هدف از نشان سلامت و ايمني غذا چيست؟
نويسنده:دكتر ربابه شيخ‌الاسلام*
آيا شما که اين مقاله را مي‌خوانيد، تاکنون به نشان ايمني سلامت که آرم آن روي بعضي از مواد غذايي صنعتي درج شده است، توجه کرده‌ايد؟
در تحقيقي که در سال گذشته در چند سوپر مارکت شمال شهر تهران از مراجعان به وسيله پرسشنامه انجام شد، 71 درصد از مراجعان که در حال خريد بوده‌اند، گفته‌اند که اين نشان را نمي‌شناسند و وقتي براي‌شان توضيح داده شد که وزارت بهداشت به غذاهايي که از نظر کيفي خوب هستند اين نشان را مي‌دهد تا مردم در انتخاب غذا بهتر عمل‌کنند، 52 درصد گفته‌اند که اين به اين معني است که ساير غذاها با وجود داشتن شماره پروانه وزارت بهداشت قابل اطمينان نيستند؟ 26 درصد گفته‌اند نشان سلامت را مي‌شناسند ولي اين نشان در انتخاب غذاي سلامت‌بخش به آنها کمک نمي‌کند چون در سوپر مارکت به دنبال غذاهاي بدون چربي اشباع، غذاهاي بدون ايزومر ترانس يا کم‌کالري، کم‌نمک و کم‌چرب مي‌گردند و يا نياز دارند بدانند موادغذايي که مي‌خرند چند درصد مواد مورد نياز آنها را تامين مي‌کند و در يک وعده غذايي آن چند درصد کالري روزانه را دريافت مي‌کنند. 9 درصد افراد، مواد غذايي ايراني را با خارجي مقايسه کرده‌اند و از اينکه غذاهاي خارجي در برچسب اطلاعات تغذيه‌اي کاملي مي‌دهند از پرسشگران خواسته‌اند وزارت بهداشت هم توليد‌کنندگان غذا را ملزم کند که اطلاعات مفيد و موردنياز مصرف‌کننده را روي بسته‌بندي خود درج کنند و نشان سلامت را به توليد‌کنندگاني بدهند که به اين نکات توجه دارند و غذاهاي موردنياز جامعه‌اي که به سلامت خود علاقه دارند و به دنبال غذاهاي با اين ويژگي‌ها مي‌گردند را تهيه مي‌کنند.
در يک بحث گروهي در يکي از پانل‌هاي تغذيه در يک کنگره ملي نيز بحث جالبي در مورد نشان سلامت انجام شد. مدير کل وقت بيماري‌هاي غيرواگيردار در وزارت بهداشت عقيده داشت که غذاهايي بايد نشان يا کليد سلامت بگيرند که مصرف‌کننده را در انتخاب غذاهايي براي کاهش خطرات بيماري‌هاي شايع دژنراتيو تغذيه‌اي مانند چاقي، ديابت، چربي خون بالا، افزايش فشارخون، بيماري عروقي قلب و.. کمک مي‌کند چون در حال حاضر کشور با شيوع رو به تزايد اين بيماري‌ها مواجه است و عوامل خطر اين بيماري‌ها را غذاهاي چرب، روغن‌هاي نامناسب، خوراکي‌هاي شور و غذاهاي پر‌کالري و شيرين افزايش مي‌دهد.
در اين جلسه نتيجه‌گيري شد که يک کميته تخصصي شامل متخصصان تغذيه، اپيدميولوژي، بهداشت عمومي قلب، ديابت و با حضور انجمن‌هاي علمي ذي‌ربط با مديريت و مسووليت اداره بيماري‌هاي غيرواگيردار در وزارت بهداشت و همکاري اداره نظارت بر مواد غذايي تشکيل شود و از غذاهاي صنعتي موجود غذاهايي را که اين ويژگي‌ها را دارند براي اخذ کليد يا نشان سلامت انتخاب کند و اين علامت به‌گونه‌اي مشخص باشد که مصرف‌کنندگان به راحتي بتوانند اين غذاها را در مغازه‌ها و يا سوپر مارکت‌ها بيابند.
همچنين برآورد زيان‌هاي مالي ناشي از عمر از دست رفته در کشور در سال 1380 نشان داد که عوامل خطرمرتبط با تغذيه ضرر هنگفتي به پيکره نظام خدمات بهداشتي درماني کشور مي‌زند. متاسفانه هنوز همت مشترکي براي مقابله با خطراتي که از اين طريق جامعه را تهديد مي‌کند صورت نگرفته و هر ارگان و اداره‌اي به تنهايي در جزيره‌اي جداگانه با ديدن بخشي از مشکل اقدامي صورت مي‌دهد.
براي مثال، در حالي مواد غذايي کم‌نمک در کشور مورد توجه نيست که فشارخون بالا ساليانه 518600 سال عمر از دست رفته روي دست‌مان مي‌گذارد و زيان ناشي از آن معادل 1037200000 دلار است و يا در حالي غذاهاي کم‌چرب، بدون ايزومر ترانس و چربي اشباع ناياب است که کلسترول بالا 201300 سال عمر از دست رفته و زيان 402600000 دلار، به کشور تحميل مي‌کند.
در سال 1382 بررسي ديگري با هدف برآورد عمر از دست رفته به دليل مرگ زودرس يا معلوليت نشان داد چاقي و اضافه وزن بعد از مواد مخدر بيشترين بار را به کشور تحميل مي‌کند و بعد از آن نيز بار ناشي از مشکلات تغذيه‌اي شامل کم‌خوني، افزايش فشارخون، کلسترول بالا و ديابت بسيار بالا و قابل توجه است.
توجه کنيم که از منظراپيدميولوژيک، مرگ ومير ناشي از بيماري‌هاي غيرواگيردار از مرگ‌ومير بيماري‌هاي واگيردار پيشي گرفته است. از نظر تغذيه‌اي نيز عادات غذايي به سرعت در حال تغيير هستند و فعاليت بدني کاهش يافته و ارايه نشان يا کليد سلامت در شرايط کنوني به غذاهايي که در کاهش بار بيماري‌ها موثرند از اقدامات مفيدي است که متوليان سلامت کشور نبايد از آن غفلت کنند. ضرر و زيان ناشي از سال‌هاي از دست رفته عمر که در سال‌هاي اخير براي نشان دادن ابعاد اقتصادي بيماري و مرگ و ناتواني کاربرد پيدا کرده است، در حقيقت براي ايجاد زبان مشترک بين دولتمردان، مسوولان اقتصادي و سياست‌گذاران و مسوولان طب پيشگيري است. اين زبان مشترک به ملموس‌تر کردن ابعاد اقتصادي بيماري، ناتواني و مرگ به دليل بيماري‌هايي که قابل پيشگيري هستند، مي‌پردازد. به بيان ديگر، ضرر و زياني که به دليل بي‌توجهي به برنامه‌هاي پيشگيرانه به کشور تحميل مي‌شود وقتي به صورت زيان مالي و روشن‌تر پولي بيان شود، براي کساني که سياست‌هاي اقتصادي را تدوين مي‌کنند قابل درک مي‌گردد و از اين طريق مسوولان سلامت کشور اميد دارند بتوانند اعتبار و بودجه کافي براي اقداماتي که به بهبود شاخص‌هاي سلامت منجر مي‌شود، دريافت کنند.
/ج
در تحقيقي که در سال گذشته در چند سوپر مارکت شمال شهر تهران از مراجعان به وسيله پرسشنامه انجام شد، 71 درصد از مراجعان که در حال خريد بوده‌اند، گفته‌اند که اين نشان را نمي‌شناسند و وقتي براي‌شان توضيح داده شد که وزارت بهداشت به غذاهايي که از نظر کيفي خوب هستند اين نشان را مي‌دهد تا مردم در انتخاب غذا بهتر عمل‌کنند، 52 درصد گفته‌اند که اين به اين معني است که ساير غذاها با وجود داشتن شماره پروانه وزارت بهداشت قابل اطمينان نيستند؟ 26 درصد گفته‌اند نشان سلامت را مي‌شناسند ولي اين نشان در انتخاب غذاي سلامت‌بخش به آنها کمک نمي‌کند چون در سوپر مارکت به دنبال غذاهاي بدون چربي اشباع، غذاهاي بدون ايزومر ترانس يا کم‌کالري، کم‌نمک و کم‌چرب مي‌گردند و يا نياز دارند بدانند موادغذايي که مي‌خرند چند درصد مواد مورد نياز آنها را تامين مي‌کند و در يک وعده غذايي آن چند درصد کالري روزانه را دريافت مي‌کنند. 9 درصد افراد، مواد غذايي ايراني را با خارجي مقايسه کرده‌اند و از اينکه غذاهاي خارجي در برچسب اطلاعات تغذيه‌اي کاملي مي‌دهند از پرسشگران خواسته‌اند وزارت بهداشت هم توليد‌کنندگان غذا را ملزم کند که اطلاعات مفيد و موردنياز مصرف‌کننده را روي بسته‌بندي خود درج کنند و نشان سلامت را به توليد‌کنندگاني بدهند که به اين نکات توجه دارند و غذاهاي موردنياز جامعه‌اي که به سلامت خود علاقه دارند و به دنبال غذاهاي با اين ويژگي‌ها مي‌گردند را تهيه مي‌کنند.
در يک بحث گروهي در يکي از پانل‌هاي تغذيه در يک کنگره ملي نيز بحث جالبي در مورد نشان سلامت انجام شد. مدير کل وقت بيماري‌هاي غيرواگيردار در وزارت بهداشت عقيده داشت که غذاهايي بايد نشان يا کليد سلامت بگيرند که مصرف‌کننده را در انتخاب غذاهايي براي کاهش خطرات بيماري‌هاي شايع دژنراتيو تغذيه‌اي مانند چاقي، ديابت، چربي خون بالا، افزايش فشارخون، بيماري عروقي قلب و.. کمک مي‌کند چون در حال حاضر کشور با شيوع رو به تزايد اين بيماري‌ها مواجه است و عوامل خطر اين بيماري‌ها را غذاهاي چرب، روغن‌هاي نامناسب، خوراکي‌هاي شور و غذاهاي پر‌کالري و شيرين افزايش مي‌دهد.
در اين جلسه نتيجه‌گيري شد که يک کميته تخصصي شامل متخصصان تغذيه، اپيدميولوژي، بهداشت عمومي قلب، ديابت و با حضور انجمن‌هاي علمي ذي‌ربط با مديريت و مسووليت اداره بيماري‌هاي غيرواگيردار در وزارت بهداشت و همکاري اداره نظارت بر مواد غذايي تشکيل شود و از غذاهاي صنعتي موجود غذاهايي را که اين ويژگي‌ها را دارند براي اخذ کليد يا نشان سلامت انتخاب کند و اين علامت به‌گونه‌اي مشخص باشد که مصرف‌کنندگان به راحتي بتوانند اين غذاها را در مغازه‌ها و يا سوپر مارکت‌ها بيابند.
همچنين برآورد زيان‌هاي مالي ناشي از عمر از دست رفته در کشور در سال 1380 نشان داد که عوامل خطرمرتبط با تغذيه ضرر هنگفتي به پيکره نظام خدمات بهداشتي درماني کشور مي‌زند. متاسفانه هنوز همت مشترکي براي مقابله با خطراتي که از اين طريق جامعه را تهديد مي‌کند صورت نگرفته و هر ارگان و اداره‌اي به تنهايي در جزيره‌اي جداگانه با ديدن بخشي از مشکل اقدامي صورت مي‌دهد.
براي مثال، در حالي مواد غذايي کم‌نمک در کشور مورد توجه نيست که فشارخون بالا ساليانه 518600 سال عمر از دست رفته روي دست‌مان مي‌گذارد و زيان ناشي از آن معادل 1037200000 دلار است و يا در حالي غذاهاي کم‌چرب، بدون ايزومر ترانس و چربي اشباع ناياب است که کلسترول بالا 201300 سال عمر از دست رفته و زيان 402600000 دلار، به کشور تحميل مي‌کند.
در سال 1382 بررسي ديگري با هدف برآورد عمر از دست رفته به دليل مرگ زودرس يا معلوليت نشان داد چاقي و اضافه وزن بعد از مواد مخدر بيشترين بار را به کشور تحميل مي‌کند و بعد از آن نيز بار ناشي از مشکلات تغذيه‌اي شامل کم‌خوني، افزايش فشارخون، کلسترول بالا و ديابت بسيار بالا و قابل توجه است.
توجه کنيم که از منظراپيدميولوژيک، مرگ ومير ناشي از بيماري‌هاي غيرواگيردار از مرگ‌ومير بيماري‌هاي واگيردار پيشي گرفته است. از نظر تغذيه‌اي نيز عادات غذايي به سرعت در حال تغيير هستند و فعاليت بدني کاهش يافته و ارايه نشان يا کليد سلامت در شرايط کنوني به غذاهايي که در کاهش بار بيماري‌ها موثرند از اقدامات مفيدي است که متوليان سلامت کشور نبايد از آن غفلت کنند. ضرر و زيان ناشي از سال‌هاي از دست رفته عمر که در سال‌هاي اخير براي نشان دادن ابعاد اقتصادي بيماري و مرگ و ناتواني کاربرد پيدا کرده است، در حقيقت براي ايجاد زبان مشترک بين دولتمردان، مسوولان اقتصادي و سياست‌گذاران و مسوولان طب پيشگيري است. اين زبان مشترک به ملموس‌تر کردن ابعاد اقتصادي بيماري، ناتواني و مرگ به دليل بيماري‌هايي که قابل پيشگيري هستند، مي‌پردازد. به بيان ديگر، ضرر و زياني که به دليل بي‌توجهي به برنامه‌هاي پيشگيرانه به کشور تحميل مي‌شود وقتي به صورت زيان مالي و روشن‌تر پولي بيان شود، براي کساني که سياست‌هاي اقتصادي را تدوين مي‌کنند قابل درک مي‌گردد و از اين طريق مسوولان سلامت کشور اميد دارند بتوانند اعتبار و بودجه کافي براي اقداماتي که به بهبود شاخص‌هاي سلامت منجر مي‌شود، دريافت کنند.
پي نوشت ها :
* متخصص بهداشت عمومي
منبع:www.salamat.com/ج
