مرحوم ملا محمد مهدى نراقى از ديدگاه ديگران
مقام معظم رهبرى:
مرحوم ملا مهدى نراقى، مرد خيلى با عظمتى بود. خيلى بزگ بوده است. آن كتاب مشكلات العلوم ايشان نشان مىدهد كه ايشان در رياضى، در نجوم در همه اين فنون متفرع و متفرق آن زمان، وارد و استاد بوده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 6
آيت الله حسن زاده آملى:
طود علم و تحقيق، استاد الكل فى الكل، علامه مولى مهدى يا محمد مهدى بن ابىذر بن حاج محمد نراقى (قدس سره) يكى از نوابغ دهر و جامع كليه فنون علوم و در هر فن مرد يك فن، و دايرة المعارفى ناطق و كتابخانه بزرگى زنده و متحرك بود. بىشك آن جناب در تبحر و تمهر به جميع علوم عقلى و نقلى حتى در ادبيات و رياضيات عاليه، در عدد طراز اول از اكابر علماى اسلام و در اتصاف به فضايل اخلاقى و ملكات ملكوتى از نوادر روزگار است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 49
علامه طباطبايى صاحب تفسير الميزان:
نراقيان (ملا محمد مهدى و ملا احمد نراقى) هر دو از علماى بزرگ اسلام و ناشناختهاند .
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 49
صاحب روضات:
العالم البارع و الفاضل الجامع قدوة خيل اهل العلم بفهمه الاشراقى مولانا مهدى بن ابي ذر الكاشانى النراقى از اركان علماى متاخرين ما و از اعيان فضلاى متبحر ما است. در اكثر فنون علم و كمال صاحب تصنيف است، در فقه و حكمت و اصول و اعداد و اشكال صاحب نظر مسلم بوده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 50
مرحوم محمد معصوم شيرازى در «طرائق الحقايق» فرمايد:
العلامة النراقى محمد مهدى طاب ثراه از افاضل حكماى مجتهدين متاخرين است، احوالات آن جناب و كتب مصنفه حضرتش دررجال علماء مشروح است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
مرحوم حاج زين العابدين شيروانى در «بوستان السياحه» گويد:
نراق بر وزن عراق قريهاى است قصبه مانند و محلى است خاطر پسند از توابع كاشان در دامن كوه اتفاق افتاده،سه طرفش فى الجمله گرفته و سمت مغربش به غايت گشاده است و مردمش شيعى مذهب و مولانا مهدى صاحب تصنيفات مفيده از آن جا بوده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
مرحوم ملا حبيب الله كاشانى در «لباب الالقاب فى القاب الاطياب» فرمايد:
عارج به اعلى المراقى حاج ملا مهدى بن ابىذر بن حاج محمد نراقى، عالمى عيلوم و محققى مدقق و استاد الكل فى الكل و جامع جميع علوم عقليه و ماهر حاذق در علوم شرعيه بود.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
مرحوم مدرس تبريزى در ريحانة الادب فرمايد:
حاج ملا مهدى يا محمد مهدى بن ابى ذر نراقى الولادة، كاشانى المسكن نجفى المدفن، از فحول فقهاى اماميه و متبحرين علماى اثناعشريه مىباشد كه فقيه، اصولى، حكيم، متكلم، اعدادى، اخلاقى، جامع علوم عقليه و نقليه بوده، و در كلمات بعضى از اجله به خاتم المجتهدين و لسان الفقهاء و المتكلمين و ترجمان الحكما و المتالهين ونظاير اينها موصوف است. در حساب و هندسه و رياضى و هيئت و علوم ادبيه، خصوصا معانى و بيان يد طولائى داشت. سى سال به ملا اسماعيل خواجويى تلمذ نمود. بعد از فارغ التحصيلى به ايران مراجعت و در كاشان توقف نمود و به بركت وجود شريفش آن شهر دارالعلم و دارالتحصيل و مجمع علما شد و جمعى از اعلام آن جا ظهور يافتند.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
سيد بحر العلوم:
علامه نراقى يكى از تأليفاتش را براى سيد مهدى طباطبايى بحر العلوم به نجف ارسال مىدارد و او را چنين خطاب مىكند:
ألا قل لسكان ذاك الحمى
هنيئا لكم فى الجنان الخلود
أفيضوا علينا من الماء فيضا
فنحن عطاش و أنتم ورود
و مرحوم سيد بحرالعلوم در جواب مىگويد:
ألا قل لمولى يرى من بعيد
جمال الحبيب بعين الشهود
لك الفضل من غائب شاهد
على شاهد غائب بالصدود
فنحن على الماء نشكو الظماء
و انتم على بعدكم بالورود
علامه نراقى گويد:
اى رسول [فرستاده] ما به ساكنان آن «حمى» يعنى حرم مرتضوى بگو : خلود در بهشت گواراتان باد، به ما آبى افاضه كنيد كه ما تشنه و شما سيرابيد. اين ناظر به آيه پنجاهم سوره اعراف است. سيد بحر العلوم در پاسخ گويد: اى رسول [فرستاده] ما، به آقايى كه از دور جمال دوست را به چشم شهود مىبيند بگو: تو را كه غايب حاضرى بر اين حاضر غايب فضل و برترى است؛ زيرا ما دركنار آب از تشنگى مىناليم و شما با اين كه دوريد وارد در آبيد.
صدود، اعراض نمودن و رو برگردانيدن است . مرحوم سيد علامه نراقى را به سبب حضور و توجه و مراقبت غايب شاهد مىخواند، و خود را به سبب اعراض و عدم حضور شاهد غايب.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 54
آيةالله فاضل لنكرانى:
اين پسر و پدر يعنى علامه ملا محمدمهدى و ملا احمد نراقى علاوه بر اينكه شخصيتهاى علمى برجستهاى بودند داراى امتياز خاصى از نظر اخلاق هم بودند؛ به طورى كه دو كتاب اخلاقى يكى به نام «جامع السعادات» تأليف علامه محمدمهدى نراقى (پدر) و ديگرى هم با نام «معراج السعاده» تأليف مرحوم ملا احمد نراقى(پسر) در علم اخلاق، بسيار ارزنده و جالب است. من مدتها بود كه در صدد تهيه «جامع السعادات» بودم تا اين كه به يك نسخه چاپى آن برخوردم كه مرحوم سردار كابلى ـ كه مورد احترام و تجليل آيةالله العظمى بروجردى هم بودند ـ به خط خود به آن حاشيه زده بودند. ايشان از ابتدا تا انتهاى كتاب را خوانده بود و بر آن حاشيه زده بود.اين كتاب مورد عنايت خاص حضرت امام خمينى ـ رحمة الله عليه ـ هم بود و دائما مطالعه آن را توصيه مىكردند.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى2 ص 5
آيت الله رضا استادى:
اين كتاب (مشكلات العلوم ملا محمد مهدى نراقى) مانند كتاب خزائن ملا احمد نشان مىدهد كه اين دو بزرگوار در علوم مختلف دست داشتهاند واقعا مىتوان گفت كه اين دو علامه، ذوفنون بودهاند.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى ص 9
شهيد محراب آية الله قاضى طباطبائى:
مولى محمد مهدى ابن ابى ذر نراقى از اكابر علما و مجتهدين شيعه در قرن دوازدهم و سيزدهم هجرى است. وى جامع معقول و منقول و در رديف محققين از علماى اماميه در مطالب علميه قرار گرفته است. او صاحب تاليفات گرانقدر مشتمل بر تحقيقات ارزندهاى است. كه از قلم تواناى راد مرد بزرگى كه داراى شخصيت علمى بوده تراوش كرده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى ص 46
علامه محدث نورى صاحب مستدرك الوسائل در كتاب لؤلؤ و مرجان فرموده:
عالم جليل آقاخوند ملا مهدى نراقى كه از اعيان علماى دهر و يكى از مهديين خمسه عصر خود بود الخ...
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى2 ص 46
استاد سيد جلال الدين آشتيانى:
يكى از اكابر علماى شيعه كه درجامعيت و احاطه و تبحر و تخصص در علوم نقلى و عقلى در دوران اسلامى كم نظير است. آخوند ملا محمد مهدى نراقى كاشانى (متوفاى سنه 1209) است . مجتهد و حكيم عارف و رياضى دان اواخر قرن دوازده و اول قرن سيزده هجرى قمرى. علامه نراقى از مجتهدين بزرگ عصر خود و از مراجع و زعماى دين و داراى محضر ترافع و قضا بود . مؤلفين كتب فقهى به آثار او توجه نمودهاند. با اين وصف در حكمت و فلسفه الهى نيز داراى مقام شامخى است و در فنون رياضى نيز آثار نفيسى دارد، عالىترين كتب رياضى را تدريس مىنمود، بعضى از او به افضل المهندسين تعبير نمودهاند. در علوم تفسير و حديث و رجال و اخلاق تخصص داشته است.
منتخباتى از آثار حكماى الهى ايران ج 4 ص 421 و 425
صاحب رياض الجنة علامه زنوزى از معاصرين مرحوم ملا محمد مهدى نراقى در وصف ايشان مىفرمايد :
عالم كامل، فاضل صالح جليل، محقق مدقق عادل، حافظ متبحر، فقيه حكيم متكلم، مهندس معاصر، ماهر در اكثر فنون اسلامى و غير اسلامى، جليل القدر عظيم الشأن ، صاحب اخلاق كريمه و شيوه پسنديده كه تاليفات فراوانى دارد و نزد بسيارى از علما كسب فيض نموده است.
مقدمه جامع السعادات ص 8
منبع: www.naraqi.com
مرحوم ملا مهدى نراقى، مرد خيلى با عظمتى بود. خيلى بزگ بوده است. آن كتاب مشكلات العلوم ايشان نشان مىدهد كه ايشان در رياضى، در نجوم در همه اين فنون متفرع و متفرق آن زمان، وارد و استاد بوده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 6
آيت الله حسن زاده آملى:
طود علم و تحقيق، استاد الكل فى الكل، علامه مولى مهدى يا محمد مهدى بن ابىذر بن حاج محمد نراقى (قدس سره) يكى از نوابغ دهر و جامع كليه فنون علوم و در هر فن مرد يك فن، و دايرة المعارفى ناطق و كتابخانه بزرگى زنده و متحرك بود. بىشك آن جناب در تبحر و تمهر به جميع علوم عقلى و نقلى حتى در ادبيات و رياضيات عاليه، در عدد طراز اول از اكابر علماى اسلام و در اتصاف به فضايل اخلاقى و ملكات ملكوتى از نوادر روزگار است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 49
علامه طباطبايى صاحب تفسير الميزان:
نراقيان (ملا محمد مهدى و ملا احمد نراقى) هر دو از علماى بزرگ اسلام و ناشناختهاند .
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 49
صاحب روضات:
العالم البارع و الفاضل الجامع قدوة خيل اهل العلم بفهمه الاشراقى مولانا مهدى بن ابي ذر الكاشانى النراقى از اركان علماى متاخرين ما و از اعيان فضلاى متبحر ما است. در اكثر فنون علم و كمال صاحب تصنيف است، در فقه و حكمت و اصول و اعداد و اشكال صاحب نظر مسلم بوده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 50
مرحوم محمد معصوم شيرازى در «طرائق الحقايق» فرمايد:
العلامة النراقى محمد مهدى طاب ثراه از افاضل حكماى مجتهدين متاخرين است، احوالات آن جناب و كتب مصنفه حضرتش دررجال علماء مشروح است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
مرحوم حاج زين العابدين شيروانى در «بوستان السياحه» گويد:
نراق بر وزن عراق قريهاى است قصبه مانند و محلى است خاطر پسند از توابع كاشان در دامن كوه اتفاق افتاده،سه طرفش فى الجمله گرفته و سمت مغربش به غايت گشاده است و مردمش شيعى مذهب و مولانا مهدى صاحب تصنيفات مفيده از آن جا بوده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
مرحوم ملا حبيب الله كاشانى در «لباب الالقاب فى القاب الاطياب» فرمايد:
عارج به اعلى المراقى حاج ملا مهدى بن ابىذر بن حاج محمد نراقى، عالمى عيلوم و محققى مدقق و استاد الكل فى الكل و جامع جميع علوم عقليه و ماهر حاذق در علوم شرعيه بود.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
مرحوم مدرس تبريزى در ريحانة الادب فرمايد:
حاج ملا مهدى يا محمد مهدى بن ابى ذر نراقى الولادة، كاشانى المسكن نجفى المدفن، از فحول فقهاى اماميه و متبحرين علماى اثناعشريه مىباشد كه فقيه، اصولى، حكيم، متكلم، اعدادى، اخلاقى، جامع علوم عقليه و نقليه بوده، و در كلمات بعضى از اجله به خاتم المجتهدين و لسان الفقهاء و المتكلمين و ترجمان الحكما و المتالهين ونظاير اينها موصوف است. در حساب و هندسه و رياضى و هيئت و علوم ادبيه، خصوصا معانى و بيان يد طولائى داشت. سى سال به ملا اسماعيل خواجويى تلمذ نمود. بعد از فارغ التحصيلى به ايران مراجعت و در كاشان توقف نمود و به بركت وجود شريفش آن شهر دارالعلم و دارالتحصيل و مجمع علما شد و جمعى از اعلام آن جا ظهور يافتند.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 51
سيد بحر العلوم:
علامه نراقى يكى از تأليفاتش را براى سيد مهدى طباطبايى بحر العلوم به نجف ارسال مىدارد و او را چنين خطاب مىكند:
ألا قل لسكان ذاك الحمى
هنيئا لكم فى الجنان الخلود
أفيضوا علينا من الماء فيضا
فنحن عطاش و أنتم ورود
و مرحوم سيد بحرالعلوم در جواب مىگويد:
ألا قل لمولى يرى من بعيد
جمال الحبيب بعين الشهود
لك الفضل من غائب شاهد
على شاهد غائب بالصدود
فنحن على الماء نشكو الظماء
و انتم على بعدكم بالورود
علامه نراقى گويد:
اى رسول [فرستاده] ما به ساكنان آن «حمى» يعنى حرم مرتضوى بگو : خلود در بهشت گواراتان باد، به ما آبى افاضه كنيد كه ما تشنه و شما سيرابيد. اين ناظر به آيه پنجاهم سوره اعراف است. سيد بحر العلوم در پاسخ گويد: اى رسول [فرستاده] ما، به آقايى كه از دور جمال دوست را به چشم شهود مىبيند بگو: تو را كه غايب حاضرى بر اين حاضر غايب فضل و برترى است؛ زيرا ما دركنار آب از تشنگى مىناليم و شما با اين كه دوريد وارد در آبيد.
صدود، اعراض نمودن و رو برگردانيدن است . مرحوم سيد علامه نراقى را به سبب حضور و توجه و مراقبت غايب شاهد مىخواند، و خود را به سبب اعراض و عدم حضور شاهد غايب.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى1 ص 54
آيةالله فاضل لنكرانى:
اين پسر و پدر يعنى علامه ملا محمدمهدى و ملا احمد نراقى علاوه بر اينكه شخصيتهاى علمى برجستهاى بودند داراى امتياز خاصى از نظر اخلاق هم بودند؛ به طورى كه دو كتاب اخلاقى يكى به نام «جامع السعادات» تأليف علامه محمدمهدى نراقى (پدر) و ديگرى هم با نام «معراج السعاده» تأليف مرحوم ملا احمد نراقى(پسر) در علم اخلاق، بسيار ارزنده و جالب است. من مدتها بود كه در صدد تهيه «جامع السعادات» بودم تا اين كه به يك نسخه چاپى آن برخوردم كه مرحوم سردار كابلى ـ كه مورد احترام و تجليل آيةالله العظمى بروجردى هم بودند ـ به خط خود به آن حاشيه زده بودند. ايشان از ابتدا تا انتهاى كتاب را خوانده بود و بر آن حاشيه زده بود.اين كتاب مورد عنايت خاص حضرت امام خمينى ـ رحمة الله عليه ـ هم بود و دائما مطالعه آن را توصيه مىكردند.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى2 ص 5
آيت الله رضا استادى:
اين كتاب (مشكلات العلوم ملا محمد مهدى نراقى) مانند كتاب خزائن ملا احمد نشان مىدهد كه اين دو بزرگوار در علوم مختلف دست داشتهاند واقعا مىتوان گفت كه اين دو علامه، ذوفنون بودهاند.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى ص 9
شهيد محراب آية الله قاضى طباطبائى:
مولى محمد مهدى ابن ابى ذر نراقى از اكابر علما و مجتهدين شيعه در قرن دوازدهم و سيزدهم هجرى است. وى جامع معقول و منقول و در رديف محققين از علماى اماميه در مطالب علميه قرار گرفته است. او صاحب تاليفات گرانقدر مشتمل بر تحقيقات ارزندهاى است. كه از قلم تواناى راد مرد بزرگى كه داراى شخصيت علمى بوده تراوش كرده است.
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى ص 46
علامه محدث نورى صاحب مستدرك الوسائل در كتاب لؤلؤ و مرجان فرموده:
عالم جليل آقاخوند ملا مهدى نراقى كه از اعيان علماى دهر و يكى از مهديين خمسه عصر خود بود الخ...
ويژه نامه كنگره بزرگداشت فاضلين نراقى2 ص 46
استاد سيد جلال الدين آشتيانى:
يكى از اكابر علماى شيعه كه درجامعيت و احاطه و تبحر و تخصص در علوم نقلى و عقلى در دوران اسلامى كم نظير است. آخوند ملا محمد مهدى نراقى كاشانى (متوفاى سنه 1209) است . مجتهد و حكيم عارف و رياضى دان اواخر قرن دوازده و اول قرن سيزده هجرى قمرى. علامه نراقى از مجتهدين بزرگ عصر خود و از مراجع و زعماى دين و داراى محضر ترافع و قضا بود . مؤلفين كتب فقهى به آثار او توجه نمودهاند. با اين وصف در حكمت و فلسفه الهى نيز داراى مقام شامخى است و در فنون رياضى نيز آثار نفيسى دارد، عالىترين كتب رياضى را تدريس مىنمود، بعضى از او به افضل المهندسين تعبير نمودهاند. در علوم تفسير و حديث و رجال و اخلاق تخصص داشته است.
منتخباتى از آثار حكماى الهى ايران ج 4 ص 421 و 425
صاحب رياض الجنة علامه زنوزى از معاصرين مرحوم ملا محمد مهدى نراقى در وصف ايشان مىفرمايد :
عالم كامل، فاضل صالح جليل، محقق مدقق عادل، حافظ متبحر، فقيه حكيم متكلم، مهندس معاصر، ماهر در اكثر فنون اسلامى و غير اسلامى، جليل القدر عظيم الشأن ، صاحب اخلاق كريمه و شيوه پسنديده كه تاليفات فراوانى دارد و نزد بسيارى از علما كسب فيض نموده است.
مقدمه جامع السعادات ص 8
منبع: www.naraqi.com
