شناسايي جاذبه هاي طبيعي و تاريخي روستاي خفر واقع در بخش پادنا در شهرستان سميرم

چکيده
 

سميرم يکي ازشهرستان هاي واقع در جنوب استان اصفهان و بهره مند از منابع طبيعي بسياري است. وجود آب فراوان، اراضي کشاورزي مستعد، مناظر و مرايا و چشم اندازهاي بسيار زيباي طبيعي، معادن و غيره، از جمله مواهب طبيعي شهرستان سميرم است. يکي از مکان هاي بسيار زيبا و ديدني اين شهرستان، روستاي خفراست که در ميان کوه هاي مرتفع رشته کوه زاگرس ودر حاشيه ي قائل دنا واقع شده است. به دليل واقع شدن اين روستا در منطقه ي حفاظت شده ي دنا (2) در دامنه ي طبيعت زيباي رشته کوه دنا، و آب وهواي کوهستاني منطقه، انواع گونه هاي گياهي و جانوري در آن ديده مي شود. وجود 14 قله ي بالاي 4000 متر (قاشمستان بلندترين قله ي رشته کوه دنا با ارتفاع 4435 متر در نزديکي اين روستا قرار دارد)، همچنين انواع يخچال هاي طبيعي، آبشارهاي متعدد و رودخانه هاي جاري شده از يخچال ها، چشم اندازهايي زيبا به وجود آورده است.
دنا يکي ازمعدود نقاط با ارزش جهان است. زاگرس پديده ي زمين شناختي کاملاً ويژه اي است که همه ي ارزش هاي آن به درستي شناخته نشده است. زاگرس در سطح جهاني مورد توجه و علاقه ي شديد اکولوژيست هاي کنجکاو قرار دارد. در سطح ملي نيز کوه هاي دنا از نظر ورزشي، آموزشي و علمي به طور وسيعي مورد توجه قرار دارند. ديدن دنا و رسيدن به قله هاي آن آرزوي هر کوهنوردي است. همچنين درپژوهش و آموزش علوم زمين و زيست شناسي نيز مکان بسيار با ارزشي است. تنوع پديده هاي بارز زمين شناختي و زيستي آن، دنا را به موزه اي عظيم و زنده تبديل کرده است. همچنين ايلات و عشاير وچشم اندازهاي کنار رودخانه ي ماربر، از ديگر جاذبه هاي اين منطقه هستند.

مقدمه
 

آثار ملي پديده هايي منحصر به فرد يا به رواياتي غير عادي از نظر وضعيت زمين شناسي، علمي، اکولوژيکي و تاريخ طبيعي، نسبت به ساير مناطق هستند. پارک هاي ملي و آثار طبيعي را مي توان از مهم ترين ميراث طبيعي هر کشور به حساب آورد که نمايان گر طيف گسترده اي از اکوسيستم هاي بکر، تنوع عظيمي از گياهان و جانوران، و انواع زيست گاه ها وچشم اندازهاي زيباي طبيعت هستند. توسعه ي صنعت و تراکم جمعيت در شهرها، تقاضاي مردم را براي استراحت در محيطي آرام و بي سر و صدا و به دور از آلودگي هاي محيط زيست خود افزايش داده و به علت نداشتن حرکت جسمي و زياد شدن فشارهاي روحي و رواني، استفاده از طبيعت زيبا و بدون هياهوي جامعه ي صنعتي را امري اجتناب ناپذير ساخته است. خوشبختانه در استان اصفهان مناطق زيبا و جذاب فراواني وجود دارد و استعداد آن را دارند که با استفاده ي اصولي و برنامه ريزي صحيح و اعمال مديريت مناسب در سطح کشور مطرح باشند.
شهرستان سميرم از منابع طبيعي بسياري بهره مند است. وجود آب فراوان، اراضي کشاورزي مستعد، مناظر و مرايا و چشم اندازهاي بسيار زيباي طبيعي، معادن و غيره، از جمله مواهب طبيعي شهرستان سميرم هستند.
بخش هاي وسيعي از اراضي اين شهرستان از قابليت بسيار بالايي برخوردارند. آب و هواي کوهستاني و وجود مناظر و چشم اندازهاي بسيار زيباي طبيعي حداقل براي 6 ماه از سال مي تواند به عنوان تفرج گاه هاي طبيعي مورد استفاده ي ساکنان شهرهاي اطراف و به خصوص مردم اصفهان قرار گيرد. در مجموع مي توان گفت که اين شهرستان منطقه اي بکر و دست نخورده است.
روستاي خفر سميرم، واقع در منطقه ي حفاظت شده ي دنا را با توجه به وضعيت خاص آن مي توان به عنوان يکي از آثار ملي طبيعي کشور محسوب نمود.
چشمه سارها و آبشار طبيعي خفر داراي آبي بسيار سرد و گوارا، و در دامنه ي کوه مرتفع دنا به صورت آبشاري طبيعي روان است.
خفر مکاني طبيعي، زيبا، بکر و با منظري به قله هاي پرشکوه و با عظمت دنا و در قلب رشته کوهي عظيم و سرافراز چون زاگرس، و داراي چشمه ساراني به زلالي قلب مردمانش با عشايري با همتي بلند است که بلنداي عرش را به پيکار مي طلبند و قدمتي ديرينه از نياکانمان دارد.

موقعيت جغرافيايي شهرستان سميرم
 

شهرستان سميرم يکي از شهرستان هاي هفده گانه ي تابعه ي استان اصفهان است. اين شهرستان درجنوب استان اصفهان بين 30 درجه و 43 دقيقه تا 31 درجه تا 31 درجه و 51 دقيقه ي عرض شمالي، و 51 درجه و 17 دقيقه تا 51 درجه و 57 دقيقه طول شرقي واقع شده و داراي مساحتي معادل 5224 کيلومتر است که 4/9 درصد کل مساحت استان را تشکيل مي دهد و به لحاظ شکل کالبدي خاص خود با سه شهرستان از سمت شمال به شهرستان شهررضا از توابع استان اصفهان، ازسمت شرق به شهرستان هاي آباده و اقليد از توابع استان فارس، از سمت جنوب به شهرستان بويراحمد از توابع استان کهکيلويه و بويراحمد، و از سمت غرب به شهرستان هاي لردگان و بروجن از توابع استان چهارمحال و بختياري محدود مي گردد.
اين منطقه براساس آخرين تقسيمات کشوري داراي دو بخش مرکزي و پادنا است.
بخش مرکزي: اين بخش قسمت هاي مرکزي و شمالي شهرستان را شامل مي شود و حدود 61/8 درصد مساحت شهرستان را به خود اختصاص مي دهد.
دهستان هاي تابعه ي اين بخش عبارتند از: وردشت به مرکزيت روستاي فتح آباد، ونک به مرکزيت ونک، و حنا به مرکزيت حنا. در اين ميان، دهستان حنا پهناورترين دهستان اين بخش و دهستان ونک کم وسعت ترين آن ها است.
بخش پادنا: اين بخش قسمت هاي جنوبي شهرستان را در برمي گيرد و شامل 3 دهستان: پادناي عليا، پادناي وسطي و پادناي سفلي است. مساحت اين بخش نسبت به مساحت شهرستان سميرم حدود 38/2 درصد است. اين شهرستان داراي 4 شهر به نام هاي سميرم، ونک، حنا و کمه است. تا پيش از توسعه ي راه هاي ملي طي سال هاي اخير، اين شهر در حالت انزوا به سر مي برد، ليکن با بهره برداري از شبکه ي جديد ارتباطي شهر سميرم، بر سر راه استان هاي چهارمحال و بختياري، و کهکيلويه و بوير احمد واقع شده و درآينده مي تواند با توجه به چشم اندازهاي زيباي خود شاهد تحولاتي چشم گير باشد.

خفر
 

اين روستا يکي از روستاهاي جنوبي شهرستان سميرم در غرب پادناي وسطي است که در دامنه ي شمالي ارتفاعات قله دنا واقع شده است. ا ين روستا با فاصله ي تقريبي 40 کيلومتر از شهر کمه و همچنين با فاصله ي تقريبي 80 کيلومتر از مرکز شهرستان سميرم احداث شده است. روستاي خفر در دامنه ي کوه دنا و بر روي اراضي پر شيب ساخته شده و آب حاصل از ذوب برف به صورت رودخانه اي پرآب که از سرچشمه هاي رودخانه ي ماربر است، از ميان روستا عبور مي کند. نژاد ساکنان روستا فارس، و زبان آن ها فارسي است.
روستاي خفر با جمعيتي حدود 1600 نفر در زمستان و 3000 نفر در تابستان، در ميان کوه هاي مرتفع رشته کوه زاگرس و در حاشيه ي قلل دنا واقع شده است. به دليل واقع شدن اين روستا در دامنه ي طبيعت زيباي رشته کوه دنا و آب و هواي کوهستاني منطقه، انواع گونه هاي گياهي و جانوري در آن ديده مي شود. وجود 14 قله ي بالاي 4000 متر (قاشمستان بلندترين قله ي رشته کوه دنا با ارتفاع 4435 متر در نزديکي اين روستا قرار دارد)، همچنين انواع يخچال هاي طبيعي، آبشارهاي متعدد و رودخانه هاي جاري شده از يخچال ها، چشم اندازهايي زيبا به وجود آورده است.
بر اساس گفته هاي محلي و مسؤول شوراي اسلامي، قدمت اين روستا به دوران ساسانيان (حداقل 970 سال پيش) باز مي گردد و سه روايت براي نام گذاري اين روستا وجود دارد. بعضي علت نام گذاري روستا را موقعيت توپوگرافي آن مي دانند؛ به طوري که نام اوليه ي اين روستا «خور» به معناي جاي گود بوده و اين نام به «حفر» و سپس به «خفر» تبديل شده است. روايت دوم، کلمه ي خفر را برگرفته از خور يا غور مي داند. غور يا غوري، نام قبيله يا مردمان اوليه اي بوده است که دراين محل سکونت داشته اند. برخي نيز اين لغت را برگرفته از گور يا گبر مي دانند که معرف آييني مربوط به پيش از اسلام درمنطقه است.
موقعيت منطقه: روستاي خفر يکي از جنوبي ترين روستاهاي استان اصفهان است. طول و عرض جغرافيايي روستا به ترتيب: 51 درجه و 29 دقيقه ي شرقي، و 30 درجه و 59 دقيقه ي شمالي است.
* جاذبه ها و مکان هاي ديدني: اکثر مردم روستا در فصول بهار و تابستان به زنبورداري و باغ داري مي پردازند. باغ هاي سيب دراين روستا از جاذبه هاي منطقه محسوب مي شوند. محصولات محلي و صنايع دستي نيز جذابيت هاي خاص خود را دارند.
موسيقي محلي مردم خفر، موسيقي عشايري است و تنها در مراسم عروسي نواخته مي شود. علت اين امر وجود عشاير قشقايي از ماه ارديبهشت تا شهريور در مناطق مجاور به روستا است. رقص محلي اين روستا در مراسم عروسي و با پوشيدن لباس محلي توسط مردان، با چوب انجام، و در مراسم عروسي اجرا مي شود. لباس محلي زنان اين منطقه بسيار رنگارنگ و زيبا وشامل: کلاه، روسري، پيراهن و دامن (قِر) است. مردان نيز مانند زنان لباس محلي خاص خود شامل کلاه و شلوار مخصوص دارند.
متأسفانه پوشيدن لباس محلي در بين افراد روستا رايج نيست و لباس محلي فقط در مراسم خاص استفاده مي شود و جاي خود را به لباس هاي معمولي شهري داده است.
منطقه ي خفر با توجه به موقعيت مکاني خود در کوهپايه ي قلل دنا، مکاني جذاب براي تيم هاي کوهنوردي و طبيعت گردي است. از مکان هاي ديدني منطقه مي توان به آبشار خفر، تنگه ي دنا آسا، غاريخي، غار کيخسرو، چشمه ي سيد محمد و رودخانه هاي پر آب که از دو سمت روستا عبور مي کنند و به رودخانه ي ماربُر مي ريزند، اشاره کرد.
همچنين در روستاي خفر آرامگاه دو امامزاده به نام هاي سيد محمد و سيد احمد وجود دارد که زيارتگاه طوايف ترک و لر منطقه و مردم شهرهاي نزديک است. از ميان آداب مذهبي مي توان به مراسم عيد فطر و مراسم عزاداري ماه محرم اشاره کرد.
* مسير دسترسي به روستا: براي دسترسي به اين روستاي ديدني، بايد از مسير اصفهان به سمت شهرضا، و سپس سميرم حرکت نمود. پس از عبور ازحنا به روستاي خفر خواهيد رسيد.

بررسي عوامل موثر در شکل گيري روستاي خفر
 

مهم ترين عوامل موثر در شکل گيري روستاي خفر را مي توان به دو عامل طبيعي و عوامل انساني تقسيم نمود. عوامل موثر طبيعي در شکل گيري اين روستا وجود خاک حاصل خيز و اراضي مرغوب زراعي و همچنين آب فراوان و نزديکي به منابع آب هاي سطحي و آب هاي نيمه عميق هستند. به دليل وجود چمن زارها و مراتع سرسبز و غني جهت پرورش دام ها، زندگي کوچ نشيني و مبتني بر دام داري گسترش بيش تري داشته است. شرايط طبيعي خاص منطقه جهت باغ داري نيز اين امکان را براي ساکنان روستا فراهم نموده که به باغ اداري توجه بيش تري نمايند، به ويژه اين که کشت درختان سيب و توليد سيب با کيفيت عالي، نمونه ي بارزي از استفاده ي روستاييان از شرايط موجود محيط است. در اين ميان، نقش عوامل انساني به عنوان عامل رشد و گسترش اين روستا به سابقه ي نسبتاً طولاني اين روستا باز مي گردد که بيش تر متأثر مهاجرت ايلات طوايف قشقايي و سکونت دائمي آن ها در مکان فعلي روستاست.

امکانات روستا براي مسافران
 

1- بررسي وضعيت مسير روستاي خفر در فصل زمستان و جاذبه هاي موجود درآن: براي سفر به خفر در زمستان، بايد حتماً از وضعيت آب و هوا مطلع بوده؛ چرا که در صورت احتمال بارش برف، امکان بسته شدن راه وجود دارد. در مسير رسيدن به روستا در محل سد حنا، وجود پرندگان آبزي که در قسمت يخ نزده ي درياچه زمستان گذراني مي کنند، ازجاذبه هاي مسير است. شرايط روستا در فصل گرم و سرد کاملاً متفاوت است و در طراحي بسته هاي تور بايد به اين موضوع توجه کرد.
2- بررسي شرايط کلي روستا در فصل زمستان (شامل بررسي مسيرهاي داخل روستا، جاذبه هاي آن و امکانات رفاهي موجود): منظره ي زمستاني روستا بسيار زيباست. اکثر کوچه هاي روستا و حياط منازل پوشيده از برف است و ممکن است ارتفاع برف جمع شده در کوچه ها به 1/5 متر و حتي بيش تر نيز برسد. هنگام رفتن به روستاي خفر در زمستان بايد حتماً از کفش هاي مناسب، گتر و گرانپون استفاده کرد. مناظر برفي و پياده روي در مسيرهاي برفي ازجاذبه هاي روستا در اين فصل است.
3-شرايط تهيه ي غذا: در اين روستا جايي جهت تهيه و سرو غذا به معني رستوران وجود ندارد و در صورت نياز به تهيه ي غذا بايد قبلاً با روستاييان هماهنگي هاي لازم صورت گيرد.
4- محل اقامت و امکانات رفاهي: هتل يا مهمانسرا جهت اقامت بازديدکنندگان در روستا موجود نيست و افراد مي توانند از منازل محلي آماده جهت اقامت، استفاده کنند.
در روستاي خفر مغازه هايي مانند: همه چيز فروشي (لباس، کفش، ابزارآلات، مواد غذايي)، سبزي فروشي، بقالي، کفاشي، آش فروشي و ... جهت تأمين نيازهاي اوليه و احتمالي بازديد کنندگان وجود دارند.

اطلاعات از وضعيت کوهنوردي در روستا
 

- دسترسي به 14 قله ي بالاي 4000 متر
- وجود 5 مسير مختلف براي صعود به قلل
- وجود راهنمايان محلي آشنا به مسير
- وجود پناهگاه در يکي از مسيرهاي کوهنوردي با ظرفيت حدود 15 نفر
- وجود غاريخ به فاصله ي 5 ساعت از روستا

کمبودهاي منطقه به لحاظ گردشگري
 

از کمبودهاي منطقه مي توان به موارد زير اشاره کرد:
- نبود احتياجات اوليه ي کوهنوردي در فروشگاه هاي روستا (گتر، يخ شکن، باتوم و ...)
- تجهيز نبودن راهنمايان محلي روستا به وسايل اوليه ي کوهنوردي مانند کفش مناسب
- عدم برگزاري دوره هاي آموزشي کوهنوردي پيشرفته براي راهنمايان
- نبود آموزش هاي اوليه ي پايه اي در مدارس
- عدم اطلاع رساني و تبليغات درباره ي ويژگي هاي مثبت روستا به عنوان يکي از مهم ترين کمپ هاي صعود
- نبود اطلاعات کافي درباره ي غار کيخسرو
مسير اصلي آبشار مسيرجنوبي، و براي گردشگران بهترين مسيراست؛ با اين وجود، در مسير مشاهداتي از رد و آثار خرس موجود بوده است. اين مسير داراي سه آبشار است که آبشار انتهايي، آبشار اصلي روستاي خفراست. حجم بالاي آب در بهار و تابستان و منظره ي زيباي آبشار يخ زده در فصل زمستان، از جاذبه هاي منطقه است. وجود چشمه هاي متعدد و باغات و چشم اندازهاي زيبا ازنکات قابل توجه اين مسير است. تنوع گياهي اين منطقه چشم گير است.
بنابر اطلاعات به دست آمده از اهالي روستا، مي توان به چهار گروه از محصولات محلي روستاي خفر اشاره کرد:
- غذاهاي محلي
- صنايع دستي
- گياهان دارويي و خوراکي
- محصولات کشاورزي

صنايع دستي روستاي خفر
 

گياهان در روستاي خفر کاربرد غذايي، ادويه و دارويي دارند و محصولات عمده ي کشاورزي نيزشامل انواع سيب، زردآلو، گردو و آلو هستند. همچنين در رابطه با نحوه ي بسته بندي محصولاتي چون عسل، سيب، سبزي و خشکبار پيشنهاداتي مطرح شده و مدل هاي سبد يا ساک محصولات و بسته بندي هاي پلاستيکي يا کيسه هاي پارچه اي محلي در نظر گرفته شده است.

بررسي نظرات يکي از توريست هاي روستاي خفر
 

اين بازديد کننده فضاي طبيعي و آب و هواي مطلوب، خانه هاي سنتي و معماري خاص آن ها، آبشارها و جاذبه هاي مسير آن ها، همچنين کيفيت و تنوع غذاهاي محلي و احتمال ديدن خرس دراين منطقه را از جاذبه هاي روستا، نبود مخابرات،آب گرم و مکان آرام در خانه ي محلي مورد استفاده ي خود را از نقاط ضعف روستا مطرح کرد.

فصل مناسب جهت بازديد از منطقه: وضعيت اين روستا در زمستان با ساير فصول متفاوت است و حجم زياد برف و سرماي هوا، دسترسي به روستا را بسيار سخت مي کند و بازديدکنندگان نمي توانند با ماشين به روستا وارد شوند.
 

جمع بندي و نتيجه گيري
 

امروزه صنعت توريسم و جهانگردي در مناطق داراي جاذبه از لحاظ فرهنگي، به عنوان يکي از راه هاي توسعه ي اقتصادي شناخته مي شود. شهرستان سميرم به لحاظ موقعيت خاص جغرافيايي، داراي جاذبه هاي طبيعي است که با يافتن جايگاه واقعي خود و گسترش جاذبه ها در صنعت گردشگري و برنامه ريزي و سرمايه گذاري در اين بخش، مي تواند سبب رشد و توسعه ي اقتصادي و افزايش سطح اشتغال در منطقه، و خروج آن از انزواي فرهنگي گردد.
يکي از روستاهاي داراي جاذبه هاي خاص طبيعي و گردشگري دراين شهرستان، روستاي خفر و منطقه ي اطراف آن يعني منطقه ي حفاظت شده ي دنا است که قدمت آن به دوران ساسانيان باز مي گردد. شايان ذکر است منطقه خفر با توجه به موقعيت مکاني خود در کوهپايه ي قلل دنا، مکاني جذاب براي گردشگران است.

پي نوشت ها :
 

1- دانشجوي کارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان.
2- بخشي از کوه هاي دنا در تاريخ 71/1/1 بر اساس مصوبه ي شوراي عالي محيط زيست، حفاظت شده، و در مرحله ي اول، نيمه ي غربي کوه هاي دنا، از گردنه ي بيژن تا محل تلاقي رودهاي بشار و خرسان حفاظت شده اعلام گرديد. وسعت اين منطقه 120 هزارهکتار است.
 

منابع:
1- طرح جامع شهرستان سميرم جلد 1-4، خرداد ماه 1379.
2- گاهنامه ي انديشه ي سبز (اداره ي کل حفاظت محيط زيست استان کهکيلويه و بوير احمد) شماره ي 3، اسفند 1381.
3- www.chavil.dena.mihanblog.com
4- www.hayetono.org
5-www.isfahanportal.ir
6- www.plan4land.org
7-www.Photoblog.com
8-www.Semirom.com
9-www.semirom.gov.ir
منبع: نشريه دانش نما، شماره 176-178