رسانه ها از ديدگاه امام خميني (4)

صدا و سيما از ديدگاه امام(ره)
 

از ميان رسانه‌ها، دو رسانه ي راديو و تلويزيون از اهميت بيشتري برخوردارند؛ زيرا اين دو رسانه، ويژگي‌هايي دارند كه تأثيرگذاري‌شان را بيشتر مي‌سازد. به دليل جايگاه ويژه اين دو رسانه، امام‌خميني(ره)، در باب اهميت و بايدها و نبايدهاي آنها سخناني ايراد كرده است كه برخي از سخنان ايشان را مي‌آوريم.

1. گستردگي مخاطبان
 

امام‌خميني(ره) به سبب نقش‌آفريني گسترده صدا و سيما در تعالي يا انحطاط مردم و جهت دادن به نوع بينش سياسي، اجتماعي و فرهنگي مخاطبان خود، براي آن دو رسانه، جايگاه ويژه‌اي قائل است و از اين‌رو، مي‌فرمايد:
«اين رسانه‌هايي كه ما الآن داريم، چه مطبوعات و مجلات و روزنامه‌ها و چه سينماها و تئاترها و امثال ذلك و چه راديو و چه تلويزيون، در اينها آني كه از همه اين دستگاه‌ها بيشتر رابطه با انسان دارد، تلويزيون است، از دوجهت: يك جهت اينكه مطبوعات هرچه هم تيراژش زياد باشد، اولاً به اندازه سطح يك مملكتي نيست و ثانياً، همه افراد مي‌توانند استفاده كنند؛ براي اينكه الآن تقريباً نيمي از جمعيت ما سواد خواندن ندارند تا اينكه از مطبوعات و نوشته‌ها استفاده كنند. سينماها در يك محيط محدود مي‌توانند كار خودشان را انجام بدهند. راديو همه در همه‌جا هست، در همه‌چيز هست، لكن فقط از راه سمع است. [اما] آن چيزي كه در همه كشور؛ يعني آن دهاتي كه توي خانه خود نشسته در مرز و هيچ سواد هم ندارد، لكن چشم و گوش دارد، اين از راديو- تلويزيون استفاده مي‌كند. هم استفاده سمعي مي‌كند، هم استفاده بصري؛ يعني راديو فقط استفاده سمعي دارد، راديو- تلويزيون استفاده سمعي و بصري دارد. هم آن آدم نقشه‌ها را مي‌بيند و هم طرح‌ها را مي‌بيند و هم مي‌شنود. بنابراين راديو- تلويزيون از تمام رسانه‌هايي كه هست، حساس‌تر است. راديو تلويزيون مي‌تواند يك مملكت را اصلاح كند و مي‌تواند به فساد بكشد. اين را نه روزنامه مي‌تواند، نه سينما مي‌تواند، نه تئاتر مي‌تواند، نه تبليغات لفظي كه در منابر است، مي‌تواند؛ براي اينكه اينها همه شعاعشان محدود است. راديو شعاعش مثل تلويزيون است، لكن فقط سمعي است. تلويزيون، هم سمع است و هم بصر».(1)

2. حساس‌ترين رسانه
 

امام‌خميني(ره) راديو و تلويزيون را نماد جمهوري‌اسلامي درنظر مردم مي‌داند و رخنه كردن فساد در آن دو رسانه را از عوامل بدبيني و دورشدن مردم از نظام مي‌شمارد. از اين‌رو، بر اسلامي شدن برنامه‌هاي آن تأكيد دارد. و افزون بر آن، به سبب سرعت انتقال مطالب و اخبار و دسترسي همه مردم به آن، وجود هرگونه بدآموزي در برنامه‌هاي صدا و سيما را گناهي نابخشودني معرفي مي‌كند:
«آن‌وقت هم قضيه راديو- تلويزيون فرق دارد با قضاياي ديگر. ممكن است در يك وزارتخانه يك مطلب خلافي بشود، بعد از ده سال ديگر هم مردم نفهمند؛ اما راديو- تلويزيون اگر يك كار خلافي بشود و بخواهد يك چيزي باشد كه برخلاف شرع، برخلاف مسير ملت، يك چيزي نمايش داده بشود يا گفته بشود، همان روز اول و ساعت اول همه كشور- الآن هم كه همه جا راديو هست، تلويزيون هم شايد اكثر جاها باشد- سرتاسر كشور يك دفعه ملتفت مي‌شوند كه يك همچو مسئله‌اي است. از اين‌جهت، اين دستگاه حساس‌ترين دستگاهي است كه در مملكت موجود است؛ يعني از حيث اينكه در راديو- تلويزيون هم چشم مي بيند، هم گوش مي‌شنود، آن‌هم در يك سطح وسيعِ همه‌جايي. و راديو در خارج هم پخش مي‌شود و همه آنجاهايي كه موجش مي‌رود، اطلاع بر آن پيدا مي‌كنند و اگر خداي نخواسته اين دستگاه يك وقتي نقيصه داشته باشد؛ يعني بر مسير ملت نباشد، بر مسير اسلام نباشد، اين خطرش بيشتر از اين است كه وزارت مثلاً فلان بر مسير اسلام نباشد. اين وقتي بر مسير اسلام نباشد، سرتاسر ايران و بسياري از كشورها مي‌فهمند به اينكه اين بر مسير اسلام نيست. و براي آنهايي كه غرض دارند، منعكس مي‌كنند كه رژيم شاهنشاهي لفظاً رفته، معناً باز هست. باز قلم‌ها و قدم‌هايي كه مي‌خواهند اين رژيم را، اين نهضت را، آلوده كنند و اشكال كنند، آنها به كار مي‌افتند. و اگر يك مطلب باشد، يك مطلب را بزرگش مي‌كنند و چندين برابر. و روي اساس تلويزيون نمي‌آيند صحبت مي‌كنند؛ روي اساس اسلام مي‌آيند صحبت مي‌كنند. اشكال حالا اين است... و اگر يك دستگاهي به اين وسيعي و به اين حساسي يك كار خلاف اسلام بكند، يا برخلاف مسير ملت يك كاري انجام بدهد و يك برنامه‌اي انجام بدهد، اينها نمي‌آيند حساب بكنند به اينكه تلويزيون اين‌طور است، راديو اين‌طور است. حساب مي‌كنند كه جمهوري‌اسلامي اين‌طور است. بنابراين، الآن حيثيت اسلام، حيثيت جمهوري‌اسلامي بسته به اين دستگاه‌هاست، كه يكي‌اش هم دستگاه تلويزيون و راديو است، كه بيشتر از جاهاي ديگر، بستگي دارد».(2)

3. آموزشي كردن برنامه‌ها
 

امام‌خميني(ره) بر آموزشي كردن برنامه‌هاي صدا و سيما و حذف برنامه‌هاي لهو و لعب و بيهوده تأكيد مي‌كند و مي‌فرمايد:
«حالا بايد جدي بگيريد مسائل را، از آن هزل و شوخي. و عرض مي‌كنم كه [از] مسائل غيرجدّي برگرديد به آن مسائل جدّي. مملكت‌تان را اداره كنيد، خودتان بايد اداره كنيد! دستگاه تلويزيون يا دستگاه راديو كه آموزنده بايد باشد، قدرت بدهد به جوان‌هاي ما. جوان‌هاي ما را نيرومند كند. نبايد دستگاه تلويزيون جوري باشد كه ده ساعت موسيقي بخوانند. جواني كه نيرومند هست، از نيرومندي برگردانند به به يك حال خُمار و به يك حال خَلْسَه(3). مثل همان ترياک مي‌ماند. اين هم اين‌قدر با او فرق ندارد. اين يك جور خلسه مي‌آورد، آن يك جور خلسه مي‌آورد... و همين‌طور راديو يك دستگاهي باشد براي آموزندگي، پرورش يك ملتي. با راديو و تلويزيون از همه چيز بهتر مي‌شود پرورش داد مملكت را؛ براي اينكه راديو و تلويزيون هم مُلّا و يك آدمي كه سواد دارد، از او استفاده مي‌كند، هم آن كسي كه هيچ سواد ندارد».(4)
ايشان درباره اصلاح برنامه‌هاي صدا و سيما مي‌فرمايد:
«و من از همه شما تقاضا دارم به اينكه برنامه‌هايتان را اصلاح كنيد. برنامه‌هايي باشد كه مفيد باشد براي جامعه. برنامه‌هايي باشد كه مسائل [و] مشكلات جامعه را بگويد. از برنامه‌هاي انحرافي پرهيز بكنيد. گاهي من مي‌بينم كه در راديو هست چيزهايي كه انحرافي است، و مع‌الأسف آن انحرافي را چند دفعه مي‌گذارند، و آن چيزي كه صحيح است، يا نمي‌گذارند و يا منحرفش مي‌كنند و مي‌گذارند. خوب، اين يك خيانت بزرگي است».(5)

4. تقويت اخلاق و فرهنگ اسلامي
 

امام‌راحل(ره) صداوسيما را وسيله‌اي براي ايجاد و تقويت اخلاق و فرهنگ درميان ملت، به ويژه جوانان مي‌داند و مي‌فرمايد:
«ما اگر اين دستگاه كه بايد يك دستگاه آموزنده باشد، يك دستگاهي باشد كه آن تباهي‌ها، چيزهايي كه جوان‌هي ما را به تباهي كشيد و مي‌كشد، حذف بشود و به جاي آن آموزندگي باشد، امور اخلاقي باشد، امور فرهنگي باشد، چيزهايي كه به درد جوان‌هاي ما مي‌خورد و جوان‌هاي ما را تربيت مي‌كند».(6)

5. لزوم مراقبت در پخش فيلم‌ها
 

«آني كه راجع به ديدني‌هاست و فيلم‌هاست، توجه كنيد كه فيلم‌ها يك فيلم‌هاي انحرافي نباشد. فيلم‌هايي نباشد كه مثلاً فرض كنيد يك منظره‌هايي كه سابقاً بود و انحرافات براي جوان‌هاي ما ايجاد مي‌كرد... حتي آني كه براي بچه‌ها نمايش داده مي‌شود، بايد يك جوري باشد كه اين بچه از اول يك طوري بار بيايد كه مستقل باشد در فكر. مستقيم باشد و متعهد بار بيايد. و همين‌طور فيلم‌هاي بالاتر بايد خيلي توجه به آن بشود كه رسيدگي بكنيد، نظارت بكنيد، نگذاريد دست اشخاصي كه متعهد نيستند. اگر پيدا شدند اشخاص، بايد به‌آنها حالي كنيد. اگر نمي‌شوند، تصفيه كنيد. و اين امر يك امر ضروري و لازم است».(7)

6. بهره‌گيري از هنرمندان متعهد
 

رسانه‌هاي گروهي، به ويژه صدا و سيما... از گردانندگان و هنرمندان متعهد بخواهند تا در راه تربيت صحيح و تهذيب جامعه، وضعيت تمام قشرها را درنظر گرفته و راه و روش زندگي شرافتمندانه و آزادمنشانه را با هنرها و نمايشنامه‌ها به ملت بياموزند و از هنرهاي بدآموز و مبتذل جلوگيري كنند. ملت عزيز در طول پنجاه سال سياه اخير گرفتار مجلات و روزنامه‌هاي تخريب‌كننده و فاسدكننده نسل جوان و از آنها بدتر سينماها و راديو- تلويزيون بود كه با برنامه‌هاي خود، ملت را به حد وافر در آغوش غرب و غربزده‌ها غلتانيد. و ضررهاي رسانه‌هاي گروهي از خرابي‌هاي توپ، تانك‌ها و سلاح‌هاي مخرب بالاتر و بدتر است؛ چه كه ضررهاي سلاح‌ها، گذرا است و ضررهاي فرهنگي، باقي و به نسل‌هاي بعد انتقال پيدا مي‌كند... اگر به طور قاطع با آنان برخورد نشود، خطر ولو در دراز مدّت، كشور را تهديد مي‌كند و سهل‌انگاري در اين امور، ساده‌انديشي است».(8)

7. ساخت فيلم در ايران
 

امام راحل(ره) سخت بر محتواي ديني و ايراني فيلم تأكيد دارد و از ورود فيلم‌هاي خارجي با بار منفي و محتواي ابتذال، نهي مي‌كند؛ همان‌گونه كه مي‌فرمايد:
«من غالباً فيلم‌هايي كه خود ايراني‌ها درست مي‌كنند، به نظرم بهتر از ديگران است؛ مثلاً فيلم گاو آموزنده بود. امّا حالا اين فيلم‌ها بايد حتماً از آمريكا و يا از اروپا بيايد، با يك بي‌بندوباري، تا روشنفكران غربزده شاد شوند. فيلم‌هايي كه از خارج به ايران مي‌آيد، اكثراً استعماري است. لذا فيلم‌هاي خارجي استعماري را حذف كنيد، مگرصددرصد صحيح باشد. در هرصورت، اين به عهده شما و مسئولين آنجاست».(9)

پي‌نوشت ها :
 

1. همان، ج9، ص153 و154.
2. همان، ج10، ص212-214.
3. حالتي ميان خواب و بيداري و كنايه از سرگرم شدن، بدون آنكه تحولي مثبت درميان مخاطبان باشد.
4. صحيفه امام، ج9، ص204-206.
5. همان، ج10، ص296.
6. همان، ج9، ص456.
7. همان، ج11، ص197.
8. همان، ج19، ص159.
9. همان، ج12، ص291 و292.
 

منبع: نشريه فرهنگ کوثر شماره 80
/ن