15 خرداد، برافتادن مشروطه و برآمدن انقلاب اسلامي (4)

يادداشت هايي از علماي زنداني
دوران زندان، دوران پر خاطره اي بود. بايد اذعان کنم که زندان 15 خرداد زندان سازنده اي بود. زنداني بود که در آن خلوت الهي بود. يکي از کرامات آن بازداشت خلوت با خدا بود. از اين زندان هر چه گذشت قابليت ها بيشتر آشکار شد و زنده تر به نمايش در آمد. اگر اين گونه زندان هاي دسته جمعي روي نمي داد چه بسا زمينه براي امام فراهم نمي شد که با قطعيت به ميدان بيايند و انقلاب بيافرينند.
خلاصه زندان 15 خرداد خيلي جالب و آموزنده بود. از جمله استفاده هاي ارزشمندي که از آن زندان کردم ياداشت هايي بود که علماي زنداني در دفترچه ي خاطرات من در زندان به يادگار گذاشتند. از جمله آقايان فلسفي، مطهري، ناصر مکارم شيرازي، هاشمي نژاد، محدث زاده، جلالي تهراني، شيخ مصطفي رهنما، آقاي زنجاني و برخي از آقايان ديگر مطالبي در آن دفتر نوشته اند و در اين جا برخي از نوشته ها را مي خوانم.
استاد مطهري چنين مرقوم داشته اند:
بسمه تعالي شانه
و اذ قال عيسي للحواريين من انصاري الي الله قال الحواريون نحن انصار الله
(قرآن کريم)

اين جهان جنگ است و چون کل بنگري
ذره ذره همچو دين با کافري

جنگ طبعي جنگ فعلي جنگ قول
در ميان جزءها حربي است هول

اين جهان زين جنگ قائم مي بود
در عناصر در نگر تا حل شود

آن جهان جز باقي و آباد نيست
چون که ترکيب وي از اضداد نيست

دانشمندان اصل تنازع را يکي از اصول زندگي بشر دانسته اند. فلاسفه که بيشتر دقت کرده اند اصل تضاد و تزاحم و تنازع و اصطکاک را از اصول اوليه سازمان جهان طبيعت داسته اند و گفته اند همين تضاد و تزاحم است که باب فيض و رحمت را باز مي کند. لولا التضاد ماصح دوام الجود عن المبداء الجواد. مطابق آنچه انبياء عظا م تعليم داده اند از اول خلقت دو علم افراشته شده است: حق و باطل، مولوي مي گويد:

دو علم افراخت اسپيد و سياه
آن يکي آدم دگر ابليس راه

در ميان آن دو لشگر گاه رفت
چالش و پيکار آنچه رفت رفت

بديهي است که حق و باطل، سپيد و سياه، نور و ظلمت هر چند مقابل يکديگرند. اما از نظر ديگر يکي اصل است و ديگري فرع، آن يکي نور است و ديگري سايه، آن يکي شيء است و ديگري ضيء، اگر نور نباشد سايه نيست، اگر علم نباشد جهل نيست، اگر راستي نباشد دروغ نيست.
به هر حال اين جهان اين چنين ساخته شده که همواره معرکه حق و باطل، درستي و نادرستي است، صحنه ي مبارزه است. احيانا حق و باطل صفوف متمايزي را تشکيل مي دهند. اصل تنازع از يک طرف و اصل تعاون از طرف ديگر قواي محرکه چرخ زندگاني به شمار مي روند. چيزي که ديد يک مرد الهي و موحد از ديد يک مرد ماترياليست نسبت به اين صحنه متمايز مي کند، اين است که از نظر مرد الهي حق، اصل است و باقي و حاکم و اما باطل فرع است و زايل و محکوم.
اما الزبد فيذهب جفاء و اما ينفع الناس فيمکث في الارض... بل تقذف بالحق علي الباطل فيدمغه فاذا هو زاهق. از نظر يک فرد مادي و ماترياليست حق و باطل دو نيروي اصيل متساوي را تشکيل مي دهند و انسان از لحاظ وضع خودش نمي تواند ايمان داشته باشد به اينکه به صف حق و عدالت و درستي و راستي ملحق گردد، اما مرد الهي مي داند که حق آب است و باطل کف، اساس عالم به حق و عدالت بر پاست و همواره يک نيروي مرموز است که حق و اهل حق را تأييد مي کند. ان تنصروا لله ينصرکم و يثبت اقدامکم. مرد موحد و الهي با اطمينان و اتکا به نيروي لا يزالي همواره وارد صحنه مبارزه مي شود و از حقيقت دفاع مي کند و اين خود بزرگترين مايه امتياز و وجه تمايز و وسيله افتخار اهل ايمان است.
اين چند جمله بر حسب امر حضرت مستطاب ثقه الاسلام آقاي آقا شيخ محمد علي انصاري به عنوان يادگار در دفترشان قلمي گرديد و هنگامي که قلم به دست گرفته مي انديشيدم چه بنويسم، اسم يا مسماي ايشان الهام بخش من واقع شد و اين چند سطر قلمي گرديد و آشنائي من با معظم له در زندان موقت شهرباني تهران آغاز شد که هر دو نفر به اتفاق عده اي در حدود پنجاه نفر از علما و خطبا و طلاب به مناسبت نهضت اسلامي اخير ايران زندان شده ايم. چيزي که مورد اعجاب همه واقع شد طبع روان و بديهه گوي معظم له بود در گفتن شعر. خداوند ايشان را بيش از پيش موفق بدارد.
مرتضي مطهري
 

17/صفر/83 مطابق42/4/18

 

آقاي فلسفي نيز به عنوان ياد بود دوران زندان چند سطري در دفترم نوشتند و مرا اينگونه مورد محبت قرار دادند:
بسم الله الرحمن الرحيم
از شب دوازدهم محرم که مصادف با شب نيمه خرداد 1342 بود، در زندان موقت شهرباني بازداشت شدم. جمعي از آقايان علما و وعاظ تهران و ولايت، تدريجا در اين زندان محبوس شدند. براي اينکه از اجتماع آقايان استفاده شود، مجلس مناظره و مباحثه وانتقاد تشکيل داديم و روزي دوبار صبح و عصر اين مجلس تشکيل مي شد و هربار يکي از آقايان درباره ي يکي از مسائل علمي در دين طبق برنامه ي مقرر صحبت مي کرد.
فاضل محترم و دانشمند معظم جناب ثقه الاسلام و المحدثين آقاي انصاري اراکي که يکي از بازداشت شدگان بود معظم له شش بار صحبت کرد و علاوه اشعاري در زندان سرود که شاهد بارزي بر طبع روان و سرشار ايشان بود. براي يادبود ايام زندان اين چند سطر را به در خواست معزي اليه نوشتم. اميد است که همواره در پناه خداوند سالم و موفق باشند.
محمد تقي فلسفي
 

42/4/11
حضرت آقاي مکارم شيرازي با نکته اي پند آميز مبني بر اينکه «هيچ آزادي بالاتر از آزادي از چنگال هوي و هوس نيست» دفتر يادداشت مرا اينگونه مزين کردند.
بسمه تعالي
قال امير المؤمنين عليه السلام: لا تکن عبد غيرک قد جعلک الله حرا
بنده دگران مباش، خدا تو را آزاد آفريده!
آري آزادي و آزاد منشي از بزرگترين موهبات خداست که بدون آن زندگي مفهوم صحيحي ندارد، آزادي مظاهر گوناگون و انواع بي شماري دارد، ولي به جرأت مي توان گفت هيچ آزادي بالاتر از آزادي از چنگال هوي و هوس نيست.
حديث بالا وچند جمله ذيل آن به عنوان ياد بود ايامي که با جمعي از بزرگان و دانشمندان و دوستان در زندان موقت شهرباني تهران بوديم به امر دوست گرامي جناب آقاي انصاري نگاشته شد.
ناصر مکارم شيرازي- 10 صفر 83

از ديگر آقايان زنداني که در دفتر يادداشت من مطالب نصيحت آميز و عبرت انگيز به عنوان ياد بود ايام زندان نگاشتند، آقاي هاشمي نژاد، آقاي حاج شيخ عباسعلي اسلامي و آقاي شيخ حسين غفاري بودند. در يادداشت اين بزرگواران آمده است:
بسم الله الرحمن الرحيم
ان ابراهيم کان امه
همه ي افراد بشر از اين نظر که فردي از اجتماع را تشکيل مي دهند با يکديگر مساوي و برابرند، اما از نظر شخصيت و ارزش تفاوت هاي فراواني با يکديگر داشته و فاصله هاي زيادي بين آنان موجود است. گاهي يک شخص از نظر شخصيت آنقدر پر ارج و ارزنده است که به تنهايي به يک اجتماع و ملتي ارج و ارزش داده و در عين آنکه از نظر شخص يک فرد است، اما از نظر شخصيت به منزله ي اجتماع و ملتي است. چنانکه خداوند عزاسمه درباره ابراهيم خليل عليه السلام چنين تعبير فرموده است(آيه فوق)
جناب حجت الاسلام آقاي انصاري دام بقائه يک شخصيت فوق العاده ارزنده است که مي توان گفت اين نمونه شخصيت هاي بر جسته هر قدر در اجتماع وملتي بيشتر گردد، آن اجتماع و ملت و زين تر و پر ارج خواهد گرديد.
و فقنا الله و حضرته لما يحب و يرضي
زندان موقت شهرباني تهران
سيد عبدالکريم هاشمي نژاد 16 صفر 1383

بسم الله الرحمن الرحيم
ان تنصر[وا]الله ينصرکم و يثبت اقدامکم
در راه نصرت و ترويج دين، جمعي از روحانيون محترم در بند زندان موقت شهرباني گرفتار و به مضمون خبري- عدو شود سبب خير اگر خدا خواهد- با اديب دانشمند بزرگوار و مبلغ با وقار و شاعر تاجدار جناب آقاي حاج شيخ محمد انصاري که واقع اسم با مسماست، ملاقات اميدوارم بيش از پيش درنصرت و ياري دين مبين بکوشند و واردات و مصائب روزگار غدار ايشان را از منصب بزرگ باز ندارد؛ مخصوصا کار مهم تعليم و تربيت نوباوگان مسلمين که خود اقدام فرموده اند تعميم دهند و در کيفيت معالم دين از حيث اخلاق و آداب و امور اسلامي عملا بکوشند و فريب دنيا و دنياداران رو به هيچ وجه نخورند و در تحت فرمان فرهنگيان در امور و برنامه ي غير ديني نروند و جديت بفرمايند که جزئيات و دستورات ديني حتي الامکان در مدارس علمي باشد.
و ما توفيقي الا بالله العلي العظيم
به تاريخ 16 صفر1383- الاحقر عباسعلي اسلامي

بسم الله تعالي
قال المعصوم عليهم صلوات الله
اغتنموا الفرص فانها تمر مر السحاب
از شب 12 محرم 1383 که مصادف با شب 15 خرداد ماه باشد، به عنوان اخلال در نظم عمومي با جمعي از وعاظ محترم در زندان موقت شهرباني بوده. ضمنا روز 22[خرداد] واعظ محترم جناب آقاي انصاري را که صاحب طبع بسيار روان در شعر و ادب دارند، به زندان آورند و اشعار نغزي در پاره اي تفريح و تعزيه بالخصوص شب وفات 7 صفر سرودند و بسياري مورد تحسين قرار گرفت. امروز که روز 12 ماه صفر است با 47 نفر پس از آزاد شدن عده اي از فيض ايشان و حضور رجال تبليغ بهره مند هستيم.
الاحقر حسين غفاري آذر شهري
ديگر علما و خطباي زنداني که دفتر خاطراتم رابا دستخط شريف خود مزين کردند عبارت بودند از: آقايان سيد عزالدين زنجاني، محمد حسين خندق آبادي، محمد حسين بکايي، عيسي اهري، علي و محسن محدث زاده، فرج الله واعظي، مهدي کروبي، سيد مرتضي صالحي خوانساري، سيد مصطفي طباطبائي قمي، محمد علي شرعي، صادق خلخالي، سيد ناصر صدري، سيد محمد تقي حسيني واحدي، سيد عبدالحسين رضوي، سيد ابراهيم ابطحي و سيد علينقي موسوي طهراني.

بسم الله تعالي
بهره مند شدن از ديدار بزرگان که از مهم ترين سعادت هاست به اين زودي ها ميسر نيست. بايد رنج ها برد تا انسان وارسته و کاملي را پيدا کرد و کل نفيس القدر خود مطلب ديگر بلي بعضي اوقات رحمت بي خدمت ولي منتي آيد از دريا مبارک ساعتي.
جريان حوادث اين سعادت را براي طالبين فراهم مي سازد و بي هيچ مقدمه به اين مقصد بزرگ نائل مي گردند. چنانچه در[...] در اين ايام يعني 10 صفر 1383 اين خوشبختي را براي اين بنده فراهم آمد و به ديدار عزيزان که از رجال علم و فضيلت هستند، در زندان موقت شهرباني فراهم شد که از جمله جناب مستطاب ثقه الاسلام و المسلمين آقاي آقا شيخ محمد علي انصاري است که حقا مجمع فضائل علمي و عملي هستند [...] بسيار خوشوقتم که به وسيله ي اين چند سطر موفق به ياد بود علمي گرديدم.
ربنا افرغ علينا صبرا و ثبت اقدامنا و انصرنا علي القوم الکافرين
حرره في 10 صفر 1383- الاحقر عزالدين حسيني عفي عنه

بسمه تعالي

 

نشد ابرو خم از سنگيني بار قفس ما را که اين سنگ سبکتر از بال مگش ما را

بر غم عدل و آزادي خلاف هر چه در عالم
به جرم راستي افکنده در زندان عس ما را

ايامي که در زندان موقت شهرباني به جرم حمايت از قانون و دفاع از حريم قرآن و حقوق خاندان پيغمبر اکرم سلام الله عليهم اجمعين محبوس بوديم جمعي از علماي اعلام و وعاظ گرام تهران و شهرستان ها تشريف داشتند. من جمله جناب مستطاب مروج الاحکام ثقه الاالسلام آقاي آقا شيخ محمد علي انصاري اراکي بودند که حضورشان براي ما بسيار پر ارزش بود. مخصوصا از طبع روانشان بسيار استفاده کردم و اشعار فوق که از يادگارهاي زندان قزل قلعه بود به عنوان ياد بود نگارش يافت.
خندق آبادي
42/4/12
بسمه تعالي
ناله از بهر رهايي نکند مرغ اسير
خورد افسوس زماني که گرفتار نبود

مدت بيست و پنج روز است که به جرم دفاع از حريم مقدس قرآن در زندان هاي انفرادي و عمومي پادگان عشرت آباد و زندان موقت شهرباني تهران به همراهي دوستان دانشمندم جنابان آقايان اهري – وحدت بازداشت بوده و به سر مي برم، در زندان موقت شهرباني از حضور جمعي شخصيت هاي بر جسته روحاني مرکز و شهرستان ها من جمله حضرت مستطاب حجت الاسلام آقاي حاج شيخ محمد اراکي – انصاري زيد مجدهم که داراي قريحه ي شعري سر شاري هستند مستفيد و مستفيض مي باشم به رسم تذکار به نگارش اين چند خط مبادرت شد.
الي الله المشتکي، الحاج محمد حسن بکايي عفي عنه
 

13 صفر 1383
بسم الله الرحمن الرحيم
ان الارض لله يرثها عبادي الصالحون

 

سعديا حب وطن گرچه حديثي ست صحيح
نتوان مرد به سختي که من اينجا زادم

در زندان و منزل زندگان با شخصيت هايي روبرو شده و توفقي آشنايي پيدا کردم که در بيرون برايم ميسرنبود. آري عدو شود سبب خير گر خدا خواهد. منهم شاعر توانا و خطيب دانا، سرور ارجمندم جناب آقاي انصاري دامت افاضاته که گل هايي از اشعار و اخلاق و بياناتشان چيده و از مصاحبت معظم له فايده ي بيشتري برده ام و اميدورام در بيرون از زندان هم مشمول الطاف قرار گيرم.
اللهم انصرنا علي القوم الضالمين
16 صفر الخير 83، مطابق با 42/4/17
زندان موقت شهرباني تهران – عيسي اهري تبريزي
 

بسمه تعالي
واستعينوا بالصبر و الصلوه
براي مؤمن بهتر از صبر مايه تسليت نيست.
ما نيز از پروردگار جهان توفيق مي خواهيم.
علي محدث زاده
محسن محدث زاده

بسمه تعالي
قل للذي بصروف الدهر عيرنا
هل عاند الدهر الا من له خطر

 

گر چه در زمان تسويد اين اوراق گرفتار زندان موقت شهرباني تهران بوديم، ولي بحمدالله و المنه با خطراتي خوش و قلبي آرام با کمال افتخار و سر بلندي به سر مي برديم. زيرا که اولا در محکمه وجدان و شرع محکوميتي در خود از نظر زنداني شدن و دستگير هيئت حاکمه بودن احساس نمي کرديم و به جرم پاکي و حمايت از حوزه ي مقدسه ي دين و دفاع از حريم شريعت سيد المرسلين صلي الله عليه و آله و سلم محکوم به حبس شده و در زاويه ي زندان درخشنده ترين روزگار خود را مي گذرانديم.
بلي، گاهي در مزاج جامعه ي منحرف پاکي جرم و ناپاکي مايه افتخار مي گردد. بايد هم چنين باشد به قول شاعر
(گرگلابي را جُعَل (11) طالب بود)
(آن دليل نا گلابي مي بود)
قال الله تعالي فما کان جواب قومه الا ان قالوا اخرجوا آل لوط من قريتکم انهم اناس يتطهرون و علاوه بر آنچه گفته شد در عالم هميشه مردان بزرگ دچار حوادث بوده اند و از چنين محکوميت هاي کودکانه ي افراد کودک وش به مقاصد عاليه رسيده و احراز شخصيت و حريت کرده اند. پس ما نيز پيرو سنن عاليه مردان عالي مقام باشيم زهي سعادت.

يک جو غم ايام نداريم خوشيم
گه چاشت گهي شام نداريم خوشيم

چون پخته زما مي رسد از عالم غيب
از کس طمع خام نداريم خوشيم

باري طبق پيشنهاد سرور مکرم و برادر ارجمند جناب آقاي انصاري ايده الله بتاييدانه به تسويد يکي از صفحات دفتر معظم له مبادرت نمودم، به تاريخ 16 تيرماه 1342 خورشيدي، انا الاقل شيخ فرج الله واعظي ساکن تهران، سه را سلسبيل، خيابان خوش، کوچه نجم آبادي، کاشي 92، منرل شخصي واعظي.
الا و من مات علي حب آل محمد فقد مات شهيدا
اين حديث شريف به ياد بود ايامي که در زندان موقت شهرباني حضور عده اي از علما و وعاظ محترم بوديم، تقديم به دانشمند محترم جناب آقاي انصاري که از مردان پاک، دانا و با فضيلت است مي نمايم و مفتخرم از آنکه زندان باعث دوستي بنده با معظم له گرديد.
زندان موقت شهرباني
مهدي کروبي
 

ولا تحسبن الله غافلا عما يعمل الظالمون
مدت يک ماه و سه روز است که در زندان موقت شهرباني کل در محضر جمعي از علما و فضلا مخصوصا خطبا به سر مي برم. آن قدر روحانيت و معنويت اهل اين مجلس، عالم زندان را منور کرده که گويي يک مدرسه و يکي از حوزه هاي علميه است.
صبح و عصر از حضور اساتيد درس گرفته و اشتغال به تحصيل دارم.
يکي از حضار زندان جناب مستطاب خطيب شهير آقاي انصاري اراکي ميباشند که اولا بنده تمناي درک محضر ايشان را داشتم و بحمدالله حاصل شد، طوري که از بيان ايشان که مزيد بر دو مرتبه در عالم زندان سخنراني کرده و کاملا افاضاتي فرمودند بسيار بسيار استفاده کرده و همچنين
طبع روان اين مرد که در باره ي فضائل و مناقب اهل مجلس اشعاري بسيار جذاب سرودند، زندان را دارالسرور قرار دادند.
اميد است خداوند منان ايشان را در صراط ترقي و تعالي خود و همچنين مسلمانان جهان مؤيد و منصور بدارد. چند جمله را به عنوان يادبود نگاشتم اميد است در مواقع مظان استجابت دعا فراموش نکنند.
سيد مرتضي صالحي خوانساري

بسمه تعالي

 

جثه ي خود پاکتر از جان کني
چون که چهل روز به زندان کني

نزديک چهل روز است که در محبس موقت شهرباني در خدمت علماي اعلام و وعاظ محترم من جمله از علما و سخن گويان و شعرا و ادبا آقاي انصاري اراکي که حقا در خدمت ايشان استفاده کرديم و اميدوارم اين زندان سبب ترقي روحاني و درجات راقيه شود، چنانچه يوسف صديق(ع) از چاه به جاه رسيد و از زندان به مقام عزت رسيد.
مورخه ي ليله 16 صفر 83
مصطفي طباطبايي قمي
 

بسمه تعالي

 

نشد ابرو خم از سنگيني بار قفس ما را
که اين سنگين، سبکتر باشد از بال مگس ما را

بر غم عدل و آزادي خلاف هر چه در عالم
به جرم راستي افکنده در زندان عس ما را

تنک پر مايگان تو به فرما را از ما بر گو
گران جانيم نتواند خريدن هيچ کس ما را

خود آزادي به دست آور که کس نفرستد اين گوهر
از آن سوي بحار و ساحل رود ارس ما را

دموکراتش بخشند هر که خود راي و خودکامي
در اين مکتب که معني واژگون گرديده اسما را

ز بيت المال ملت گنج ها سهم تبه کاران
بيات و آجر و صبحانه ي آب عدس ما را

روزگاري که به جرم حق گويي در زندان موقت شهرباني تهران به سر مي برديم، بهترين فرصت ها تشريف خدمت جمعي ستارگان فروزان علم و فضيلت بود. زندان در اين مدت مکتبي بود آموزنده درس پايداري در برابر ناملايمات و جهاد در راه عقيده را عملا آموختيم. پروردگارا خود ما را در راه هدف مقدس اسلام از خود گذشته نما. يکي از نمونه هاي بر جسته ي محيط آموزنده ي زندان خطيب محترم جناب آقاي انصاري اراکي بودند که حقا علاوه بر ساير فضايل، با جنبه ي ذوق ادبي خودشان محيط توأم با غم زندان را ( به قول يوسف علي نبينا و آله و عليه السلام، هذا بيت الاحزان) تبديل به يک محيط مسرت آميز مي فرمودند. اميد است براي هميشه در مظان توجه به ياداين ناچيز بوده باشند.
محمد علي شرغي شيرازي.
مدرسه ي رضويه- 42/4/16
16 صفر 1383
 

بسم الله الرحمن الرحيم
قال رب السجن احب الي مما يدعونني اليه
آري زندان في حد ذاته جاي خوبي نيست، لکن در قبال بعضي امور مزايا و خواص زيادي دارد که از جمله ي آنها توجه به حضرت حق و تسليم دست قضا و قدر و توکل به ذات احديث و شکسته شدن شهوات و تکبر و غرور نفساني را مي شود نام برد. بشر طالب زندگي آزاد و حريت است. البته در چار چوب آزادي و حريت ديگران. سلب آزادي و حريت از هيچ فرد و جامعه جايز نيست مگر به حکم قانون الهي، زندگي در زير منت ديگران و بدون حس و وجدان در خيلي جاها براي بشر مقدور است، لکن حيات با شرف و زندگي انساني فعلا به غير از پناه بودن به گوشه ي زندان براي آزاد مردان ميسر و مقدور نيست. زندان مکتب الفت و مروت است.
به همين مناسبت ارادت غايبانه اي که خدمت اجل امجد ثقه الاسلام و المسلمين شاعر آقاي انصاري اراکي که الحق از رجال بر جسته و آزاد مي باشند، در چهار ديواري زندان موقت شهرباني تهران چند مقابل شد و بعد از اين جريان، بنده ايشان را در زمره ي برادران و سروران خود محسوب داشته، سعادت و عزت همه ي مسلمين رادر زير سايه ي حکومت قرآن از خداوند منان خواستاريم.
الاحقر صادق خلخالي

ان الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل [عليهم] الملائکه
و ايمان کامل به پروردگار دارند.
همه ي مشکلات و مشقت ها را در زير پا گذاشته و هدف مقدس خود را دنبال مي کنند و اگر هر اندازه عوامل ناراحتي براي آنها زياد بشود بر درجه ي تحکيم آنها مي افزايد و تزلزل در آنها ديده نمي شود چون مي دانند در آيند [ه] از بهترين هاي عالم وجود مي باشند. همان طوري که يک دانه گل را در مهد زمين مي کارند، از هر طرف فشار به آن داده مي شود، ولي در عين حال هيچ ناراضي نيست و در مقام رضا است چون مي داند در آينده گلي بسيار ذي قيمت و خوشبو مي شود که زينت بهترين مجالس و محافل مي شود و البته امروز که يک عده اي از دانشمندان و علما در زندان به جرم حمايت از حريم مقدس اسلام به سر مي برند، ولي در حقيقت مسلم است از بهترين ها و گوهر هاي جهان آفرينش مي باشند و از بر خورد با آقاي شيخ محمد علي انصاري که داراي شوقي سر شار و طبغي روان و شاعرانه مي باشد. بسيار خوش وقت و مسرورم و اميد است پيش از محضرشان استفاده نمايم.
سيد ناصر صدري

بسمه تعالي
الحمدالله و الصلوه علي رسول الله و نعوذ بالله من شرور انفسنا و من سيئات اعمالنا. به راستي اگر به سر چشمه تمام بدي ها که در وجود خودمان در لابه لاي کردارمان نهفته است، توجه کنيم و خود را اصلاح و تزکيه نماييم از هر شري و ضري ايمن و مصون خواهيم بود. اعوذ بالله من الشيطان الرجيم- ان الذين آمنوا و لم يلبسوا ايمانهم بظلم اولئک لهم الا من و اولئک هم المهتدون- صدق الله العظيم.
بر اين مبني تحولات گوناگون و نشيب و فراز زندگي در روح اهل ايمان تاثيري ندارد- اکنون يک ماه است که در زندان به سر مي بريم. – يهون علينا انه بعين الله - ممکن است روزي اين پرسش از دستگاه نيرومندي که بر ما حکومت مي کند بشود، آنگاه ديگر صحنه سازي و سالوسي خريدار ندارد. آري روزي چنين مواخذه مي شوند که ما را چرا زنداني کرديد؟ وانگهي فرضا ما زنداني نباشيم، با اختناقي که فضاي کشور ما را احاطه کرده از کدام آزادي بهره مند خواهيد بود.
الهم لا تشمت بنا الا عدا واجعل عواقب امورانا خيرا – اميد که دانشمند اديب و حبر يگانه آقاي انصاري اراکي هر وقت به اين سطور مرور فرمايد از داعي با دعاي خيري ياد فرمايد.
والسلام علينا و علي عباده الله الصالحين
و انا الاحقر الا فقر محمد فقيه الحسيني الواحدي

في هـ – يب – صغـ – غشفج
ان حزب الله هم الغالبون
بسيار خرسندم که در دوران توقيف چند روزه ي خود در زندان موقت شهرباني با رجال و معاريف کشور و زعماي محراب و منبر آشنا شدم. از جمله جناب حجت الاسلام آقاي آقا شيخ محمد علي انصاري واعظ و دانشمند محترم که از فضله و شخصيت هاي مبرز و مبارز عصر است در جلسات سخنراني زندان چند مرتبه از بيانات شيوه و تقريرات بجا و سودمند معظم له استفاده شد و طبع سرشار و اشعار روان حضرت ايشان مورد تحسين همگان بود و رجاء واثق آنکه همواره موفق باشند و از دعاي خير فراموش نفرمايند.
والسلام علي من اتبع الهدي
سيد عبدالحسين رضوي

بسم الله تعالي
10 صفر الخير 83
در روز 15 محرم الحرام 83 بعد از ظهر توسط سر هنگ صدارت دستگير و در زندان موقت زنداني شدم. ولي بحمدالله آقايان علما و وعاظ والا مقام جمعيتي تشکيل دادند که زندان براي حقير بسيار راحت گذشت. مخصوصا در مصاحبت جناب ثقه الاسلام والمسلمين آقاي شيخ محمدعلي انصاري واعظ که از اشعار خود تمام اهل زندان را مسرور مي فرمودند کمال خوشوقتي حاصل، خداوند زودتر مرخص فرمايد که در منزل خود جمع را جمع و در محضرشان مستفيض بشويم.
سيد ابراهيم ابطحي

بسمه تعالي
به تاريخ پانزدهم شهر صفر 1383
امروز بيست و هفت روز است که در زندان موقت شهرباني بر حسب تقدير حضرت احديت جل اسمه به سر مي برم. يکي از افتخاراتي که در اين اوقات نصيبم شده مي توانم بگويم خدمت رسيدن دانشمند محترم و فاضل ارجمند حضرت ثقه الاسلام و المسلمين آقاي آقا شيخ محمد علي انصاري دامت افاضاته مي باشد اميد است خداوند وجود مقدسش را محفوظ داشته و در ترويج شرع مقدس تاييد فرمايد.
الاحقر علينقي الموسوي الطهراني

پي‌نوشت‌ها:
 

* دکتر علوم سياسي
1. شهيد غفاري در کنار منزل آقاي انصاري منزل داشت.
2. سرگين گردان؛ جانوري است شبيه سوسک.
 

 

منبع: فصلنامه تخصصی 15 خرداد ش 3