بررسي لزوم مصرف مکمل ها

مروري بر دلايل لزوم مصرف مکمل ويتامين ها و مواد معدني ...
همه ما نام مکمل هاي غذايي مانند مکمل هاي حاوي ويتامين ها و مواد معدني به گوشمان خورده و مدام مي شنويم که مصرف اين مکمل ها براي بسياري از افراد ضروري است. از طرفي، بسياري از مردم فکرمي کنند اگر يک رژيم غذايي کامل و درست داشته باشند، ديگر احتياجي به مصرف مکمل ها ندارند؛ درحالي که به دلايل بسياري لزوم مصرف مکمل هاي ويتاميني و مواد معدني لازم است. اما فراموش نکنيد که مصرف هرگونه مکملي بايد تحت نظر متخصص تغذيه و يا پزشک باشد و فقط اوست که تشخيص مي دهد شما به مکمل ها احتياج داريد يا خير. بنابراين، هرگز به خود درماني دست نزنيد. دلايل لزوم مصرف مکمل عبارتند از:

هضم نامناسب غذا
 

حتي اگر تغذيه شما خوب باشد ولي دچار سوء هاضمه باشيد وبدن تان نتواند غذا را درست جذب کند، ويتامين ها و مواد معدني به قدرکافي به بدن تان نخواهد رسيد. تند غذا خوردن و خوب نجويدن غذا ازعوامل شايع سوء هاضمه و جذب نامناسب غذا هستند. همچنين اگر لقمه اي که بر مي داريد بزرگ باشد، آنزيم هاي مسئول هضم غذا نمي توانند به درستي برآن اثرکنند و کارشان را به طور کامل انجام دهند. بعضي از کساني که دندان هاي مصنوعي دارند نيز نمي توانند مانند آنهايي که دندان هاي طبيعي دارند غذا را بجوند.

قهوه و چاي داغ و ادويه ها
 

اگرعادت به نوشيدن چاي و قهوه داغ داريد يا ازادويه هاي تند زياد در غذاي تان استفاده مي کنيد، بدانيد که اين عوامل موجب التهاب جدار داخلي دستگاه گوارش و کاهش ترشح مواد هضم کننده غذا مي شوند که به نوبه خود اجازه نمي دهد ويتامين ها و مواد معدني به درستي از غذاها استخراج شوند.

سيگارکشيدن
 

سيگارکشيدن به جدار داخلي دستگاه گوارش صدمه مي زند و نيازهاي متابوليسمي ويتامين C را افزايش مي دهد. به ازاي کشيدن هر يک نخ سيگار، نياز متابوليسمي ويتامين C حداقل 30 ميلي گرم افزايش مي يابد. ويتامين C که در مرکباتي مانند پرتقال و ليمو به وفوريافت مي شود، در هنگام قاچ شدن اين ميوه ها، آبگيري، پختن يا قرار گرفتن در معرض نور خورشيد يا گرما به سرعت اکسيد مي شود. اين ويتامين در تقويت دستگاه ايمني بدن نقش مهمي دارد.

پخت طولاني مدت غذاها
 

اگر گوشت يا سبزيجات را به مدت طولاني بپزيد، ويتامين هاي حساس به گرما، مانند ويتامين هاي گروه B، C و E، اکسيد شده از بين مي روند. جوشاندن سبزي ها باعث مي شود ويتامين هاي گروه B و ويتامين C و بسياري از مواد معدني تا حد زيادي از دست بروند. برخي ويتامين ها، مانند ويتامين هاي گروه B، با قرار گرفتن در معرض اشعه مايکروويو از بين مي روند.

مسهل ها
 

استفاده زياد ازملين ها و مسهل ها باعث مي شود که ويتامين ها و مواد مغذي غذاها به درستي جذب نشوند؛ چرا که با استفاده از آنها غذا زمان کمتري در روده مي ماند. اگرمسهلي که استفاده مي کنيد از روغن هاي معدني باشد، ويتامين هاي محلول در چربي، مانند ويتامين A و K بيشتر از دست مي روند. ديگر مسهل ها باعث از دست رفتن و جذب نشدن مواد معدني بسياري مانند پتاسيم، سديم و منيزيم مي شوند.

رژيم غيرعلمي و افراطي
 

افرادي که رژيم هاي عجيب و غريبي که در آنها گروه بزرگي از غذاها حذف شده اند را دنبال مي کنند، با کمبود ويتامين ها رو به رو خواهند شد. ويتامين هاي D،A و E از ويتامين هايي هستند که دراين گونه رژيم ها به بدن نمي رسند. کساني که گياهخوار هستند بايد دقت کنند به خاطر نخوردن گوشت و ديگر فرآورده هاي حيواني دچار کمبود ويتامين B12 نشوند. کمبود اين ويتامين باعث بروز آنمي (کم خوني) مي شود.

غذاهاي فرآوري شده
 

فريزکردن غذاهايي که حاوي ويتامين E هستند، به طور قابل توجهي سطوح آن را کاهش مي دهد. غذاهاي حاوي اين ويتامين با قرارگرفتن در معرض هوا و گرما فاسد مي شوند. اين روزها بسياري از غذاهاي داراي ويتامين E، مانند نان و روغن هاي فرآوري مي شوند که در نتيجه مقدار زيادي از ميزان ويتامين E موجود در آنها کاسته خواهد شد يا به طورکامل از بين مي روند. اين کار دوام اين مواد غذايي را افزايش مي دهد، ولي از ارزش غذايي آنها مي کاهد.
ويتامين E يک آنتي اکسيدان است که از بافت ها در برابر راديکال هاي آزاد و اکسيده شدن آنها محافظت مي کند. ديگر ويتامين هايي که در فرآيند فرآوري کردن غذاها از بين مي روند، ويتامين هاي B1 و C هستند.

کربوهيدرات هاي تصفيه شده
 

رژيم هايي که درآنها از کربوهيدرات هاي تصفيه شده مانند شکرسفيد، برنج سفيد و آرد سفيد زياد استفاده مي شود، بدن براي پردازش اين مواد به ويتامين B بيشتري نياز پيدا مي کند. يک رژيم نامتعادل به روز حالاتي چون تحريک پذيري، اختلالات خواب، ضعف و بي حالي منجر مي شود.

آنتي بيوتيک ها
 

برخي باکتري ها علي رغم توان بالايشان در ازبين بردن عفونت ها، باعث مي شوند باکتري هاي مفيد روده هم از بين بروند. برخي ازاين باکتري ها ويتامين هاي گروه B را توليد مي کنند. کمبود ويتامين B در اثرمصرف آنتي بيوتيک ها مي تواند به بروزعوارض عصبي بسياري منجر گردد. به همين دليل توصيه مي شود هنگام مصرف آنتي بيوتيک ها با طيف گسترده، مکمل هاي ويتامين B در رژيم غذايي بيمار گنجانده شود.

آلرژي هاي غذايي
 

اگرکسي به گلوتن يا لاکتوز حساسيت داشته باشد، گروه بزرگي ازغذاها از رژيم غذايي فرد حذف مي شود که به معناي از دست رفتن بسياري از ويتامين ها و مواد معدني لازم براي بدن است.

ضعف محصولات کشاورزي
 

برخي خاک هاي کشاورزي به خاطر استفاده مکرر و مداوم از آنها طي سال هاي متمادي، ضعيف شده از نظر وجود مواد مغذي دچارکمبود مي شوند. به همين خاطر محصولات کشاورزي مورد مصرف ما هم ممکن است ازجهت مواد مغذي و ويتامين ها و مواد معدني چندان غني نباشند.

حوادث و بيماري ها
 

سوختگي ها نياز بدن به پروتئين و مواد معدني و ويتامين ها را افزايش مي دهند. کسي که جراحي کرده است، به موادي مانند روي، ويتامين E و ديگر موادي که در ترميم سلول ها و بافت ها موثرند، احتياج مبرم دارد. ويتامين D، کلسيم و ويتامين C براي جوش خوردن استخوان هاي شکسته ضروري هستند که علاوه بر مکمل ها بايد از طريق يک رژيم غذايي مناسب تامين شوند. بدني که درآن عفونتي لانه کرده براي بهبود به منابع غني روي، منيزيم و ويتامين هاي B5 و B6 احتياج دارد.

استرس
 

استرس هاي فيزيکي، شيميايي و احساسي نياز بدن به ويتامين هاي B5،B6،B2 و C را افزايش مي دهند. کساني که در هواي آلوده زندگي مي کنند بايد غذاها و مکمل هاي حاوي ويتامين E مصرف کنند.

سندرم پيش از قاعدگي (PMS)
 

تحقيقات نشان مي دهند بيش از 60 درصد زنان از سندرم پيش از قاعدگي رنج مي برند. آنها در روزهاي قبل از قاعدگي دچار سردرد، تحريک پذيري، نفخ شکم، حساسيت سينه ها، افسردگي و ضعف مي شوند که مصرف ويتامين B6 مي تواند به کاهش اين علايم کمک کند.

نيازهاي رشد
 

رشد سريع در سنين نوجواني، نياز بدن را به مواد مغذي چندين برابر مي کند. به اين ترتيب بدن مي تواند تغييرات و رشد فيزيکي، بيوشيميايي و عاطفي سريعي را پيش آمده مديريت کند و آن را به سلامت پشت سر بگذارد. اين مساله به خصوص درباره دختران اهميت دارد.

شرايط ويژه بارداري
 

يک خانم باردار چندين برابر بيش از زمان قبل از بارداري به مواد مغذي و ويتامين ها و مواد معدني احتياج دارد. در واقع براي سلامتي مادر و داشتن يک بارداري سالم و بدون مشکل و رشد مناسب جنين، مادر بايد از طريق رژيم غذايي مناسب و مکمل ها (زير نظرپزشک) نيازهاي بدن خود را تأمين کند. به طورعمده ويتامين هاي گروه B، به خصوص ويتامين هاي B1، B2، B6 ، فوليک اسيد، B12، A، D و E بسيار مورد نياز هستند. مواد معدني بسياري چون کلسيم، آهن، منيزيم، روي و فسفر هم نقش بسيار مهمي درسلامت مادر و جنين دارند.

ضد بارداري هاي خوراکي
 

مصرف داروهاي ضد بارداري خوراکي باعث کاهش جذب فوليک اسيد مي شود و نياز بدن به ويتامين B6 و احتمالاً ويتامين C، روي و ريبوفلاوين را افزايش مي دهد.

کم غذايي
 

بعضي افراد به طور عادي و بدون اينکه بخواهند وزن کم کنند، کم غذا مي خورند و تعدادي از غذاها را يا اصلاً نمي خورند يا به ميزان کافي مصرف نمي کنند؛ به همين دليل ناخواسته دچار کمبود بسياري از ويتامين ها يا مواد معدني مي شوند.

مشکلات افراد مسن
 

با افزايش سن توان بدن براي جذب ويتامين ها و مواد معدني موجود در غذاها کاهش مي يابد و به خصوص جذب موادي چون آهن، کلسيم و روي کمتر مي شود. همچنين کمبود فوليک اسيد دراين افراد مشاهده مي شود. کمبود فوليک اسيد اغلب اوقات با کمبود ويتامين C همراه است. ميزان دريافت فيبرهم از ديگر مشکلات در سنين بالاست.
ويتامين هاي B2 و B6 هم ازويتامين هايي هستند که جذب آنها در سن بالا با مشکل رو به رو مي شود. به علاوه، بيماري هاي مزمني که افراد مسن به آنها دچارند و نيز کاهش توان حس چشايي و بويايي مي تواند ترشح آنزيم هاي گوارشي را کاهش داده، فرايند هضم غذا را با مشکل رو به رو کند و از ميزان جذب مواد مغذي بکاهد.

قرار نگرفتن در معرض نور خورشيد
 

کساني که به خاطر شرايط شغلي، وضعيت جغرافيايي محل زندگي يا وضعيت فيزيکي خود نمي توانند به اندازه کافي در معرض نور خورشيد قرار گيرند، از لحاظ ويتامين D دچارکمبود خواهند شد. اين ويتامين براي متابوليسم کلسيم لازم است. اگر کلسيم درست متابوليزه نشده و به طور کامل جذب نشود، باعث بروز پوکي استخوان خواهد شد. نورخورشيد توليد ويتامين D در پوست را تسريع مي کند. هواي ابري، هواي آلوده، لباس، پرده ها و پنجره هاي معمولي مي توانند جلوي دريافت نورخورشيد را بگيرند. حداکثر ميزان دريافت مکمل ويتامين D در روز 400 واحد بين المللي است.

شرايط فردي
 

نيازهرفرد به ويتامين ها و مواد معدني در زمان هاي مختلف با توجه به شرايطي که در آن قرارمي گيرد، متفاوت است. ممکن است شخص به خاطر نوع کاري که در يک بازه زماني خاص انجام مي دهد، بيش از هر زمان ديگري به پروتئين يا ويتامين D احتياج داشته باشد. مثلاً اگر در منطقه اي کار مي کند که اکثر اوقات هوا ابري است، بيش از کسي که در کوير کار مي کند به مکمل ويتامين D احتياج دارد. اين تغييرات و نوسان ها به خصوص در افرادي که کارهاي فيزيکي انجام مي دهند، بيشتر پيش مي آيد.

ورزش
 

ورزشکاران، به خصوص قهرمانان حرفه اي، مقدار زيادي غذا مي خورند و تحت فشار عصبي زيادي هم قرار دارند. اين عوامل نيازآنها به ويتامين هاي گروه B، ويتامين C و به خصوص آهن را افزايش مي دهند.
همان طورکه ديديد، عوامل و شرايط سني، محيطي، شغلي، فيزيکي و رواني گوناگوني هستند که نياز ما به مصرف مکمل ها را تعيين مي کنند. بديهي است هيچ کس همه اين شرايط را با هم تجربه نمي کند و هر کس بايد بنا به شرايط شخصي خودش مکمل مناسب را مصرف نمايد.
به هرحال فراموش نکنيد اين شما نيستيد که مي توانيد براي خود مکمل تجويز کنيد. اين کار فقط به عهده متخصص است.
چه بسا شما رژيم غذايي مناسبي داريد که همه نيازهاي بدنتان را تامين مي کند، ولي چون همه جا صحبت از مکمل هاست، حس مي کنيد شما هم به مصرف مکمل هاي ويتاميني احتياج داريد و اينجاست که با دريافت ويتامين اضافي بدنتان را در معرض خطرعواقب ناشي از وجود بيش از حد ويتامين ها قرار مي گيرد؛ چرا که مقادير بيش ازحد ويتامين ها هم مانند کمبود آنها سلامتي را به خطر مي اندازد. عکس اين ماجرا هم وجود دارد؛ يعني شما ممکن است فکرکنيد رژيم غذايي مناسبي داريد که همه نيازهاي بدنتان را تامين مي کند، ولي در واقع به دلايل گوناگون مانند روش هاي غلط نگهداري و پخت غذا بدنتان ويتامين ها و مواد معدني لازم را دريافت نمي کند.
ممکن است شما علايم گوناگوني داشته باشيد که درظاهرعلت آنها معلوم نيست، ولي با مراجعه به متخصص دريابيد که بدنتان کمبود ويتامين دارد. در اين شرايط، با تجويز مکمل مناسب و دوز درماني صحيح مي تواند به شما کمک کند.
همچنين دقت کنيد که مکمل تجويز شده توسط پزشک را درست مطابق دستور او مصرف کرده و از مصرف بيش از اندازه يا قطع خودسرانه يا کاهش دوز آن بپرهيزيد.
اگر با مصرف مکمل دچار عوارض ناخوشايندي شديد به جاي قطع آن به متخصص مراجعه کنيد و چاره کار را از او بخواهيد.
منبع:نشريه دنياي تغذيه، شماره نشريه 98.