رويكردي نوين در مديريت شبكه محور
نويسنده: حجازي، سيد عليرضا
چكيده :گسترش كاربردهاي فناوري اطلاعات در عرصه فعاليتهاي اقتصادي و اجتماعي سبب ابداع و ارائه راه حل‌ها و راهكارهاي مختلف شده است. طبيعي است كه هر يك از اين روشها و ابزارها، مبتني بر نيازي خاص و در جهت رفع مشكلات موجود ابداع و به خدمت گرفته شده اند. پورتال‌هاي سازماني نيز با در نظر گرفتن نيازهاي اطلاعاتي در حوزه مديريت مبتني بر شبكه يا اصطلاحاً شبكه محور طراحي و بكارگيري شدهاند. امروزه كمتر مؤسسه يا سازماني را در كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه مي‌توان يافت كه از فناوري پورتال بي‌بهره باشد و از آن در جهت پشتيباني از اهداف سازماني استفاده نكرده باشد. پورتال‌هاي سازماني جداي از خدماتي كه در عرصه باز سازمان با اعمال مديريت متمركز ارائه مي‌كنند، فرصتهاي نويني را متناسب با توان اقتصادي و اجرايي سازمانها فراهم مي‌نمايند. اين بدان مفهوم است كه پورتال‌هاي سازماني زمينه همكاريهاي متقابل و امكان بهرهبرداري از توانائيهاي حرفهاي و سرمايهگذاري مشترك را در فعاليتهاي بازرگاني فراهم مي‌سازند. آنچه در پي مي آيد، تشريح نقش و كاركرد پورتال‌هاي سازماني در مديريت شبكه محور است.
كليدواژه فناوري اطلاعات؛ پورتال؛ پورتال‌هاي سازماني؛ مديريت شبكه محور
به جرأت مي‌توان گفت كه تجارت الكترونيكي يكي از نمودها و كاربردهاي ويژه فناوري اطلاعات است و هم اكنون حجم وسيعي از خريد و فروشها در كشورهاي پيشرفته به شيوه الكترونيكي صورت ميپذيرد. بر اساس آمارهاي رسمي اعلام شده، تجارت الكترونيكي آمريكا طي سال 2002 بالغ بر 6/1 هزار ميليارد دلار بوده است كه پيش بيني مي‌شود در سال 2006 به 1/7 هزار ميليارد دلار برسد. تجارت الكترونيكي مالزي در سال 2002، 7/13 ميليارد دلار بود كه پيش بيني مي‌شود در سال 2006 به بيش از 158 ميليارد دلار خواهد رسيد (شهيدي 1382). بديهي است كه رسيدن به چنين حجمهاي دلاري در تجارت الكترونيكي بر اساس مديريت و برنامه ريزی‌های مدون امکانپذير خواهد بود.
مؤسسات و سازمانهاي گوناگوني تاكنون با هدف ارائه راهحلهاي نوين جهت تسهيل فرايندهای مديريتی تشكيل و تأسيس شدهاند. پورتال‌هاي سازماني1 به عنوان يكي از اين راهحلها تا حدودي توانستهاند انتظارات و اميدهاي مديران را در عرصه‌هاي گوناگون مديريت برآورده سازند. معمولاً اولين نگراني مديران يافتن اطلاعات جديد و منابع اطلاعاتي موثق است. پورتال‌هاي سازماني با بررسي نيازهاي اطلاعاتي مديران، مجموعه‌اي از مسيرهاي مطمئن اطلاعاتي را در اختيار آنها ميگذارند. از آنجايي كه ارائه خدمات پورتال اساساً مبتني بر شبكه و به ويژه اينترنت مي‌باشد، پورتال‌هاي سازماني خدماتي فراتر از آدرس دهي اطلاعات را انجام ميدهند كه معمولاً شامل مواردي نظير كاوش، سرويس پست الكترونيك، نظر سنجي، گروههاي خبري و بحث و غيره است. امكان تعامل دو سويه ميان مديران و كاربران (کارمندان و ارباب رجوع) از طريق وب سايت اصلي پورتال و همچنين ديگر كاربران عضو در يك پورتال سازماني، زمينه بهرهبرداري هر چه بيشتر از فرصتهايي را كه در عرصه‌هاي گوناگون پديد مي‌آيند، فراهم ساخته است. در ادامه اين مقاله نقش و كاركرد پورتال‌هاي سازماني را در مديريت شبكه محور مورد بررسي قرار مي‌دهيم.
فهرستهاي راهنما، راهنمايان وب بودند كه متشكل از ويراستاران انساني بوده و بر اساس مقولات مختلفي مانند هنر، تجارت، خبر، بهداشت و غيره سازماندهي شده بودند. نتيجه نهايي، معمولاً يك «پيوند4» به يكي از صفحات معين وب بود كه اطلاعات مورد نظر كاربر را در خود داشت.
از طرف ديگر، موتورهاي جستجو كلمات كليدي را از روي صفحات وب در بانكهاي اطلاعاتي گردآوري و تنظيم مي‌كردند كه جستجوگران مي‌توانستند به پرس و جو درباره آنها بپردازند. با وجود گسترش و تكامل موتورهاي جستجو همچنان اين سئوال به عنوان يك چالش مطرح بود كه چگونه دقيقاً چيزي را به كاربر بدهيم كه او ميخواهد؟ روند تكاملي وب سايتها سبب شد تا به تدريج استراتژيهاي خود را از «پيوند دادن سريع كاربران» به «سايتهاي مقصد» تبديل نمايند. در اين مرحله ناظران صنعتي به فهرستهاي راهنما و جستجوي اوليه عنوان «پورتال» را دادند. اين اصطلاح را در سال 1997، هالسي مينور5 كه در آن زمان رئيس CNET بود، ابداع كرد. اين كلمه به همان معناي عادي «دروازه» و «درگاه» است (مجله بزرگراه رايانه 1382).
در حوزه اينترنت تعريف پورتال ماهيت متغير خود را حفظ كرد. در سادهترين معنا، پورتال دروازهاي است به وب. پورتال سكوي پرتابي است كه هر كاربر قبل از رفتن به سراغ مقصدهاي ديگر بايد به صورت يك صفحه مبدأ از آن استفاده كند. مارشاك6 معاون گروه پاتريشيا سيبولد7 ميگويد: «پورتال‌ها باعث كاهش ميزان پرسه زدن افراد در وب مي‌شوند» (مجله بزرگراه رايانه 1382). در عين حال پورتال‌ها به تدريج تبديل به سايتهايي شدند كه هر كاربر در سراسر روز به منظور مديريت طيف وسيعي از فعاليتهاي روزمره خود، به سراغ آنها ميرود مانند بررسي كامل تيترهاي خبري، قيمت سهام، ارسال نامه الكترونيكي و پيامهاي دوربرد و پيوستن به تالارهاي گفتگو.
از اينرو پورتال‌ها وظايف بسيار متفاوتي را انجام ميدهند ولي جوهره همگي آنها متشكل از پنج عنصر اصلي است: مديريت، جستجو، محتوا، ايجاد گروههاي کاري و برنامههاي خلاقيت فردي.
پورتال‌ها اين وضعيت را با ارائه امکانات تنظيم شخصي به نحو چشمگيري تغيير دادند و کاربران آنها مي‌توانستند موضوعات درخواستي خود را مطابق سليقه، اولويت‌ها يا نيازهاي شخصي تغيير دهند و پيوندهاي مطلوبي را در ارتباط با موضوعات مختلف نظير اخبار، اطلاعات بازار بورس و سهام، تيم‌هاي ورزشي مورد علاقه، اوضاع جوي و هواشناسي و غيره به صورت متمرکز و در يک جا در اختيار داشته باشند. اين ويژگي پورتال‌ها سبب شد تا کاربران آنها نوعي تعلق خاطر به آنها پيدا کنند و هر کاربر مرتباً به پورتال شخصي خود مراجعه نمايد. همين امر سبب شد تا همان وب سايتهاي کاوش اوليه يعني Yahoo و AOL با افزودن قابليت‌هاي بيشتر به صفحات اصلي خود مانند امکان ارسال سريع پيامهاي کوتاه، گروههاي بحث، صفحات شخصي رايگان، آلبوم‌هاي عکس‌هاي شخصي و خانوادگي و سرويسهاي رايگان پست الکترونيکي کارايي و بهره‌وري خود را افزايش دهند و در نتيجه وفاداري بيشتري را از سوي کاربران هميشگي خود دريافت نمايند. بدين ترتيب بر اساس مطالعات به عمل آمده روشن شد که کاربران به هنگام مراجعه به اين وب سايتها وقت بيشتري را نسبت به گذشته صرف ديدن صفحات گوناگون آنها مي‌کنند (گروه نرم‌افزاري آي بي ام 2002).
کاربران سازماني و به ويژه مديران نيز به اين نتيجه رسيدند که از همان قابليت‌هاي پورتال‌هاي اينترنتي براي مديريت منابع سازماني خود اعم از منابع اطلاعاتی و انسانی (پرسنل) استفاده نمايند که البته يافتن اينگونه منابع اطلاعاتي (به لحاظ تخصصي بودن وظايف سازمانها) در اينترنت کار دشواري به نظر مي‌آمد. افزودن ابزارهاي همکاري، تعامل با سيستم‌هاي تبادل، گسترش امکانات به تجهيزات ارتباط از راه دور همزمان با جذب کاربران و مشتريان جديد و مرتبط ساختن شرکاء و تأمين کنندگان به يک وب سايت مشترک، سبب شد تا پورتال در مسير تکاملي خود تبديل به يک فضاي کسب و کار الکترونيکي شود. اين امر راهي را براي کاربران فراهم مي‌کند تا به وسيله آن منابع، روابط و زنجيره ارزش9 يک سازمان را جهت انجام بهتر مشاغلشان مديريت کنند.
پورتال‌هاي سازماني اساساً با دو هدف طراحي و در سطح سازمانها مستقر شدند. اين دو هدف شامل مديريت متمركز اطلاعات تجاري در سازمانها و ارائه خدمات اطلاعاتي روزآمد ميباشند. پورتال‌هاي سازماني از يك سو امكان مديريت متمركز در سازمان را براي مديران و معاونان مؤسسات و سازمانها فراهم مي‌كنند و پنجره اي شفاف از سازمان را در مقابل چشم آنها قرار ميدهند و از سوي ديگر كاربران و مشتركين خود را از آخرين اخبار و اطلاعات مربوط به حوزههاي كاري و تجاري آگاه مي‌سازند. اين پورتال‌ها علاوه بر اطلاعرساني زمينههاي تعامل ميان مديران و كارمندان و مشتريان يا كاربران را ايجاد مي‌نمايند. محيط شبكهاي پورتال‌هاي سازماني به گونهاي طراحي مي‌شود كه يك كاربر پس از ورود به آنها خود را در فضاي مجازي يك محيط تجاري يا كاري مييابد و علاوه بر انجام امور اجرايي و تجاري در سراسر اوقاتي كه در اين محيط به سر ميبرد احساسي از لذت را همراه با آموزش تجربه مي‌نمايد. يكي ديگر از ويژگي‌هاي پورتال‌هاي سازماني اين است كه كاربران با مشاركت در فعاليتهاي مبتني بر شبكه خلاقيت‌هاي فردي را در خود پرورش ميدهند. امكانات تنظيم شخصي كه معمولاً در هر پورتال سازماني پيشبيني و ارائه مي‌شود ضمن به چالش گرفتن تجربيات فردي كاربران در كار با امكانات شبكهاي و بسترهاي ارتباطي، زمينههاي خلاقيت آنها را به شيوهاي كاربردي ايجاد مي‌نمايد.
قابليت‌هاي موجود در پورتال‌هاي سازماني نظير كاوش، فهرستهاي موضوعي، سرويسهاي صفحات زرد10 براي يافتن شركتهاي محلي، سرويسهاي يافتن افراد براي رديابي شماره تلفنها يا آدرسهاي پست الكترونيكي، تيترهاي خبري، قيمت سهام، نتايج ورزشي، پيشبيني وضع هوا، اطلاعات مسافرتي و پروازي، فهرست رويدادهاي محلي، گروهاي بحث و گفتگو، تابلوي پيامها، سرويسهاي ارسال و دريافت سريع پيامها، آگهي‌ها و پيشنهادهاي تجاري، دفترچههاي آدرس، تقويم و ديگر قابليت‌هاي كاربردي حقيقتاً آنها را تبديل به محيطهاي شبكهاي كردهاند كه كاربران پس از چند مورد استفاده و بهرهبرداري از آنها ديگر نميتوانند از عضويت در آنها چشمپوشي كنند. اين به معني وابسته نمودن كاربران به يك محيط خاص شبكهاي نيست، بلكه به معني ايجاد اعتماد در كاربران و مشتريان جهت مراجعه آنها به يك محل خاص در اينترنت به منظور انجام امور تجاري و اداري است.
امروزه روشن شده است كه كاربران پورتال‌هاي سازماني حدود يك سوم از زمان خود را صرف انجام جستجو، يك سوم را صرف پيامها و مشاركت در تالارهاي گفتگو و يك سوم ديگر را صرف دستيابي به ديگر محتويات مي‌كنند (مجله بزرگراه رايانه 1382). امكانات ارتباط از راه دور نظير سيستم پيام كوتاه11 كارايي پورتال‌هاي سازماني را چند برابر ساخته است. كاربران اين پورتال‌ها ديگر حتي براي ارتباط با پورتال مورد نظر نياز به حضور فيزيكي در محل كار يا منزل جهت استفاده از رايانه شخصي ندارند، بلكه مي‌توانند از طريق تلفن همراه خود و ديگر تجهيزات ارتباطي بيسيم نسبت به امور اداري و بازرگاني خود واكنشهاي مناسب و به موقعي را نشان دهند. به عبارت ديگر پورتال‌ها قادر به بهرهبرداري مفيد و مؤثر از فناوريهاي بيسيم جهت برآورده ساختن نيازهاي ارتباطي مشتركين خود شدهاند. همه اينها كارايي پورتال‌هاي سازماني را بيش از گذشته نمايان ساخته‌اند.
اين يکپارچه‌سازي ممکن است آسان به نظر برسد، اما ماده و محتواي اصلي آن شامل انبوهي از نرم افزارهاي ميانجي12 است که با ساختارهاي شبکه اي موجود درگير و ترکيب مي‌شوند و شرايطي را به وجود مي‌آورند که در بهترين شکل خود به عنوان چارچوب پورتال عمل مي‌نمايد و مي‌تواند با نيازهاي متنوعي منطبق گردد و فضاي مناسبي را براي چيزي بيش از يک محصول فراهم نمايد. اين رويکرد فراتر از انتظار شرکت‌هايي نظير IBM بوده است (گروه نرم‌افزاري آي بي ام 2002). اين شرکت در ايجاد خانواده پورتال Websphere خود به چيزي فراتر از اين دست يافت. مزايايي که از طريق استخراج ارزش‌هاي کاملاً جديد پورتال نظير کاربردهاي جاري، محتوا و ويژگي‌هاي تخصصي آن عايد کاربر مي‌شد، در واقع مجموعه اي از دارايي‌هاي محتوايي پورتال را تبديل به يک فضاي کاري منفرد، جامع و مبتني بر تجارت الکترونيکي ساخت. هر يک از پياده سازي‌ها و کاربردهاي پورتال متمرکز بر هدفي خاص مي‌باشد. پورتال‌هاي تجارت به کارمندان (B 2 E) متمرکز بر يکپارچه سازي کاربردهاي سازماني، توسعه اجتماعي و حرفه اي و همکاري برابر هستند در حاليکه پورتال‌هاي تجارت به تجارت (B 2 B) تمرکز خود را معطوف بر امنيت اکسترانت13 و کاربردهاي عمومي (سلسله مراتبي) کرده اند. پورتال‌هاي تجارت به مشتري (B 2 C) متمرکز بر قابليت‌هاي سنجش، اجراي تبادلات و حفظ مشتري هستند. در رأس هر يک از پورتال‌ها مي‌تواند تمرکز بر خود پورتال باشد، ضمن آنکه مجموعه‌اي از ويژگي‌هاي بيشتري را ممکن است در يک پورتال صنعتي تجاري بيابيم که هدف آن به عنوان مثال، در خصوص پورتال يک شرکت توليد کننده دارو مي‌تواند پردازش فرايندهاي تأييد دارو توسط وزارت بهداشت باشد. قبلاً، اين ويژگيها از طريق چندين پورتال براي يک سازمان فراهم مي‌شد و از سوي گستره وسيعي از فروشندگان نرم افزارهاي پورتال پشتيباني مي‌گرديد که هر يک به جنبه خاصي از پورتال پرداخته بودند. به عنوان مثال، مي‌توان گفت که يک بانک تجاري بزرگ از يک پورتال (B 2 C) قابل دسترسي براي مشتري استفاده مي‌کند که مشتريان تجاري از طريق آن مي‌توانند به حسابهاي خود دسترسي داشته باشند، به انتقال وجوه و دارايي‌ها بپردازند، اطلاعات مربوط به محصولات جديد را بدست آورند و اطلاعات و اخبار مربوط به حسابهاي خود را دريافت نمايند. علاوه بر اينها، بانک مذکور از يک پورتال تجارت به تجارت (B 2 B) استفاده مي‌کند که از طريق آن پرداخت وام‌هاي کوتاه مدت از بانک‌هاي تجاري بزرگ به بانک‌هاي کوچکتر مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد. مديريت اين روابط چندگانه فروشنده - خريدار، يک کار چندگانه و ترکيبي را براي تيم فناوري اطلاعات سازمان به وجود مي‌آورد.
پورتال‌ها به چارچوب يکپارچه تري تبديل شده اند؛ چيزي که به عنوان راهي براي استقرار محتوا آغاز شد، اکنون مبنايي شده است که از طريق آن تبادلات چندگانه صورت مي‌گيرند، مديريت شبكه محور را امکان پذير ساخته است و با مشارکت کنندگان بسياري در تعامل مي‌باشد. همانطور که ملاحظه مي‌شود، تعريف کاربردي از پورتال (گروه نرم‌افزاري آي بي ام 2002) متمرکز بر نيازهاي چندگانه بازار است: E 2 E, B 2 E, B 2 C, B 2 B. يک پورتال بايد به سرعت مستقر شود، اما در عين حال بايد به نحو گسترده اي در ميان کاربران مختلف به صورت شخصي تنظيم شود، گستره اي وسيع از محتويات گوناگون را در بر بگيرد، همکاري لازم را ميان کساني که در ارتباط با يک موضوع خاص نياز به کمک و مشارکت ديگران دارند، فراهم نمايد و در تعامل با زمينه طراحي شده خود از انعطاف کافي برخوردار باشد و بالاخره اينکه يک فضاي کاري الکترونيکي مناسبي را براي کاربران خودش به وجود آورد. به طور کلي، پورتال فضاي کاري سنتي و محصول محور را به يک فضاي پرتحرک تر، شخصي شده و قابل تعامل و مشارکت با مشتريان بيشتر تکامل و ارتقاء مي‌دهد. براي اغلب افراد اوج خلاقيت‌هاي الکترونيکي آنها در عرصه‌هاي کاري و شغلي، در ارسال يک فايل الکترونيکي به وسيله پست الکترونيکي خلاصه مي‌شود. اين افراد تنها از 5 درصد از امکانات قابل ارائه در يک پورتال استفاده مي‌کنند. 95 درصد ديگر از امکانات موجود در يک پورتال منتظر کساني است که به سراغ آن مي‌آيند و از اين امکانات در جهت ارتقاي شغلي و حرفه اي خود استفاده مي‌کنند.
شبكههاي رايانهاي، بازگشت سرمايه و ارزش استفاده از فناوري اطلاعات را افزايش ميدهند. قدرت اقتصادهاي شبكهاي در اين است كه متناسب با افزايش حجم و اندازه شبكه، ارزش بهكارگيري فناوري اطلاعات را افزايش ميدهند. براي توضيح بيشتر مطلب، مي‌توان مشاهده كرد كه يک رايانه شخصي به تنهايي، بهره‌وري را به ميزان محدود و مشخصي افزايش مي‌دهد. حال اگر اين رايانه به شبكهاي متصل گردد كه بتواند با به اشتراك گذاشتن اطلاعات، ارتباطات و همكاريهاي سازماني را نيز ميسر سازد، بالطبع بهره‌وري آن چندين برابر مي‌شود. در همين حال، وقتي به ميليونها رايانه ديگر در جهان نيز متصل ميگردد و امكانات گسترده شبكهاي، تجاري، سازماني و غيره را مورد بهرهبرداري قرار مي‌دهد، بهره‌وري آن نيز بسيار افزايش مييابد. به علاوه، هنوز شاهديم كه تمامي پتانسيلهاي شبكه اينترنت، مورد شناسايي و بهرهبرداري قرار نگرفته است. پورتال‌هاي سازماني تنها به عنوان يكي از راهحلهاي ممكن در جهت بهره‌وري هر چه بيشتر در عرصه فعاليتهاي اداري و تجاري طراحي و ارائه شده اند.
آنچه كه در اين ميان مهم به نظر ميرسد، فرايند و چگونگي اجراي مديريت در اين پورتال‌هاست. پورتال‌هاي سازماني به لحاظ برخورداري از ويژگيها و قابليت‌هاي خاص توانستهاند محيط مناسبي را براي انجام امور اداري فراهم سازند. بخش اعظمي از فعاليتهاي سازماني ميان فروشنده و خريدار در چارچوبي صورت مي‌گيرد كه مورد توافق طرفين مي‌باشد ضمن آنكه تجارب علمي و فني طرفين به خودي خود نوعي ارزش افزوده محسوب مي‌شود. در يك جمعبندي كلي از فرايندهايي كه در يك پورتال سازماني در ارتباط با اجراي مديريت صورت مي‌گيرد، مي‌توان به اين مراحل اشاره نمود:
ارتباط مدير با حوزه مديريت در پورتال
آگاهي از آخرين وضعيت و اطلاعات مربوط به کاربران (پرسنل و ارباب رجوع سازمان)
مطالعه و بررسي پيامهاي دريافتي و ارسال پاسخهاي مناسب
بررسي فرصتهاي تجاري و تعيين گزينه‌هاي برتر
دريافت مشاوره از معاونان و واحدهای تابعه
اعلام نظر و صدور دستورات
تصميمگيري و تصميم سازي
خريد، سرمايهگذاري يا معرفی خدمات
دريافت مبالغ و هزينههاي مربوط از طرق الكترونيك
ارزيابي از فعاليتهاي صورت گرفته براي برنامهريزيهاي آتي
مهمترين شرط توفيق سرمايهگذاري مشترك، برخورداري از همكاري گروهي و اشتراك مساعي براي دستيابي به اهداف مشترك است. پورتال‌هاي سازماني با ايجاد فضاهاي گروهي بر روي شبكه در درجه اول امكان فعاليتهاي گروهي را فراهم مي‌سازند و در درجه بعد با استفاده از قابليت هاي الكترونيك انجام تجارت الكترونيكي را عملي مي‌نمايند. درج آگهي‌ها و اطلاعات مربوط به فرصتهاي سرمايهگذاري، سرمايهگذاران بالقوه در سطح سازمانها را به سوي منابع و مراجع مربوطه هدايت مي‌كند. اين قابليتي است كه به صورت پويا و فعال در يك پورتال سازماني پيشبيني و ايجاد ميگردد.
از آنجايي كه دستورالعمل واحد و جهان شمولي براي سازماندهي پروژههاي مبتني بر سرمايهگذاري مشترك وجود ندارد، سازماندهي آنها كار آساني نيست و تيزبيني و دقت زيادي ميطلبد. يكي از ويژگيها يا به عبارتي هنر پورتال‌هاي سازماني اين است كه فضاي مبتني بر شبكه آنها سازماندهي سرمايهگذاري مشترك را به شيوهاي آسان عملي مي‌سازد، ضمن آنكه كليه طرفهاي ذينفع در اين سرمايهگذاري مي‌توانند به طور روزانه از كليه تغييرات و نوسانات مربوط به ارزش سهام خريداري شده و سود حاصل از آن آگاه شوند.
در واقع پورتال‌هاي سازماني در قالب يك بنگاه مشترك الكترونيك محلي براي ميزباني سرمايهگذاران و فعالان اقتصادي هستند كه اقدام به سرمايهگذاري مشترك در حوزههاي مورد علاقه مي‌نمايند. معمولاً سرمايهگذاري مشترك به دو صورت قراردادي و سهامي شكل مي‌گيرد. پورتال‌هاي سازماني قابليت عقد قراردادهاي الكترونيك و فروش الكترونيك سهام را در خود دارند. راهاندازي پورتال‌هاي سازماني علاوه بر تسهيل امور تجاري سازمانها به جذب فرصتهاي سرمايهگذاري براي سرمايهگذاران بومي و داخلي كشورهاي در حال توسعه كمك شايان توجهي مي‌كند. موضوع ظريف ديگري كه نبايد مورد غفلت قرار گيرد اين است كه در پروژههاي سرمايه گذاري مشترك، پس از خاتمه پروژه و حتي در حين انجام پروژه، خود پورتال به عنوان بخشي از دارايي‌هاي الكترونيك شركتهاي متولي يا سرمايهگذار محسوب ميگردد كه اين به نوبه خود باعث ارزش افزوده در فعاليتهاي تجاري الكترونيك مي‌شود. بديهي است پورتال در پايان فعاليت خود بر اساس آنچه كه اصطلاحاً چرخه حيات پورتال ناميده مي‌شود در قالب بخشي از دارايی‌های مبتنی بر شبكه شركتهاي وابسته به فعاليتهاي عادي و عمومي خود ادامه مي‌دهد و زمينهاي بالقوه براي اعلام سرمايهگذاريهاي مشترك در آينده خواهد بود.
هزينه ايجاد يك پورتال سازماني تقريباً براي 50 يا 500 نفر كارمند يكسان است، بنابراين هزينه آموزش كارمندان براي استفاده از پورتال با كاهش تعداد آنها تقليل مييابد. ايجاد يك پورتال سازماني براي يك سازمان با پرسنلي كمتر از 500 نفر مفيد است، اما به لحاظ اقتصادي چندان به صرفه نيست. اگر تعداد كاربران يك پورتال سازماني به مرز 700 نفر برسد، آنگاه ايجاد چنين پورتالي به صرفه خواهد بود (پلز و هريس 2001). وقتي تعداد كاربران يك پورتال از پرسنل شاغل در يك سازمان فراتر ميرود و مجموعه‌اي از چند سازمان را در بر مي‌گيرد و كاربراني به تعداد حد اقل 2000 نفر مييابد و افراد بيشتري از آن استفاده مي‌كنند، مي‌توان گفت كه چنين پورتالي به اهداف اقتصادي خود بيش از هر زمان ديگري نزديك شده است.
معمولاً كاربران يك پورتال سازماني نگران عمر و تداوم خدمات پورتال هستند. هزينه خدمات پورتال و پشتيباني فني ميبايست از همان ابتدا محاسبه شود و در قالب بودجه شركت يا شركتهاي سرمايهگذار و يا از طريق دريافت حق اشتراك و هزينه درج آگهيهاي تجاري از مشتركان و مؤسسات دريافت شود. اگر قرار باشد كه پورتال سازماني تبديل به محلي براي نشان دادن تغييراتي شود كه در سازمان بروز مييابند، ايجاد يك زيرساخت مديريتي براي پورتال ضروري خواهد بود تا اطمينان لازم حاصل شود كه پورتال مرتباً خود را با نيازهاي سازماني تطبيق مي‌دهد.
كليدواژه فناوري اطلاعات؛ پورتال؛ پورتال‌هاي سازماني؛ مديريت شبكه محور
1- مقدمه
به جرأت مي‌توان گفت كه تجارت الكترونيكي يكي از نمودها و كاربردهاي ويژه فناوري اطلاعات است و هم اكنون حجم وسيعي از خريد و فروشها در كشورهاي پيشرفته به شيوه الكترونيكي صورت ميپذيرد. بر اساس آمارهاي رسمي اعلام شده، تجارت الكترونيكي آمريكا طي سال 2002 بالغ بر 6/1 هزار ميليارد دلار بوده است كه پيش بيني مي‌شود در سال 2006 به 1/7 هزار ميليارد دلار برسد. تجارت الكترونيكي مالزي در سال 2002، 7/13 ميليارد دلار بود كه پيش بيني مي‌شود در سال 2006 به بيش از 158 ميليارد دلار خواهد رسيد (شهيدي 1382). بديهي است كه رسيدن به چنين حجمهاي دلاري در تجارت الكترونيكي بر اساس مديريت و برنامه ريزی‌های مدون امکانپذير خواهد بود.
مؤسسات و سازمانهاي گوناگوني تاكنون با هدف ارائه راهحلهاي نوين جهت تسهيل فرايندهای مديريتی تشكيل و تأسيس شدهاند. پورتال‌هاي سازماني1 به عنوان يكي از اين راهحلها تا حدودي توانستهاند انتظارات و اميدهاي مديران را در عرصه‌هاي گوناگون مديريت برآورده سازند. معمولاً اولين نگراني مديران يافتن اطلاعات جديد و منابع اطلاعاتي موثق است. پورتال‌هاي سازماني با بررسي نيازهاي اطلاعاتي مديران، مجموعه‌اي از مسيرهاي مطمئن اطلاعاتي را در اختيار آنها ميگذارند. از آنجايي كه ارائه خدمات پورتال اساساً مبتني بر شبكه و به ويژه اينترنت مي‌باشد، پورتال‌هاي سازماني خدماتي فراتر از آدرس دهي اطلاعات را انجام ميدهند كه معمولاً شامل مواردي نظير كاوش، سرويس پست الكترونيك، نظر سنجي، گروههاي خبري و بحث و غيره است. امكان تعامل دو سويه ميان مديران و كاربران (کارمندان و ارباب رجوع) از طريق وب سايت اصلي پورتال و همچنين ديگر كاربران عضو در يك پورتال سازماني، زمينه بهرهبرداري هر چه بيشتر از فرصتهايي را كه در عرصه‌هاي گوناگون پديد مي‌آيند، فراهم ساخته است. در ادامه اين مقاله نقش و كاركرد پورتال‌هاي سازماني را در مديريت شبكه محور مورد بررسي قرار مي‌دهيم.
2- پيدايش پورتال
فهرستهاي راهنما، راهنمايان وب بودند كه متشكل از ويراستاران انساني بوده و بر اساس مقولات مختلفي مانند هنر، تجارت، خبر، بهداشت و غيره سازماندهي شده بودند. نتيجه نهايي، معمولاً يك «پيوند4» به يكي از صفحات معين وب بود كه اطلاعات مورد نظر كاربر را در خود داشت.
از طرف ديگر، موتورهاي جستجو كلمات كليدي را از روي صفحات وب در بانكهاي اطلاعاتي گردآوري و تنظيم مي‌كردند كه جستجوگران مي‌توانستند به پرس و جو درباره آنها بپردازند. با وجود گسترش و تكامل موتورهاي جستجو همچنان اين سئوال به عنوان يك چالش مطرح بود كه چگونه دقيقاً چيزي را به كاربر بدهيم كه او ميخواهد؟ روند تكاملي وب سايتها سبب شد تا به تدريج استراتژيهاي خود را از «پيوند دادن سريع كاربران» به «سايتهاي مقصد» تبديل نمايند. در اين مرحله ناظران صنعتي به فهرستهاي راهنما و جستجوي اوليه عنوان «پورتال» را دادند. اين اصطلاح را در سال 1997، هالسي مينور5 كه در آن زمان رئيس CNET بود، ابداع كرد. اين كلمه به همان معناي عادي «دروازه» و «درگاه» است (مجله بزرگراه رايانه 1382).
در حوزه اينترنت تعريف پورتال ماهيت متغير خود را حفظ كرد. در سادهترين معنا، پورتال دروازهاي است به وب. پورتال سكوي پرتابي است كه هر كاربر قبل از رفتن به سراغ مقصدهاي ديگر بايد به صورت يك صفحه مبدأ از آن استفاده كند. مارشاك6 معاون گروه پاتريشيا سيبولد7 ميگويد: «پورتال‌ها باعث كاهش ميزان پرسه زدن افراد در وب مي‌شوند» (مجله بزرگراه رايانه 1382). در عين حال پورتال‌ها به تدريج تبديل به سايتهايي شدند كه هر كاربر در سراسر روز به منظور مديريت طيف وسيعي از فعاليتهاي روزمره خود، به سراغ آنها ميرود مانند بررسي كامل تيترهاي خبري، قيمت سهام، ارسال نامه الكترونيكي و پيامهاي دوربرد و پيوستن به تالارهاي گفتگو.
از اينرو پورتال‌ها وظايف بسيار متفاوتي را انجام ميدهند ولي جوهره همگي آنها متشكل از پنج عنصر اصلي است: مديريت، جستجو، محتوا، ايجاد گروههاي کاري و برنامههاي خلاقيت فردي.
3- از پورتال تا يک محل کار الکترونيکي
پورتال‌ها اين وضعيت را با ارائه امکانات تنظيم شخصي به نحو چشمگيري تغيير دادند و کاربران آنها مي‌توانستند موضوعات درخواستي خود را مطابق سليقه، اولويت‌ها يا نيازهاي شخصي تغيير دهند و پيوندهاي مطلوبي را در ارتباط با موضوعات مختلف نظير اخبار، اطلاعات بازار بورس و سهام، تيم‌هاي ورزشي مورد علاقه، اوضاع جوي و هواشناسي و غيره به صورت متمرکز و در يک جا در اختيار داشته باشند. اين ويژگي پورتال‌ها سبب شد تا کاربران آنها نوعي تعلق خاطر به آنها پيدا کنند و هر کاربر مرتباً به پورتال شخصي خود مراجعه نمايد. همين امر سبب شد تا همان وب سايتهاي کاوش اوليه يعني Yahoo و AOL با افزودن قابليت‌هاي بيشتر به صفحات اصلي خود مانند امکان ارسال سريع پيامهاي کوتاه، گروههاي بحث، صفحات شخصي رايگان، آلبوم‌هاي عکس‌هاي شخصي و خانوادگي و سرويسهاي رايگان پست الکترونيکي کارايي و بهره‌وري خود را افزايش دهند و در نتيجه وفاداري بيشتري را از سوي کاربران هميشگي خود دريافت نمايند. بدين ترتيب بر اساس مطالعات به عمل آمده روشن شد که کاربران به هنگام مراجعه به اين وب سايتها وقت بيشتري را نسبت به گذشته صرف ديدن صفحات گوناگون آنها مي‌کنند (گروه نرم‌افزاري آي بي ام 2002).
کاربران سازماني و به ويژه مديران نيز به اين نتيجه رسيدند که از همان قابليت‌هاي پورتال‌هاي اينترنتي براي مديريت منابع سازماني خود اعم از منابع اطلاعاتی و انسانی (پرسنل) استفاده نمايند که البته يافتن اينگونه منابع اطلاعاتي (به لحاظ تخصصي بودن وظايف سازمانها) در اينترنت کار دشواري به نظر مي‌آمد. افزودن ابزارهاي همکاري، تعامل با سيستم‌هاي تبادل، گسترش امکانات به تجهيزات ارتباط از راه دور همزمان با جذب کاربران و مشتريان جديد و مرتبط ساختن شرکاء و تأمين کنندگان به يک وب سايت مشترک، سبب شد تا پورتال در مسير تکاملي خود تبديل به يک فضاي کسب و کار الکترونيکي شود. اين امر راهي را براي کاربران فراهم مي‌کند تا به وسيله آن منابع، روابط و زنجيره ارزش9 يک سازمان را جهت انجام بهتر مشاغلشان مديريت کنند.
4- پورتال‌هاي سازماني
پورتال‌هاي سازماني اساساً با دو هدف طراحي و در سطح سازمانها مستقر شدند. اين دو هدف شامل مديريت متمركز اطلاعات تجاري در سازمانها و ارائه خدمات اطلاعاتي روزآمد ميباشند. پورتال‌هاي سازماني از يك سو امكان مديريت متمركز در سازمان را براي مديران و معاونان مؤسسات و سازمانها فراهم مي‌كنند و پنجره اي شفاف از سازمان را در مقابل چشم آنها قرار ميدهند و از سوي ديگر كاربران و مشتركين خود را از آخرين اخبار و اطلاعات مربوط به حوزههاي كاري و تجاري آگاه مي‌سازند. اين پورتال‌ها علاوه بر اطلاعرساني زمينههاي تعامل ميان مديران و كارمندان و مشتريان يا كاربران را ايجاد مي‌نمايند. محيط شبكهاي پورتال‌هاي سازماني به گونهاي طراحي مي‌شود كه يك كاربر پس از ورود به آنها خود را در فضاي مجازي يك محيط تجاري يا كاري مييابد و علاوه بر انجام امور اجرايي و تجاري در سراسر اوقاتي كه در اين محيط به سر ميبرد احساسي از لذت را همراه با آموزش تجربه مي‌نمايد. يكي ديگر از ويژگي‌هاي پورتال‌هاي سازماني اين است كه كاربران با مشاركت در فعاليتهاي مبتني بر شبكه خلاقيت‌هاي فردي را در خود پرورش ميدهند. امكانات تنظيم شخصي كه معمولاً در هر پورتال سازماني پيشبيني و ارائه مي‌شود ضمن به چالش گرفتن تجربيات فردي كاربران در كار با امكانات شبكهاي و بسترهاي ارتباطي، زمينههاي خلاقيت آنها را به شيوهاي كاربردي ايجاد مي‌نمايد.
قابليت‌هاي موجود در پورتال‌هاي سازماني نظير كاوش، فهرستهاي موضوعي، سرويسهاي صفحات زرد10 براي يافتن شركتهاي محلي، سرويسهاي يافتن افراد براي رديابي شماره تلفنها يا آدرسهاي پست الكترونيكي، تيترهاي خبري، قيمت سهام، نتايج ورزشي، پيشبيني وضع هوا، اطلاعات مسافرتي و پروازي، فهرست رويدادهاي محلي، گروهاي بحث و گفتگو، تابلوي پيامها، سرويسهاي ارسال و دريافت سريع پيامها، آگهي‌ها و پيشنهادهاي تجاري، دفترچههاي آدرس، تقويم و ديگر قابليت‌هاي كاربردي حقيقتاً آنها را تبديل به محيطهاي شبكهاي كردهاند كه كاربران پس از چند مورد استفاده و بهرهبرداري از آنها ديگر نميتوانند از عضويت در آنها چشمپوشي كنند. اين به معني وابسته نمودن كاربران به يك محيط خاص شبكهاي نيست، بلكه به معني ايجاد اعتماد در كاربران و مشتريان جهت مراجعه آنها به يك محل خاص در اينترنت به منظور انجام امور تجاري و اداري است.
امروزه روشن شده است كه كاربران پورتال‌هاي سازماني حدود يك سوم از زمان خود را صرف انجام جستجو، يك سوم را صرف پيامها و مشاركت در تالارهاي گفتگو و يك سوم ديگر را صرف دستيابي به ديگر محتويات مي‌كنند (مجله بزرگراه رايانه 1382). امكانات ارتباط از راه دور نظير سيستم پيام كوتاه11 كارايي پورتال‌هاي سازماني را چند برابر ساخته است. كاربران اين پورتال‌ها ديگر حتي براي ارتباط با پورتال مورد نظر نياز به حضور فيزيكي در محل كار يا منزل جهت استفاده از رايانه شخصي ندارند، بلكه مي‌توانند از طريق تلفن همراه خود و ديگر تجهيزات ارتباطي بيسيم نسبت به امور اداري و بازرگاني خود واكنشهاي مناسب و به موقعي را نشان دهند. به عبارت ديگر پورتال‌ها قادر به بهرهبرداري مفيد و مؤثر از فناوريهاي بيسيم جهت برآورده ساختن نيازهاي ارتباطي مشتركين خود شدهاند. همه اينها كارايي پورتال‌هاي سازماني را بيش از گذشته نمايان ساخته‌اند.
5- چارچوب يک پورتال
اين يکپارچه‌سازي ممکن است آسان به نظر برسد، اما ماده و محتواي اصلي آن شامل انبوهي از نرم افزارهاي ميانجي12 است که با ساختارهاي شبکه اي موجود درگير و ترکيب مي‌شوند و شرايطي را به وجود مي‌آورند که در بهترين شکل خود به عنوان چارچوب پورتال عمل مي‌نمايد و مي‌تواند با نيازهاي متنوعي منطبق گردد و فضاي مناسبي را براي چيزي بيش از يک محصول فراهم نمايد. اين رويکرد فراتر از انتظار شرکت‌هايي نظير IBM بوده است (گروه نرم‌افزاري آي بي ام 2002). اين شرکت در ايجاد خانواده پورتال Websphere خود به چيزي فراتر از اين دست يافت. مزايايي که از طريق استخراج ارزش‌هاي کاملاً جديد پورتال نظير کاربردهاي جاري، محتوا و ويژگي‌هاي تخصصي آن عايد کاربر مي‌شد، در واقع مجموعه اي از دارايي‌هاي محتوايي پورتال را تبديل به يک فضاي کاري منفرد، جامع و مبتني بر تجارت الکترونيکي ساخت. هر يک از پياده سازي‌ها و کاربردهاي پورتال متمرکز بر هدفي خاص مي‌باشد. پورتال‌هاي تجارت به کارمندان (B 2 E) متمرکز بر يکپارچه سازي کاربردهاي سازماني، توسعه اجتماعي و حرفه اي و همکاري برابر هستند در حاليکه پورتال‌هاي تجارت به تجارت (B 2 B) تمرکز خود را معطوف بر امنيت اکسترانت13 و کاربردهاي عمومي (سلسله مراتبي) کرده اند. پورتال‌هاي تجارت به مشتري (B 2 C) متمرکز بر قابليت‌هاي سنجش، اجراي تبادلات و حفظ مشتري هستند. در رأس هر يک از پورتال‌ها مي‌تواند تمرکز بر خود پورتال باشد، ضمن آنکه مجموعه‌اي از ويژگي‌هاي بيشتري را ممکن است در يک پورتال صنعتي تجاري بيابيم که هدف آن به عنوان مثال، در خصوص پورتال يک شرکت توليد کننده دارو مي‌تواند پردازش فرايندهاي تأييد دارو توسط وزارت بهداشت باشد. قبلاً، اين ويژگيها از طريق چندين پورتال براي يک سازمان فراهم مي‌شد و از سوي گستره وسيعي از فروشندگان نرم افزارهاي پورتال پشتيباني مي‌گرديد که هر يک به جنبه خاصي از پورتال پرداخته بودند. به عنوان مثال، مي‌توان گفت که يک بانک تجاري بزرگ از يک پورتال (B 2 C) قابل دسترسي براي مشتري استفاده مي‌کند که مشتريان تجاري از طريق آن مي‌توانند به حسابهاي خود دسترسي داشته باشند، به انتقال وجوه و دارايي‌ها بپردازند، اطلاعات مربوط به محصولات جديد را بدست آورند و اطلاعات و اخبار مربوط به حسابهاي خود را دريافت نمايند. علاوه بر اينها، بانک مذکور از يک پورتال تجارت به تجارت (B 2 B) استفاده مي‌کند که از طريق آن پرداخت وام‌هاي کوتاه مدت از بانک‌هاي تجاري بزرگ به بانک‌هاي کوچکتر مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد. مديريت اين روابط چندگانه فروشنده - خريدار، يک کار چندگانه و ترکيبي را براي تيم فناوري اطلاعات سازمان به وجود مي‌آورد.
پورتال‌ها به چارچوب يکپارچه تري تبديل شده اند؛ چيزي که به عنوان راهي براي استقرار محتوا آغاز شد، اکنون مبنايي شده است که از طريق آن تبادلات چندگانه صورت مي‌گيرند، مديريت شبكه محور را امکان پذير ساخته است و با مشارکت کنندگان بسياري در تعامل مي‌باشد. همانطور که ملاحظه مي‌شود، تعريف کاربردي از پورتال (گروه نرم‌افزاري آي بي ام 2002) متمرکز بر نيازهاي چندگانه بازار است: E 2 E, B 2 E, B 2 C, B 2 B. يک پورتال بايد به سرعت مستقر شود، اما در عين حال بايد به نحو گسترده اي در ميان کاربران مختلف به صورت شخصي تنظيم شود، گستره اي وسيع از محتويات گوناگون را در بر بگيرد، همکاري لازم را ميان کساني که در ارتباط با يک موضوع خاص نياز به کمک و مشارکت ديگران دارند، فراهم نمايد و در تعامل با زمينه طراحي شده خود از انعطاف کافي برخوردار باشد و بالاخره اينکه يک فضاي کاري الکترونيکي مناسبي را براي کاربران خودش به وجود آورد. به طور کلي، پورتال فضاي کاري سنتي و محصول محور را به يک فضاي پرتحرک تر، شخصي شده و قابل تعامل و مشارکت با مشتريان بيشتر تکامل و ارتقاء مي‌دهد. براي اغلب افراد اوج خلاقيت‌هاي الکترونيکي آنها در عرصه‌هاي کاري و شغلي، در ارسال يک فايل الکترونيکي به وسيله پست الکترونيکي خلاصه مي‌شود. اين افراد تنها از 5 درصد از امکانات قابل ارائه در يک پورتال استفاده مي‌کنند. 95 درصد ديگر از امکانات موجود در يک پورتال منتظر کساني است که به سراغ آن مي‌آيند و از اين امکانات در جهت ارتقاي شغلي و حرفه اي خود استفاده مي‌کنند.
6- اجراي مديريت در پورتال‌هاي سازماني
شبكههاي رايانهاي، بازگشت سرمايه و ارزش استفاده از فناوري اطلاعات را افزايش ميدهند. قدرت اقتصادهاي شبكهاي در اين است كه متناسب با افزايش حجم و اندازه شبكه، ارزش بهكارگيري فناوري اطلاعات را افزايش ميدهند. براي توضيح بيشتر مطلب، مي‌توان مشاهده كرد كه يک رايانه شخصي به تنهايي، بهره‌وري را به ميزان محدود و مشخصي افزايش مي‌دهد. حال اگر اين رايانه به شبكهاي متصل گردد كه بتواند با به اشتراك گذاشتن اطلاعات، ارتباطات و همكاريهاي سازماني را نيز ميسر سازد، بالطبع بهره‌وري آن چندين برابر مي‌شود. در همين حال، وقتي به ميليونها رايانه ديگر در جهان نيز متصل ميگردد و امكانات گسترده شبكهاي، تجاري، سازماني و غيره را مورد بهرهبرداري قرار مي‌دهد، بهره‌وري آن نيز بسيار افزايش مييابد. به علاوه، هنوز شاهديم كه تمامي پتانسيلهاي شبكه اينترنت، مورد شناسايي و بهرهبرداري قرار نگرفته است. پورتال‌هاي سازماني تنها به عنوان يكي از راهحلهاي ممكن در جهت بهره‌وري هر چه بيشتر در عرصه فعاليتهاي اداري و تجاري طراحي و ارائه شده اند.
آنچه كه در اين ميان مهم به نظر ميرسد، فرايند و چگونگي اجراي مديريت در اين پورتال‌هاست. پورتال‌هاي سازماني به لحاظ برخورداري از ويژگيها و قابليت‌هاي خاص توانستهاند محيط مناسبي را براي انجام امور اداري فراهم سازند. بخش اعظمي از فعاليتهاي سازماني ميان فروشنده و خريدار در چارچوبي صورت مي‌گيرد كه مورد توافق طرفين مي‌باشد ضمن آنكه تجارب علمي و فني طرفين به خودي خود نوعي ارزش افزوده محسوب مي‌شود. در يك جمعبندي كلي از فرايندهايي كه در يك پورتال سازماني در ارتباط با اجراي مديريت صورت مي‌گيرد، مي‌توان به اين مراحل اشاره نمود:
ارتباط مدير با حوزه مديريت در پورتال
آگاهي از آخرين وضعيت و اطلاعات مربوط به کاربران (پرسنل و ارباب رجوع سازمان)
مطالعه و بررسي پيامهاي دريافتي و ارسال پاسخهاي مناسب
بررسي فرصتهاي تجاري و تعيين گزينه‌هاي برتر
دريافت مشاوره از معاونان و واحدهای تابعه
اعلام نظر و صدور دستورات
تصميمگيري و تصميم سازي
خريد، سرمايهگذاري يا معرفی خدمات
دريافت مبالغ و هزينههاي مربوط از طرق الكترونيك
ارزيابي از فعاليتهاي صورت گرفته براي برنامهريزيهاي آتي
7- پورتال‌هاي سازماني و سرمايهگذاري مشترك
مهمترين شرط توفيق سرمايهگذاري مشترك، برخورداري از همكاري گروهي و اشتراك مساعي براي دستيابي به اهداف مشترك است. پورتال‌هاي سازماني با ايجاد فضاهاي گروهي بر روي شبكه در درجه اول امكان فعاليتهاي گروهي را فراهم مي‌سازند و در درجه بعد با استفاده از قابليت هاي الكترونيك انجام تجارت الكترونيكي را عملي مي‌نمايند. درج آگهي‌ها و اطلاعات مربوط به فرصتهاي سرمايهگذاري، سرمايهگذاران بالقوه در سطح سازمانها را به سوي منابع و مراجع مربوطه هدايت مي‌كند. اين قابليتي است كه به صورت پويا و فعال در يك پورتال سازماني پيشبيني و ايجاد ميگردد.
از آنجايي كه دستورالعمل واحد و جهان شمولي براي سازماندهي پروژههاي مبتني بر سرمايهگذاري مشترك وجود ندارد، سازماندهي آنها كار آساني نيست و تيزبيني و دقت زيادي ميطلبد. يكي از ويژگيها يا به عبارتي هنر پورتال‌هاي سازماني اين است كه فضاي مبتني بر شبكه آنها سازماندهي سرمايهگذاري مشترك را به شيوهاي آسان عملي مي‌سازد، ضمن آنكه كليه طرفهاي ذينفع در اين سرمايهگذاري مي‌توانند به طور روزانه از كليه تغييرات و نوسانات مربوط به ارزش سهام خريداري شده و سود حاصل از آن آگاه شوند.
در واقع پورتال‌هاي سازماني در قالب يك بنگاه مشترك الكترونيك محلي براي ميزباني سرمايهگذاران و فعالان اقتصادي هستند كه اقدام به سرمايهگذاري مشترك در حوزههاي مورد علاقه مي‌نمايند. معمولاً سرمايهگذاري مشترك به دو صورت قراردادي و سهامي شكل مي‌گيرد. پورتال‌هاي سازماني قابليت عقد قراردادهاي الكترونيك و فروش الكترونيك سهام را در خود دارند. راهاندازي پورتال‌هاي سازماني علاوه بر تسهيل امور تجاري سازمانها به جذب فرصتهاي سرمايهگذاري براي سرمايهگذاران بومي و داخلي كشورهاي در حال توسعه كمك شايان توجهي مي‌كند. موضوع ظريف ديگري كه نبايد مورد غفلت قرار گيرد اين است كه در پروژههاي سرمايه گذاري مشترك، پس از خاتمه پروژه و حتي در حين انجام پروژه، خود پورتال به عنوان بخشي از دارايي‌هاي الكترونيك شركتهاي متولي يا سرمايهگذار محسوب ميگردد كه اين به نوبه خود باعث ارزش افزوده در فعاليتهاي تجاري الكترونيك مي‌شود. بديهي است پورتال در پايان فعاليت خود بر اساس آنچه كه اصطلاحاً چرخه حيات پورتال ناميده مي‌شود در قالب بخشي از دارايی‌های مبتنی بر شبكه شركتهاي وابسته به فعاليتهاي عادي و عمومي خود ادامه مي‌دهد و زمينهاي بالقوه براي اعلام سرمايهگذاريهاي مشترك در آينده خواهد بود.
8- هزينه ايجاد پورتال‌هاي سازماني و بازگشت سرمايه
هزينه ايجاد يك پورتال سازماني تقريباً براي 50 يا 500 نفر كارمند يكسان است، بنابراين هزينه آموزش كارمندان براي استفاده از پورتال با كاهش تعداد آنها تقليل مييابد. ايجاد يك پورتال سازماني براي يك سازمان با پرسنلي كمتر از 500 نفر مفيد است، اما به لحاظ اقتصادي چندان به صرفه نيست. اگر تعداد كاربران يك پورتال سازماني به مرز 700 نفر برسد، آنگاه ايجاد چنين پورتالي به صرفه خواهد بود (پلز و هريس 2001). وقتي تعداد كاربران يك پورتال از پرسنل شاغل در يك سازمان فراتر ميرود و مجموعه‌اي از چند سازمان را در بر مي‌گيرد و كاربراني به تعداد حد اقل 2000 نفر مييابد و افراد بيشتري از آن استفاده مي‌كنند، مي‌توان گفت كه چنين پورتالي به اهداف اقتصادي خود بيش از هر زمان ديگري نزديك شده است.
معمولاً كاربران يك پورتال سازماني نگران عمر و تداوم خدمات پورتال هستند. هزينه خدمات پورتال و پشتيباني فني ميبايست از همان ابتدا محاسبه شود و در قالب بودجه شركت يا شركتهاي سرمايهگذار و يا از طريق دريافت حق اشتراك و هزينه درج آگهيهاي تجاري از مشتركان و مؤسسات دريافت شود. اگر قرار باشد كه پورتال سازماني تبديل به محلي براي نشان دادن تغييراتي شود كه در سازمان بروز مييابند، ايجاد يك زيرساخت مديريتي براي پورتال ضروري خواهد بود تا اطمينان لازم حاصل شود كه پورتال مرتباً خود را با نيازهاي سازماني تطبيق مي‌دهد.
9- نتيجه گيري
پي نوشت ها :
1. Enterprise Information Portals (EIPs)
2. Navigation
3. Directories
4. Link
5. Halcy Minor
6. Marshak
7. Patricia Seybold
8. World Wide Web
9. value chain
10. Yellow pages
11. Short Message System (SMS)
12. Middleware
13. Extranet
14. Joint Venture
مراجع
بوشهري، عليرضا. 1381. سرمايهگذاري مشترك. گسترش صنعت 611: 15.
رحمتيان، امير رضا. 1381. فروش در اقتصاد ديجيتال. گسترش صنعت 611: 12-14.
شهيدي، مهدي. 1382. تجارت الكترونيكي ابزاري براي كاهش شكاف ديجيتالي. عصر ارتباط 22: 5.
كرامر، كنت. 1381. چارچوبي براي سياست ملي فناوري اطلاعات. ترجمه محمدرضا ميرزا اميني. گسترش صنعت 611: 14-15.
مجله بزرگراه رايانه. 1382. پورتال‌هاي آنلاين. بزرگراه رايانه 56: 129-131.
نوعي پور، بهروز. 1382. مديريت زنجيره فراهم كنندگان. شبكه شهريور: 44-47.
IBM Software Group. 2002. Making Portals Fit for E-Business. KM World Magazine May.
Pelz, A. and C. Harris .2001. The Need for Portals. KM World Magazine December
ارسالي از طرف کاربر محترم :sabamm
/ع
