هنر گوش دادن

گوش‌ها را بايد شست
 

«گفتن و شنيدن‏»، دو خط ارتباطى با مردم است. به تعبير ديگر، دو نعمت ‏بزرگ الهى، قدرت گويايى و شنوايى است كه سهم مهمى در ايجاد ارتباط‌هاى انسانى دارد و براى داشتن روابطى سالم و سودمند، نيازمند آن هستيم كه شيوه صحيح استفاده از «زبان‏» و «گوش‏» را مورد توجه ‏قرار دهيم.
بخش عمده‌اي از زمان ارتباطي انسان‌ها به «گوش دادن» مي‌گذرد. «گوش دادن» عملي ارادي است كه نياز به دقت و توجه دارد، به همين دليل با «شنيدن» كه عملي غيرارادي است و به دقت نياز ندارد متفاوت است. در مباحث معاشرتى، نحوه استفاده از قدرت شنوايى و به تعبير ديگر خوب شنيدن و درست گوش دادن، نقش مهمى دارد.
بى‏اعتنايى ‏به حرف‌هاى گوينده، نشانه بى‏ادبى است. بر عكس، حسن توجه و ابراز علاقه، علامت ادب و تربيت اجتماعى و بها دادن به موقعيت انسانى ‏مخاطب و گوينده به شمار مى‏آيد .به همين دلايل بايد گوش دادن و مهارت‌هاي مربوط به آن را مهم تلقي كرده و آنها را بياموزيم. اگر شما در يك تحقيق ساده از اطرافيان خود بپرسيد كه: «آيا خوب گوش مي‌دهيد؟» بيشتر قريب به اتفاق قاطعانه جواب مي‌دهند: «بلي». اما متاسفانه پژوهش‌هاي متعددي عكس اين را نشان مي‌دهد. اين پژوهش‌ها بر اين واقعيت تلخ استوارند كه بيشتر ما نه تنها گوش‌دهندگان خوبي نيستيم، بلكه اصلا گوش شنوايي نداريم.

سوال اين است: چرا گوش نمي‌دهيم؟ و براي گوش دادن موثر چه بايد کرد؟
چرا گوش نمي‌دهيم؟
 

دلايل مختلفي وجود دارند كه موجب مي‌شوند ما خوب گوش ندهيم. عوامل مختلف فردي و محيطي مي‌تواند بر اين عمل كه عملي فعال و هوشيارانه است تاثير بگذارد. در مجموع تمام عواملي كه هوشياري ما را از شنيدني فعال منصرف كنند سبب مي‌شوند ما خوب گوش ندهيم. اين عوامل عبارتند از:
1 گرفتاري ذهني: داشتن مشغله ذهني، يكي از عوامل گوش ندادن به سخن شخص مقابل است. بارها برايمان پيش آمده كه ذهن، درگير يك مطلب علمي ‌يا مشكلي است، در اين زمان اگر ما مورد خطاب كسي واقع شويم، اغلب يا متوجه نمي‌شويم و يا اينكه درصد دقت و گوش كردن ما بسيار پايين مي‌آيد.
2 تمايل نداشتن: بي‌رغبتي نيز موجب گوش نكردن مي‌شود. البته‌ اين بي‌رغبتي نيز عوامل متفاوتي دارد از جمله: تنفر از ظاهر و قيافه شخص گوينده، تنفر از صداي فرد، دايمي ‌بودن محرك (مانند: همسراني كه مرتب نق مي‌زنند يا والديني كه مدام خرده مي‌گيرند)، يكنواختي صداي سخنران و استفاده از كلمات و لغات نامانوس، بي‌علاقگي به موضوع بحث يا گوينده آن. اين عوامل موجب مي‌شود انسان رغبتي به گوينده و سخنان او نداشته باشد و در نتيجه، فرآيند گوش‌دهي به پايين‌ترين حد خود برسد.
3 نداشتن تمركز بر موضوع: از جمله دلايل گوش ندادن، توانايي نداشتن در ايجاد تمركز است. يكي از امتيازات كلاس‌ها و استادان موفق اين است كه درس را به گونه‌اي ارايه دهند كه تمام حواس پنج‌گانه انسان درگير درس بشود. اين روش امتيازات فراواني دارد كه از جمله آنها ايجاد تمركز در شاگردان است و اگر شاگرد نتواند هنگام درس، حواس پنج‌گانه خود را متوجه كلاس كند و از تمام اين عوامل براي يادگيري استفاده كند، تمركز در كلاس به شدت پايين آمده و بالطبع ميزان گوش‌دهي شاگردان هم افت پيدا مي‌كند.
4 توجه به اتفاقات آينده و نگراني از آنها: گاهي اتفاق افتاده كه شما پس از گوينده قرار است سخنراني كنيد يا نيمه پاياني كلاس، نوبت كنفرانس شماست و.... در تمام اين مدت چون شما قرار است بحث‌تان را تا لحظاتي ديگر ارايه دهيد، مدام به سخنان خود و نحوه مباحث‌تان مي‌انديشيد و ديگر توجهي به سخنان ديگران نداريد. ‌اين توجه نداشتن موجب مي‌شود فرآيند گوش‌دهي شما بسيار پايين آمده و يا حتي به صفر برسد.
5 پيش‌داوري‌هاي غلط: بعضي مواقع ما نسبت به اشخاص پيش داوري‌هايي داريم. اين پيش داوري‌ها، گاهي به توجه نداشتن به سخنان آنها منجر مي‌شود. مثلا وقتي ما با سخنراني شخصي مواجه مي‌شويم، به‌اين دليل كه او اغلب حرف سياسي مي‌زند يا سخنان او تكراري است و يا اينكه ‌اين حرف‌ها از خودش نيست، به سخنان او گوش نمي‌دهيم، در حالي كه تمام اينها پيش‌داوري است. شايد اين شخص در اين جلسه، سخن غيرسياسي و جديد بزند. اين پيش داوري علاوه بر اشخاص، ممكن است در موضوعات هم اتفاق بيفتد.
6 ارزيابي هم‌زمان فرد يا گفته‌هاي او: گاهي اتفاق مي‌افتد پيش از آنكه طرف مقابل حرف‌هايش را تمام كند، هم‌زمان به بررسي و ارزيابي سخنان گوينده پرداخته و يا پاسخ‌هايمان را طرح‌ريزي و طرح‌هايمان را مرور مي‌كنيم و سپس تصميم مي‌گيريم. اين عمل، موجب وارد آمدن خلل در فرآيند گوش‌دهي مي‌شود.

اخلاق در گوش دادن
 

از آداب اجتماعى مربوط به گوش دادن، رعايت اذن و اجازه است. اگر كسانى با هم صحبت مى‏كنند و مايل نيستند ديگرى سخنانشان را بشنود، نبايد استراق سمع کرد، يا بايد از محل سخن آنان ‏بيرون رفت يا خود را به كارى ديگر مشغول ساخت كه حرف‌هايشان به‏گوش نرسد؛ حداقل آنكه فرد در چنين شرايطي بايد بى‏تفاوت باشد، نه حساس براى گوش دادن ‏و پى بردن به محتواى مكالمات آنان. فرقى نمى‏كند كه صحبت‌هايشان ‏حضورى باشد، يا تلفنى. در اين‌باره نهى‏هايى شده است. از جمله در اين سخن امام‏ صادق(ع) که: «كسى كه به سخن گروهى گوش دهد، در حالى كه آنان آن را خوش نداشته باشند (و تمايلى به شنيدن او نداشته باشند) روز قيامت در گوش‌هايش سرب گداخته ريخته مى‏شود.» گوش نشستن و «استراق سمع‏»، از آداب ناپسند اجتماعى است كه ‏گاهى مفاسد و پيامدهاى تلخ به دنبال دارد. پس مي‌بينيد که كار ساده و معمولى «شنيدن‏» و «گوش دادن‏»، اين همه آداب و رسوم، تاثير و تاثر، زمينه‏ها و عواقب، حد و حدود و حق و حقوق دارد.

تمرين گوش دادن فعال
 

• در برابر عوامل حواس‌پرتي مقاومت کنيد.
• ببينيد در سخناني که داريد مي‌شنويد چه چيز جالبي براي شما وجود دارد.
• محتواي سخن را بسنجيد نه نحوه ارايه آن را.
• قبل از اينکه صحبت را به طور کامل بشنويد درباره آن بحث يا قضاوت نکنيد.
• براي دست يافتن به نظريات و موضوعات مهم گوش کنيد نه فقط براي کسب اطلاعات.
• تا حد ممکن خوب گوش کنيد و نشان دهيد که به موضوع علاقه‌منديد.
• فکر خود را باز نگه داريد و به سرعت و از روي احساسات جواب ندهيد.
• سعي کنيد در مواجهه با صحبت‌هاي تند و خسته‌کننده حواستان پرت نشود.
منبع: http://www.salamat.com