قسمت دوم
ميرزا کوچک خان جنگلي
ميرزا يونس معروف به ميرزا کوچک فرزند ميرزا بزرگ اهل رشت، در سال 1259 شمسي ديده به جهان گشود. سالهاي نخست عمر را در مدرسه حاجي حسن واقع در صالح آباد رشت و مدرسه جامع آن شهر به آموختن مقدمات علوم ديني سپري کرد. در سال 1286 شمسي در گيلان به صفوف آزاديخواهان پيوست و براي سرکوبي محمد علي شاه روانه تهران شد. ميرزا کوچک خان که در آن دوران يک طلبه بود و افکار آزادي خواهانه داشت به مجلس اتحاد پيوست. بيشتر افراد اين گروه روحاني بودند و ميرزا کوچک خان عضو مؤثر آن بود. هيئت اتحاد اسلامي هدف خود را خدمت به اسلام و ايران اعلام کرد و بزودي ميرزا کوچک خان رهبري آن را به عهده گرفت. پس از اشتغال نواحي شمالي ايران از سوي ارتش روسيه تزاري هيئت اتحاد اسلام به مبارزه با ارتش تزاري پرداخت و يک گروه مسلح به عنوان فدايي تشکيل داد و روستاي کسما را از ناحيه فومن مرکز کار خود قرار داد و در آنجا سازمان اداري و نظامي به وجود آورد. هيئت اتحاد اسلام پس از چندي به کميته اتحاد اسلام تبديل شد و اعضاي آن به 27 نفر افزايش يافت و رهبري کميته را ميرزا به عهده گرفت و تا پايان سال 1296 شمسي بخش وسيعي از گيلان و مازندران و طارم و آستارا و طالش و تنکابن زير نفوذ کميته اتحاد اسلام درآمد. اين کميته « نهضت جنگل» ناميده شده بود، با نفوذ بهاييت، اين نهضت سرانجام از هم پاشيده و ميرزا به شهادت رسيد.
روستاي ماسوله، فومن
ماسوله در 55 کيلومتري رشت در استان گيلان قرار دارد. زبان مردم ماسوله تالشي است. ماسوله داراي محله هاي ريحانه بر، خانه بر، مسجد بر، کشه سر و اسد محله است. قلل مهم ماسوله عبارت اند از: شاه معلم ( شامولوم)، آسمانکوه، لاسه سر، تروشوم و کله قندي. که قله شاه معلم با ارتفاع 3050 متر بلندترين نقطه استان گيلان مي باشد.
جاذبه هاي طبيعي:
- بازارهاي روزانه، گيلان
- درياي خزر، گيلان
- جنگل، گيلان
فرآورده هاي کشاورزي استان گيلان
از بيشترين فرآورده هاي کشاورزي اين استان برنج و چاي و زيتون مي باشند.
زبان گفتاري اکثر مردم اين استان گيلکي است، در نواحي شرقي و شمال شرقي استان که تالش نشين است گويش تالشي و در جنوب گيلان ( به ويژه در شهرستان رودبار) که کردنشين است کردي و در ناحيه هاي ديلم نشين شهرستان رودبار ديلمي در کنار فارسي صحبت مي شود و همچنين در برخي نواحي مانند آستارا و منجيل گويش ترکي (آذري) استفاده مي شود.
بناهاي يادبود تاريخي:
- آرامگاه دکتر محمد معين، آستانه
- پل تاريخي لوشان، لوشان
- منطقه باستاشناختي مارليک، رودبار
- خانه منجم باشي، لنگرود
نگاهي به ورزشهاي بومي محلي استان گيلان
ورزشهاي بومي محلي در استان گيلان از سابقه چند صد ساله برخوردار است و مردم نيز از ديرباز در مراسم و جشن هاي مختلف به اين ورزش ها مي پرداختند. در استان گيلان تاکنون هفتاد و چهار نوع ورزش بومي محلي شناسايي شده که از اين لحاظ نيز در سطح کشور داراي جايگاه برتر مي باشد.
از ورزشهاي بومي محلي استان گيلان مي توان به کشتي گيله مردي، لافن بازي، ترنا، الختر، ماچلوس، هفت سنگ، کلاه پران، هپوليکا و غيره اشاره کرد.
با توجه به گستردگي و علاقمندي مردم به ورزش هاي بومي محلي قصد داريم تا تعدادي از آنان را معرفي کنيم.
لافن بازي
لافن يا لافند بازي يکي از ورزش هاي بومي محلي شناخته شده و معرف استان گيلان در سطح کشور مي باشد که در اکثر جشن ها اين بازي به نمايش گذارده مي شود.
لافن در زبان محلي به طناب اطلاق مي شود و در جاي جاي جهان به خصوص در سيرکها به نمايش در مي آيد.
چوگان بازي
اين بازي که توسط اسب سواران انجام مي شود اولين بار در زمان شاه عباس صفوي مورد توجه قرار گرفت. به دستور او باغ بزرگي را براي ايجاد زمين اين بازي خراب کردند و از آن پس اين محل به سبزه ميدان مشهور شد.
ورزا جنگ
متأسفانه يکي از رسوم و نمايش هاي ديرين گيلان و بعضي از نقاط ايران، جنگ گاوهاي نر است. در گيلان به آنها «ورزا» يا «ورزو» گفته مي شود. اين گاوها از شاخ هاي محکم برخوردارند که وسيله دفاع و حمله آنهاست. کوهان پشت ورزاها به آنها صلابتي مي بخشد که هنرمندان سفالگر هزاران سال قبل را به الهام و ساخت شمايل سفالي آنان واداشته است. ساخت سفالينه هاي قرمز رنگ ملهم از اين گاوهاي نر زورمند از مشخصه هاي هنر باستاني گيلان است. اميدواريم که اين بازي که با ارزش هاي انساني- اسلامي مردمان خوب و مهربانمان سازگاري ندارد به تاريخ بپيوندد و ديگر بازي هاي خوب اشاعه و گسترش پيدا کنند.
کشتي گيله مردي
اين کشتي که امروزه همچنان پاي برجاست، يادگار صلابت و دلاوري مردم اين خطه است. کشتي «گيله مردي» ريشه در تاريخ دارد. کشتي گيران گيله مرد مراتب خاصي نظير تنگوله يا نوچه، پهلوان، سرپهلوان يا ميداندار دارند. اين کشتي در محوطه اي محصور به نام " سيمبر"يا "سبزه ميدان" برگزار مي شود. کشتي گيله مردي معمولاً در تابستان و اعياد و عروسي ها انجام مي شود. نبرد ابتدا با حواله کردن مشت ها آغاز مي شود. در اين کشتي هرگاه دست يکي از طرفين با زمين برخورد کند بازنده محسوب مي شود.
آداب و رسوم
يکي از مراسم قبل از سال نو، اجراي يک نمايش عروسکي به نام " آينه تکم" است که در نواحي غربي استان گيلان انجام مي شود. " تکم چي ها" از آذربايجان به انزلي و رشت مي آمدند و پيام آور رسيدن سال نو و نوروز مي شدند. "تکم" عروسکي به شکل بز بود که به دسته اي متصل مي شد و آن را با پارچه ها و منجوق هاي رنگي و پر مي آراستند و با بالا و پايين بردن، آن را به حرکت و جنبش وا مي داشتند. در کنار اين نمايش با صداي دو چوب که به هم مي خورد و آهنگي شاد را تداعي مي کرد، تکم چي ها ترانه هايي خوش آهنگ مي خواندند.
غذاهاي مورد علاقه مردم گيلان
- انار پيچ
- ميرزا قاسمي
- خورش سير و شويد
- خورش جوجه پريده
- کباب ترش
منبع: نشريه زن روز، شماره 2191.
