‌دهد که امنیت اقتصادی، نقش مهمی در سلامت و خوشبختی انسان دارد.

10. امنیت موعود در عصر ظهور:
امام صادق (ع) می‌فرمایند: «اللّهُمَّ إنَّکَ وَعَدتَنا عَلى لِسانِ نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله وَ وعدُکَ الحَقُّ، أنَّکَ تُبَدِّلُنا مِن بَعدِ خَوفِنا أمناً، اللّهُمَّ فَأَنجِز لَنا ما وَعَدتَنا إنَّکَ لا تُخلِفُ المیعادَ. قالَ: قُلتُ لَهُ: یاسَیِّدی فَأَینَ وَعدُ اللّه‏ِ لَکُم؟ فَقالَ علیه ‏السلام: قَولُ اللّه‏ِ عز و جل: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکُمْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ ... .»

«از صفوان روایت شده است که چون منصور در پىِ امام صادق(ع) فرستاد، ایشان وضو گرفت و دو رکعت نماز گزارد، سپس سجده شکر به جا آورد و عرضه داشت:

«بار خدایا! تو از زبان پیامبرت محمّد(ص) به ما وعده داده‏اى، و وعده تو راست است که بیم ما را به ایمنى مبدّل مى‏سازى. پس ـ خداوندا ـ آنچه را به ما وعده داده‏اى، تحقّق بخش که تو خُلفِ وعده نمى‏کنى. من گفتم: سَروَرم! کدام وعده خدا به شما؟ فرمود: «این سخن خداى عز و جل که:

«خدا به کسانى که ایمان آورده‏اند و کارهاى شایسته کرده‏اند، وعده داده است که حتماً آنان را در این زمین، جانشین خواهد کرد... .» (منظور، امنیت موعود در عصر ظهور است)» [۱۹]. این سخن، به وعده الهی برای برقراری امنیت کامل و فراگیر در عصر ظهور امام مهدی (عج) اشاره دارد.

امنیت در عصر ظهور: در عصر ظهور، با برقراری عدالت و حاکمیت ارزش‌های الهی، امنیت کامل در همه ابعاد زندگی برای انسان‌ها فراهم خواهد شد.

از دیدگاه امام صادق (ع)، امنیت، یک نیاز اساسی و چندبعدی است که شامل امنیت جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی می‌شود. ایشان، امنیت را از ارکان زندگی سالم و سعادتمندانه می‌دانند و به وعده الهی برای برقراری امنیت کامل در عصر ظهور، امیدوار بوده‌اند.

11- امنیت در پرتو قرآن و روایات امام رضا (ع): راهی به سوی رستگاری

امنیت، یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری است که همواره در طول تاریخ، مورد توجه انسان‌ها بوده است. در اسلام نیز، امنیت از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و در قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم‌السلام)، به ابعاد مختلف آن اشاره شده است. در این میان، آموزه‌های امام رضا (ع) به عنوان یکی از ستارگان درخشان آسمان امامت و ولایت، نقش مهمی در تبیین مفهوم امنیت و ارائه راهکارهای دستیابی به آن ایفا می‌کند.

1. امنیت، نعمتی الهی در قرآن:
قرآن کریم، امنیت را به عنوان یکی از بزرگترین نعمت‌های الهی بر انسان‌ها معرفی می‌کند و از مردم می‌خواهد که قدردان این نعمت باشند. در سوره ابراهیم، آیه 35 می‌فرماید:

«وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَ اجْنُبْنی وَ بَنِیَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنامَ» [۲۰]. (و [یاد کن] هنگامی را که ابراهیم گفت: «پروردگارا، این شهر را ایمن گردان، و مرا و فرزندانم را از پرستش بتان دور دار»). این آیه، نشان می‌دهد که حضرت ابراهیم (ع) امنیت را به عنوان یک خواسته مهم از خداوند متعال درخواست می‌کند و آن را مقدم بر سایر نعمت‌ها می‌داند.

همچنین، در سوره قریش، خداوند متعال به مردم مکه یادآوری می‌کند که امنیت و آسایشی که در سایه خانه کعبه به دست آورده‌اند، نعمتی بزرگ از جانب اوست: «الَّذی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍ» [۲۱]. (همان [خدایی] که آنان را از گرسنگی رهانید و از بیم آسوده‏خاطرشان کرد). این آیه، نشان می‌دهد که امنیت، یکی از عوامل اصلی رفاه و آسایش جامعه است و بدون آن، زندگی سعادتمندانه امکان‌پذیر نیست.

2. نقش امامت در تأمین امنیت:
امام رضا (ع) در حدیثی، امامت را به عنوان زمام دین، رشته مسلمانان، مایه آبادانی دنیا و اقتدار مؤمنان معرفی می‌کنند: «إنَّ الإِمامَةَ زِمامُ الدّینِ، ونِظامُ المُسلِمینَ، وصَلاحُ الدُّنیا، وعِزُّ المُؤمِنینَ. إنَّ الإِمامَةَ اُسُّ الإِسلامِ النّامی، و فَرعُهُ السّامی. بِالإِمامِ تَمامُ الصَّلاةِ وَالزَّکاةِ وَالصِّیامِ وَالحَجِّ وَالجِهادِ، وتَوفیرُ الفَیءِ وَالصَّدَقاتِ، و إمضاءُ الحُدودِ وَالأَحکامِ، و مَنعُ الثُّغورِ وَالأَطرافِ» [۲۲].

(امامت، زمامِ دین است، و رشته مسلمانان، و مایه آبادانى دنیا، و اقتدار مؤمنان. امامت، ریشه بالنده اسلام و شاخه بلند آن است. با امامت، نماز و زکات و روزه و حجّ و جهاد، کامل مى‏شوند، و درآمدهاى مسلمانان و زکات، جمع‏آورى مى‏شود، و حدود و احکام، اجرا مى‏شوند، و مرزها و سرحدّات، نگهدارى مى‏شوند).

این حدیث، نشان می‌دهد که امامت، نقش اساسی در تأمین امنیت جامعه دارد. امام (ع) با رهبری صحیح، اجرای عدالت، حفظ مرزها و دفاع از حقوق مردم، می‌تواند امنیت را در جامعه برقرار کند و از بروز هرگونه ناامنی و بی‌ثباتی جلوگیری نماید.

3. امنیت اجتماعی، در گرو رعایت حقوق همسایگان:
امام رضا (ع) در حدیثی دیگر، به اهمیت امنیت اجتماعی و رعایت حقوق همسایگان اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْ یَأْمَنْ جارُهُ بَوائِقَهُ» [۲۳].

(از ما نیست کسی که همسایه اش از شرّ او در امان نباشد). این حدیث، نشان می‌دهد که امنیت اجتماعی، در گرو رعایت حقوق دیگران و پرهیز از هرگونه آزار و اذیت است. اگر هر فردی در جامعه، به حقوق همسایگان خود احترام بگذارد و از انجام هرگونه عملی که باعث ایجاد ناامنی و نگرانی برای آن‌ها می‌شود، خودداری کند، امنیت اجتماعی در جامعه برقرار خواهد شد.

4. دعا برای امنیت، راهی به سوی آرامش:
امام رضا (ع) در دعایی، از خداوند متعال درخواست امنیت و ایمان در دنیا و آخرت می‌کنند: «یا مَن دَلَّنی عَلى نَفسِهِ، وذَلَّلَ قَلبی بِتَصدیقِهِ، أسأَلُکَ الأَمنَ وَالإیمانَ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ» [۲۴].

(اى کسى که مرا به خودت ره‏نمون شدى و دلم را به تصدیقت رام ساختى، امنیّت و ایمان را در دنیا و آخرت، از تو درخواست مى‏کنم). این دعا، نشان می‌دهد که امنیت، نعمتی است که باید از خداوند متعال درخواست کرد و برای دستیابی به آن، باید به او توکل نمود. همچنین، این دعا نشان می‌دهد که امنیت و ایمان، دو مقوله جدانشدنی هستند و برای دستیابی به امنیت واقعی، باید ایمان خود را تقویت کرد.

5. امنیت در ابعاد مختلف:
با توجه به آموزه‌های قرآن و روایات امام رضا (ع)، می‌توان گفت که امنیت، دارای ابعاد مختلفی است که عبارتند از:

تشریح ابعاد مختلف امنیت: از جان تا قضا
در ادامه، هر یک از ابعاد مختلف امنیت را با تفصیل بیشتری بررسی می‌کنیم:
1. امنیت جانی: حفظ جان و سلامت انسان‌ها از هرگونه خطر و تهدید.
امنیت جانی، اساسی‌ترین نوع امنیت است و به معنای مصونیت افراد از هرگونه تهدید علیه جان و سلامتشان است. این نوع امنیت، شامل حفاظت از افراد در برابر قتل، ضرب و جرح، بیماری‌های واگیردار، حوادث طبیعی و غیرطبیعی، و هرگونه عامل دیگری است که می‌تواند به جان و سلامت آن‌ها آسیب برساند.

اهمیت: امنیت جانی، شرط لازم برای برخورداری از سایر حقوق و آزادی‌ها است. اگر فردی از امنیت جانی برخوردار نباشد، نمی‌تواند به درستی از حقوق خود استفاده کند و به اهداف خود دست یابد.

راهکارهای تحقق:
برقراری نظم و قانون: دولت باید با برقراری نظم و قانون، از وقوع جرم و جنایت جلوگیری کند و با مجرمان برخورد قاطع نماید.
تأمین بهداشت و درمان: دولت باید با تأمین خدمات بهداشتی و درمانی مناسب، از شیوع بیماری‌ها جلوگیری کند و به سلامت افراد جامعه رسیدگی نماید.

ایجاد زیرساخت‌های ایمن: دولت باید با ایجاد زیرساخت‌های ایمن، از وقوع حوادث طبیعی و غیرطبیعی جلوگیری کند و در صورت وقوع حادثه، به سرعت به آسیب‌دیدگان کمک نماید.

آموزش و آگاهی‌رسانی: دولت باید با آموزش و آگاهی‌رسانی به مردم، آن‌ها را در برابر خطرات مختلف آگاه سازد و نحوه مقابله با آن‌ها را آموزش دهد.

2. امنیت مالی: حفظ اموال و دارایی‌های انسان‌ها از هرگونه سرقت و غارت.
امنیت مالی، به معنای مصونیت اموال و دارایی‌های افراد از هرگونه تعرض غیرقانونی است. این نوع امنیت، شامل حفاظت از اموال در برابر سرقت، کلاهبرداری، اختلاس، تخریب، و هرگونه عمل دیگری است که می‌تواند به اموال و دارایی‌های افراد آسیب برساند.

اهمیت: امنیت مالی، نقش مهمی در رفاه و آسایش جامعه دارد. اگر افراد از امنیت مالی برخوردار نباشند، نمی‌توانند به درستی سرمایه‌گذاری کنند و به فعالیت‌های اقتصادی بپردازند.

راهکارهای تحقق:
تقویت نظام قضایی: دولت باید با تقویت نظام قضایی، از وقوع جرم‌های مالی جلوگیری کند و با مجرمان برخورد قاطع نماید.
توسعه بیمه: دولت باید با توسعه بیمه، از اموال و دارایی‌های افراد در برابر حوادث مختلف محافظت کند.

افزایش آگاهی عمومی: دولت باید با افزایش آگاهی عمومی، مردم را در برابر روش‌های کلاهبرداری و سرقت آگاه سازد.استفاده از فناوری‌های نوین: دولت باید با استفاده از فناوری‌های نوین، از اموال و دارایی‌های افراد در برابر جرم‌های سایبری محافظت کند.

3. امنیت عرضی: حفظ آبرو و حیثیت انسان‌ها از هرگونه تهمت و افترا.
امنیت عرضی، به معنای مصونیت آبرو و حیثیت افراد از هرگونه تعرض غیرقانونی است. این نوع امنیت، شامل حفاظت از افراد در برابر تهمت، افترا، توهین، تمسخر، و هرگونه عمل دیگری است که می‌تواند به آبرو و حیثیت آن‌ها آسیب برساند.

اهمیت: امنیت عرضی، نقش مهمی در حفظ کرامت انسانی و ایجاد اعتماد در جامعه دارد. اگر افراد از امنیت عرضی برخوردار نباشند، نمی‌توانند به راحتی در جامعه زندگی کنند و به فعالیت‌های اجتماعی بپردازند.

راهکارهای تحقق:
تقویت اخلاق و معنویت: جامعه باید با تقویت اخلاق و معنویت، از رواج تهمت و افترا جلوگیری کند.
تقویت نظام قضایی: دولت باید با تقویت نظام قضایی، با افرادی که به آبرو و حیثیت دیگران تعرض می‌کنند، برخورد قاطع نماید.
توسعه فرهنگ عذرخواهی: جامعه باید فرهنگ عذرخواهی را ترویج کند تا افرادی که به آبرو و حیثیت دیگران آسیب می‌رسانند، به سرعت عذرخواهی کنند و جبران خسارت نمایند.

استفاده مسئولانه از رسانه‌ها: رسانه‌ها باید با استفاده مسئولانه از قدرت خود، از انتشار اخبار کذب و شایعات جلوگیری کنند و به حفظ آبرو و حیثیت افراد کمک نمایند.

4. امنیت سیاسی: حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور از هرگونه تجاوز و دخالت خارجی.
امنیت سیاسی، به معنای مصونیت کشور از هرگونه تهدید خارجی است. این نوع امنیت، شامل حفاظت از استقلال، تمامیت ارضی، حاکمیت ملی، و منافع ملی کشور در برابر هرگونه تجاوز، دخالت، و تهدید خارجی است.
اهمیت: امنیت سیاسی، شرط لازم برای بقای کشور و حفظ هویت ملی است. اگر کشوری از امنیت سیاسی برخوردار نباشد، نمی‌تواند به درستی به توسعه اقتصادی و اجتماعی بپردازد و از حقوق مردم خود دفاع کند.

راهکارهای تحقق:
تقویت بنیه دفاعی: کشور باید با تقویت بنیه دفاعی خود، از هرگونه تجاوز خارجی جلوگیری کند.
دیپلماسی فعال: کشور باید با دیپلماسی فعال، از ایجاد تنش و درگیری با سایر کشورها جلوگیری کند و روابط دوستانه و سازنده با آن‌ها برقرار نماید.

همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی: کشور باید با همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، از حمایت سایر کشورها در برابر تهدیدات خارجی برخوردار شود.

تقویت وحدت ملی: کشور باید با تقویت وحدت ملی، از سوء استفاده دشمنان خارجی جلوگیری کند.

5. امنیت فرهنگی: حفظ ارزش‌ها و باورهای دینی و ملی از هرگونه انحراف و تهاجم فرهنگی.
توضیح: امنیت فرهنگی، به معنای مصونیت ارزش‌ها و باورهای دینی و ملی از هرگونه تهدید است. این نوع امنیت، شامل حفاظت از هویت فرهنگی، زبان، آداب و رسوم، هنر، و ادبیات کشور در برابر هرگونه انحراف، تحریف، و تهاجم فرهنگی است.

اهمیت: امنیت فرهنگی، نقش مهمی در حفظ هویت ملی و انسجام اجتماعی دارد. اگر کشوری از امنیت فرهنگی برخوردار نباشد، نمی‌تواند به درستی از ارزش‌ها و باورهای خود دفاع کند و هویت ملی خود را حفظ نماید.

راهکارهای تحقق:
تقویت آموزش و پرورش: کشور باید با تقویت آموزش و پرورش، نسل جوان را با ارزش‌ها و باورهای دینی و ملی خود آشنا سازد.
حمایت از تولیدات فرهنگی: کشور باید با حمایت از تولیدات فرهنگی داخلی، از ترویج فرهنگ بیگانه جلوگیری کند.تقویت رسانه‌های ملی: رسانه‌های ملی باید با تولید برنامه‌های باکیفیت، به ترویج ارزش‌ها و باورهای دینی و ملی کمک نمایند.

مقابله با تهاجم فرهنگی: کشور باید با مقابله با تهاجم فرهنگی، از ورود ارزش‌ها و باورهای بیگانه که با فرهنگ ملی سازگار نیستند، جلوگیری کند.

6. امنیت قضایی: دسترسی به عدالت و دادرسی عادلانه برای همه افراد جامعه.
توضیح: امنیت قضایی، به معنای دسترسی آسان و عادلانه همه افراد جامعه به نظام قضایی است. این نوع امنیت، شامل حق برخورداری از وکیل، حق دفاع، حق محاکمه عادلانه، و حق تجدیدنظر در حکم است.

اهمیت: امنیت قضایی، نقش مهمی در حفظ حقوق و آزادی‌های افراد و ایجاد اعتماد در جامعه دارد. اگر افراد از امنیت قضایی برخوردار نباشند، نمی‌توانند به درستی از حقوق خود دفاع کنند و در صورت تضییع حقوقشان، به عدالت دست یابند.

راهکارهای تحقق:
تقویت استقلال قوه قضائیه: دولت باید با تقویت استقلال قوه قضائیه، از نفوذ سایر قوا در تصمیمات قضایی جلوگیری کند.
تأمین دسترسی آسان به دادگاه‌ها: دولت باید با تأمین دسترسی آسان به دادگاه‌ها، به همه افراد جامعه امکان دهد که به راحتی به نظام قضایی مراجعه کنند.

تأمین وکیل برای همه: دولت باید با تأمین وکیل برای همه، به افراد کم‌بضاعت امکان دهد که از خدمات حقوقی مناسب برخوردار شوند.
آموزش حقوق شهروندی: دولت باید با آموزش حقوق شهروندی، مردم را با حقوق و تکالیف خود در نظام قضایی آشنا سازد.

با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت که امنیت، یک مفهوم جامع و چندبعدی است که شامل ابعاد مختلفی از زندگی فردی و اجتماعی می‌شود. برای دستیابی به امنیت پایدار، باید به همه این ابعاد توجه کرد و راهکارهای مناسب برای تحقق آن‌ها را به کار بست.

امنیت، یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری است که در اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم‌السلام)، به ابعاد مختلف امنیت اشاره کرده‌اند و راهکارهای دستیابی به آن را ارائه داده‌اند.

آموزه‌های امام رضا (ع) نیز، نقش مهمی در تبیین مفهوم امنیت و ارائه راهکارهای دستیابی به آن ایفا می‌کند. با توجه به این آموزه‌ها، می‌توان گفت که امنیت، نعمتی الهی است که باید قدردان آن بود و برای حفظ آن، باید به دستورات الهی عمل کرد، حقوق دیگران را رعایت نمود، و از خداوند متعال درخواست کمک نمود.

12- امنیت الهی در دعای امام هادی (ع): پناهگاه درماندگان و بیمناکان

امام هادی (ع) در دعای خویش، به جنبه‌ای مهم از امنیت اشاره می‌فرمایند که ریشه در ایمان و توکل به خداوند دارد. این دعا نشان می‌دهد که خداوند متعال، پناهگاه امن و امانی برای همه درماندگان و بیمناکان است و هر کس به او پناه ببرد، از هرگونه ترس و ناامیدی رهایی خواهد یافت:

«یا مَن دَعاهُ المُضطَرّونَ فَأَجابَهُم، ولَجَأَ إلَیهِ الخائِفونَ فَآمَنَهُم، وعَبَدَهُ الطّائِعونَ فَشَکَرَهُم، وحَمِدَهُ الشّاکِرونَ فَأَثابَهُم» [۲۵]. (اى آن که درماندگان او را خواندند و پاسخشان داد، و بیمناکان به او پناه بردند و آسوده‏خاطرشان کرد، و فرمان‏بُرداران بندگى‏اش کردند و [از عبادت آنان] سپاس‏گزارى نمود، و سپاس‏گزاران او را ستودند و پاداششان داد).

تفسیر دعا و ارتباط آن با مفهوم امنیت:
«یا مَن دَعاهُ المُضطَرّونَ فَأَجابَهُم» (اى آن که درماندگان او را خواندند و پاسخشان داد): این فراز از دعا، به این حقیقت اشاره دارد که خداوند متعال، همواره به فریاد درماندگان و نیازمندان می‌رسد و دعاهای آن‌ها را مستجاب می‌کند. این استجابت دعا، خود نوعی امنیت و آرامش را برای فرد درمانده به ارمغان می‌آورد، زیرا او می‌داند که در سختی‌ها و مشکلات، تنها نیست و خداوند همواره پشتیبان اوست.

«ولَجَأَ إلَیهِ الخائِفونَ فَآمَنَهُم» (و بیمناکان به او پناه بردند و آسوده‏خاطرشان کرد): این فراز از دعا، به این حقیقت اشاره دارد که خداوند متعال، پناهگاه امن و امانی برای همه بیمناکان و ترسان است و هر کس به او پناه ببرد، از هرگونه ترس و ناامیدی رهایی خواهد یافت. این احساس امنیت، ناشی از ایمان به قدرت و رحمت خداوند است که می‌تواند هر خطری را از انسان دور کند.

«وعَبَدَهُ الطّائِعونَ فَشَکَرَهُم» (و فرمان‏بُرداران بندگى‏اش کردند و [از عبادت آنان] سپاس‏گزارى نمود): این فراز از دعا، به این حقیقت اشاره دارد که خداوند متعال، از عبادت و بندگی بندگان خود سپاسگزاری می‌کند و به آن‌ها پاداش می‌دهد. این پاداش، می‌تواند شامل نعمت‌های دنیوی و اخروی باشد که به زندگی انسان برکت و رونق می‌بخشد.

«وحَمِدَهُ الشّاکِرونَ فَأَثابَهُم» (و سپاس‏گزاران او را ستودند و پاداششان داد): این فراز از دعا، به این حقیقت اشاره دارد که خداوند متعال، از سپاسگزاری بندگان خود خشنود می‌شود و به آن‌ها پاداش می‌دهد. این پاداش، می‌تواند شامل افزایش نعمت‌ها و برکت در زندگی باشد.

دعای امام هادی (ع) با ابعاد مختلف امنیت ارتباط دارد:
امنیت روانی: پناه بردن به خداوند و استجابت دعا، باعث ایجاد آرامش و اطمینان در قلب انسان می‌شود و از بروز ترس و اضطراب جلوگیری می‌کند.
امنیت اجتماعی: ایمان به خداوند و توکل به او، باعث ایجاد روابط سالم و پایدار در جامعه می‌شود و از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری می‌کند.
امنیت معنوی: عبادت و بندگی خداوند، باعث تقویت ایمان و معنویت در انسان می‌شود و او را از گناه و انحراف دور می‌کند.

دعای امام هادی (ع) نشان می‌دهد که امنیت واقعی، در پناه خداوند متعال است و هر کس به او توکل کند، از هرگونه ترس و ناامیدی رهایی خواهد یافت. این دعا، به ما یادآوری می‌کند که در سختی‌ها و مشکلات، نباید ناامید شویم، بلکه باید به خداوند پناه ببریم و از او کمک بخواهیم.

13- امنیت در سایه امام مهدی (عج): تجلی امان الهی
در آموزه‌های مهدوی، مفهوم امنیت به اوج خود می‌رسد و امام مهدی (عج) به عنوان مظهر امان الهی و پناهگاه نهایی برای بشریت معرفی می‌شود. در این بخش، به بررسی دو حدیث از امام مهدی (عج) و شواهد قرآنی مرتبط با آن‌ها می‌پردازیم:

1. دعای امام مهدی (عج) برای امنیت:
امام مهدی (عج) در دعای خویش، از خداوند متعال درخواست امنیت برای خود، خانواده و تمام نعمت‌هایی که به او ارزانی داشته، می‌نمایند: «یا آمِناً مِن کُلِّ شَیءٍ ، وکُلُّ شَیءٍ مِنکَ خائِفٌ حَذِرٌ ، أسأَلُکَ بِأَمنِکَ مِن کُلِّ شَیءٍ ، وخَوفِ کُلِّ شَیءٍ مِنکَ ، أن تُصَلِّیَ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وأن تُعطِیَنی أمانا لِنَفسی وأهلی ووَلَدی وسائِرِ ما أنعَمتَ بِهِ عَلَیَّ ، حَتّى لا أخافَ أحَدا ، ولا أحذَرَ مِن شَیءٍ أبَدا ، إنَّکَ عَلى کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ ، وحَسبُنَا اللّه‏ُ ونِعمَ الوَکیلُ» [۲۶].

(اى ایمن از هر چیز، و هر چیز از تو بیمناک! به ایمنى‏ات از هر چیز و بیمناکى هر چیز از تو، از تو درخواست مى‏کنم که بر محمّد و خاندان محمّد، درود فرستى، و به خودم و زن و فرزندم و دیگر نعمت‏هایى که ارزانى‏ام داشته‏اى، امنیّت بخشى، چندان که هرگز از کسى نترسم و از چیزى بیمناک نباشم، که به راستى تو بر هر چیزى توانایى؛ و خدا ما را بس است و نیکو حمایتگرى است او).

شاهد قرآنی:
این دعا، با آیه 18 سوره حشر همخوانی دارد: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُونَ» [۲۷]. (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید؛ و هر کسی باید بنگرد که برای فردا چه چیزی پیش فرستاده است؛ و از خدا پروا کنید، زیرا خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است).

این آیه، به اهمیت تقوا و آمادگی برای روز قیامت اشاره دارد. امام مهدی (عج) در دعای خود، از خداوند متعال درخواست می‌کند که او را از هرگونه ترس و نگرانی در دنیا و آخرت در امان دارد. این درخواست، نشان می‌دهد که امنیت واقعی، در سایه تقوا و ایمان به خداوند متعال است. همچنین، این دعا به ما یادآوری می‌کند که باید برای آخرت خود آماده باشیم و از گناه و معصیت دوری کنیم.

2. امام مهدی (عج) امان اهل زمین:
امام مهدی (عج) در حدیثی دیگر، خود را مایه امان اهل زمین معرفی می‌کنند: «و إِنّی لاََمانٌ لاَِهْلِ الاَْرْضِ کَما أَنَّ النُّجُومَ أَمانٌ لاَِهْلِ السَّماءِ» [۲۸]. (و بدرستی که من مایه امان اهل زمین هستم، همچنان که ستارگان مایه امنیت اهل آسمان‌ها می‌باشند).

شاهد قرآنی:
این حدیث، با آیه 61 سوره نمل مرتبط است: «أَمَّنْ جَعَلَ الْأَرْضَ قَراراً وَ جَعَلَ خِلالَهَا أَنْهاراً وَ جَعَلَ لَها رَواسِیَ وَ جَعَلَ بَیْنَ الْبَحْرَیْنِ حاجِزاً أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْلَمُونَ» [۲۹]. (آیا [کیست] آن کس که زمین را قرارگاه ساخت و در آن رودها پدید آورد و برای آن کوه‌ها قرار داد و میان دو دریا مانعی گذاشت؟ آیا معبودی با خداست؟ [نه،] بلکه بیشترشان نمی‌دانند).

این آیه، به نعمت‌های الهی بر زمین اشاره دارد که باعث ایجاد امنیت و آرامش برای انسان‌ها می‌شود. امام مهدی (عج) در حدیث خود، خود را به ستارگان تشبیه می‌کنند که مایه امان اهل آسمان هستند.
همان‌طور که ستارگان با نور خود، راه را برای مسافران آسمان روشن می‌کنند و از گمراهی آن‌ها جلوگیری می‌کنند، امام مهدی (عج) نیز با هدایت و رهبری خود، راه را برای انسان‌ها روشن می‌کنند و از گمراهی آن‌ها جلوگیری می‌کنند.

این دو حدیث، با ابعاد مختلف امنیت ارتباط دارند:
امنیت جانی: امام مهدی (عج) با ظهور خود، عدالت را در جهان برقرار می‌کنند و از ظلم و ستم جلوگیری می‌کنند. این امر، باعث ایجاد امنیت جانی برای همه انسان‌ها می‌شود.

امنیت اجتماعی: امام مهدی (عج) با ایجاد وحدت و همدلی در جامعه، از بروز اختلاف و درگیری جلوگیری می‌کنند. این امر، باعث ایجاد امنیت اجتماعی برای همه افراد جامعه می‌شود.
امنیت معنوی: امام مهدی (عج) با ترویج دین اسلام و ارزش‌های اخلاقی، از انحراف و گمراهی جلوگیری می‌کنند. این امر، باعث

احادیث امام مهدی (عج) نشان می‌دهد که امنیت واقعی، در سایه ایمان به خداوند متعال و پیروی از امام زمان (عج) است. با ظهور امام مهدی (عج)، عدالت در جهان برقرار می‌شود و همه انسان‌ها از امنیت و آرامش برخوردار خواهند شد.

نتیجه‌گیری :

در پایان این سفر در دنیای امنیت، به این نتیجه می‌رسیم که امنیت، مفهومی چندوجهی و درهم‌تنیده است که ابعاد گوناگون زندگی فردی و اجتماعی را در بر می‌گیرد. امنیت، تنها یک مفهوم مادی و فیزیکی نیست، بلکه ابعاد معنوی و روانی نیز در آن نقش بسزایی دارند.

آموزه‌های اهل‌بیت (ع) به ما می‌آموزند که امنیت واقعی، در سایه ایمان به خدا، عمل به دستورات الهی، رعایت حقوق دیگران و تلاش برای برقراری عدالت در جامعه محقق می‌شود.

امام رضا (ع) با تبیین نقش امامت در تأمین امنیت و امام مهدی (عج) با وعده ظهور و استقرار عدالت جهانی، امید را در دل‌ها زنده می‌کنند و به ما یادآوری می‌کنند که آینده‌ای روشن و امن در انتظار بشریت است.

برای دستیابی به این آینده روشن، باید تلاش کنیم تا با پیروی از آموزه‌های اهل‌بیت (ع)، جامعه‌ای امن، آرام و سعادتمند بسازیم. جامعه‌ای که در آن، همه افراد از حقوق خود برخوردار باشند، به یکدیگر احترام بگذارند و برای تعالی معنوی خود و جامعه تلاش کنند. این همان امنیتی است که از جان آغاز می‌شود و تا ایمان امتداد می‌یابد و در نهایت، به آرامش ابدی ختم می‌شود.

ارجاعات:

[۱] خصال صدوق، ص۳۴
[۲] قرآن کریم، سوره ابراهیم، آیه 35
[۳] قرآن کریم، سوره بقره، آیه 195
[4] بحارالانوار، ج۷۷، ص۱۳۹، ح۱۲۷
[۵] من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۶۹
[۶] قرآن کریم، سوره صف، آیه ۲
[۷] آداب المتعلّمین : ص ۱۱۱ .
[8] بحارالأنوار، ج۸، ص۶۳، ح۲
[9] قرآن کریم، سوره ابراهیم، آیه 35
[۱0] سنن الدارمى، ج۱، ص۴۲۸، ح۱۶۳۹؛ کنز العمّال، ج۷، ص۷۸، ح۱۸۰۴۵
[۱1] غررالحکم و دررالکلم، ح۵۷۱۲
[۱2] نهج‌البلاغه، نامه۵۳
[۱۳] نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱؛ تحف العقول، ص۲۳۹
[۱۴] نهج البلاغه، خطبه۴۰، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۵۸، ح۷۲
[۱۵] صحیفه سجادیه، دعای ۲۷
[۱۶] بحارالانوار، ج۸۱، ص۱۷۲، ح۸
[۱۷] تحف العقول، ص۳۲۰
[۱۸] بحارالانوار، ج۷۸، ص۱۷۱؛ خصال صدوق، ص۲۸۴
[۱۹] بحارالأنوار، ج۵۱، ص۶۴، ح۶۵
[۲۰] سوره ابراهیم، آیه 35
[۲۱] سوره قریش، آیه 4
[۲۲] الکافى، ج۱، ص۲۰۰، ح۱؛ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۱۸، ح۱؛ بحارالأنوار، ج۲۵، ص۱۲۲، ح۴
[۲۳] عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۲۴
[۲۴] الکافى، ج۲، ص۵۷۹، ح۹
[۲۵] بحارالأنوار، ج۸۵، ص۲۲۷، ح۱
[۲۶] مصباح کفعمى، ص۵۲۲؛ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۳۲۴، ح۳۰
[۲۷] سوره حشر، آیه 18
[۲۸] بحارالانوار، ج۷۸، ص۳۸۰، روایت ۱ باب ۳۰
[۲۹] سوره نمل، آیه 61

منبع :
تحریریه راسخون