مصرف خودسرانه مکمل، ممنوع!
نويسنده: دکتر ربابه شيخ‌الاسلام*
مکمل‌ها يا supplementها همان‌طور كه از نامشان پيداست زماني كه مواد غذايي نمي‌توانند در تامين نيازهاي يک فرد كافي عمل کنند به كمك آمده و در حقيقت کامل‌کننده نيازهاي سلولي به شكل ويتامين‌ها يا املاح هستند. همان‌طور كه گفتيم، مواد موجود در مکمل‌ها اغلب از نوع ويتامين‌ها و املاح بوده و معمولا در غذا وجود دارند و نام مکمل غذايي را يدك مي‌كشند ولي الزاما همه مکمل‌ها جزو اين گروه نيستند. ضمن اينکه ممکن است يک مکمل کاربرد دارويي داشته باشد.
اما به كدام مكمل، دارويي و به كدام مكمل، غذايي مي‌گويند؟ براي روشن شدن موضوع به مثال‌هاي زير توجه كنيد. اگر فردي به کم خوني ناشي از فقر آهن مبتلا باشد، براي وي فرآورده‌هاي دارويي آهن مثل قرص، شربت و يا قطره (با توجه به شدت کمبود) توسط پزشک تجويز مي‌شود در اين صورت اين مکمل نام دارو مي‌گيرد. همين فرآورده‌هاي دارويي زماني که براي پيشگيري از ابتلا به فقر آهن در جمعيت يا گروه خاصي تجويز شود، مي‌تواند به عنوان مکمل غذايي عمل کند. به طور مثال، کودکي که شش ماه از شير مادر تغذيه شده و تا سن شش ماهگي از ذخاير آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شير مادر استفاده كرده بعد از شش ماهگي نيازمند مکمل آهن البته از نوع غذايي است.
نكته‌اي را كه بايد به خاطر سپرد، آن است كه يک مکمل خوب بايد در جاي خود و با مقدار معين تجويز شود وگرنه ممکن است عوارض نامطلوبي به جا گذارد زيرا ما در تعريف غذا، دارو و سم، مرز مشخصي داريم يعني يک ماده غذايي مثل زعفران مي‌تواند به‌عنوان يک خوش‌طعم کننده غذايي يا يک فرآورده با خواص مشخص دارويي مصرف شود و در صورت زياد مصرف شدن مي‌تواند مسموميت‌زا باشد. بنابراين در تعاريف مكمل‌ها بايد به نوع استفاده‌شان توجه شود زيرا مصرف خودسرانه‌شان درست نيست، مگر در مواردي که تحقيقات در مورد مصرف يك مکمل، تبديل به يک برنامه کشوري و مورد تاييد وزارت بهداشت شده باشد. به طور مثال، دختران در سنين 12 تا 18 سال و تا قبل از ازدواج مي‌توانند مکمل آهن را به صورت هفتگي استفاده كنند چون در اين سن به دليل قاعدگي هر ماهه احتمال ابتلا به کم خوني بالاست. در ضمن، دادن مکمل ويتامين « A» و «D» به صورت قطره به کودکان از 15 روز بدو تولد نيز چون دستورالعمل كشوري دارد، واجب است و کودک در صورت عدم دريافت، ممکن است دچار سوء تغذيه و مشکلات بعدي آن شود. دريافت مکمل اسيد فوليک نيز براي زنان به مدت سه ماه قبل از بارداري نيز توصيه مي‌شود و يک برنامه جهاني است. اما در مورد استفاده از مکمل‌هايي که برنامه کشوري ندارند، بايد با نظر پزشک همراه باشد، در غير اين صورت بايد در انتظار عوارض جانبي شان بود.
/ک
اما به كدام مكمل، دارويي و به كدام مكمل، غذايي مي‌گويند؟ براي روشن شدن موضوع به مثال‌هاي زير توجه كنيد. اگر فردي به کم خوني ناشي از فقر آهن مبتلا باشد، براي وي فرآورده‌هاي دارويي آهن مثل قرص، شربت و يا قطره (با توجه به شدت کمبود) توسط پزشک تجويز مي‌شود در اين صورت اين مکمل نام دارو مي‌گيرد. همين فرآورده‌هاي دارويي زماني که براي پيشگيري از ابتلا به فقر آهن در جمعيت يا گروه خاصي تجويز شود، مي‌تواند به عنوان مکمل غذايي عمل کند. به طور مثال، کودکي که شش ماه از شير مادر تغذيه شده و تا سن شش ماهگي از ذخاير آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شير مادر استفاده كرده بعد از شش ماهگي نيازمند مکمل آهن البته از نوع غذايي است.
نكته‌اي را كه بايد به خاطر سپرد، آن است كه يک مکمل خوب بايد در جاي خود و با مقدار معين تجويز شود وگرنه ممکن است عوارض نامطلوبي به جا گذارد زيرا ما در تعريف غذا، دارو و سم، مرز مشخصي داريم يعني يک ماده غذايي مثل زعفران مي‌تواند به‌عنوان يک خوش‌طعم کننده غذايي يا يک فرآورده با خواص مشخص دارويي مصرف شود و در صورت زياد مصرف شدن مي‌تواند مسموميت‌زا باشد. بنابراين در تعاريف مكمل‌ها بايد به نوع استفاده‌شان توجه شود زيرا مصرف خودسرانه‌شان درست نيست، مگر در مواردي که تحقيقات در مورد مصرف يك مکمل، تبديل به يک برنامه کشوري و مورد تاييد وزارت بهداشت شده باشد. به طور مثال، دختران در سنين 12 تا 18 سال و تا قبل از ازدواج مي‌توانند مکمل آهن را به صورت هفتگي استفاده كنند چون در اين سن به دليل قاعدگي هر ماهه احتمال ابتلا به کم خوني بالاست. در ضمن، دادن مکمل ويتامين « A» و «D» به صورت قطره به کودکان از 15 روز بدو تولد نيز چون دستورالعمل كشوري دارد، واجب است و کودک در صورت عدم دريافت، ممکن است دچار سوء تغذيه و مشکلات بعدي آن شود. دريافت مکمل اسيد فوليک نيز براي زنان به مدت سه ماه قبل از بارداري نيز توصيه مي‌شود و يک برنامه جهاني است. اما در مورد استفاده از مکمل‌هايي که برنامه کشوري ندارند، بايد با نظر پزشک همراه باشد، در غير اين صورت بايد در انتظار عوارض جانبي شان بود.
پي نوشت ها :
*متخصص بهداشت عمومي و اپيدميولوژي تغذيه
منبع: www.salamat.com/ک
