سر و کله زدن با کودکان ديروز!

خيلي اوقات در زماني که پاي صحبت مراجعانم مي نشينم، با والديني روبرو مي شوم که از نوجوانان خود و تغييرات عميقي که کرده اند شکايت دارند. خيلي اوقات هم با نوجواناني مشاوره مي کنم که تحمل پدر و مادر يا خواهر و برادرهايشان برايشان سخت شده است. بعضي مادرها به من مي گويند باورشان نمي شود اين نوجوان گستاخ که در منزل دارند همان کوچولوي شيرين زباني است که چند سال پيش دلشان برايش غنج مي رفته و نوجوان آنها هم به من مي گويد ديگر والدينش، مانند گذشته او را دوست ندارند!
نمي توان اين واقعيت را ناديده گرفت که درگيري هاي والدين زمانه ما با نوجوانان، بيش از گذشته شده و از دلايل اين افزايش مي توان به خطراتي اشاره کرد که نسل جوان روزگار ما را بيش از همسالانشان در زمان والدين ما تهديد مي کند، خطراتي که براي پدر و مادرها نگران کننده است و مي خواهند هر طور که شده فرزندانشان را در مقابل آنها محافظت کنند، همان عواملي که نوجوان را قبل از آن که قدرت تشخيص کافي پيدا کند، در جهاني مملو از اطلاعات پرتاب مي کند، آن هم اطلاعاتي که براي او عجيب، جذاب، هيجان آور يا دردناکند و او نمي داند با آن همه چه بايد بکند و چگونه بايد در ميان آن همه شگفتي، خود را بيابد و در کانال مورد نظر خود راهنمايي کند.
اما آيا مي توانيم دست و پاي نوجوانمان را ببنديم و او را در منزل حبس کنيم و از دنياي اطلاعات ايزوله نماييم؟ البته که نه. در عوض بايد تا جايي که مي توانيم ذهن آنها را راهبرد کنيم. يعني خوب، بد، درست و غلط را بدون سوگيري و بيشتر با منطق و عقلانيت برايش باز کنيم و قدرت تحليل و تفکر خود او را بالا ببريم. اين کار با پرسيدن سوالات موثر، مشورت خواهي و مطالعه کتب و مطالب سودمند انجام مي شود.

ويژگي هاي نوجوانان
 

براي داشتن رفتار درست و صحيح با نوجوان و درک او، بايد با ويژگي هاي نوجوان بيشتر آشنا شد.بعضي از اين ويژگي ها عبارتند از:

کم حوصلگي
 

اکثر نوجوانان نسبت به انجام کارهايي که مورد پسند و علاقه والدين است، بي حوصله اند و کشش و علاقه اي نسبت به آن ندارند، چه نسبت به معاشرت ها و تفريحات آنها و چه نسبت به کارها و مسؤوليت ها. با توجه به اين ويژگي ها تنها زماني مي توانيد نوجوان را با خود همراه کنيد که حس هيجان خواهي او را تحريک کرده باشيد يا او را به کارهايي بگماريد که به آن علاقه دروني داشته باشد.

گروه همسالان و دوستان
 

متاسفانه نوجوانان، دوستان خود را باهوش تر از پدر و مادرشان به شمار مي آورند! در نتيجه حرف شنوي بيشتري نسبت به دوستان خود دارند و احتمال عمل کردن به حرفي که همسالان به آنها مي گويند، بيش از همان حرفي است که از والدين شنيده مي شود.
اين ويژگي باعث مي شود که نظارت والدين بر افرادي که نوجوانشان با آنها تمايل به دوستي پيدا مي کند، بيشتر شود. توجه داشته باشيد که اغلب، فرزندان ما هيچگونه آموزشي براي انتخاب دوست دريافت نمي کنند و به دليل جذابيت هاي ظاهري و گفتاري همسالان جذب مي شوند، در حاليکه آموزش انتخاب دوست بايد از کودکي به آنها داده شود تا مهارت لازم را تا رسيدن به نوجواني کسب کرده باشند.

کم حرف شدن!
 

آن کودکي که در بچگي دور و بر شما بالا و پايين مي پريد و پرحرفي مي کرد، ناگهان به نوجواني کم حرف که به سوالات شما در يکي دو کلمه و به شکل کاملا فشرده پاسخ مي دهد و ديگر رازهايش را با شما در ميان نمي گذارد تبديل مي شود.
در اين زمينه به او پافشاري و اصرار نکنيد چون با اصرار شما او باز هم بيشتر در خود فرو خواهد رفت. او را آزاد بگذاريد تا هر زمان ميل داشت با شما گفتگو کند.

مصرف بي رويه
 

متاسفانه نوجوانان اکثرا درباره صرفه جويي و اسراف چيزي نمي دانند و بدون توجه به وضعيت اقتصادي خانواده، پول خرج مي کنند و گاه توقعات زياده از حد دارند. حتما لازم است در شرايط عادي (نه زماني که توقعات مالي خود را ابراز مي کند)، درباره محدويت خرج کردن پول با توجه به شرايط اقتصادي تان با او صحبت کنيد.

مستقل شدن
 

نوجوانان دوست دارند مانند بزرگترها با آنها رفتار شود و کسي آنها را کودک فرض نکند. دوست دارند هزينه هاي او را به صورت ماهيانه يا هفتگي در اختيارش قرار دهيد و در کارها به جاي دستور دادن با آنها مشورت نماييد. چون نوجوانان از نظر هوشي در سطح بالايي قرار دارند، مشورت با آنها براي خودتان هم قابل توجه است. همچنين نوجوان دوست دارد در بسياري از موارد تنها باشد و حريم شخصي داشته باشد، ديگر تمايل ندارد در هر موقعيتي با شما به مهماني و ديد و بازديد بيايد که اين هم در سن او رفتاري طبيعي تلقي مي شود.

با نوجوانان چه کنيم؟
 

به رغم همه توضيحاتي که درباره ويژگي هاي نوجوانان داده شد، اما ظاهر نوجوانمان که ديگر بالغ و بزرگ شده نبايد ما را گول بزند. او از نظر احساسي کاملا لطيف است و هنوز نياز به در آغوش گرفتن و ابراز محبت دارد و نبايد عاطفه را از او دريغ کرد.
منتها بايد ابراز عاطفه متناسب با سن و شرايط او باشد. براي افزايش مسؤوليت پذيري و راهبرد ذهن نوجوانان نيز راهکارهايي وجود دارد که برخي از آنها را مختصراً برايتان توضيح مي دهيم.
پاسخ سوالات او را به طور کامل و حاضر و آماده ندهيد، کمک کنيد قسمتهايي از پاسخ را خود او کشف کند تا ذهنش پوياتر شده و قدرت تشخيص او بيشتر شود.
همچنين وقتي مسؤوليتي را به نوجوانتان مي سپاريد، مطمئن شويد که صورت مسأله به طور دقيق و روشن براي او تفهيم شده باشد و از بيان جملات کلي و چند پهلو پرهيز کنيد. ضمنا در تفويض مسؤوليت، از راهنمايي هاي غيرمستقيم استفاده کنيد.
در همکاري با او هرگز در نقش ناظر، مداخله کننده يا ايرادگير ظاهر نشويد، بلکه با تمام وجود کار کنيد و اجازه دهيد کار را عملا از شما ياد بگيرد، اگر کار را کامل انجام نداد او را تحقير ننماييد، اما تمجيد دروغ هم نکنيد و نواقص کار را بدون سختگيري يا توهين به او ياد آور شويد.
اگر نوجوانتان در حين انجام کار شکست خورد، دلايل شکست را بدون تغيير لحن و بدون سرزنش برايش مشخص کنيد و با کمک او راهکارهاي غلبه بر شکست را پيدا کنيد. ضمنا در صورت اصرار به انجام کاري، با راهنمايي اجازه دهيد نتيجه افکار و اعمال خود را تجربه کند، مگر اين که از پيش معلوم باشد چنين کاري خطرناک، بسيار حياتي و جبران ناپذير است، در اين صورت با اقتدار جلوي او بايستيد.
تا جايي که مي توانيد از دادن مسؤوليت هاي ساده و سطحي که نياز به تفکر انتزاعي و استدلال ندارد، خودداري کنيد. اين قبيل مسؤوليت ها مناسب کودک است نه نوجوان. در دادن مسؤوليت، هدف را مشخص کنيد و متناسب با آن، زمان تقريبي انجام کار را نيز با کمک خود او تعيين نماييد تا زمان او به بطالت نگذرد و تصويري حقيقي از مسؤوليت به دست آورده باشد.

خط قرمز هاي رابطه با نوجوان!
 

در مواجهه با نوجوانان کارهايي هست که والدين به اشتباه مرتکب مي شوند و ما در اينجا به عنوان خط قرمز از آنها ياد مي کنيم. اين کارها نتيجه دلخواه و مطلوب ما را ندارند و اکثرا به برقراري رابطه مناسب با نوجوانمان ضربه مي زنند.زماني که فرزندان ما رشد مي کنند، لازم است برخي رفتارهاي ما نيز رشد کنند و متناسب با شرايط تغيير جهت دهند.در اينجا به برخي از اين کارها اشاره مي کنيم:

خنديدن ممنوع!
 

هرگز به نوجوانتان با به کار بردن عبارات تمسخرآميزي که درباره ظاهر يا عملکرد اوست نخنديد و او را مسخره نکنيد. همين طور، از يادآوري وقايع نامطلوب دوران کودکي او، خصوصاً در ميان جمع خودداري کنيد. به او نگوييد خپل يا گامبو يا دست و پا چلفتي يا... براي اين قبيل شوخي ها حداقل تا بيست سالگي او صبر کنيد!

مرغ همسايه غاز نيست! مقايسه نکنيد
 

هر کس توانمندي و ويژگي خود را دارد. اين که فلان دوست تو با ادب يا حرف شنو يا زرنگ يا... است، هيچ کمکي به نوجوان نمي کند، جز اين که رابطه او را با شما تيره و تار خواهد کرد.

امان از عيب جويي!
 

هر وقت احساس کرديد که نوجوانتان رفتار نادرستي دارد، به طور غيرمستقيم اين رفتار را به او بفهمانيد. جا دارد که در کنار انتقاد از رفتارهاي او، به نکات و ويژگي هاي مثبت او نيز اشاره داشته باشيد تا بيان انتقاد تبديل به يک محاکمه آزار دهنده نشود و نوجوان بتواند ارزيابي مناسبي از خود داشته باشد.
آخرين و شايد مهم ترين نکته اي که بايد به والدين و خصوصا به مادرها گوشزد کنم، اين است که در جريان تربيت و رسيدگي به نوجوانتان هرگز خود را قرباني و فدا نکنيد.
به نيازهاي خود، به رشد و پيشرفت و يادگيري خود، به استراحت و شادي و آرامش خود و کلا به خود و علايق خود هم توجه داشته باشيد و اهميت دهيد. تنها به اين صورت است که مي توانيد الگوي خوبي براي نوجوان و کلا براي فرزندان خود باشيد و اعتماد به نفس را در آنها ريشه دار کرده و کمک کنيد خود را دوست داشته باشند و فردا مادر يا پدر خوبي باشند.
منبع: نشريه ي دنياي تغذيه، شماره ي 90