تاریخچه مذهب حنبلی
نويسنده:حسن ايدرم لاهيجی
اين مذهب در ميان مذاهب فقهى اهل سنت، از نظر پيدايش و پيروان، در رتبه چهارم است. مؤسس مذهب حنبلى، ابوعبدالله احمد بن محمد بن حنبل شيبانى است. او ريشه عربى داشت. جدش در زمان امويان فرماندار سرخس بوده. ابن حنبل در سال 164 ه.ق.در شهر بغداد زاده شد و در كودكى قرآن را از بر كرد. ابتدا نزد قاضى ابويوسف به فراگيرى فقه پرداخت اما پس از مدتى به اهل حديث روى آورد. او تا زمانى كه شافعى به مصر نرفته بود، در نزد وى فقه آموخته و از شاگردان برجستهاش بود. اصرار او بر آفريده نبودن قرآن، او را رو در روى دولت عباسيان قرار داد. و در زمان معتصم به مدت 18 ماه به زندان افكنده شد. اما با به قدرت رسيدن متوكل، از او دلجويى شد و آن قدر قرب يافت كه متوكل بىمشورت او كارى را به انجام نمىرسانيد.
ابن حنبل، پس از جدا شدن از شافعى، مذهب جديدى را در فقه پى نهاد. بنيادهاى اين فقه بر پنج اصل استوار بود: كتاب الله، سنت رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم، فتاوى صحابه پيامبر، گفته برخى از صحابى كه با قرآن سازگار مىنمود و تمامى احاديث ضعيف. او آن قدر در استناد به حديث مبالغه مىكرد كه بزرگانى همچون طبرى و ابن نديم او را از مجتهدان ندانستهاند. مهمترين اثر ابن حنبل، كتاب «مسند» اوست كه در بر دارنده سى هزار و اندى روايت است. اين كتاب در شش جلد به چاپ رسيده است. از آثار ديگر او مىتوان به تفسير قرآن، فضايل، طاعة الرسول و ناسخ و منسوخ اشاره نمود. مهمترين اثر فقهى او، مجموعهاى از فتاوى او در پاسخ به سؤالات دينى شاگردانش است كه توسط ابن قيم (م 751) گردآورى شده است. اين مجموعه در 20 جلد انتشار يافته است. محمد بن اسماعيل بخارى، مسلم بن الحجاج نيشابورى در شمار دانشاندوختگان مكتب اويند. ابن حنبل در سال 241 ه.ق. در بغداد درگذشت .
اما پس از قرنها، در قرن هشتم، ابن تيميه (م 728) به احياى انديشه كلامى احمد پرداخت . ابن تيميه به احياى تنها اكتفا نكرد، نوآورىهايى به مكتب حنبلى افزود، از جمله بدعت بودن سفر زيارت حضرت نبى اكرم صلى الله عليه و آله و سلم، ناهمگونى تبرك و توسل با توحيد و انكار بسيارى از فضيلتهاى اهل بيت كه در روايات صحاح شش گانه و حتى در مسند ابن حنبل آمده بود.
اين موج نو حنبلى در برابر مخالفت دانشوران اسلامى ياراى مقاومت پيدا نكرد و فروكش نمود تا آن كه محمد بن عبدالوهاب (1115 ـ 1206 ه.ق). آن را دوباره به صحنه آورد.
تفكر نو حنبلى تفكرى آميخته با جمود است آن گونه كه دستاوردهاى تمدن جديد، مانند عكسبردارى را بدون نص دينى بر منع آن، به ديده تحريم مىنگرد.
يك چهارم مسلمانان شام حنبلى هستند. اين مذهب سومين مذهب در فلسطين است و پيروان كم شمارى در مصر، عمان و افغانستان دارد.
احمد، حديث مرسل و ضعيف را معتبر دانسته و آن را بر قياس برترى مىداد.
كاربرد قياس در نزد او تنها در زمان ضرورت روا بود.
2 ـ حنابله در موضوع طهارت و نجاست، حساسيت ويژهاى داشتهاند و از اين جهت در ميان مذاهب شهرهاند.
3 ـ فقه حنبلى با پذيرش اصل ذرايع گسترش ويژهاى يافته است. بر اساس اين اصل، حكم غايات به وسايل آن و حكم نتايج به مقدماتش تسرى مىيابد.
4 ـ ويژگى مهم حنبليان توجه افراطى آنان نسبت به قضيه امر به معروف و نهى از منكر است .
برخى از آراى ابن حنبل در عرصه كلام سياست و فقه عبارت است از:
1 ـ او در نصوص كه گوياى تشبيه و يا تجسيم و رؤيت حق تعالى بود، تأويل را روا نمىديد .
2 . معنى صحابى در نزد احمد معنايى فراگير داشت و هر كه را ولو در ساعتى با پيامبر به سر آورده بود، به او صحابى گفته مىشد. مسلمانى كه به صحابيى دشنام مىداد، اسلام صحيحى در نگاه او نداشت.
3 ـ احمد گزينش خليفه پيشين و خليفه بعد از خود را امرى درست مىديد. احمد اطاعت پيشواى پيروز را لازم ديده هر چند كه آن پيشوا ستمكار باشد. او خواندن نماز جمعه به اقتداى بر چنين پيشوايى يا برگزيدگان او را وظيفه دانسته و دوبارهخوانى آن نماز را بدعت مىانگاشت .
4 ـ ابن حنبل تارك نماز را كافر دانسته و قتلش را واجب مىديد.
احمد بن شهاب الدين معروف به ابن تيميه (م 738) صاحب مجموعة الرسائل الكبرى و منهاج السنة و الفتاوى كه در پنج جلد قرار دارد.
ابن قيم جوزى (م 751) مؤلف اعلام الموقعين عن رب العالمين اين كتاب در چهار جلد قرار دارد و نيز مؤلف الطرق الحكمية فى السياسة الشرعية و زاد المعاد فى هدى خير العباد.
ابو الفرج عبد الرحمان معروف به ابن رجب صاحب الفوائد فى الفقه الاسلامى.
موفق الدين معروف به ابن قدامه (م 620) مؤلف كتاب المغنى كه داراى 12 جزء است.
شمس الدين ابن قدامه. مقدسى (م 682) نويسنده كتاب الشرح الكبير كه شرحى استبر المقنع.
عبدالرحمان مقدسى صاحب العمدة فى شرح العمدة.
ابوبكر بن هانى معروف به الاثرم صاحب كتاب السنن.
منبع:كتاب ره توشه حج، ج 1، ص 155
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت :j133719
ابن حنبل، پس از جدا شدن از شافعى، مذهب جديدى را در فقه پى نهاد. بنيادهاى اين فقه بر پنج اصل استوار بود: كتاب الله، سنت رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم، فتاوى صحابه پيامبر، گفته برخى از صحابى كه با قرآن سازگار مىنمود و تمامى احاديث ضعيف. او آن قدر در استناد به حديث مبالغه مىكرد كه بزرگانى همچون طبرى و ابن نديم او را از مجتهدان ندانستهاند. مهمترين اثر ابن حنبل، كتاب «مسند» اوست كه در بر دارنده سى هزار و اندى روايت است. اين كتاب در شش جلد به چاپ رسيده است. از آثار ديگر او مىتوان به تفسير قرآن، فضايل، طاعة الرسول و ناسخ و منسوخ اشاره نمود. مهمترين اثر فقهى او، مجموعهاى از فتاوى او در پاسخ به سؤالات دينى شاگردانش است كه توسط ابن قيم (م 751) گردآورى شده است. اين مجموعه در 20 جلد انتشار يافته است. محمد بن اسماعيل بخارى، مسلم بن الحجاج نيشابورى در شمار دانشاندوختگان مكتب اويند. ابن حنبل در سال 241 ه.ق. در بغداد درگذشت .
مذهب حنبلى در قرن هشتم
اما پس از قرنها، در قرن هشتم، ابن تيميه (م 728) به احياى انديشه كلامى احمد پرداخت . ابن تيميه به احياى تنها اكتفا نكرد، نوآورىهايى به مكتب حنبلى افزود، از جمله بدعت بودن سفر زيارت حضرت نبى اكرم صلى الله عليه و آله و سلم، ناهمگونى تبرك و توسل با توحيد و انكار بسيارى از فضيلتهاى اهل بيت كه در روايات صحاح شش گانه و حتى در مسند ابن حنبل آمده بود.
اين موج نو حنبلى در برابر مخالفت دانشوران اسلامى ياراى مقاومت پيدا نكرد و فروكش نمود تا آن كه محمد بن عبدالوهاب (1115 ـ 1206 ه.ق). آن را دوباره به صحنه آورد.
تفكر نو حنبلى تفكرى آميخته با جمود است آن گونه كه دستاوردهاى تمدن جديد، مانند عكسبردارى را بدون نص دينى بر منع آن، به ديده تحريم مىنگرد.
قلمرو
يك چهارم مسلمانان شام حنبلى هستند. اين مذهب سومين مذهب در فلسطين است و پيروان كم شمارى در مصر، عمان و افغانستان دارد.
ويژگيها و منابع مذهب حنبلى
احمد، حديث مرسل و ضعيف را معتبر دانسته و آن را بر قياس برترى مىداد.
كاربرد قياس در نزد او تنها در زمان ضرورت روا بود.
برخى از معتقدات مذهبى حنابله
2 ـ حنابله در موضوع طهارت و نجاست، حساسيت ويژهاى داشتهاند و از اين جهت در ميان مذاهب شهرهاند.
3 ـ فقه حنبلى با پذيرش اصل ذرايع گسترش ويژهاى يافته است. بر اساس اين اصل، حكم غايات به وسايل آن و حكم نتايج به مقدماتش تسرى مىيابد.
4 ـ ويژگى مهم حنبليان توجه افراطى آنان نسبت به قضيه امر به معروف و نهى از منكر است .
برخى از آراى ابن حنبل در عرصه كلام سياست و فقه عبارت است از:
1 ـ او در نصوص كه گوياى تشبيه و يا تجسيم و رؤيت حق تعالى بود، تأويل را روا نمىديد .
2 . معنى صحابى در نزد احمد معنايى فراگير داشت و هر كه را ولو در ساعتى با پيامبر به سر آورده بود، به او صحابى گفته مىشد. مسلمانى كه به صحابيى دشنام مىداد، اسلام صحيحى در نگاه او نداشت.
3 ـ احمد گزينش خليفه پيشين و خليفه بعد از خود را امرى درست مىديد. احمد اطاعت پيشواى پيروز را لازم ديده هر چند كه آن پيشوا ستمكار باشد. او خواندن نماز جمعه به اقتداى بر چنين پيشوايى يا برگزيدگان او را وظيفه دانسته و دوبارهخوانى آن نماز را بدعت مىانگاشت .
4 ـ ابن حنبل تارك نماز را كافر دانسته و قتلش را واجب مىديد.
فقها و كتب فقهى مذهب حنبل
احمد بن شهاب الدين معروف به ابن تيميه (م 738) صاحب مجموعة الرسائل الكبرى و منهاج السنة و الفتاوى كه در پنج جلد قرار دارد.
ابن قيم جوزى (م 751) مؤلف اعلام الموقعين عن رب العالمين اين كتاب در چهار جلد قرار دارد و نيز مؤلف الطرق الحكمية فى السياسة الشرعية و زاد المعاد فى هدى خير العباد.
ابو الفرج عبد الرحمان معروف به ابن رجب صاحب الفوائد فى الفقه الاسلامى.
موفق الدين معروف به ابن قدامه (م 620) مؤلف كتاب المغنى كه داراى 12 جزء است.
شمس الدين ابن قدامه. مقدسى (م 682) نويسنده كتاب الشرح الكبير كه شرحى استبر المقنع.
عبدالرحمان مقدسى صاحب العمدة فى شرح العمدة.
ابوبكر بن هانى معروف به الاثرم صاحب كتاب السنن.
منبع:كتاب ره توشه حج، ج 1، ص 155
ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت :j133719
