گفتگو با دکتر فاطمه قاسم زاده
حتما شما هم شنيده‌ايد که مي‌گويند: «شغل بچه‌ها بازي است و بازي در رشد و يادگيري و پرورش خلاقيت کودکان بسيار موثر است.» اما آيا بزرگسالان هم نيازي به بازي دارند يا نه؟ اشتباه نکنيد! منظور ما بازي‌هاي کودکانه مانند خاله‌بازي نيست، بازي‌هاي مناسب‌تري را در نظر بگيريد براي مثال شطرنج، انواع ورزش‌ها، زو، وسطي و يا حتي شايد مار و پله. بازي‌هاي زيادي وجود دارند که حتي در دوران سالمندي هم مي‌توانند ما را سرگرم کنند و يا بازي‌هايي که ما را وادار مي‌کنند بدويم، هيجان‌زده شويم و فرياد بکشيم. به نظر شما آيا بازي‌ها علاوه بر سرگرم کردن بزرگسالان پرمشغله در سلامت روان آنها هم موثر هستند؟ در همين رابطه گفتگوي کوتاهي با دکتر فاطمه قاسم‌زاده، عضو هيات علمي جهاد دانشگاهي دانشکده روان‌شناسي داريم.
آيا بازي در سلامت روان بزرگسالان موثر است؟
بله. در يکي از تعاريفي که از انسان شده است، آدمي را موجودي بازيگر ناميده‌اند. بازي از کودکي آغاز مي‌شود و تا بزرگسالي ادامه پيدا مي‌کند. در واقع به همان اندازه که کار کردن اهميت دارد، اوقات فراغت و پر کردن آن با روش‌هاي گوناگوني از جمله بازي نيز مهم است. بازي علاوه بر جنبه سرگرمي آن موجب رفع خستگي و کاهش استرس و فشار رواني بيش از حد مي‌شود که مي‌تواند زمينه‌ساز بيماري‌هايي مانند اضطراب، افسردگي و وسواس باشد.
از ديدگاه روان‌شناسان بازي به چه معناست؟
در روان‌شناسي تعاريف گوناگوني از بازي وجود دارد. در واقع هر روان‌شناس بر اساس نگرش خود به عملکرد بازي تعريف خاصي از آن ارايه کرده است. اما شايد بتوان ادعا کرد معروف‌ترين تعريف بازي متعلق به پياژه است. او معتقد است که بازي فعاليتي است دلپذير و خوشايند که هدف آن در خودش است. انجام فعاليت‌هاي هنري و ديدن فيلم هم در گروه بازي‌ها قرار مي‌گيرند.
يعني فرد بازي مي‌کند با هدف بازي کردن؟
بله. و زماني که بازي اهداف ديگري براي مثال شرط‌بندي و برد و باخت پيدا کند ما با نقش‌هايي مواجه مي‌شويم که خودمان به آن افزوده‌ايم و جزو ماهيت واقعي بازي نيستند. البته نظريه‌هاي گوناگوني درباره بازي وجود دارد که بر اساس آنها تعريف‌هاي گوناگوني هم ارايه شده است. در برخي از نظريه‌ها تخليه انرژي و رسيدن به آرامش از راه بازي مطرح شده است اما به طور کلي بازي در رشد همه جنبه‌هاي کودکان و بزرگسالان (ذهني، حسي، عافطي، اجتماعي و...) موثر است.
آيا والدين بايد با کودکان خود بازي کنند؟
در سنين پيش از دبستان که بچه‌ها هنوز نمي‌توانند به‌طور کامل مستقل بازي کنند و به رشد اجتماعي کافي براي شرکت در بازي‌هاي گروهي نرسيده‌اند، هم‌بازي شدن والدين با آنها خيلي خوب است. اين نياز به ويژه در کودکاني که به مهد نمي‌روند و کمتر در محيط‌هاي اجتماعي حضور دارند، بيشتر است. بچه‌ها از طريق هم‌بازي شدن با والدين خوب علاوه بر سرگرم شدن به طور غيرمستقيم موثر و شيرين چيزهاي زيادي مي‌آموزند. از طرف ديگر بازي يک راه برقراري ارتباط خوب و صميمي با کودکان است. کودکان بازي را دوست دارند و بازي بزرگ‌ترها با آنها يک راه موثر در اثبات دوست داشتن آنها به کودکان است.
چه بازي‌هايي را توصيه مي‌کنيد؟
همه بازي‌هايي که به نوعي در يادگيري بچه‌ها موثر هستند، حتي بازي‌هاي بسيار ساده که در حد لمس و نگاه به اشيا است. ما مي‌توانيم رنگ‌ها، زبري و نرمي اشکال هندسي و... را از طريق بازي خيلي راحت‌تر و دلپذيرتر به کودکان بياموزيم.
ملاک انتخاب يک اسباب‌بازي خوب و مناسب چيست؟
پيش از هر چيز بايد سن فرد را در نظر بگيريم. ممکن است اسباب‌بازي که براي يک گروه سني مفيد است، براي گروه سني ديگري نامناسب باشد. علاقه بچه‌ها هم مهم است، از طرف ديگر بايد به نکات بهداشتي نيز توجه کرد. اسباب‌بازي‌هاي با رنگ بسيار تيره و سطحي پوسته پوسته سالم نبوده و از مواد بازيافت تهيه شده‌اند. انتخاب اسباب‌بازي‌هايي که القاکننده خشونت هستند براي مثال تفنگ و شمشير و... هم خيلي توصيه نمي‌شود و بهتر است بخش محدودي از وسايل بازي بچه‌ها را شامل شوند. وسيله بازي نيز بايد مناسب با توان‌مندي‌هاي فرد انتخاب شود.
در غير اين صورت چه تاثير مخربي خواهد داشت؟
کودک براي بازي کردن نيازمند بزرگ‌ترها خواهد بود و در نتيجه آزادي عمل و اعتماد به نفس او کاهش پيدا مي‌کند.
نظرتان درباره لگو چيست؟
وسيله خيلي خوبي است چون در درجه اول يک بار مصرف نيست و بچه‌ها مي‌توانند بارها با شکل‌هاي بسيار متنوعي با آن بازي کنند در نتيجه پس از مدتي خسته و دلزده نخواهند شد. در درجه دوم موجب پرورش خلاقيت کودکان مي‌شود.
حرف آخر
متاسفانه ما گاهي شاهد جمع کردن وسايل بازي بچه‌ها در دوره امتحانات هستيم. اين اقدام به ضرر بچه‌هاست چون بازي يک نياز طبيعي است.
منبع:http://www.salamat.com
