بررسی تولید ، بازاریابی و زمینه های صدور حنا در استان بوشهر

خلاصه
 

گیاه حنا Lawsonia inermis یكی از نباتات ارزشمند مناطق گرم و خشك جنوب كشور است كه برگهای آن برای تولید رنگ های آرایشی و بهداشتی، مصارف متعدد دارویی و پزشكی و تولید رنگهای ثابت صنعتی بكار می رود (1) . ایران یكی از مناطق كشت عمده حنا و از مهم ترین صادر كنندگان پودر حنا در جهان می باشد (3) . با توجه به اینكه مصرف گیاهان دارویی از جمله حنا در دنیا رو به افزایش می باشد (4)، بایستی مناطق سازگار با تولید و شرایط رشدی این گیاه شناسایی و معرفی گردد. از این رو طرحی تحقیقاتی به منظور بررسی میزان سازگاری و امكان توسعه كشت و صدور حنا در استان بوشهر اجرا گردید. نتایج دو ساله طرح نشان داد كه نواحی گرم و خشك استان با خاك رسی - شنی و خاكهای شنی حاصلخیز پتانسیل بسیار خوبی برای تولید حنا با میانگین عملكرد 5/1-1 تن در هكتار دارند. با توجه به مرز آبی طولانی استان بوشهر این استان می تواند نقش قابل توجهی در توسعه صادرات غیرنفتی بویژه صدور حنا و اشتغال زایی مولد در این زمینه داشته باشد.

مقدمه
 

حنا درختچه ای زیبا با نام انگلیسی Henna ، دو لپه ای و از خانواده Lythraceae ، سازگار با مناطق گرم و خشك است. این گیاه دارای برگهای معطر بیضی شكل و گلهای خوشه ای سفید تا گلی رنگ بسیار معطر و خوشبو می باشد. ساقه های نازك و Flexible این گیاه را در برابر بادهای نواحی نیمه بیابانی وشرایط گرم و خشك مناطق جنوبی ایران متحمل و مقاوم می سازد . كشت این گیاه در كشورهای آسیایی و شمال آفریقا بویژه در جنوب ایران رایج است(5 و 3) .از مجموع 10 هزار تن پودر حناسالانه بیش از 4-3 هزار تن آن به خارج (كشورهای عربی، اروپایی و آمریكایی) صادر می گردد. موارد استفاده حنا به شرح زیراست :
الف) مصرف حنا به عنوان گیاه دارویی كه به علت دارا بودن ماده Lawsone (نوعی اكسی نفتوكینین C10H6O3) خواص درمانی زیر را دارد: تنظیم ضربان قلب، درمان كننده اختلالات گوارشی روده، رفع اختلالات پوستی (Exema) و التیام زخم ها ، ضد میكروب (Antimicrobe) بویژه قارچهای پوستی و رفع بوی ناپسند عرق بدن ، ضد یرقان و پیشگیری از سرطانهای پوستی . ب) مصرف گیاه حنا در تولید رنگهای بی خطر و ثابت در صنایع قالی بافی و آبنوس كاری. پ)مصرف بهداشتی و آرایشی حنا. ت)استفاده از درختچه حنا در فضای سبز.

مواد و روش ها
 

به منظور تعیین سازگاری حنا با شرایط اقلیمی استان بوشهر، در سال نخست برای آزمایش تكثیر جنسی آن ، بذور ارسالی از منطقه بم كرمان، پس از جوانه دار كردن در شرایط كنترل شده Germinator به روش بلوتر ( قراردادن بذر روی چند لایه كاغذ صافی استریل و مرطوب درون تشتكهای پتری) ، در اردیبهشت ماه بعد از انتخاب زمین و تهیه بستر مناسب، اقدام به كاشت بذور جوانه دار در خزانه گردید. آبیاری و سایر مراقبت های زراعی متداول از جمله وجین علفهای هرز، كوددهی مطابق آزمون خاك ، دفع آفات و بیماریها و سایر توصیه های بهزراعی انجام گرفت و نهال ها با ارتفاع 30-20 سانتی متر، به زمین اصلی منتقل گردیدند. برای تكثیر غیر جنسی حنا، در نیمه دوم خرداد ماه اقدام به قلمه زنی با استفاده از قطعات جوانه دار ساقه و پرورش آنها در گلدان گردید. پس از ریشه دار شدن، قلمه ها در نیمه دوم شهریور به زمین اصلی انتقال یافتند . روش كاشت كرتی و سیستم آبیاری جوی و پشته انتخاب و اجرا شد . در طول دوره رشد مراقبت های زراعی در چند مرحله اجرا گردید. با توجه به میانگین بارندگی سالیانه در محل اجرای طرح (حدود 250 میلی متر) در طول زمستان و ماههای پر بارش آبیاری صورت نمی گرفت اما در ماههای گرم بهار و تابستان بر اساس نیاز آبی گیاه و میزان رطوبت نسبی هوا و خاك بستر، آبیاری با دور هر 4-3 روز یكبار انجام شد. برداشت محصول در هر سال طی دو مرحله، بار اول در مرداد ماه و باردوم آبانماه انجام می گرفت. روش برداشت با كف بر نمودن كامل درختچه حنا از ناحیه طوقه در سطح زمین بود و شاخ و برگ های برداشت شده تحت شرایط سایه خشك می گردید. سپس محصول خشك شده با استفاده از آسیاب برقی (Blender) بصورت پودر، آماده و بسته بندی می شد.

نتایج و بحث
 

نتایج نشان داد كه : 1) تكثیر جنسی حنا بوسیله بذر با مشكلاتی نظیر دیر سبز كردن و هجوم آفات بذر خوار مانند مورچه و پرندگان مواجه گردید . بنابر این تكثیر غیر جنسی به روش قلمه زنی درگلدان و انتقال نهال ریشه دار به زمین اصلی، مطمئن تر و سریعتر به نتیجه می رسد. 2) رشد گیاه حنا در طول ماههای سرد و خنك پاییز و زمستان بسیار كند و بسته به شرایط برودتی تقریباً‌ متوقف می شد اما همزمان با افزایش تدریجی دما ، گیاه رشد خود را از سر می گرفت و در بهار و تابستان تولید گل و بذر می نمود. 3) میانگین عملكرد یا وزن محصول برگ حنا در برداشت مرداد ماه بیشتر از برداشت آبانماه بود و بطور كلی متوسط عملكرد در شرایط اجرای طرح 5/1-1 تن در هكتار برآورد گردید.4) بطور كلی نتایج موفقیت آمیز این طرح نویدبخش و نمایانگر سازگاری مطلوب گیاه حنا در شرایط اقلیمی استان بوشهر بوده است .
كاربرد گیاهان دارویی و بهداشتی طبیعی از جمله حنا در جهان رو به گسترش می باشد (4). از طرفی حنا از دهها سال پیش یكی از كالاهای مهم تجاری و صادراتی ایران و استان بوشهر محسوب می شده و این منطقه با داشتن موقعیت ممتاز و استراتژیك جغرافیایی در حاشیه خلیج فارس امكان صدور محصولات غیر نفتی بویژه حنا را دارد. از اینرو عوامل و شرایط زمینه ساز برای تولید، توسعه پایدار و صادرات حنا به عنوان محصولی تابستانه با ارزش افزوده قابل توجه در این منطقه وجود دارد. بنابراین برای تولید حنا و صنایع جانبی آن بایدبرنامه بهتری داشت. تحقق این امر با حمایت همه جانبه دولت درساماندهی تولید ، سرمایه گذاری بیشتر و بكارگیری فناوری روز در امر فرآوری، بسته بندی و صنایع جانبی حنا میسر می گردد. به این ترتیب رقابت اقتصادی با سایر صادركنندگان و تبدیل تجارت محدود و سنتی حنای ایران به توسعه پایدار تولید و صدور صنعتی امكان پدیر خواهد بود.
منابع
1-امین ، غلامرضا 1370. گیاهان دارویی سنتی ایران ، معاونت پژوهشی وزات بهداشت ، درمان و آموزش پزشكی ،‌جلد اول
2-حاجی آخوندی ،‌عباس و ناصربلیغ 1381 . راهنمای كاربردی گیاهان دارویی . مركز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی . ص 248.
3-زرگری ، علی 1370 . گیاهان دارویی .جلد دوم چاپ پنجم . انتشارات دانشگاه تهران . ص. ص 358-352.
4-كرمپور ، فرزاد و نرجس كازرانی 78-1377. نتایج تحقیقات میدانی حضوری و محلی از بازرگانان حنا در استان بوشهر ( منتشر نشده
5-نامدار ، مهدی ، محسن مجتبائی و مهدی سمسار1346.دولپه های دارویی جداگلبرگ . انتشارات دانشگاه تهران . ص .ص ه 272-271.
منبع: http://plant.mihanblog.com/post/325
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : hojat20