ديابت چيست؟ علائم ديابت * بروز و شيوع بيماري ديابت:
کربوهيدراتها (مواد قندي) پس از گوارش و هضم شدن به گلوکز (مهمترين قند ساده) تبديل شده، وارد جريان خون مي شوند تا به عنوان سوخت براي سلولهاي بدن بکار روند. قند، انرژي لازم براي زنده ماندن و رشد سلولهاي بدن را تأمين مي کند. همه افراد داراي مقداري گلوکز در خون خود هستند که ميزان آن به طور طبيعي در حالت ناشتا بين 70 تا 110 ميلي گرم در هر 100 سي سي خون مي باشد. اگر قند خون يک ساعت بعد از صرف غذا بالاي 126 ميلي گرم در دسي ليتر باشد، فرد در معرض بيماري قند قرار گرفته و بايد به پزشک مراجعه نمايد.
علائم ديابت:
تشنگي بيش از حد، خشکي دهان و مصرف زياد آب- افزايش تعداد دفعات ادرار (تکرار ادرار) - کاهش وزن - خستگي و احساس از دست رفتن انرژي - تاري ديد- خشکي و خارش پوست - عفونت هاي عود کننده مانند برفک، عفونت هاي دستگاه ادراري و عفونت هاي پوستي - از بين رفتن حس بخش هاي التهابي اندام ها يا احساس گزگز و مورمور در آنها 59% کل مرگهاي جهان و 46% بيماري ها ناشي از بيماري هاي غير واگير است. خسارتهاي وارده از اين بيماري ها و هزينه هاي سرسام آور آنها براي سيستم هاي بهداشتي، همواره توجيهي جدي و قوي براي طرح و اجراي برنامه هاي پيشگيري در سطوح مختلف است. از اين ميان، ديابت به عنوان يک بيماري با عوارض ناتوان کننده که در ابتدا سير مزمن و نامحسوسي دارد، جزء اهداف اکثر سياست هاي طب پيشگيري است. به ويژه آنکه درباره ديابت (نوع 2) روشهاي پيشگيري اثر بخش و مفيدي وجود دارد.
جمعيت بالغين جهان (بالاي 20 سال) طي سالهاي 1995 تا 2025 ميلادي در حدود 64% افزايش مي يابد و پيش بيني مي شود که شيوع ديابت نيز از 4% در سال 1995 به 5/4% در سال 2025 برسد. طي اين مدت جمعيت افراد مبتلا به ديابت 122% افزايش خواهد يافت. تعداد بيماران در کشورهاي توسعه يافته با 42% افزايش از 51 ميليون نفر به 72 ميليون نفر مي رسد اما در کشورهاي درحال توسعه با 170% افزايش، تعداد بيماران از 84 ميليون نفر به 228 ميليون نفر خواهد رسيد.
ديابت نوع 1:
در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 (ديابت وابسته به انسولين) يا انسولين اصلاً ساخته نمي شود و يا مقدار آن بسيار ناچيز است بنابراين افراد مبتلا به ديابت نوع 1، براي ادامه حيات نياز به تزريق انسولين، رعايت رژيم غذايي و انجام حرکات ورزشي دارند. چون در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 انسولين يا اصلاً توليد نمي شود و يا به مقدار ناچيز توليد مي گردد، بدن نمي تواند از قند (سوخت) حاصل از مصرف غذاها استفاده نمايد، در نتيجه کاهش وزن شديد پديد مي آيد. اين نوع ديابت بيشتر در کودکان و نوجوانان ديده مي شود. به نظر مي رسد.
توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران مبتلا به ديابت نوع 1:
1. سعي کنيد برنامه غذايي خود را به طور منظم تنظيم کنيد. به نحوي که هر روز در ساعات معيني غذا بخوريد.
2. روزانه بين 5 تا 6 وعده غذا بخوريد.
3. در هر وعده مقادير متناسبي از کربوهيدراتها را مصرف کنيد تا دچار عوارض ناشي از نوسانات قند خون نشويد.
4. چربي دريافتي از طريق مواد غذايي را محدود کنيد.
5. مصرف قندهاي ساده را مانند شکر، شکر قرمز، عسل و شربتها را محدود کنيد.
6. مصرف فيبر را تا ميزان 25 ميلي گرم به ازاي هر1000 کيلوکالري دريافتي افزايش دهيد. جهت اطلاع از ميزان کالري مورد نياز روزانه خود، با متخصص تغذيه مشورت نماييد. منابع غذايي فيبر عبارتند از: انواع ميوه و سبزي، حبوبات و غلات سبوس دار.
7. تلاش کنيد از محصولات بدون قند مانند نوشابه هاي بدون قند، ژله بدون قند و بيسکويتهاي بدون قند استفاده کنيد.
8. از ميوه هاي تازه و کلوچه هاي کم چربي و غلات به عنوان ميان وعده استفاده کنيد.
9. هر روز صبح، غلات پر فيبر را براي صبحانه انتخاب کرده از مصرف غلات داراي مقادير زياد شکر خودداري کنيد.
10. به جاي آبميوه از ميوه تازه استفاده کنيد. از شيرهاي کم چربي استفاده کنيد و روزانه حداقل 8 ليوان آب بنوشيد.
ديابت نوع 2:
در افراد مبتلا به ديابت نوع 2 (ديابت غير وابسته به انسولين)، لوزالعمده هنوز قادر به توليد انسولين مي باشد ولي سلولهاي بدن به انسولين موجود در خون پاسخ مناسب نمي دهند، ديابت نوع 2 شايع ترين شکل بيماري قند است، به طوري که 95- 90% مبتلايان به ديابت از اين نوع بيماري رنج مي برند. افراد مبتلا به ديابت نوع 2 اغلب با رعايت رژيم غذايي و ورزش درمان مي شوند. گاهي اوقات براي پايين آوردن و رساندن قند خون به ميزان طبيعي مي توان از قرصهاي خوراکي پايين آورنده قند خون و يا انسولين استفاده نمود. درصد بالاي از مبتلايان به ديابت نوع 2 اضافه وزن دارند. اکثراً افراد مبتلا به اين نوع ديابت علائمي ندارند و فقط بعد از چند سال به واسطه بيماري ديگري متوجه آن مي شوند.
توصيه هاي تغذيه اي براي بيماران مبتلا به ديابت نوع 2:
از آنجائي که بيماران ديابت نوع 2 در سنين بالاتري قرار دارند، مهم ترين کار در اين بيماران، کنترل وزن مي باشد. بيماران مبتلا به نوع 2 بايد توصيه هاي ذيل را مدنظر قرار دهند:
1. مصرف فيبرهاي محلول به ميزان 25 گرم به ازاي هر 1000 کيلو کالري ضمن ايجاد احساس سيري، مي توانند به کنترل قندخون کمک کند. يکي از انواع فيبرهاي محلول پکتين مي باشد که در سيب، مرکبات مثل پرتقال، ليمو، گريپ فروت، توت فرنگي، هويج و غلات سبوس دار وجود دارد. غير از اين مواد غذايي منابع فيبري که در بالا ذکر شده اند را مصرف کنيد.
2. تعداد وعده هاي غذايي خود را افزايش دهيد در حالي که در هر وعده غذايي کمتر مي خوريد.
3. حتماً قبل از صرف غذا از سالاد يا مواد غذايي کم کالري مانند کاهو، کرفس، ژله ي بدون قند و سوپ هاي ساده و کم کالري استفاده کنيد.
4. از مصرف آبميوه در صبح و به صورت ناشتا خودداري کرده و به جاي آن در طول روز از ميوه تازه استفاده کنيد.
5. از نوشيدني ها و دسرهاي بدون قند استفاده کنيد. روزانه 8 ليوان آب بنوشيد.
6. آرد گندم کامل را جانشين آرد سفيد کنيد.
7. از مصرف روغن ماهي و مکمل نياسين خودداري کنيد زيرا باعث افزايش قند خون مي شوند.
8. مصرف چربي ها را در برنامه روزانه غذايي خود طبق نظر متخصص تغذيه کاهش دهيد.
سازمان دهي و طراحي برنامه هايي براي تغيير در نوع و روش زندگي بيماران مبتلا به بيماري نوع 2:
آخرين طرح کامل شده پيشگيري از ديابت نقشه بسيار مفيد و دراز مدت تغيير روش زندگي در افرادي که دچار عدم تحمل گلوکز هستند را نشان مي دهند. در برنامه هاي پيشگيري کننده از ديابت منظور از روش زندگي استفاده از غذاي کم چربي، افزايش فعاليت بدني، افزايش مطالعات و جلسات آموزش و تلاش براي کاهش 7 درصدي وزن در سال اول و نگه داشتن روند کاهش وزن در حدود 5 درصد براي 3 سال بعد مي باشد. در اين برنامه ها شرکت کنندگان آموزشهاي لازم در خصوص رژيم غذايي، ورزشي و اجتماعي را از مدير برنامه طي 16 جلسه در مدت 24 هفته و سپس هرماه يکبار دريافت مي کنند. با اين برنامه ها خطر پيشرفت ديابت در شرکت کنندگان 58% نسبت به مراقبتهاي استاندارد کاهش يافت.
فرد مبتلا به ديابت نوع 2 انسان عادي و نسبتاً سالمي است که اگر از تغذيه و ورزش مناسب استفاده نمايد. به قرص و آمپول نياز پيدا نمي کند و يا در حداقل استفاده از قرص مي تواند زندگي نرمال داشته باشد.
منبع: درمان چاقي و ديابت نوع 2 با استفاده از رژيم غذايي مولفين: دکتر موسي صالحي- دکتر رضا داوودي - دکتر غلامرضا پيشداد.
منبع:نشريه پيام پزشک، شماره 53
