آثار بيولوژيک پرتوهاي فرا بنفش

طبق بررسي‌هاي صورت گرفته در زمينه علل ابتلا به سرطان پوست، 70 درصد بروز اين بيماري‌ها در ايران به دليل قرار گرفتن در معرض پرتوهاي فرابنفش است. سرطان پوست در آقايان با 33/16 درصد،‌ اولين و در خانم‌ها با حدود 65/12 درصد، دومين سرطان شايع کشور است. در واقع از مجموع موارد سرطان‌هاي مختلف، 5/15 درصد موارد، مربوط به بيماران سرطان پوست است و همه اينها به دليل آگاهي نداشتن مردم از مضر بودن اين پرتوها و لزوم پيشگيري از پرتوگيري امواج ماوراي‌بنفش است. پرتوهاي ماوراي‌بنفش از يک سو براي بدن انسان لازم است و کمبود آن باعث کمبود ويتامين D در بدن و ايجاد بيماري نرمي استخوان مي‌شود و از سوي ديگر چنانچه مقدار پرتوي دريافتي توسط انسان کنترل نشود، مي‌تواند عوارض زيان‌آوري بر سلامت داشته باشد. بايد بدانيد پرتوي ماوراي بنفش به ميزان کمي در بدن انسان نفوذ مي‌کند و بيشتر در پوست و چشم جذب مي‌شود. ميزان نفوذ اين پرتوها در پوست حدود 1/0 تا 1 ميلي‌متر است.

آثار مخرب پرتوهاي فرابنفش
 

مواجهه با مقادير بيشتر از حدود مجاز ملي ‌پرتوهاي ماوراي‌بنفش موجب آسيب به پوست، چشم و سيستم ايمني بدن مي‌شود که عبارت‌اند از:
سرطان‌هاي پوست: مواجهه با اشعه ماوراي‌بنفش به طور طبيعي يا مصنوعي از عوامل اصلي ايجاد سرطان‌هاي مختلف پوست است. به طورکلي سرطان عبارت است از يک نوع رشد غيرطبيعي و کنترل نشده سلول‌هاي يک قسمت از بدن که اين سلول‌ها علاقه به تهاجم و انهدام بافت‌هاي ساير قسمت‌هاي بدن اعم از بافت‌هاي مجاور يا دورتر را دارند. اين سلو‌ل‌هاي سرطاني با ترشح مواد غيرطبيعي، ترکيب مايعات درون بدن و سيستم دفاعي را به شدت مختل مي‌کنند. سرطان‌هاي پوست به سه دسته کلي تقسيم مي‌شوند:

سرطان سلول‌هاي قاعده‌اي پوست:
 

اين نوع سرطان‌ها از سلول‌هاي زاياي پوستي سرچشمه مي‌گيرد که در اصطلاح پزشکي آنها را سرطان‌ سلول بازال مي‌گويند. وخامت آنها بسيار کم بوده و به ندرت به قسمت‌هاي ديگر بدن گسترش پيدا مي‌کنند. اگر اين سرطان‌ها معالجه نشوند، پس از مدتي بافت‌هاي اطراف خود را از بين مي‌برند.

سرطان سلول‌هاي خاردار:
 

اين نوع سرطان از سلول‌هاي خاردار پوست سرچشمه گرفته و تمايل دارند از راه عروق خوني و لنفي در ديگر نقاط بدن منتشر شوند. به اين پديده متاستاز گفته مي‌شود. بنابراين اگر در درمان سرطان سلول‌هاي خاردار که در اصطلاح پزشکي اسپينوسلولر گفته مي‌شود کوتاهي شود، پس از انتشار به ساير نقاط بدن، درمان قطعي ندارد.

سرطان خال‌هاي رنگي:‌
 

اين نوع سرطان‌هاي بسيار نادر که در اصطلاح پزشکي به آنها ملانوم بدخيم مي‌گويند، داراي وخامت بسيار زيادي بوده و به سرعت متاستاز مي‌دهند.
قرمزي و سوختگي پوست: تابش مستمر پرتوهاي ماوراي‌بنفش، آسيب‌هاي جدي به پوست وارد مي‌کند اما پرتوگيري‌هاي کوتاه‌مدت به قرمزي، سوختگي، چروکيدگي و زخم شدن پوست منجر مي‌شود.
پيرپوستي: پيرپوستي عارضه‌اي است که به علت پرتوگيري طولاني‌مدت، موجب شکستن کلاژن، کاهش انعطاف‌پذيري و چروکيدگي دايمي پوست مي‌شود که اين آسيب بدون عمل جراحي، قابل درمان نخواهد بود.
برنزه (تيره) شدن پوست توسط تشعشعات ماوراي بنفش: به شکسته شدن و تغيير بافت پروتئين‌هاي جلدي به علت فتواکسيداسيون ملانين‌هاي بي‌رنگ موجود در سطح پوست بر اثر تابش پرتوهاي ماوراي بنفش که موجب تيرگي پوست مي‌شود، برنزه شدن مي‌گويند. برنزه شدن پوست را مي‌توان به دو روش استفاده از نور خورشيد يا با استفاده از تشعشعات توليد شده توسط دستگاه‌هاي مولد اشعه ماوراي بنفش انجام داد.
آسيب‌هاي چشمي: گزارش‌هاي سازمان جهاني بهداشت حاکي از آن است که مواجهه با اشعه‌هاي خورشيدي عامل افزايش 30 درصدي بيماري آب مرواريد در جهان است. چشم از جمله اعضاي حساس به تشعشعات است که اگر در معرض تابش پرتوهاي غيريون‌ساز ماوراي بنفش قرار گيرد، به علت داشتن عروق کم، گرماي توليد شده در آن به آهستگي کاهش مي‌يابد. بنابراين احتمال آسيب‌پذيري آن نسبت به ساير اعضا بيشتر است و مستعد ابتلاي سريع به بسياري از بيماري‌ها است. از جمله بيماري‌هاي متداول اين عضو با توجه به طيف‌هاي مختلف ماوراي بنفش، عارضه‌هاي حاد فوتوکراتيتيس، تورم قرنيه، تورم قسمت ملتحمه، تورم پلک‌ها، خط انداختن به قسمت صلبيه، آب مرواريد و سرطان چشم است که اين عوارض با توجه به طيف پرتوها متفاوت است.
اختلال در عملکرد سيستم ايمني بدن: مواجهه زياد با اشعه ماوراي بنفش، سيستم ايمني را تضعيف کرده و ميزان بروز بيماري‌هاي مختلف را افزايش مي‌دهد.

چه کساني بيشتر در معرض خطرند؟
 

همه افرادي که در برابر آفتاب کار مي‌کنند مانند کشاورزان، کارگران ساختماني و جاده‌سازي، ماهيگيران و ... (به خصوص در مناطق کوهستاني و دريا) بيشتر در خطر ابتلا به اين نوع سرطان هستند.
در بين رانندگان ابتلا به سرطان پوست بيشتر در قسمت‌هاي چپ سر و صورت که بيشتر در معرض تابش آفتاب قرار دارد، ديده مي‌شود.
افرادي که اقدام به برنزه نمودن پوست با نور خورشيد يا دستگاه‌هاي سولاريوم مي‌کنند.

آثار پرتوهاي ماوراي بنفش بر پوست بدن با توجه به طيف فرکانسي آنها
آثار UVA بر پوست 315 تا 400 نانومتر	اريتم (قرمزي) و التهاب پوستي و آفتاب‌سوختگي ايجاد سرطان پوست به واسطه تخريب DNA سلول‌هاي پوستي   سوختن پوست تيرگي پوست به سبب شکسته شدن و تغيير بافت پروتئين‌هاي جلدي فتواکسيداسيون ملانين‌هاي بي‌رنگ موجود در سطح پوست سرطان پوست (در صورت تماس مکرر و مداوم با نور آفتاب و يا پرتوهاي منتشره از دستگاه‌هاي مولد اشعه ماوراي بنفش)
اثرات UVB بر پوست 280 تا 315 نانومتر	ايجاد اريتم (قرمزي) و التهاب پوستي و آفتاب‌سوختگي تحريک سلول‌هاي رنگدانه‌ساز در پوست (ملانوسيت‌ها) و ايجاد لکه‌هاي قهوه‌اي بر پوست تضعيف سيستم ايمني بدن شکستن پيوندهاي پروتئيني و ايجاد چروک‌هاي ريز سرطان پوست (در صورت تماس مکرر و مداوم با نور آفتاب و يا پرتوهاي منتشره از دستگاه‌هاي مولد اشعه ماوراي‌بنفش ايجاد چروک‌هاي عميق و پيرپوستي زودرس
اثرات UVC بر پوست 100 تا 280 نانومتر	ايجاد اريتم (قرمزي) و التهاب پوستي و آفتاب‌سوختگي سرطان پوست (در صورت تماس مکرر و مداوم با نور آفتاب يا پرتوهاي منتشره از دستگاه‌هاي مولد اشعه ماوراي بنفش) ايجاد چروک‌هاي عميق و پيرپوستي زودرس

توصيه‌هايي براي کاهش پرتوگيري امواج فرابنفش
 

انواع شيشه‌هاي معمولي، پرتوهاي ماوراي بنفش با طول موج‌هاي کمتر از 300 نانومتر را به خوبي جذب مي‌کنند. پس براي حذف پرتوهاي فرابنفش با طول موج بيشتر از 300 نانومتر بايد از شيشه‌هاي مناسب استفاده کرد. اغلب اجسامي که در برابر نور معمولي کدر مي‌شوند، پرتوهاي ماوراي بنفش به‌خصوص UVA را جذب مي‌کنند. در مواردي که شدت پرتوهاي ماوراي بنفش زياد است، استفاده از عينک مخصوص حفاظت چشم در برابر تشعشعات ضروري است.استفاده از لباس‌هاي آستين بلند و کاملا پوشيده در مواقع کار با پرتوهاي ماوراي بنفش الزامي است. با اتخاذ تدابير حفاظتي مناسب بايد ميزان پرتوهاي ماوراي بنفش در محل‌هاي کار و زندگي مردم از حدود مجاز در استانداردهاي ملي و بين‌المللي بيشتر نشود. شيشه معمولي، اشعه فرابنفش نوع A را از خود عبور مي‌دهد لذا در رعايت موارد حفاظتي توجه به اين نکته حايز اهميت است.
منبع:www.salamat.com