راهکارهاي کاهش آهن در بيماران مبتلا به تالاسمي
نويسنده:صديقه قدرت زير نظر دکتر سعيد حسيني
«تالاسمي» نام گروه ناهمگوني از اختلالات ژنتيکي است که در آن توليد قسمتي از هموگلوبين نرمال و يا تمام آن کاهش يافته که البته ناشي از اختلال ساخت يک يا چند زنجيره هموگلوبين است. مقدار کمي از آهن غذاهايي که مصرف مي کنيم، جذب بدن مي شود. اين ميزان جذب هنگامي که هموگلوبين خون پايين است افزايش مي يابد. افرادي که هموگلوبين خون آنها پايين است از جمله افرادي که تالاسمي متوسط دارند و يا تالاسميک هاي ماژوري که به طور منظم تزريق خون نمي کنند، مي توانند با رژيم غذايي، نه تنها ميزان آهن موجود در مواد غذايي مورد استفاده، بلکه ميزان آهن موجود در خون خود را نيز کاهش دهند.
آهن گوشت: درگوشت هاي قرمز و قسمت هاي پررنگ گوشت پرندگان و غذاهاي دريايي وجود دارد. جگر يکي از منابع غني آهن است. افراد مبتلا به تالاسمي بهتر است به جاي اين گوشت ها، غذاهاي حاوي پروئين سويا را مصرف کنند. البته نبايد گوشت مرغ و ماهي را به کلي کنار گذاشت زيرا حاوي مواد غذايي با ارزش (به ويژه براي کودکان) مي باشند. کلسيم موجود در شير، پنير و ماست ميزان جذب آهن را کاهش مي دهد. بهتر است بيماران مبتلا به تالاسمي همراه با غذاي گوشتي خود يک ليوان شير بنوشند و يا در پختن غذاها از شير استفاده کنند.
جذب آهن از مواد غير گوشتي از قبيل تخم مرغ، شکلات، غلات، صبحانه (ازجمله کورن فلکس)، سبزيجات، ميوه ها، سبزيجات ريشه دار(مانند سيب زميني) و حبوبات به مراتب کمتر از جذب آهن موجود در گوشت است، ولي ممکن است تا 20 برابر کمتر متغير باشد که اين امر بستگي به ترکيبات غذاهاي مصرفي دارد.
غلات: سبوس گندم، ذرت، جوي دو سر، برنج و سويا، آهن جذب شده در بدن را کاهش مي دهد. و با اثرات ويتامين C مقابله مي کنند. غذاهايي که ويتامين C ندارند، در کاهش جذب آهن موثرند. بهتر است غلات به همراه لبنيات مصرف شود؛ همانند شير با غلات صبحانه يا ساندويچ پنير و يا ماکاروني همراه با پنير. پروتئين سويا نيز ميزان جذب آهن در بدن را کاهش مي دهد.
چاي، قهوه و اديه جات: چاي، قهوه و بعضي از ادويه جات (آويشن) از ميزان جذب آهن مي کاهند، بنابراين بيماران مبتلا به تالاسمي روزانه هر قدر مايلند چاي يا قهوه بنوشند (به ويژه همراه با غذا). البته بهتر است آن را با شير همراه کنند.
توليدات لبني: شير، پنير و ماست که همراه ديگر غذاها مصرف مي شوند، از ميزان جذب آهن در بدن مي کاهند.
غذاهايي که جذب آهن از مواد غير گوشتي را افزايش مي دهند عبارتند از:
ويتامين C: بهتر است از آشاميدن آبميوه به ويژه آب پرتقال با غذا يا صبحانه پرهيز شود. به جاي آن يک فنجان چاي يا قهوه مناسب تر است، زيرا از جذب آهن جلوگيري مي نمايد. ماءالشعير جذب آهن را افزايش مي دهد، بنابراين از نوشيدن آن با غذا پرهيز نماييد.
گوشت، برنج، ماهي و غذاهاي دريايي: اين غذاها نه تنها حاوي آهن به ميزان فراوان هستند بلکه موجب جذب آهن بيشتري از غذاهاي غير گوشتي نيز مي شوند، البته بهتر است همه آنها از برنامه غذايي بيماران تالاسمي حذف نشوند، زيرا داراي موادمغذي ارزنده ديگري هستند.
ترشيجات: موجب جذب بيشتر آهن مي شوند. در صورتي که ترشيجات با نان و دانه هاي چاودار مصرف شوند، ميزان جذب آهن باز هم بيشتر خواهد شد.
آنتي اکسيدان ها در غذا: وجود اين مواد در برنامه غذايي به دليل آنکه از خسارت هاي ناشي از اکسيده شدن مي کاهند، بسيار ضرورت دارد. همچنين نقش مهمي در پيشگيري از بيماري هاي قلبي و سرطان نيز ايفا مي کنند.
منبع:نشريه دنياي تغذيه - ش100
آهن گوشت: درگوشت هاي قرمز و قسمت هاي پررنگ گوشت پرندگان و غذاهاي دريايي وجود دارد. جگر يکي از منابع غني آهن است. افراد مبتلا به تالاسمي بهتر است به جاي اين گوشت ها، غذاهاي حاوي پروئين سويا را مصرف کنند. البته نبايد گوشت مرغ و ماهي را به کلي کنار گذاشت زيرا حاوي مواد غذايي با ارزش (به ويژه براي کودکان) مي باشند. کلسيم موجود در شير، پنير و ماست ميزان جذب آهن را کاهش مي دهد. بهتر است بيماران مبتلا به تالاسمي همراه با غذاي گوشتي خود يک ليوان شير بنوشند و يا در پختن غذاها از شير استفاده کنند.
جذب آهن از مواد غير گوشتي از قبيل تخم مرغ، شکلات، غلات، صبحانه (ازجمله کورن فلکس)، سبزيجات، ميوه ها، سبزيجات ريشه دار(مانند سيب زميني) و حبوبات به مراتب کمتر از جذب آهن موجود در گوشت است، ولي ممکن است تا 20 برابر کمتر متغير باشد که اين امر بستگي به ترکيبات غذاهاي مصرفي دارد.
غلات: سبوس گندم، ذرت، جوي دو سر، برنج و سويا، آهن جذب شده در بدن را کاهش مي دهد. و با اثرات ويتامين C مقابله مي کنند. غذاهايي که ويتامين C ندارند، در کاهش جذب آهن موثرند. بهتر است غلات به همراه لبنيات مصرف شود؛ همانند شير با غلات صبحانه يا ساندويچ پنير و يا ماکاروني همراه با پنير. پروتئين سويا نيز ميزان جذب آهن در بدن را کاهش مي دهد.
چاي، قهوه و اديه جات: چاي، قهوه و بعضي از ادويه جات (آويشن) از ميزان جذب آهن مي کاهند، بنابراين بيماران مبتلا به تالاسمي روزانه هر قدر مايلند چاي يا قهوه بنوشند (به ويژه همراه با غذا). البته بهتر است آن را با شير همراه کنند.
توليدات لبني: شير، پنير و ماست که همراه ديگر غذاها مصرف مي شوند، از ميزان جذب آهن در بدن مي کاهند.
غذاهايي که جذب آهن از مواد غير گوشتي را افزايش مي دهند عبارتند از:
ويتامين C: بهتر است از آشاميدن آبميوه به ويژه آب پرتقال با غذا يا صبحانه پرهيز شود. به جاي آن يک فنجان چاي يا قهوه مناسب تر است، زيرا از جذب آهن جلوگيري مي نمايد. ماءالشعير جذب آهن را افزايش مي دهد، بنابراين از نوشيدن آن با غذا پرهيز نماييد.
گوشت، برنج، ماهي و غذاهاي دريايي: اين غذاها نه تنها حاوي آهن به ميزان فراوان هستند بلکه موجب جذب آهن بيشتري از غذاهاي غير گوشتي نيز مي شوند، البته بهتر است همه آنها از برنامه غذايي بيماران تالاسمي حذف نشوند، زيرا داراي موادمغذي ارزنده ديگري هستند.
ترشيجات: موجب جذب بيشتر آهن مي شوند. در صورتي که ترشيجات با نان و دانه هاي چاودار مصرف شوند، ميزان جذب آهن باز هم بيشتر خواهد شد.
آنتي اکسيدان ها در غذا: وجود اين مواد در برنامه غذايي به دليل آنکه از خسارت هاي ناشي از اکسيده شدن مي کاهند، بسيار ضرورت دارد. همچنين نقش مهمي در پيشگيري از بيماري هاي قلبي و سرطان نيز ايفا مي کنند.
منبع:نشريه دنياي تغذيه - ش100
