درباره صرع كودكان چه مي دانيد؟

درباره صرع كودكان چه مي دانيد؟ آيا شايع ترين صرع دانش آموزان را مي شناسيد؟ آيا مي دانيد در زمان بروز صرع چه بايد كرد؟
صرع از بيماري هاي شايع همه كشورها است به گونه اي كه شيوع آن حدود 7 تا 9 در هزار مي باشد. و در همه سنين، همه نژادها و هر دو جنس بروز مي كند. در نورولوژي كودكان، صرع شايع ترين بيماري را تشكيل مي دهد. علت هاي زيادي مثل تومورها، مننژيت و هيپوگليسمي و نمونه هاي ديگر ممكن است حالت هاي صرعي را ايجاد كند، لذا لازم است بيمار از اين جهت ها هم بررسي شود. در مورادي كه علت مشخصي براي حمله هاي صرعي پيدا نمي كنيم، واژه صرع اوليه را به كار مي بريم. هميشه در نخستين حمله به ويژه تشنجات حركتي علل مهمي مانند مننژيت، كمبود كلسيم خون، هيپوگلسيمي، هيپوپاراتيروئيدي بايد در نظر گرفته شود. عكس اين مسئله نيز وجود دارد، يعني بسياري اوقات با افرادي روبرو مي شويم كه صرع ندارند ولي به غلط با عنوان اين بيماري درمان مي گردند نمونه آن برخي مبتلايان به هيستري و هيپوگليسمي مي باشد. با توجه به اين مسايل آشنايي با تعريف صرع و علل و علايم آن لازم است.

صرع (EPILESPY)
 

اپي لپسي يعني بروز دشارژهاي الكتريكي غيرطبيعي و گاهگاهي از يافته هاي مغز كه به يكي يا آميزه اي از حالت هاي باليني زير منجر مي شود.
از دست دادن هوشياري، حركات تشنجي اندام ها، مات شدن، اختلالات دستگاه خودكار، اتوماتيسم، ادراكات حسي غيرطبيعي، رفتارهاي غير عادي و نشانه هاي گوناگون ديگر. پيدايش هر يك از علايم بالا به كانون آسيب در مغز و جاي تخليه امواج صرعي بستگي دارد. در اصطلاح نورولوژي صرع به حملات تكرار شونده گفته مي شود كه از ديدگاه باليني نماهاي گوناگوني پيدا مي كنند به عبارت ديگر:
صرع حالتي عصبي است كه در آن گروهي از سلول هاي مغزي در زماني نابه جا به ميزان زيادي فعال شده و ترشح مي كنند. با اينكه صرع علت بسياري از تشنجها است اما صرع با تشنج تفاوت دارد. كودكي كه يك بار تشنج كرده است يك كودك صرعي نيست بلكه ممكن است علل بسيار زيادي بتوان براي تشنج او پيدا كرد.

نشانه هاي اخطار دهنده
 

برخي از كودكان مبتلا به صرع چند روز پيش از حمله، حملات ويژه اي دارند كه هشدار دهنده بروز صرع در آنها مي باشد. اين نشانه ها ممكن است به صورت عصبي شدن، احساس خوشي، خستگي يا ميل به غذا خوردن باشد.
بسياري از والدين ممكن است به اين فكر كنند كه آيا كاري كردند؟ يا كاري بايد مي كردند و نكردند كه باعث شروع صرع در كودك شده است. و ممكن است به دنبال علت بيماري گشتن بخشي از تلاش آنها را به دنبال صرع كودك شامل شود. بسيار بعيد است كه شما به عنوان والدين كاري كرده باشيد كه مسئول تشنج فرزندتان باشيد و در بسياري از مواقع علت صرع شناخته نشده است.

علل بيماري هاي صرعي
 

* علل ارثي و فاميلي---> اختلالات كروموزومي، ليپيدوزها، آمينو اسيدوري ها و صرع هاي ارثي.
* علل داخلي رحمي و ضربه هاي زايماني---> زايمان مشكل، استفاده از فورسپس، آنوكسي هنگام تولد، ضربه به سر، پرتو درماني و ابتلاي مادر به توكسوپلاسموز و سرخجه.
* عفونت هاي مغزي.
* نئوپلاسم هاي مغزي مثل تومورهاي اوليه.
* آسيب هاي عروقي---> ناهنجاري هاي شرياني - وريدي، خونريزي درون مغزي.
* اختلالات متابوليك---> اورمي، هيپوگليسمي، كمبود ويتامين B6
*پيشينه ضربه هاي شديد مغزي.
* علل سمي---> مصرف زياد داروهاي مانند آنتي هيستامين ها، كاربامازپين، فني تويين و آمفتامين.

صرع كوچك يا پتي مال (Petimal = Absence)
 

از مشخص ترين انواع صرع هاي فراگير اوليه كودكان است كه معمولا بين 6 تا 13 سالگي بروز مي كند و در دختران كمي شايع تر مي باشد. نماي باليني صرع كوچك به شكل وقفه هاي بسيار كوتاه مدت چند ثانيه اي در هوشياري بيمار است، به طوري كه گاهي تا مدت ها والدين بيمار متوجه اين حالت ها نمي شود. از ويژگي هاي اين حملات بروز چندين تا چند صد باره آنها در روز مي باشد. در اين صرع بيمار براي لحظه اي مكث مي كند و ارتباطش با محيط قطع مي شود ولي به زمين نمي افتد و بلافاصله هوشياريش را به دست مي آورد و به كار خود ادامه مي دهد. آموزگار ممكن است نخستين كسي باشد كه متوجه جا انداختن لغات ساده در ديكته دانش آموز دچار پتي مال مي شود و اين اشتباه املايي همزمان با مات زدگي بيمار است. گاهي همراه با وقفه هاي هوشياري، نشانه هايي مانند خيره شدن چشم ها، پلك زدن پياپي و پرش هايي در لب ها نيز پديدار مي گردد. براي تشخيص اگر از بيمار بخواهيم سه دقيقه تند و عميق نفس بكشد، علايم به صورت مات زدگي يا خيره شدن نمايان مي شود.
نكته قابل توجه در صرع كوچك اينكه ممكن است اين صرع با تيك يا نوروزهاي ديگر اشتباه شود. كودكان مبتلا به تيك مي توانند از بروز حركات غير طبيعي خود جلوگيري كنند ولي در صرع پتي مال، اراده بيماري تاثيري در پيدايش اين حركات ندارد. همچنين صرع كوچك با خستگي و تنفس عميق پي در پي، تشديد يا بارز مي گردد ولي در تيك توجه بيمار به مسايل ديگر سبب رفع حملات مي شود.

تشخيص
 

بهترين روش تشخيص پتي مال نوار مغزي است كه در اين صورت امواج تيره و آهسته با فركانس سه بار در ثانيه به ويژه هنگام تنفس عميق (به مدت سه دقيقه) بروز مي كنند، در پتي مال سي تي اسكن مغزي طبيعي است و انجام آن معمولا ضرورت قطعي ندارد.

پيش آگهي پتي مال
 

30 درصد بيماران پس از بلوغ بهبودي كامل پيدا مي كند،30 درصد حتي بعد از بلوغ نيز دچار حملات مي شوند و در 50-30 درصد موارد (طبق آمارهاي گوناگون) اين بيماري به صرع بزرگ تبديل مي گردد. اگر فركانس حملات زياد باشد، اختلال وضع درسي به شكست تحصيلي بيمار مي انجامد. بهترين پيش آگهي در بيماراني است كه هوش طبيعي دارند، شروع پتي مال در آنها زودرس و معاينه عصبي آنها طبيعي مي باشد.

درمان
 

گر چه در درمان دارويي پتي مال نظريه هايي وجود دارد ولي ما از بحث در اين باره خودداري مي كنيم چرا كه تجويز دارو بستگي به نظر پزشك مربوط دارد.
آيا اقدام هاي اوليه زماني كه كودكي دچار تشنج مي شود را مي دانيد؟
دو مورد مهمي كه بايد انجام شود اين است كه
1. مطمئن شويد كودك شما نفس مي كشد.
2. اجازه ندهيد كودك به خودش آسيب بزند.
آرامش خود را حفظ كنيد و اين چند مرحله ساده را دنبال كنيد:
* مطمئن شويد كودك تان نفس مي كشد. اگر لب هايش كبود شده نشانگر آن است كه نفس نمي كشد.
* اگر كودك نفس نمي كشد، با اورژانس تماس بگيريد، اگر احيا بلد هستيد پيش از رسيدن كمك، احيا را شروع كنيد.
* اگر كودك نفس مي كشد او را روي زمين بخوابانيد تا زمين نخورد.
* كودك را به پهلو بخوابانيد تا از خفگي ناشي از انسداد مجاري تنفسي جلوگيري شود.
* اطراف كودك را از چيزهايي مثل ميز و صندلي خالي كنيد.
* بند لباس هايي كه كودك به تن دارد را شل كنيد.
* بچه را محكم نگيريد و مانع حركات او نشويد.
* هرگز حين تشنج، چيزي داخل دهانش نگذاريد و سعي نكنيد با انگشت دهانش را باز نگه داريد.
* در صورت امكان هر چه زودتر با پزشك تماس بگيريد.
* احتمالا بعد از تشنج كودك شما به خواب عميقي فرو خواهد رفت. اين طبيعي است. او را بيدار نكنيد. وقتي او خواب است به او غذا و آشاميدني ندهيد.

رژيم غذايي:
 

بعضي بچه هايي كه دچار انواعي از صرع هستند درمان آنها مشكل است. ممكن است رژيم غذايي پر چربي كه كتوژنيك ناميده مي شود به آنها كمك كند. متاسفانه معمولا پيگيري اين رژيم دردسر ساز است و مي تواند باعث بد فرم شدن بدن كودك شود اما اگر توصيه پزشك تان باشد و شما عمل نكنيد وضع از اين بدتر مي شود. به هر شكل حتما قبل از آنكه براي كودك تان از رژيم غذايي خاصي استفاده كنيد با پزشك تان مشورت نماييد.

مشكلات رفتاري در كودك مبتلا به صرع:
 

خانواده هاي كمي هستند كه دچار مشكلات رفتاري نيستند - چه كودك مبتلا به صرع داشته باشند و چه نداشته باشند - به ندرت پيش مي آيد كه مشكلات رفتاري به طور مستقيم ناشي از صرع باشد و چيزي تحت عنوان «شخصيت صرعي» تنها يك افسانه است.
تشنج برخي از بچه ها با استرس يا هيجان بدتر مي شود و در بعضي موارد مشكل رفتاري به دليل داروهاي خاصي بوجود مي آيد. گاهي بي حواسي زودگذر در جريان يك تشنج كوچك و بي علامت در صرع كوچك مي تواند باعث گيجي يا نااميدي كودك شود كه به نوبه خود منجر به مشكلات رفتاري مي شود.
اگر كودك تان دچار مشكلي شد سعي كنيد تا حد امكان دليل پيدايش آن مشكل را دريابيد. متخصصاني كه درگير مسايل كودك تان هستند به خوبي مي توانند به شما كودك كنند. بنابراين از اينكه به آنها بگوييد يا از ايشان سوال كنيد، واهمه نداشته باشيد.
بعضي از بچه هاي مبتلا به صرع در مدرسه منزوي مي شوند. اين به دليل عدم اعتماد به نفس و توانايي اندك آنها در برقراري ارتباط متقابل مي باشد. ممكن است كودك كج خلق يا خشن شده، يا اينكه سوء رفتارهايي مثل فرار از مدرسه از خود بروز دهد. با معلم كودك تان صحبت كنيد و مطمئن باشيد فرزندتان به اعتماد و حمايت شما پشتگرم است.

آموزگار و والدين گرامي
 

به كودك كمك كنيد كه با صرع زندگي كند.
اطلاعات صحيح و خوشبينانه به والدين كودك و خود او كمك مي كند كه از زندگي دوران كودكي او لذت ببرند. به او به اندازه اي راجع به صرع بگوييد كه احساس مي كنيد مي تواند بفهمد و به او راه هاي ساده اي را كه بوسيله آنها مي تواند شرايط را كنترل كند نشان دهيد. هر چه قدر بزرگ تر مي شود شما مي توانيد او را تشويق كنيد تا مسئوليت پذيرتر باشد.

خطوط راهنماي زير مي تواند مفيد باشد
 

1. دانش آموزتان را آنگونه كه هست بپذيريد (به عنوان كسي كه صرع دارد) و او را تشويق كنيد كه به همين شكل عمل كند.
2. او را حمايت كنيد و اعتماد و اطمينان او را براي قرار گرفتن در شرايط متفاوت افزايش دهيد.
3. به او اطمينان دهيد وقت، علاقه و انرژي شما بين هر يك از دانش آموزان تان تقسيم شده است.
4. به جاي آنكه به كارهايي كه نمي تواند انجام دهد فكر كنيد، به آنچه مي تواند انجام دهد معطوف شويد.
5. در مغز خود اين نكته را جا بياندازيد كه احساس عصبانيت يا بي ميلي نسبت به بچه هاي تان كه گاهي به سراغ تان مي آيد امري طبيعي است و البته شما آنها را بسيار دوست داريد و مراقب شان هستيد و براي موفقيت شان تلاش مي كنيد.
6. مانند يك خانواده از با هم بودن لذت ببريد.
7. از كمك به او مگر در حالتي كه واقعا به كمك احتياج دارد خودداري كنيد.
8. زندگي خود را به اين دليل كه كودكي مصروع داريد مختل نكنيد.
9. با بچه اي كه مبتلا به صرع است متفاوت از ديگر دانش آموزان رفتار نكنيد.
10. اجازه ندهيد او خود را مريض تصور كند يا ابتلا به صرع را يك گناه بداند.
منابع:
- Case Smith.j.Occupational Therapy For Children mosby
- ‌بيماري هاي مغز و اعصاب. دكتر اكبر سلطان زاده. ناشز جعفري
- بيماري هاي اعصاب. آندرولي. كارپنتر. ترجمه دكتر بهرام قاضي جهاني. انتشارات سماط
- رفيعي. شهلا / كاردرماني براي كودكان با نيازهاي خاص، نشر طبيب، تهران
منبع: ماهنامه آموزشي کودک شماره 50