حافظ حسین کربلایی تبریزی (متوفی 997ق)، معروف به ابن کربلایی، مورخ، شاعر و خطاط، از فضلاء و علماى عارف مشرب آذربایجان و از عالمان صوفی قرن دهم میباشد.
تولد
سال تولد وی معلوم نیست، ولی سنین عمرش، بیشتر در بلاد غربت به سر شده است.
سفرها
او در سال 988ق، از راه دمشق به حج رفت و چون به تبریز برگشت، با اندک فاصلهای رخت بهسوی دمشق کشید و در آن شهر رحل اقامت انداخت و در محله قیمریه سکنی گرفت.
وى از متصوفه طریقه عبداللهیه علویه و مرید سید احمد حسینى حسنى موسوى بابالابوابى بود. در دمشق با شیخ بورینى ملاقات کرد و شیخ زبان فارسى را از او فراگرفت و در همین ایام بود که با شیخ بهایى ملاقات کرد. وى خط را نیکو مىنوشت و از شاگردان علاءالدین علىبیگ تبریزى بود.
وفات
حافظ حسین کربلایی در دمشق درگذشت و در موضع مرج الدحداح در جوار قبر شیخ ابوشامه دفن شد.
آثار حافظ حسین کربلایی تبریزی
روضات الجنات و جنات الجنان از آثار اوست. از ابنکربلایی آثـار دیگری نیز بر جای مانده، که از جملۀ آنهاست: دیوان شعر، مجموعهای با خط خودش که مصحح روضات، جعفر سلطانالقرایی، آن را بیاض مؤلف نامیده است؛ مزارات شام؛ سفرنامۀ حجاز؛ و مثنوی تفسیر قرآن که آن را به پایان نرساند (سلطانالقرایی، جعفر، ۱۴، ۱۹؛ سلطانالقرایی، محمدامین، ۶۲؛ نخجوانی، ۶۴).
روضات الجنان افزون بر شرح احوال، آثار، مدفن و مزار اولیا و علما و بسیاری از بزرگان و مشایخ، ازجمله زهاد، قرا، شعرا، وزرا، ملوک، خوشنویسان و ارباب هنر، و بیان حکایات و قصص، شامل اطلاعاتی دربارۀ برخی از مکاتب، مشایخ، و سنن و آداب فرقۀ متداول هریک از آنهاست.
در این کتاب، مطالبی نیز در زمینۀ ابنیه، زوایا، جوامع و معابد تبریز، و همچنین ذکر کوتاهی از تاریخ خلفا، وجوه دهگانۀ نیاز مرید سالک به شیخ کامل، و سپس شرایط مرشد، آداب و شرایط مریدان و طریق ارادت ایشان آمده است.
ابن کربلایی در کتابش منتخبی از مهمترین اماکن زیارتی تبریز را معرفی کرده است، مانند قدمگاه پیامبر(ص) و قبر زنان صوفی. دیباچه روضات به نام امیر صفیالدین مجتبی است که در سراسر کتاب از او با لقب مخدوم یاد شده است. افزون بر دیباچه، کتاب یک مقدمه، هشت روضه و یک خاتمه دارد.
این نسخه خطی از کتاب دارای خطی زیبا و فاقد شمارهگذاری صفحات و فهرست مطالب است. در این نسخه از کتاب عناوین روضهها و برخی عناوین فرعی و نیز عبارت «روضه و مزار» و «شعر» با قلم قرمز از متن متمایز شده است. روضات الجنات و جنات الجنان با تصحیح جعفر سلطانالقرائی در تهران در 1344-1349ش در دو جلد چاپ شد.
ابن کربلایی در تألیف روضات الجنان از منابع تاریخی مانند تاریخ گزیده، تاریخ حافظ ابرو و تذکرة الشهداء نوشته دولتشاه سمرقندی بسیار استفاده کرده است؛ اما عمده منابع او آثار عرفانی بوده است.
از جمله این منابع العروة لأهل الخلوة و الجلوة اثر علاءالدوله سمنانی است که ابن کربلایی جملاتی از آن را در کتابش نقل کرده است. سلسلة الاولیاء نوربخش، مرصاد العباد نجم رازی و مثنوی معنوی از دیگر متون نزدیک به کبرویه است که در روضات الجنان از آنها استفاده شده است.
از کتاب صفوة الصفای ابن بزاز (قرن هشتم) و فصل الخطاب خواجه محمد پارسا (متوفی 822) نیز مطالبی در روضات نقل شده است. ابن کربلایی در تألیف روضات از دستنوشتههای پراکندهای، از جمله دستنوشتههای امیر بدرالدین احمد لاله، فخرالدین علی صفی و قطبالدین شیرازی نیز استفاده کرده است. افزون بر این، او شنیدهها و خاطرات خود را نیز در این اثر آورده است.
منابع:
سلطانالقرائی، محمدامین، مقدمه «روضات الجنات و جنات الجنان»، تألیف حافظ حسین کربلایی و تصحیح جعفر سلطانالقرائی، انتشارات ستوده، تبریز، اول، 1383ش.
مروجی، فرزاد، دانشنامه جهان اسلام، جلد 20، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1394ش.
در پایان:
جا دارد که از دلسوزی، همراهی و توجه اساتید معظم، متعهد، متدین و مجاهدِ خود در کسوت شاگردی، از زحمات ارزشمند استاد مسعود نجابتی و عبدالرسول یاقوتی، سید حسن موسی زاده، ناصر طاووسی و ابوالفضل خزائی تقدیر و تشکر نمایم.
شاگرد شما، ابوالفضل رنجبران
© کلیه حقوق متعلق به صاحب اثر و پرتال فرهنگی راسخون است. استفاده از مطالب و آثار فقط با ذکر منبع بلامانع است.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg "چگونه رسوب آب را از بین ببریم؟")
