طرح جامع نورپردازي شهر شيراز

زير عنوان: روش ها، رويکرد ها، نظرگاه ها

مقدمه
 

روزگار طرح هاي جامع، به سر آمده است، اما «نگاه جامع» هر روز بيش تر ضرورت مي يابد. اين جامعيت نگاه به نگرش نيز، در رويکرد هاي معاصر به شهر، مفهوم پوزيتيويستي و قاطع و ايجابي د هه هاي پيشين خود را، اگر نه به تمامي، فرونهاده و در عوض، انعطاف پذ يري، نسبي بود ن، هم آهنگي با ضربان حيات شهري، قابليت تغيير پذيري و همراهي با ضرب آهنگ تحرکات اجتماعي يک شهر را پيشه کرده است. ديگر قرار نيست طرح هاي جامع، پشت ميزهاي مشاوران تهيه و در قالب نقشه ها، آيين نامه ها، گزارش ها و مدارک پر طمطراق، تدوين و تحويل شود و پروژه به «پايان» برسد. ديگر قرار نيست نسخه ي چگونگي زيستن شهر، حداقل فقط در قالب مدارکي چنان متقن و خدشه ناپذير، پيچيده شود. شهر، موجودي زنده است که گاه، و بسيار مواقع، بي اعتنا به طرح هاي جامع و پيش بيني هاي ما، به سازوکار خود مشغول است. اين سخن البته به اين معني نيست که شهر را بايد به حال خود واگذاشت. طرح هاي جامع شهري، از هر نوع، امروز، و شايد هميشه، ناگزير است به جاي صدور احکام «جامع» و پيچيد ن نسخه هاي بالا بلند براي شهر، از قاطعيت خود بکاهد و در عوض، در قالب راهبرد هاي ساختاري انعطاف پذير، بر قابليت هاي همراهي خود با ضربان شهر بيفزايد. طرح جامع، با جامعيت نگرش بر شهر، اين موجود بسيار پيچيده، شايد بيش تر از هر چيز بايد به طراحي مکانيزم هايي بيند يشد، بازخورد پذ ير که خود را به گونه اي هوشمند همواره هم آهنگ با ضرب آهنگ حيات شهري، بازسازي و بازتوليد مي کند. «طرح جامع نور» نيز از اين مقوله مستثنا نيست.
در اين مقاله، نخت به طرح جامع نورپردازي شهر ليون (1) ( فرانسه) پرداخته مي شود که خود حاوي نکات بسيار است. سپس به اجمال به سابقه ي طرح جامع نورپردازي تهران مي پردازيم و سرانجام طرح جامع نورپردازي شيراز را بر مي رسيم.

مفاهيم پايه و کليدي
 

روشنايي (IIlumination): عبارت است از مفهومي کمّي، که به روشن کرد ن کاربردي و استاندارد يک فضا مي پردازد و قابل محاسبه و اندازه گيري ست. صرف نظر از نسبي بود ن استاندارد و بستگي آن به روان شناسي اجتماعي هر جامعه و فرهنگ هر کشور يا حتي هر شهر، استاندارد هاي روشنايي، توسط انجمن هاي مختلف روشنايي، بر حسب لوکس (LUX) براي انواع فضاها، وضع و تدوين شده است.
نورپردازي (Lighting): گذشته از Lighting به مثابه ي مفهومي عام که هر گونه فعاليت نوري را شامل مي شود، در اين مقاله اين مفهوم عبارت است از طراحي کيفي و هنرمندانه ي نور يک بنا يا فضا که به جنبه هاي فرمال و زيبايي شناختي بستگي بيش تري دارد تا استاندارد ها و اندازه ها. از اين ره گذر «نورپردازي» مفهومي ست ميان رشته اي (Multidiscipline) که با مفاهيم و ايد ه ها (Concept) و حيطه هاي پيچيده اي از انواع رشته هاي علوم انساني و هنري سروکار دارد.
علي رغم تفکيک نظري دو مفهوم ياد شده و تفاوت ماهيتي آن ها (يکي بيش تر کمي ست و د يگري کيفي)، اما بايد توجه کرد که اين تفکيک، در عمل، مفيد نيست. طراحي روشنايي خوب، همواره بر جنبه هاي کيفي و حتي احساسي کميت هاي نوري نظر دارد و استاندارد هاي روشنايي را همواره بسته به زمينه هاي اجتماعي، فرهنگي، عملکردي، تاريخي، طبيعي و شهري/معماري يک فضا، کم و زياد مي کند تا به کيفيت محيطي مطلوب و مورد نظر دست يابد.

مداخلات نورپردازي
 

عبارت است از نحوه ي حضور نورپردازي در شهر، به عنوان ابزاري براي ارتقاي کيفيت و توسعه فضاي شهري. مداخلات نورپردازي، به نورپردازي يک بنا يا فضاي شهري اکتفاء مي کند، يا به طو رکامل به اين امر نمي پردازد؛ بلکه با شيوه ي حضور خود، زمينه ي انواع مشارکت عمومي را در امر فعاليت هاي نوري موقت يا دائم يک فضاي شهري فراهم مي کند. به عبارت ديگر، متولي يا مجري طرح جامع نورپردازي، در نقاط مداخله، با حداقل دخالت، مشارکت عمومي را براي طراحي، اجرا يا تکميل فعاليت هاي نوري جلب مي کند.

بنا/ فضاي عمومي
 

علاوه بر تعريف عام بنا / فضاي عمومي، که کليه ي بناها يا فضاهاي شهري تحت مالکيت عمومي (=دولتي) را شامل مي شود، اين واژه در اين پروژه، همچنين عبارت است از همه ي بناها و فضاها که به عنوان يک دانه ي شهري، در مناطق شهري نقشي مهم ايفا مي کند.

طرح جامع نورپردازي ليون (فرانسه) (2)
 

طرح جامع نورپردازي ليون در اواسط د هه ي 90 ميلادي، توسط دو شرکت Gilles Buna و Deputy Mayor تهيه شد.

روند کلي تهيه ي طرح و تصويب آن
 

1. مطالعه و پيشنهاد توسط دو مشاور ياد شده با اتکا به تحليل ها و پيشنهاد هاي کار گروه هاي شهري ليون.
2. بازنگري پيشنهاد ها از سوي سه گروه متشکل از محققان، کارشناسان، مهندسان و طراحان.
در اين ميان، پيشنهاد هايي پذ يرفته مي شوند که واجد ويژگي هاي زير باشند:
* توجه به کليت و ساختار شهر
* توجه به اصل ابداع و نوآوري
* توجه به فن آوري هاي نورپردازي کامل تر، نوآورتر و صرفه جوتر و توجه به اکولوژي نورپردازي و توسعه ي پايدار.
* توجه به قابليت اجرايي طرح.

اصول عام و اساسي طرح جامع نورپردازي ليون عبارت اند از
 

1. مد يريت جامع و نبود تباين ميان نورپردازي و روشنايي شهري.
2. مشارکت عمومي و شناسايي و استفاده از ابتکارات و خلاقيت هاي هنرمندان شهر. براي اين منظور، طرح جامع، تاسيس کميته اي با عنوان « د پارتمان هنري شهر ليون» را پيشنهاد مي کند. وظيفه ي اين کميته، شناسايي و مشارکت هنرمنداني ست که در زمينه هاي گوناگون، مي توانند در طراحي و ارتقاي طرح هاي نورپردازي مشارکت کنند. مشارکت و استفاده از نورپردازي برخي بناهاي بزرگ خصوصي، از جمله فروشگاه هاي بزرگ، نمونه اي از جلب مشارکت مرد مي و عمومي در نورپردازي شهري ست.
3. ثابت نبود ن برخي طرح هاي نورپردازي و تغيير آن ها متناسب با فصل، اوقات روز و فعاليت هاي اجتماعي.
استفاده از رخداد هاي متغير و متنوع کوتاه مدت نورپردازي شهري، ايجاد هيجان در تعطيلات پايان هفته و تناسب نورپردازي با ساعات مختلف شبانه روز، از جمله راهکارهاي هم آهنگي نورپردازي شهري با ضرب آهنگ حيات شهري ست. جشنواره هاي نور نيز از جمله وقايع نوري ست که در ليون، سنتي چند ين ساله دارد.
4. توجه به استفاده ي بهينه از انرژي برق، «نور سبز» و پايدار، و پرهيز از نورپردازي بي حساب و کتاب. برخي از راهکارهاي تامين اين اصل عبارت اند از:

* بازيافت لامپ هاي موجود.
* استفاده از لامپ هاي فاقد سرب و جيوه
* رعايت استاندارد ايزو 14001 در توليد لامپ
* استفاده از لامپ هاي پُر بازده
* پرهيز جدي از تعدي نوري (Light Trespass) و آلود گي نوري (Light Pollution).
5. توجه و برجسته سازي عناصر طبيعي، پستي ها و بلندي ها، منظره هاي گسترده و عمده و س اختار شهر به وسيله ي نورپردازي.
هدف طرح جامع نور ليون، روشن کرد ن کامل شهر نيست، بلکه تاکيد بر عناصر اصلي و ساختاري و همگامي نور با فضا و زمان شهر است. علاوه بر اين، طرح جامع نور ليون، نور را از انحصار بناهاي تاريخي و صرف زيباسازي رها کرده و آن را به عرصه ي روشنايي کيفي خيابان ها و فضاهاي شهري کشانده است. در اين ره گذر، نور در تقليل ناهنجاري هاي اجتماعي نقشي به سزا ايفا مي کند.
همچنين، در اين طرح جامع، نورپردازي و روشنايي با ساختار شهر متناسب و هم آهنگ است و تاکيد نور بر نقاط و راسته ها در چارچوب ساختار کالبدي و ترافيکي شهر است که البته با فعاليت هاي اجتماعي نيز بستگي بسيار دارد.
به لحاظ ساختار شهري، طرح جامع نور شهر ليون در دو سطح «شهري» و «منطقه اي» (خُرد ساختار) تعريف شده است. در سطح «شهري»، رويکرد ساختاري اصلي ترين رويکرد است. در سطح «منطقه اي» اما، طرح جامع، علاوه بر ساختار کالبدي، بيش ازپيش بر نقطه نظرات شهروندان، جنبه هاي اقتصادي، هويت منطقه اي و محله اي و نظرات مديران اجرايي هر منطقه متکي و وابسته است. در اين ميان، بخش مهمي از طرح جامع نورپردازي در سطح منطقه اي، بر سامان د هي و برجسته سازي عناصر هويت بخش تاريخي و فرهنگي هر منطقه يا محلي مبتني ست.
طرح جامع نور ليون، سرانجام، ادامه ي حضور خود را در کنار شهر، شهروندان و مد يران شهري، با فعاليت هاي تکميلي به شرح زير تضمين مي کند:

* تنظيم آيين نامه هاي مرتبط
* حمايت از روند تبادل اطلاعات و تاسيس بانک هاي اطلاعاتي مرتبط
* ارتقاي روش هاي ابقا و نگه داري .
* آموزش و همکاري مستمر با مد يران اجرايي.
* کوتاه سخن، طرح جامع نور ليون، فرآيندي ست مفتوح، روبه رشد، منعطف و قابل تغيير در گذر زمان.

طرح جامع روشنايي تهران
 

طرح جامع روشنايي و نورپردازي در ايران، سابقه اي کم بار دارد. صرف نظر از سلسله ي پروژه هاي نورپردازي شهري متعدد در شهرهايي چون يزد، قزوين، اصفهان، شيراز و تهران، که عمد تاً به نورپردازي بناهاي تاريخي محدود است و از انسجام و جامعيت لازم، چندان برخوردار نيست، شايد نخستين پروژه ي طرح جامع نور شهري، «طرح جامع روشنايي شهر تهران» است که در سال 1374 از سوي سازمان زيباسازي شهرداري تهران به مهندسان مشاور مونيت محول شد. (3) اين در حالي ست که در آن هنگام، مقوله ي روشنايي و نورپردازي شهري، به عنوان يک فعاليت حرفه اي، بسيار ناشناخته تر از اکنون بودو همين نکته، تعريف اين پروژه و
محول کرد ن آن را به يک مشاور، گذشته از کاستي هاي احتمالي آن، في نفسه ارزش بسيار مي بخشد.
گزارش «طرح جامع روشنايي شهر تهران» سرانجام در سال 1375 در قالب 9 جلد تدوين و تحويل شد. عناوين جلد هاي 9 گانه اي اين گزارش به شرح زير است:
- جلد 1: کليات
- جلد 2: استاندارد ها و ضوابط
- جلد 3: روشنايي معابر (شامل سه جلد و شناسنامه ي معابر)
- جلد 4: روشنايي ساختمان هاي ويژه
- جلد 5: روشنايي مياد ين و پارک ها
جلد 6: روشنايي بافت قد يمي و آثار تاريخي شهر تهران
جلد 7: روشنايي تابلوها و ويترين ها و چراغاني ها
جلد 8: توليدات و تجهيزات روشنايي
جلد 9: خلاصه ي گزارش ها و الگوهاي پيشنهادي
جلد 9 اين گزارش از چهار بخش تشکيل شده که عبارت اند از:
بخش يکم: خلاصه ي گزارش ها
بخش دوم: توصيه ها و ضوابط، که توصيه ها و ضوابط مربوط به روشنايي معابر، ساختمان هاي ويژه، ميدان ها و پارک ها، بافت قد يم و آثار تاريخي، تابلوهاي تبليغاتي و اخباري، و يترين مغازه ها، توليدات و تجهيزات روشنايي را شامل مي شود.
بخش سوم: الگوي پيشنهادي، که با هدف «ارتقاي کيفي محيط شهري و زند گي شهروندان» تهيه شده است و از دو قسمت زير تشکيل
مي شود:
آ: «طرح جامع روشنايي براي حوادث غير مترقبه»
ب. «طرح جامع روشنايي براي توسعه ي توريسم»

بخش چهارم: طرح جامع روشنايي شهر تهران، که الگوهاي پيشنهادي را در قالب نقشه هاي شهري، شبيه سازي ها و کروکي ها ارائه
مي کند.
در اين مجال، سر آن نداريم که به نقد اين طرح بپردازيم؛ گو آن که اين طرح، حاوي نکات ارزشمند بسياري ست، چه در حيطه ي برداشت و تحليل، و چه در حيطه ي پيشنهاد (به خصوص با توجه به زمان تهيه ي طرح). يک نکته اما در نقد اين طرح گفتني ست که به موضوع اصلي اين مقاله (طرح جامع نورپردازي شيراز) نيز مربوط مي شود و آن نبود تفکيک نظري ميان نورپردازي (Lighting) و روشنايي (IIlumination) است. اگرچه نور يک فضاي شهري يا بنا، هنگامي از کيفيت مناسب برخوردار است که ما به نقطه ي تقاطع و تعادلي ميان دو حيطه ي روشنايي و نورپردازي برسيم و هر چند تفکيک قاطع اين دو حيطه در عمل (همچون ديگر دوگانه ها مانند فرم/ محتوا و فرم/ عملکرد) هم گاه گمراه کننده است و هم چندان مفيد نيست، اما تفکيک نظري اين دو حيطه، احتمالاً مي توانست الگوهاي پيشنهادي را از انسجام و کارآيي بيش تري برخوردار کند.
به هر حال، طرح جامع روشنايي شهر تهران، حاوي توصيه هاي مفيدي ست که اگر تا کنون به درستي از سوي مد يريت شهري به کار گرفته شده بود، وضعيت روشنايي و منظر شبانه ي شهري تهران، بي ترديد بهتر از اکنون بود.

طرح جامع نورپردازي شيراز
 

سابقه ي پروژه هاي نورپردازي در شيراز به پيش از انقلاب مي رسد. موقعيت خاص اين شهر، به خصوص برگزاري جشن هاي هنر شيراز در اواخر عهد پهلوي دوم، شيراز را اهميتي ويژه مي بخشيد. در سال هاي اخير نيز، پس از چندين سال بي توجهي به اين مقوله، شيراز شاهد بسياري از فعاليت هاي نورپردازي و روشنايي شهري بوده، آن گونه که آن را در ميان شهرهاي ايران پيشرو کرده است. شايد همين تعدد فعاليت هاي نورپردازي و روشنايي، که نگاهي جامع و رويکرد فراگير مي طلبد، سبب شد که سرانجام در اوايل سال 1387، مطالعات «طرح جامع نورپردازي شهر شيراز» رسماً در دستور کار مد يريت زيباسازي و تاسيسات شهرداري شيراز قرار گرفت. (4) در اين جا، ضمن طرح شرح خد مات پيشنهادي، به تعريف مفاهيم بنيادي (کليد واژه هاي) اين شرح خد مات و تشريح مختصر رويکرد هاي اصلي و عمومي اين پروژه مي پردازيم. پيش از آن اما نکته اي درباره ي صورت مساله:
يکي از دانشمندان علوم اجتماعي مي گويد که مهم ترين و عمده ترين بخش هر پژوهش، تعريف درست صورت مساله است. به عبارت د يگر، تعريف درست و جامع و مانع صورت مساله، بخش مهمي از مسير ما را براي رسيد ن به پاسخ حقيقت، يا هر آنچه به عنوان برون داد (خروجي) يا مقصود پژوهش از آن تعبير مي کنيم، هموار مي کند.
جامع و مانع بود ن صورت مساله است که حدود پژوهش را تعريف مي کند و ما را از پرداختن به حيطه هاي نامرتبط و ناضرور باز مي دارد و از سوي ديگر، سبب مي شود تا از پرداختن به حيطه هاي ضروري فرونگزاريم. صورت مساله ي پروژه ي حاضر، «طرح جامع نورپردازي شيراز»، نقصي مهم دارد. اين نقصان، به همان تفکيک دو حيطه ي نورپردازي (Lighting) و روشنايي (IIlumination) باز مي گردد. به عبارت ديگر، آورد ن واژه ي «نورپردازي» در عنوان پروژه، اين پروژه را عملاً از پرداختن به «روشنايي» باز مي دارد و اين، نخستين گام در نقصان جامعيت نگرشي ست که لازمه ي چنين پروژه اي ست؛ چه، پرداختن به نورپردازي، فارغ از روشنايي، علاوه بر اين که تنفکيک عملي تصنعي و نه چندان مفيد ميان روشنايي و نورپردازي را برجسته تر مي کند، دو حيطه ي مد يريت شهري را نيز، که بايد کاملاً به هم وابسته و پيوسته باشند، از يکد يگر جدا مي کند و بيش از پيش به موازي
بود ن فعاليت هاي اين دو حيطه ي مد يريتي (شهرداري و شرکت هاي توزيع برق) دامن مي زند. اين در حالي است که روشنايي (که تقريباً به تمامي در حوزه ي وظايف شرکت هاي توزيع برق است)، به سبب حوزه ي نفوذ مکاني و ديداري وسيع تر نسبت به نورپردازي (که اگرچه همه ي سازمان ها و موسسات و حتي بخش خصوصي مي توانند در آن سهيم باشند، عمد تاً در حيطه ي شهرداري و سازمان ميراث فرهنگي ست)، گاه پروژه هاي نورپردازي را به شدت تحت الشعاع قرار مي د هد. به هر حال، اکنون اين پروژه، طرح جامع نور پردازي ست و آنچه در ادامه مي آيد، به اين زمينه مي پردازد و آن را با روشنايي شهري کار چنداني نيست؛ اما بهتر و درست تر آن بود که اين پروژه با عنوان «طر جامع نور شيراز» تعريف مي شد تا با جامعيتي شايسته و بايسته، تمام حيطه هاي فعاليت هاي نوري را، از تابلوهاي تبليغاتي تا نورپردازي بناهاي تاريخي، از رنگ و شدت روشنايي معابر عمومي تا فرم پايه و چراغ و ... در بر مي گرفت.

شرح خد مات: روش ها و رويکرد ها
 

نخست، شرح خد مات مقد ماتي (5) را مطالعه مي کنيم. (از آن جا که شرح خد مات طرح جامع نورپردازي شهري در ايران،
نمونه ي تيپ و مصوبي ندارد، طرح اين شرح خد مات در اين مقاله، فرصتي ست براي نقد و تکميل آن از سوي صاحب نظران).

1- مطالعات عمومي
 

1-1. مطالعه ي سابقه ي طرح هاي جامع نورپردازي و روشنايي در ايران و جهان .
1-1-1. مطالعه ي تفصيلي طرح جامع نورپردازي شهر ليون (فرانسه).
1-1-2. مطالعه ي تفصيلي طرح جامع روشنايي تهران.
1-2. مطالعه ي سوابق نورپردازي در شهر شيراز.
1-3. مطالعه ي اقليم و جغرافياي طبيعي شيراز.
1-4. مطالعه ي تاريخ و ساختار تاريخي شيراز.
1-5. مطالعه ي جهات گسترده و توسعه ي شيراز.
1-6. مطالعه ي ساختار ترافيکي شيراز.
1-7. مطالعه ي ساختار ترافيکي طرح جامع شيراز.
1-8. مطالعه ي پهنه هاي عملکردي عمده ي شيراز.
1-9. محلات تاريخي و منطقه بندي شهرداري.
1-10. مطالعه ي شکل هاي مشارکت عمومي و مرد مي در نورپردازي شهري.
1-11. مطالعه ي نقش و نسبت نهاد هاي عمومي و سازمان هاي دولتي با موضوع.

2- برداشت ومطالعه ي وضع موجود
 

2-1. مروري بر کليت سيماي شب شيراز در وضع موجود.
2-2. مطالعه ي تاثيرات اجتماعي پروژه هاي نورپردازي اجرا شده.
2-3. بازديد از کل شهر و شناسايي، عکاسي و برداشت نقاط داراي پتانسيل نورپردازي در دو مقياس شهري و منطقه اي / محله اي.

يادآوري
 

«پتانسيل هاي نورپردازي»، موارد کلي زير را شامل مي شود:
پتانسيل هاي اجتماعي.
پتانسيل هاي ديداري، فيزيکي، طبيعي.
پتانسيل هاي شهري، معماري، تاريخي.
2-4. مطالعه و شناسايي دانه هاي بزرگ شهري به تفکيک نوع مالکيت (خصوصي يا عمومي).

‏3- فن آوري روشنايي و نورپردازي
 

3-1. مطالعه ي فن آوري هاي معاصر روشنايي و نورپردازي در جهان.
3-2. مطالعه ي رويکرد هاي پايدار (Sustainable) و «نور سبز» و مباحث مربوط به صرفه جويي انرژي، حفظ محيط زيست و آلود گي نوري (Light Pollution)
3-3. مطالعه ي ملاحظات مربوط به نصب، تعمير و نگه داري.

4- طرح پيشنهادي
 

فاز اول (طرح راهبردي / ساختاري)
 

4-1. تعيين نقاط نورپردازي منطبق بر ساختار تاريخي شيراز.
4-2. تعيين نقاط لازم براي نورپردازي (منطبق بر ساختار تاريخي شيراز) که در حال حاضر فاقد پتانسيل هاي نورپردازي ست.
4-3. تعيين محدوده هاي ويژه (محدوده هايي که طرح نورپردازي تفصيلي و ويژه مي طلبند).
4-4. تعيين نقاط مورد نظر براي نورپردازي و مداخلات نورپردازي در مقياس شهري.
4-5. تعيين نوع و شيوه هاي مداخله در نقاط مداخلات نورپردازي.
4-6. تعيين «بنا/فضاهاي عمومي» مناسب براي نورپردازي و پيشنهاد راهکارهاي تعريف پروژه هاي نورپردازي اين بناها.
4-7. تدوين راهکارهاي کلي نورپردازي براي روزهاي خاص (اعياد، سوگواري ها و ...).
4-8. بازخورد از پروژه هاي اجرا شده در فاز اول.

فاز دوم
 

4-9. تدوين ايده هاي کلي (Conceptual) نورپردازي در محدوده هاي ويژه.
4-10. بازنگري و تکميل طرح هاي اجرا شده.
4-11. تعيين نقاط نورپرداي در مقياس محله.
4-12. بازنگري و سنجش پروژه هاي نورپردازي مورد نظر در ارتباط متقابل با حيطه هاي روشنايي موثر پيرامون.
4-13. تد وين ضوابط و دستورالعمل ها

اصول و رويکرد هاي اصلي مطالعات و پيشنهاد ها
 

* پرداختن به گونه اي از مطالعات جامع و مانع از حتي المقدور به مطالعه ي همه ي آنچه نياز و مرتبط با موضوع است مي پردازد،
بي پراکند گي و اضافه گويي و بدون پرداختن به مطالعات نامرتبط و ناضرور که فقط به کار حجيم کرد ن گزارش هاي طرح مي آيد.
* نگرش ساختاري، سلسله مراتبي و فرکتالي به شهر و انطباق پيشنهاد ها با اين نوع نگرش.
در اين نوع نگرش، شهر به مثابه ي موجودي طيعي نگريسته مي شود که از ساختار و کليت برخوردار است و شناخت و مواجهه با آن در سطح ها و لايه هايي سلسله مراتبي بايد صورت گيرد. لايه هايي چون: تاريخ و ساختار تاريخي، کليت و ساختار موجود، منطقه يا ناحيه، محله، مرکز محله و ... لازم به ذ کر است که با هر لايه نيز مي توان و بايد با همين نگرش سلسله مراتبي و ساختاري برخورد کرد (ساختار فرکتالي). همين نگرش است که فازبندي طرح پيشنهادي را ضروري مي کند که در هر فاز، سطحي از طرح پيشنهادي، که خود لايه لايه است، متحقق مي شود.
* بازخورد پذيري، انعطاف پذيري و امکان تغيير آهنگ با ضربان شهر. از خواص ساختار لايه لايه اي طرح پيشنهادي در سطوحي مختلف و سلسله مراتبي شکل مي گيرد. يکي هم اين است که در هر لايه مي توان از بازخورد هاي لايه هاي بالاتر يا متقد م بهره جست و در ارتقاي طرح هاي پيشنهادي و هم آهنگي آن ها با ضربان شهر استفاده کرد.
* از ديگر خواص ساختار لايه لايه، تعريف محدوده هاي ويژه و سلسله اي از خُرد پروژه هاست که هر کدام به انسجام و تحقق طرح جامع کمک زيادي مي کند. محدوده ي بافت قد يم و محدوده ي محور بلوار زنده از جمله ي مهم ترين اين خرده پروژه هاست.
* پرداختن جدي و عميق به انواع و انحاي شيوه هاي مشارکت عمومي و مرد مي در امر نورپردازي هاي شهري، اعم از موقت يا دائم. مشارکت عمومي در پروژه هاي توسعه ي شهري، در کشورهاي در حال توسعه اي مانند ايران، امري ست بس ظريف و پيچيده هستند
شکل هاي مشارکت عمومي اي که در کشورهاي توسعه يافته تجربه شده و پاسخ داده اند، اما در کشورهايي مانند ايران چه بسا تاثيري مخرب داشته باشند. بايد به ياد داشته باشيم که مشارکت عمومي امري ست عميقاً فرهنگي که به روان شناسي اجتماعي، سنت ها و تاريخ يک جامعه بستگي تام دارد. مدل هاي مشارکت عمومي در توسعه ي شهري را در جوامع مختلف بايد طراحي کرد و به آزمايش گذاشت و نتايج آن را مطالعه کرد. بخشي از پيشنهاد هاي پروژه ي طرح جامع شيراز، در واقع طراحي همين شکل هاي مشارکت عمومي ست. در همين
رهگذر، تعريف نهاد ها و موسسات عمومي (دولتي) و انجمن هاي غيردولتي (NGO) و تعيين و تعريف حدود و نسبت هاي اين
نهاد ها با پروژه، مي تواند به تحقق امر مشارکت عمومي در نورپردازي شهري کمک بسيار کند. همچنين، تعيين د قيق و شايسته ي نقاط مداخلات نورپردازي و تعريف شکل ها و انواع اين مداخلات نيز براي تحقق امر مشارکت عمومي در طرح جامع نورپردازي شيراز بسيار مفيد است.
* توجه به توسعه ي پايدار (Sustainable Development) و استفاده از «نور سبز» و منابع نوري پُربازده که بيش ترين بازده را از انرژي برق داشته باشند.

پي‌نوشت‌ها:
 

1- Lyon
2- منبع اصلي اين مقاله براي مطالعه ي طرح جامع نورپردازي ليون به شرح زير است:
ليون. طرح نوين نورپردازي/ ترجمه: صفورا کاظمي لاري / مد يريت زيباسازي و تاسيسات شهرداري شيراز/ معاونت اجرايي و خد مات شهري / بهار 85
3- مهند سين مشاور مونيت / طرح جامع روشنايي شهر تهران / مرداد 1375
4- اين پروژه اکنون در مرحله ي تدوين شرح خد مات و عقد قرارداد است.
5- اين شرح خدمات را از آن رو «مقد ماتي» مي ناميم که هنوز در دست تکميل و تدوين است.
 

منبع: ماهنامه فني -تخصصي دانش نما 181-182