گفتگو با دکتر ضياءالدين مظهری
آقاي دکتر،اگر بخواهيم جايگاهي براي آب در زندگي انسان ترسيم کنيم، شما اين جايگاه را چطور مي‌بينيد؟
اگر بخواهيم نيازهاي زيستي را به ترتيب اولويت نام ببريم بدون‌شک اولين نياز زيستي موجودات زنده در سطح کره خاکي، هوا است. اما بعد از هوا مهم‌ترين و اساسي‌ترين ماده براي تداوم حيات انسان و موجودات زنده ديگر آب است. در واقع انسان مي‌تواند فقط با مصرف آب و الکتروليت‌ها تا مدت زيادي بدون نياز به غذا زندگي کند ولي تداوم حيات بدون در نظر گرفتن نقش آب حتي براي زمان‌هاي کوتاه هم غيرممکن است.
چرا نقش آب تا اين حد مهم است؟
اولين نکته‌اي که مي‌توان به آن اشاره کرد اين است که اين ماده قسمت اعظم حجم بدن ما را تشکيل مي‌دهد. حدود 75 تا 80 درصد وزن نوزادان، هنگام تولد از آب تشکيل شده است. به تدريج اين درصد کاهش پيدا مي‌کند و در بزرگسالي به 60 تا 65 درصد مي‌رسد. آب، تشکيل‌دهنده سيتوپلاسم سلول‌هاي بدن است و در تمام بافت‌ها و سلول‌ها حضور دارد و نقش ساختماني را در بدن موجودات زنده ايفا مي‌کند. اين مايع حتي وظيفه رساندن مواد مغذي به سلول‌ها و نيز انتقال مواد زايد از بافت‌هاي بدن به کليه و دفع آن را نيز به عهده دارد. نقش ديگر آب تنظيم حرارت بدن است. آب همانند يک دستگاه تهويه هوا به وسيله تعريق غيرمريي و مريي مي‌تواند حرارت بدن را در دما‌هاي مختلف تنظيم کند. بنابراين، وجود آن همواره براي بدن ضروري است و کاهش آن عوارض متعددي را براي انسان به دنبال خواهد داشت.
پس با توجه به تعريق بدن، ما مدام به آب و جبران آن نياز داريم!
بله، اما بايد توجه داشته باشيم که اين دريافت آب، صرفا از راه آب نوشيدني نيست. حتي خشک‌ترين مغزدانه‌هايي که در طبيعت وجود دارند، حداقل داراي 10 تا 15 درصد آب هستند. 90 درصد از حجم سبزي‌ها و ميوه‌ها نيز آب است. مايعاتي مثل شير نيز بيش از 95 درصد از آب تشکيل شده‌اند که همه اين موارد مي‌توانند قسمتي از نياز بدن به آب را تامين کنند.
نياز ما به آب چگونه تعيين مي‌شود؟
بررسي‌ها نشان داده‌اند که افراد در ازاي هر کيلوکالري بايد يک ميلي‌ليتر آب مصرف کنند. يعني در شرايط معمولي براي هر فرد عادي به‌طور متوسط 6/1 تا 5/2 ليتر آب در شبانه‌روز لازم است که مقدار دقيق آن با توجه به ميزان آبي که فرد در طول روز از دست مي‌دهد تعيين مي‌شود. در واقع اگر بخواهيم به زبان ساده‌تر بگوييم ميزان دريافت آب در طول شبانه‌روز بايد با ميزان دفع آن برابر باشد.
و اگر برابر نباشد؟
اگر ميزان دريافت آب بدن کمتر از ميزان دفع آن باشد ابتدا از حجم ادرار کاسته مي‌شود. در مرحله بعد، از حجم مايعات کاسته خواهد شد و اگر اين شرايط به همين نحو ادامه پيدا کند، فرد با از دست دادن آب ميان بافتي دچار عوارض متعددي خواهد شد که حتي گاهي جبران آن غيرممکن است.
دريافت بيش از اندازه آب هم مي‌تواند ايجاد عارضه کند؟
بله، اگر ميزان آب دريافتي فرد در شبانه‌روز بيش از ميزان دفع اين ماده باشد، مي‌تواند در اندا‌م‌هاي وي ايجاد خيز، اِدِم يا تورم کند. اين حالت معمولا در افرادي که داروهايي مثل کورتون مصرف مي‌کنند، در خانم‌هاي باردار، بيماران کليوي يا کساني که به غذاهاي پرنمک عادت دارند، رخ مي‌دهد. در اين حالت آب ميان بافتي انباشته شده و خود را به صورت تورم ظاهر مي‌کند.
ولي فرد از کجا بايد بفهمد که بدن او به آب نياز دارد؟
شايد ساده‌ترين و در دسترس‌ترين راهي که هر فرد را متوجه کمبود آب بدنش مي‌کند، ايجاد حالت تشنگي در وي باشد ولي در واقع فرد نبايد براي نوشيدن آب منتظر ايجاد حالت تشنگي باشد. تشنگي در واقع نشان‌دهنده حالت اضطراري بدن براي دريافت آب است و نياز به اين ماده پيش از بروز تشنگي به وجود آمده است. فرد بايد در زمان‌هاي مختلف در طول شبانه‌روز آب مصرف کند و خوردن آن را تنها محدود به هنگام صرف وعده‌هاي غذايي نکند. البته اگر از حالت مُدِر (ادرارآور بودن) ترکيبات چاي صرف‌نظر کنيم، بخش عمده‌اي از نياز به آب مردمان مشرق زمين از طريق مصرف مکرر چاي در طول روز جبران مي‌شود.
برخي افراد عادت به نوشيدن آب سرد دارند ولي در مقابل برخي ديگر اين عمل را مضر مي‌دانند. نظر شما در اين مورد چيست؟
آبي که مي‌تواند يک دماي دلنشين براي نوشيدن داشته باشد، نبايد از 4 تا 6 درجه سانتي‌گراد پايين‌تر باشد. مصرف آب با دمايي کمتر از اين مقدار نميتواند راه چندان توصيه‌شده‌اي براي رفع تشنگي و جبران آب از دست‌رفته بدن باشد. اين اختلاف شديد دما حتي در مواردي مي‌تواند به اعضاي دروني دستگاه گوارش نيز صدمه وارد کند.
در تابستان، تشنگي آدم به اين راحتي برطرف نمي‌شود. براي رفع تشنگي در اين فصل چه بايد کرد؟
در تابستان، آب به تنهايي نميتواند عطش ما را برطرف کند. در اين شرايط بهتر است ما به آب کمي نمک يا آبليمو اضافه کنيم تا هم بتوانيم نياز بدن به آب را تامين کرده باشيم و هم عطش خود را فرو بنشانيم. اضافه کردن نمک يا ليمو در واقع جبران الکتروليت‌هايي را مي‌کند که از طريق تعريق از بدن دفع شده‌اند و تعادل يوني داخل و بيرون سلول را برقرار مي‌سازند.
ميزان اين مواد افزودني به آب چقدر بايد باشد؟
در مواردي که افت فشار در افراد بروز مي‌کند، حل کردن يک سوم قاشق چايخوري جوش‌شيرين، يک دوم قاشق چايخوري نمک و آب ليمو و يک قاشق مرباخوري عسل در يک ليتر آب مي‌تواند افت فشار و قند خون را در فرد تا حدود زيادي جبران کند.
منبع:www.salamat.com
/ع
