احکام پوشش و عفاف(1)
آنها که زنها را مي خواهند ملعبه ي جوانان فاسد قرار بدهند جنايتکارند. زنها نبايد گول بخورند. زن گمان نکند اين مقام زن است که بزک کرده بيرون بيايد، با سر باز و لخت، اين مقام زن نيست، زن بايد شجاع باشد، زن آدم ساز است، زن مربي انسان است.
(حضرت امام خميني (قدس سره)، صحيفه نور، ج 11، ص 254)
آيا جنايتي از اين بزرگتر نسبت به زن هست که زن را با آرايش، مد و جلوه گري زيور آلات سرگرم کننده و از او به عنوان يک ابزار و وسيله استفاده کنند؟ امروز سر و سينه را از زيور آلات پر کردن و آرايش و مد لباس را بت قرار دادن، براي زن انقلابي مسلمان ننگ است.
چادر بهترين نوع حجاب و نشانه ي ملي ماست.
(حضرت آيت الله خامنه اي مد ظله العالي)
حجاب بانوان در اسلام يکي از اموري است که از وقتي استعمارگران چشم طمع به کشورهاي اسلامي و غصب معادن و منابع طبيعي آنها دوختند، مورد حمله ي آنها قرار گرفت، زيرا چادر و حجاب زنان مسلمان را يکي از عوامل بزرگ براي بقاء استقلال شخصيت اسلامي کل جامعه ي مسلمانان و حفظ هويت اسلامي آن ديدند و آن را مانعي سياسي و اقتصادي و فرهنگ خود شناختند.
(پيام حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني (ره) به کنگره سراسري حجاب)
بر زنان واجب است تمام بدن خود به استثناي وجه و کفين از نامحرم بپوشانند، مشروط بر آنکه: 1. وجه و کفين آنها زينت نداشته باشد. 2. کسي به قصد ريبه به وجه و کفين آنها نگاه نکند.
امام خميني (رحمه الله عليه): استفتاء از کتاب بانوان، سؤال 6، ص 11.
آيت الله اراکي: توضيح المسائل، مسئله 2449.
آيت الله مکارم: عروه، ستر و ساتر، با استفاده از مسائل 4 و 5.
زن بايد بدن و موي خود را از نامحرم بپوشاند، اگرچه کمک به حرام و قصد لذتي در بين نباشد.
آيت الله بهجت: توضيح المسائل، مسئله 1937.
زن بايد تمام بدن به استثناي وجه و کفين خود را از نامحرم بپوشاند در صورتي که زينت در وجه و کفين از قبيل انگشتر و اصلاح صورت (بند انداختن) و سرمه اي باشد که حتي در زنهاي پير متعارف است پوشيدن آن بر زن واجب نيست و در غير اين صورت بايد زينت خود را از نامحرم بپوشاند، اگرچه احتياط مستحب آن است که وجه و کفين خود را از نامحرم بپوشاند حتي اگر زينت نداشته باشد.
آيت الله تبريزي: صراط النجاه، با استفاده از سؤالهاي 185، 1486، 882، 883، 884، 885، 886 و استفتاء.
زن بايد تمام بدن خود را به استثناء وجه و کفين از نامحرم بپوشاند مشروط بر آنکه وجه و کفين آنها زينت نداشته باشد و در صورتي که قصد زن اين نباشد که مردان نامحرم آنها را نگاه کنند، اگرچه نامحرم به وجه و کفين او به قصد لذت نگاه کند، پوشيدن وجه و کفين لازم نيست.
آيت الله فاضل لنکراني: جامع المسائل، ج 2، سؤالهاي 1066 و 1070 و توضيح المسائل، مسئله 2503.
زن بايد موي سر و بدن خود را از نامحرم بپوشاند به استثناء وجه و کفين و اگر بترسد با نپوشيدن وجه و کفين به حرام مي افتد و يا به قصد مبتلا کردن مرد به نگاه حرام نپوشاند، نپوشاندن در اين دو صورت جايز نيست.
آيت الله سيستاني، توضيح المسائل، مسئله 2444.
بنابر احتياط واجب بايد وجه و کفين را هم بپوشاند.
آيت الله گلپايگاني: ارشاد المسائل، سؤال 454، 456 و توضيح المسائل.
زن بايد بنابر احتياط واجب بيش از مقدار وجه و کفين خود را به عنوان علميه بپوشاند (وجه عبارت است از: آن مقدار از صورت که در وضو واجب است شسته شود و کفين نيز عبارت است از مچ دست تا سر انگشتان).
آيات عظام: امام خميني، اراکي، فاضل، و مکارم: عروه، ستر و ساتر، ص 551، استفتاء.
بنابر احتياط مستحب بهتر است زن صورت خود را نيز از نامحرم بپوشاند.
آيت الله تبريزي: صراط النجاه، با استفاده از سؤال 1485.
بنابر احتياط واجب بايد تمام وجه و کفين از نامحرم پوشيده شود.
آيت الله گلپايگاني: عروه، ستر و ساتر، ص 550.
نمايان بودن زير چانه، گردن، گوش، سينه و دستها از مچ به بالا براي خانمها جايز نيست و بايد اين مواضع را هم از نامحرم بپوشانند.
امام، اراکي، بهجت، تبريزي، خامنه اي، سيستاني، فاضل، گلپايگاني، و مکارم: با استفاده از مدارک مسئله قبل.
ـ سؤال: آيا نمايان بودن کف پا، روي پا، قوزک پا و يا پاشنه پا از مردان نامحرم شرعا جايز است؟
* جواب: جايز نيست.
امام: استفتاء از کتاب احکام ازدواج، ص 185.
آيات اراکي، تبريزي، خامنه اي و گلپايگاني: استفتاء.
آيت الله بهجت: توضيح المسائل، با استفاده از مسئله 1937.
آيت الله سيستاني: توضيح المسائل، با استفاده از مسئله 2444 و منهاج الصالحين، نکاح،مسئله 18.
آيت الله فاضل: با استفاده از توضيح المسائل، مسئله 2503.
ـ ؟ حدود حجاب اسلامي براي بانوان چيست؟ آيا براي اين منظور پوشيدن لباس بلند آزاد و شلوار و روسري کفايت مي کند؟ و اصولا چه کيفيتي در لباس و پوشش زن در برابر افراد بايد رعايت شود؟
* واجب است تمام بدن زن به جز قرص صورت و دستها تا مچ از نامحرم پوشيده شود. لباس مذکور اگر مقدار واجب را بپوشاند مانعي ندارد ولي پوشيدن چادر بهتر است و از لباسهايي که توجه نامحرم را جلب مي کند بايد اجتناب شود.
آيات عظام: امام، اراکي، فاضل و مکارم: عروه، ستر و ساتر، با استفاده از مسئله 1 و 3.
آيات عظام: اراکي، بهجت، تبريزي، و سيستاني: استفتاء.
آيت الله فاضل: جامع المسائل، ج 1، سؤال 1701.
* آيت الله گلپايگاني: واجب است تمام بدن از نامحرم پوشيده شود و بنابر احتياط واجب وجه و کفين نيز بايد پوشيده شود. لباس مذکور اگر مقدار واجب را بپوشاند مانع ندارد ولي پوشيدن چادر بهتر است و از لباسهايي که توجه نامحرم را جلب کند بايد اجتناب کرد. استفتاء.
؟ آيا پوشيدن مانتو و شلواري که حجم يا برجستگيهاي آن را در مقابل نامحرم پيداست جايز است؟
* از لحاظ ستر کافي است ولي چنانچه پيدا بوده حجم يا برجستگيهاي بدن باعث ريبه و مفسده باشد بايد بپوشانند.
آيات عظام: امام، اراکي و مکارم: عروه، ستر و ساتر، با استفاده از مسئله 4.
آيت الله بهجت: استفتاء.
آيت الله سيستاني: منهاج الصالحين، نکاح، با استفاده از مسئله 18.
آيت الله خامنه اي: پوشاندن برجستگيهاي بدن لازم است. استفتاء.
* آيت الله فاضل: اگر مهيج نباشد و مفسده هم نداشته باشد، در صورتي که زينت محسوب نشود،مانعي ندارد. جامع المسائل، ج 1، سؤال 1308 و استفتاء.
* آيت الله گلپايگاني: در صورتي که موجب جلب توجه اجنبي شود جايز نيست. استفتاء.
؟ آيا شرعا زني که مشخص است ابروانش را برداشته براي رعايت حجاب حتما بايد آن را بپوشاند يا مي تواند آن را نمايان کند؟
* بايد بپوشاند.
امام خميني، استفتاء از کتاب احکام ازدواج، ص 195.
آيات عظام: اراکي، گلپايگاني: استفتاء.
* آيت الله بهجت: اگر مهيج و محرک باشد بايد بپوشاند و در غير اين صورت احتياط است. استفتاء.
* آيت الله تبريزي: اگر اصلاح صورت (بند انداختن يا ابرو برداشتن) به گونه اي است که حتي در پير زنها متعارف است، پوشاندن آن لازم نيست.
صراط النجاه، با استفاده از سؤالهاي 882 و 883.
* آيت الله فاضل: در صورتي که عرفا زينت محسوب شود پوشش آن لازم است. جامع المسائل، ج 1، سؤال 1707.
* آيت الله مکارم: پوشانيدن آن از نامحرم لازم نيست مگر آنکه منشأ مفسده خاصي گردد. استفتاء.
ارشاد السائل، سؤالهاي 454 و 456؛ توضيح المسائل، با استفاده از مسئله 2444. استفتاء.
* آيت الله گلپايگاني: به طور کلي وجه و کفين بنابر احتياط واجب بايد از نامحرم پوشيده شود چه زينت داشته باشد يا نه.
؟ آيا دختران مي توانند با لباس آستين حلقه اي، در برابر پدر و يا برادرشان ظاهر شودند؟
* همه مراجع عظام تقليد: اگر باعث مفسده نشود، اشکال ندارد.
(تبصره: پدر يا برادر در حکم خصوصيتي ندارند، بلکه به طور کلي زن مي تواند در برابر تمامي محارم خود، با لباس آستين حلقه اي ظاهر شود، مشروط بر آنکه مفسده اي در بين نباشد.)
؟ آيا حفظ حجاب در سفر به کشورهاي غير مسلمان واجب است؟
* همه مراجع عظام تقليد: آري، حفظ حجاب کامل شرعي بر زن در برابر مرد نامحرم واجب است، خواه مسلمان باشد، يا کافر و يا در کشور اسلامي باشد يا غير اسلامي.
(العروه الوثقي ج 1) (الستر)
1. صحبت کردن و خنديدن با نامحرم اگر موجب مفسده باشد جايز نيست. 2. از هر کاري که موجب جلب توجه نامحرم مي شود بايد پرهيز نمود.
؟ آيا صحبت کردن زن با مرد نامحرم که به نيت خير و يا براي درس باشد، اشکال دارد؟
* همه مراجع عظام تقليد: اگر بدون قصد لذت و ترس از افتادن به گناه باشد اشکال ندارد.
آيات عظام: امام، مکارم، نوري و تبريزي: استفتائات؛ آيت الله بهجت: توضيح المسائل؛ آيت الله صافي: جامع الاحکام؛ آيت الله فاضل: جامع المسائل؛ آيت الله خامنه اي: اجوبه الاستفتائات؛ آيت الله سيستاني: العروه الوثقي؛آيت الله وحيد خراساني: دفتر.
اصول کافي، ج 8، ص 219، نشر دارالکتب الاسلاميه.
نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدون قصد آن حرام است و نگاه کردن به صورت و دستها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولي اگر بدون قصد لذت باشد مانعي ندارد و نيز نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم حرام مي باشد و نگاه کردن به صورت و بدن و موي دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و به واسطه نگاه کردن هم انسان نترسد که به حرام بيفتد اشکال ندارد.
رساله توضيح المسائل، ص 917، مسأله 2433.
اگر نظر همراه با ريبه و لذت باشد و يا صورت و دستها داراي آرايش و زينت باشد جايز نيست. آيت الله خامنه اي ، استفتاء.
؟ زني که مي داند به جهت چهره زيبايش مردان نامحرم به او نگاه مي کنند، چه وظيفه اي دارد؟ آيا پوشاندن آن واجب است؟
* آيات عظام امام، خامنه اي، سيستاني، فاضل، مکارم و نوري: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر آنان واجب نيست، ولي مردان وظيفه دارند به او نگاه نکنند.
تعليقات علي العروه و استفتائات، استفتاء، منهاج الصالحين، تعليقات علي العروه، استفتاء، تعليقات علي العروه
* آيات عظام بهجت، تبريزي و وحيد خراساني: اگر باعث جلب توجه مرد نامحرم شود بنابر احتياط واجب بايد چهره خود را بپوشاند.
تبريزي: صراط النجاه؛ وحيد خراساني: توضيح المسائل؛ بهجت: دفتر
* آيت الله صافي: بايد چهره خود را بپوشاند. (دفتر)
؟ آيا درباره نگاه به نامحرم آيه اي در قرآن هست؟
* آري، آيه 30 و 31 سوره نور.
؟ نگاه پيوسته دختران به چهره استاد نامحرم مرد، در کلاس درس چه حکمي دارد؟
* همه مراجع عظام تقليد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد اشکال ندارد.
آيات عظام: بهجت، سيستاني و مکارم: توضيح المسائل مراجع؛ تبريزي: استفتائات؛ وحيد خراساني: توضيح المسائل؛ صافي: هديه العباد ج 2؛ نوري: توضيح المسائل؛ امام: تحرير الوسيله ج 2؛ آيت الله خامنه اي: دفتر
؟ آيا ديدن از نزديک ورزش فوتبال، کشتي و مانند آن که مردان با شورت و زيرپوش بازي مي کنند از نزديک براي زنان جايز است؟
* همه مراجع به جزء بهجت، تبريزي و سيستاني: خير، نگاه به بدن مرد نامحرم جايز نيست، هر چند بدون قصد لذت باشد.
* آيت الله بهجت: بنا بر احتياط واجب جايز نيست.
* آيت الله تبريزي: اگر قصد لذت يا ترس افتادن به گناه باشد نگاه به بدن آنان جايز نيست.
* آيت الله سيستاني: در ورزش فوتبال اگر نگاه با قصد لذت يا ترس افتادن به گناه باشد حرام است و در ورزش کشتي بنابر احتياط واجب، بدون قصد لذت نيز جايز نيست.
* هر چيزي که عرفا زينت محسوب گردد و مردم به آن زينت بگويند.
توجه: داشتن النگو، دستبند، انگشتر، بلند کردن ناخن، لاک زدن، بعضي ساعتهاي مچي که براي زينت استفاده مي شود، پوشيدن برخي دستکشهاي توري براي زينت همگي از زينتهاي دست هستند و بايد آنها را از نامحرم بپوشانند. و همچنين سرمه کشيدن، برداشتن ابرو، گذاشتن مژه مصنوعي، استفاده از هر نوع لوازم آرايش، گذاشتن حلقه براي بيني يا گوشواره و يا هر چيز ديگري که عرفا بدان زينت بگويند همگي از زينتهاي صورت محسوب مي گردد و بايد از نامحرم پوشيده شود. (در اين مساله به اختلاف نظر مراجع عظام در انواع زينتهاي حرام توجه شود).
نيازها و روابط زن و مرد (محسن ماجراجو)،ص 81.
؟ آيا عطر زدن و يا خوش بو کردن به وسيله مواد و مايعات ديگر براي آقايان و بانوان در صورتي که بوي آن به مشام نامحرم برسد اشکال دارد؟
* عطر زدن اشکال ندارد ولي اگر عطر زدن بانوان موجب مفسده و تحريک باشد جايز نيست.
؟ آيا عطر زدن يا خوش بو کردن به وسيله مواد و مايعات ديگر براي آقايان و بانوان در صورتي که بوي آن به مشام نامحرم برسد اشکال دارد؟ يا اگر زني خود را براي نامحرم خوش بو کرده باشد. آيا بر او غسل واجب است؟
* آيت الله فاضل: در فرض سؤال مستحب است غسل کند. مجمع البيان، ج 2، ص 169.
* آيت الله گلپايگاني: در صورتي که عطر زدن به قصد جلب توجه نامحرم باشد اشکال دارد. استفتاء.
؟ آرايش نمودن زن براي غير همسر در بعضي مجالس زنانه مثل عروسي يا ميهماني زنانه چه حکمي دارد؟
* در صورتي که نامحرم او را نبيند اشکال ندارد.
امام، استفتاء از کتاب احکام ازدواج ص 88.
؟ آيا براي بانوان، پوشيدن کفشهايي که صدا دار است به طوري که موقع راه رفتن صداي آنها را نامحرم مي شنود اشکال دارد؟
* در صورتي که مفسده اي بر آن مترتب شود اجتناب لازم است.
امام: استفتاء از کتاب احکام ازدواج ص 194.
* رفتن به مکاني که زن مي داند نامحرمهايي با قصد لذت به او نگاه مي کنند جايز نيست. امام، اراکي، گلپايگاني، استفتاء.
* آيت الله سيستاني: اصل رفتن معني ندارد: ولي پوشش مناسبي که ديگران به گناه نيفتند مراعات شود. استفتاء
* همه مراجع عظام تقليد: اگر باعث جلب توجه نامحرم شود، جايز نيست.
آيات عظام خامنه اي: استفتاء؛ مکارم: استفتائات ج 1؛ تبريزي: استفتائات؛ نوري: استفتائات ج 1؛ وحيد خراساني، صافي، بهجت، امام، فاضل: دفتر
؟ استفاده از کرم هاي چرب کننده و ضد آفتاب، بر روي دست و صورت چه حکمي دارد؟
* اگر آرايش و زينت محسوب نشود و بوي خوش آن باعث تحريک نامحرم نگردد اشکال ندارد ولي بنابر احتياط واجب بايد صورت را از نامحرم بپوشاند.
فاضل: جامع المسائل ج 1؛ آيت الله خامنه اي: تبريزي: صراط النجاه ج 5؛ امام و وحيد خراساني: دفتر، آيات عظام بهجت و صافي: دفتر؛ مکارم استفتائات ج 2؛ نوري: استفتائات ج 1؛ و سيستاني: زينت
؟ آيا زن بايد چهره آرايش کرده خود را از نامحرم بپوشاند؟
* همه مراجع آيت الله به جز مکارم: آري بايد بپوشاند.
* آيت الله مکارم: بنابر احتياط واجب بايد بپوشاند.
آيات عظام نوري: استفتائات ج 1؛ فاضل جامع المسائل ج 2، صافي: جامع الاحکام ج 2؛ خامنه اي: اجوبه الاستفتائات؛ تبريزي: استفتائات؛ سيستاني: زينت؛ امام استفتائات ج 2؛ بهجت: دفتر؛ مکارم: استفتائات ج 1.
؟ آيا براي زنان پوشيدن لباسهاي تنگي که برجستيگهاي بدن آنان را نشان مي دهد و يا پوشيدن لباسهاي بدن نما و عريان در عروسيها و مانند آن جايز است؟
* اگر از نگاه مردان اجنبي و ترقي مفسده در امان و محفوظ باشند، اشکال ندارد در غير اين صورت جايز نيست.
توجه: در نتيجه خانمها نمي توانند با پاي بدون جوراب در مقابل نامحرم رفت و آمد کنند و يا با اين وضع براي خريد چيزي به مغازه ي نزديک منزل بروند و يا اگر نامحرم در خانه است بدون جوراب در مقابل او ظاهر شوند اگرچه نامحرم برادر شوهر، شوهر خواهر و يا هر نامحرم ديگري باشد.
توجه: خانمها بايد توجه داشته باشند که:
در منزل يا اماکني که نامحرمي حضور دارد اگر لباس آستين کوتاه به تن دارند (اگر چه با چادر پوشيده شده باشد) و يا اگر لباس آستين بلند به تن دارند در هنگام برداشتن چيزي از بالاي بلندي يا گرفتن چيزي از دست نامحرم و يا تعارف کردن ميوه و غيره به نامحرم و يا هنگام خريد اجناس از مغازه ها و يا هنگام حمل باري بزرگ و سنگين، همه و همه مواردي هستند که احتمال عقب رفتن آستين و يا پوشش دست و نمايان شدن بدن مي باشد و بايد خانمهاي محترم در اين گونه موارد مراقبت کامل داشته باشند.
خانمها نمي توانند آستين خود را براي آمپول زدن و يا گرفتن فشار خون و يا نبض و غيره در مقابل نامحرم بالا بزنند مگر در مقام اضطرار.
آيات عظام: امام خميني، مکارم شيرازي، گلپايگاني، اراکي، و فاضل، عروه ستر و ساتر، با استفاده از مسئله قبل آيت الله بهجت، توضيح المسائل با استفاده از مسئله 1937.
؟ آيا خانمها مي توانند بدون تحقيق کردن از وجود دکتر زن نزد دکتر نامحرم بروند؟ البته در صورتي که مستلزم نگاه يا لمس بدن زن باشد.
* جايز نيست.
آيات عظام: امام خميني گلپايگاني (استفتائات)، اراکي.
* آيت الله بهجت: در صورتي که اضطرار باشد اشکالي ندارد. استفتاء.
؟ در شهر ما هم دکتر زن هست و هم مرد ولي دکتر مرد حاذق تر است آيا خانمها مي توانند نزد دکتر مرد بروند؟
* در صورتيکه دکتر زن نتواند مداوا کند اشکال ندارد.
* امام، اراکي، بهجت و تبريزي، گلپايگاني و مکارم: استفتاء، سيستاني: در صورتي که دکتر مرد براي مداوا بهتر باشد اشکالي ندارد.
امام، اراکي، فاضل، گلپايگاني و مکارم: عروه (ستر و ساتر) با استفاده از مسئله 4 ص 55.
توجه: خانمهايي که از چادر به عنوان حجاب استفاده مي کنند در موارد زير بايد بيش از هر موقع مراقب حجاب خويش باشند. در هنگام خريد و فروش با نامحرم، مرتب کردن چادر در مقابل نامحرم، گرفتن و يا دادن چيزي به نامحرم، کار کردن در مقابل نامحرم چه در منزل و يا خارج از منزل، شستن لباس، ظرف و يا هر چيز ديگر در مقابل نامحرم، انداختن و يا برچيدن سفره و... در تمام موارد فوق و موارد مشابه پيشنهاد مي شود خانمها از پوشش کافي در زير چادر برخوردار باشند و استفاده کردن از روسري يا مقنعه و همچنين آستين در صورتي که لباس آستين کوتاه پوشيده اند در زير چادر مي تواند خانمها را در حفظ کامل حجاب خود کمک نمايد و موجب رضاي خداوند متعال گردد.
؟ پوشيدن لباس در رنگهاي زننده و جلب توجه کننده در محيطهايي که نامحرم هست مانند دانشگاه، بازار، مجالس عزا و يا ميهماني و... حکمي دارد؟
* با فرض مهيج بودن حرام است. (امام، اراکي، سيستاني، استفتاء).
* آيت الله بهجت: اگرچه معني ندارد ولي مسلمان وقار در لباس هم داشته باشد. (استفتاء)
* آيت الله تبريزي: اگر لباس زن زينت باشد واجب است آن را از نامحرم بپوشاند همانگونه که واجب است بدن خود را بپوشاند.
صراط النجاه با استفاده از سؤال - 1484.
* آيت الله گلپايگاني: با فرض مهيج بودن و معرضيت داشتن بر فساد و حرام است. استفتاء
امام، اراکي، گلپايگاني و مکارم، عروه (ستر و ساتر) قبل از مسئله 1.
منبع: حريم ريحانه.
(حضرت امام خميني (قدس سره)، صحيفه نور، ج 11، ص 254)
آيا جنايتي از اين بزرگتر نسبت به زن هست که زن را با آرايش، مد و جلوه گري زيور آلات سرگرم کننده و از او به عنوان يک ابزار و وسيله استفاده کنند؟ امروز سر و سينه را از زيور آلات پر کردن و آرايش و مد لباس را بت قرار دادن، براي زن انقلابي مسلمان ننگ است.
چادر بهترين نوع حجاب و نشانه ي ملي ماست.
(حضرت آيت الله خامنه اي مد ظله العالي)
حجاب بانوان در اسلام يکي از اموري است که از وقتي استعمارگران چشم طمع به کشورهاي اسلامي و غصب معادن و منابع طبيعي آنها دوختند، مورد حمله ي آنها قرار گرفت، زيرا چادر و حجاب زنان مسلمان را يکي از عوامل بزرگ براي بقاء استقلال شخصيت اسلامي کل جامعه ي مسلمانان و حفظ هويت اسلامي آن ديدند و آن را مانعي سياسي و اقتصادي و فرهنگ خود شناختند.
(پيام حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني (ره) به کنگره سراسري حجاب)
احکام بانوان:
حد حجاب
بر زنان واجب است تمام بدن خود به استثناي وجه و کفين از نامحرم بپوشانند، مشروط بر آنکه: 1. وجه و کفين آنها زينت نداشته باشد. 2. کسي به قصد ريبه به وجه و کفين آنها نگاه نکند.
امام خميني (رحمه الله عليه): استفتاء از کتاب بانوان، سؤال 6، ص 11.
آيت الله اراکي: توضيح المسائل، مسئله 2449.
آيت الله مکارم: عروه، ستر و ساتر، با استفاده از مسائل 4 و 5.
زن بايد بدن و موي خود را از نامحرم بپوشاند، اگرچه کمک به حرام و قصد لذتي در بين نباشد.
آيت الله بهجت: توضيح المسائل، مسئله 1937.
زن بايد تمام بدن به استثناي وجه و کفين خود را از نامحرم بپوشاند در صورتي که زينت در وجه و کفين از قبيل انگشتر و اصلاح صورت (بند انداختن) و سرمه اي باشد که حتي در زنهاي پير متعارف است پوشيدن آن بر زن واجب نيست و در غير اين صورت بايد زينت خود را از نامحرم بپوشاند، اگرچه احتياط مستحب آن است که وجه و کفين خود را از نامحرم بپوشاند حتي اگر زينت نداشته باشد.
آيت الله تبريزي: صراط النجاه، با استفاده از سؤالهاي 185، 1486، 882، 883، 884، 885، 886 و استفتاء.
زن بايد تمام بدن خود را به استثناء وجه و کفين از نامحرم بپوشاند مشروط بر آنکه وجه و کفين آنها زينت نداشته باشد و در صورتي که قصد زن اين نباشد که مردان نامحرم آنها را نگاه کنند، اگرچه نامحرم به وجه و کفين او به قصد لذت نگاه کند، پوشيدن وجه و کفين لازم نيست.
آيت الله فاضل لنکراني: جامع المسائل، ج 2، سؤالهاي 1066 و 1070 و توضيح المسائل، مسئله 2503.
زن بايد موي سر و بدن خود را از نامحرم بپوشاند به استثناء وجه و کفين و اگر بترسد با نپوشيدن وجه و کفين به حرام مي افتد و يا به قصد مبتلا کردن مرد به نگاه حرام نپوشاند، نپوشاندن در اين دو صورت جايز نيست.
آيت الله سيستاني، توضيح المسائل، مسئله 2444.
بنابر احتياط واجب بايد وجه و کفين را هم بپوشاند.
آيت الله گلپايگاني: ارشاد المسائل، سؤال 454، 456 و توضيح المسائل.
زن بايد بنابر احتياط واجب بيش از مقدار وجه و کفين خود را به عنوان علميه بپوشاند (وجه عبارت است از: آن مقدار از صورت که در وضو واجب است شسته شود و کفين نيز عبارت است از مچ دست تا سر انگشتان).
آيات عظام: امام خميني، اراکي، فاضل، و مکارم: عروه، ستر و ساتر، ص 551، استفتاء.
بنابر احتياط مستحب بهتر است زن صورت خود را نيز از نامحرم بپوشاند.
آيت الله تبريزي: صراط النجاه، با استفاده از سؤال 1485.
بنابر احتياط واجب بايد تمام وجه و کفين از نامحرم پوشيده شود.
آيت الله گلپايگاني: عروه، ستر و ساتر، ص 550.
نمايان بودن زير چانه، گردن، گوش، سينه و دستها از مچ به بالا براي خانمها جايز نيست و بايد اين مواضع را هم از نامحرم بپوشانند.
امام، اراکي، بهجت، تبريزي، خامنه اي، سيستاني، فاضل، گلپايگاني، و مکارم: با استفاده از مدارک مسئله قبل.
ـ سؤال: آيا نمايان بودن کف پا، روي پا، قوزک پا و يا پاشنه پا از مردان نامحرم شرعا جايز است؟
* جواب: جايز نيست.
امام: استفتاء از کتاب احکام ازدواج، ص 185.
آيات اراکي، تبريزي، خامنه اي و گلپايگاني: استفتاء.
آيت الله بهجت: توضيح المسائل، با استفاده از مسئله 1937.
آيت الله سيستاني: توضيح المسائل، با استفاده از مسئله 2444 و منهاج الصالحين، نکاح،مسئله 18.
آيت الله فاضل: با استفاده از توضيح المسائل، مسئله 2503.
ـ ؟ حدود حجاب اسلامي براي بانوان چيست؟ آيا براي اين منظور پوشيدن لباس بلند آزاد و شلوار و روسري کفايت مي کند؟ و اصولا چه کيفيتي در لباس و پوشش زن در برابر افراد بايد رعايت شود؟
* واجب است تمام بدن زن به جز قرص صورت و دستها تا مچ از نامحرم پوشيده شود. لباس مذکور اگر مقدار واجب را بپوشاند مانعي ندارد ولي پوشيدن چادر بهتر است و از لباسهايي که توجه نامحرم را جلب مي کند بايد اجتناب شود.
آيات عظام: امام، اراکي، فاضل و مکارم: عروه، ستر و ساتر، با استفاده از مسئله 1 و 3.
آيات عظام: اراکي، بهجت، تبريزي، و سيستاني: استفتاء.
آيت الله فاضل: جامع المسائل، ج 1، سؤال 1701.
* آيت الله گلپايگاني: واجب است تمام بدن از نامحرم پوشيده شود و بنابر احتياط واجب وجه و کفين نيز بايد پوشيده شود. لباس مذکور اگر مقدار واجب را بپوشاند مانع ندارد ولي پوشيدن چادر بهتر است و از لباسهايي که توجه نامحرم را جلب کند بايد اجتناب کرد. استفتاء.
؟ آيا پوشيدن مانتو و شلواري که حجم يا برجستگيهاي آن را در مقابل نامحرم پيداست جايز است؟
* از لحاظ ستر کافي است ولي چنانچه پيدا بوده حجم يا برجستگيهاي بدن باعث ريبه و مفسده باشد بايد بپوشانند.
آيات عظام: امام، اراکي و مکارم: عروه، ستر و ساتر، با استفاده از مسئله 4.
آيت الله بهجت: استفتاء.
آيت الله سيستاني: منهاج الصالحين، نکاح، با استفاده از مسئله 18.
آيت الله خامنه اي: پوشاندن برجستگيهاي بدن لازم است. استفتاء.
* آيت الله فاضل: اگر مهيج نباشد و مفسده هم نداشته باشد، در صورتي که زينت محسوب نشود،مانعي ندارد. جامع المسائل، ج 1، سؤال 1308 و استفتاء.
* آيت الله گلپايگاني: در صورتي که موجب جلب توجه اجنبي شود جايز نيست. استفتاء.
؟ آيا شرعا زني که مشخص است ابروانش را برداشته براي رعايت حجاب حتما بايد آن را بپوشاند يا مي تواند آن را نمايان کند؟
* بايد بپوشاند.
امام خميني، استفتاء از کتاب احکام ازدواج، ص 195.
آيات عظام: اراکي، گلپايگاني: استفتاء.
* آيت الله بهجت: اگر مهيج و محرک باشد بايد بپوشاند و در غير اين صورت احتياط است. استفتاء.
* آيت الله تبريزي: اگر اصلاح صورت (بند انداختن يا ابرو برداشتن) به گونه اي است که حتي در پير زنها متعارف است، پوشاندن آن لازم نيست.
صراط النجاه، با استفاده از سؤالهاي 882 و 883.
* آيت الله فاضل: در صورتي که عرفا زينت محسوب شود پوشش آن لازم است. جامع المسائل، ج 1، سؤال 1707.
* آيت الله مکارم: پوشانيدن آن از نامحرم لازم نيست مگر آنکه منشأ مفسده خاصي گردد. استفتاء.
ارشاد السائل، سؤالهاي 454 و 456؛ توضيح المسائل، با استفاده از مسئله 2444. استفتاء.
* آيت الله گلپايگاني: به طور کلي وجه و کفين بنابر احتياط واجب بايد از نامحرم پوشيده شود چه زينت داشته باشد يا نه.
؟ آيا دختران مي توانند با لباس آستين حلقه اي، در برابر پدر و يا برادرشان ظاهر شودند؟
* همه مراجع عظام تقليد: اگر باعث مفسده نشود، اشکال ندارد.
(تبصره: پدر يا برادر در حکم خصوصيتي ندارند، بلکه به طور کلي زن مي تواند در برابر تمامي محارم خود، با لباس آستين حلقه اي ظاهر شود، مشروط بر آنکه مفسده اي در بين نباشد.)
؟ آيا حفظ حجاب در سفر به کشورهاي غير مسلمان واجب است؟
* همه مراجع عظام تقليد: آري، حفظ حجاب کامل شرعي بر زن در برابر مرد نامحرم واجب است، خواه مسلمان باشد، يا کافر و يا در کشور اسلامي باشد يا غير اسلامي.
(العروه الوثقي ج 1) (الستر)
سخن گفتن
1. صحبت کردن و خنديدن با نامحرم اگر موجب مفسده باشد جايز نيست. 2. از هر کاري که موجب جلب توجه نامحرم مي شود بايد پرهيز نمود.
؟ آيا صحبت کردن زن با مرد نامحرم که به نيت خير و يا براي درس باشد، اشکال دارد؟
* همه مراجع عظام تقليد: اگر بدون قصد لذت و ترس از افتادن به گناه باشد اشکال ندارد.
آيات عظام: امام، مکارم، نوري و تبريزي: استفتائات؛ آيت الله بهجت: توضيح المسائل؛ آيت الله صافي: جامع الاحکام؛ آيت الله فاضل: جامع المسائل؛ آيت الله خامنه اي: اجوبه الاستفتائات؛ آيت الله سيستاني: العروه الوثقي؛آيت الله وحيد خراساني: دفتر.
نگاه کردن
اصول کافي، ج 8، ص 219، نشر دارالکتب الاسلاميه.
نگاه کردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدون قصد آن حرام است و نگاه کردن به صورت و دستها اگر به قصد لذت باشد حرام است، ولي اگر بدون قصد لذت باشد مانعي ندارد و نيز نگاه کردن زن به بدن مرد نامحرم حرام مي باشد و نگاه کردن به صورت و بدن و موي دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و به واسطه نگاه کردن هم انسان نترسد که به حرام بيفتد اشکال ندارد.
رساله توضيح المسائل، ص 917، مسأله 2433.
اگر نظر همراه با ريبه و لذت باشد و يا صورت و دستها داراي آرايش و زينت باشد جايز نيست. آيت الله خامنه اي ، استفتاء.
؟ زني که مي داند به جهت چهره زيبايش مردان نامحرم به او نگاه مي کنند، چه وظيفه اي دارد؟ آيا پوشاندن آن واجب است؟
* آيات عظام امام، خامنه اي، سيستاني، فاضل، مکارم و نوري: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر آنان واجب نيست، ولي مردان وظيفه دارند به او نگاه نکنند.
تعليقات علي العروه و استفتائات، استفتاء، منهاج الصالحين، تعليقات علي العروه، استفتاء، تعليقات علي العروه
* آيات عظام بهجت، تبريزي و وحيد خراساني: اگر باعث جلب توجه مرد نامحرم شود بنابر احتياط واجب بايد چهره خود را بپوشاند.
تبريزي: صراط النجاه؛ وحيد خراساني: توضيح المسائل؛ بهجت: دفتر
* آيت الله صافي: بايد چهره خود را بپوشاند. (دفتر)
؟ آيا درباره نگاه به نامحرم آيه اي در قرآن هست؟
* آري، آيه 30 و 31 سوره نور.
؟ نگاه پيوسته دختران به چهره استاد نامحرم مرد، در کلاس درس چه حکمي دارد؟
* همه مراجع عظام تقليد: اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به گناه باشد اشکال ندارد.
آيات عظام: بهجت، سيستاني و مکارم: توضيح المسائل مراجع؛ تبريزي: استفتائات؛ وحيد خراساني: توضيح المسائل؛ صافي: هديه العباد ج 2؛ نوري: توضيح المسائل؛ امام: تحرير الوسيله ج 2؛ آيت الله خامنه اي: دفتر
؟ آيا ديدن از نزديک ورزش فوتبال، کشتي و مانند آن که مردان با شورت و زيرپوش بازي مي کنند از نزديک براي زنان جايز است؟
* همه مراجع به جزء بهجت، تبريزي و سيستاني: خير، نگاه به بدن مرد نامحرم جايز نيست، هر چند بدون قصد لذت باشد.
* آيت الله بهجت: بنا بر احتياط واجب جايز نيست.
* آيت الله تبريزي: اگر قصد لذت يا ترس افتادن به گناه باشد نگاه به بدن آنان جايز نيست.
* آيت الله سيستاني: در ورزش فوتبال اگر نگاه با قصد لذت يا ترس افتادن به گناه باشد حرام است و در ورزش کشتي بنابر احتياط واجب، بدون قصد لذت نيز جايز نيست.
زينت
* هر چيزي که عرفا زينت محسوب گردد و مردم به آن زينت بگويند.
توجه: داشتن النگو، دستبند، انگشتر، بلند کردن ناخن، لاک زدن، بعضي ساعتهاي مچي که براي زينت استفاده مي شود، پوشيدن برخي دستکشهاي توري براي زينت همگي از زينتهاي دست هستند و بايد آنها را از نامحرم بپوشانند. و همچنين سرمه کشيدن، برداشتن ابرو، گذاشتن مژه مصنوعي، استفاده از هر نوع لوازم آرايش، گذاشتن حلقه براي بيني يا گوشواره و يا هر چيز ديگري که عرفا بدان زينت بگويند همگي از زينتهاي صورت محسوب مي گردد و بايد از نامحرم پوشيده شود. (در اين مساله به اختلاف نظر مراجع عظام در انواع زينتهاي حرام توجه شود).
نيازها و روابط زن و مرد (محسن ماجراجو)،ص 81.
؟ آيا عطر زدن و يا خوش بو کردن به وسيله مواد و مايعات ديگر براي آقايان و بانوان در صورتي که بوي آن به مشام نامحرم برسد اشکال دارد؟
* عطر زدن اشکال ندارد ولي اگر عطر زدن بانوان موجب مفسده و تحريک باشد جايز نيست.
؟ آيا عطر زدن يا خوش بو کردن به وسيله مواد و مايعات ديگر براي آقايان و بانوان در صورتي که بوي آن به مشام نامحرم برسد اشکال دارد؟ يا اگر زني خود را براي نامحرم خوش بو کرده باشد. آيا بر او غسل واجب است؟
* آيت الله فاضل: در فرض سؤال مستحب است غسل کند. مجمع البيان، ج 2، ص 169.
* آيت الله گلپايگاني: در صورتي که عطر زدن به قصد جلب توجه نامحرم باشد اشکال دارد. استفتاء.
؟ آرايش نمودن زن براي غير همسر در بعضي مجالس زنانه مثل عروسي يا ميهماني زنانه چه حکمي دارد؟
* در صورتي که نامحرم او را نبيند اشکال ندارد.
امام، استفتاء از کتاب احکام ازدواج ص 88.
؟ آيا براي بانوان، پوشيدن کفشهايي که صدا دار است به طوري که موقع راه رفتن صداي آنها را نامحرم مي شنود اشکال دارد؟
* در صورتي که مفسده اي بر آن مترتب شود اجتناب لازم است.
امام: استفتاء از کتاب احکام ازدواج ص 194.
* رفتن به مکاني که زن مي داند نامحرمهايي با قصد لذت به او نگاه مي کنند جايز نيست. امام، اراکي، گلپايگاني، استفتاء.
* آيت الله سيستاني: اصل رفتن معني ندارد: ولي پوشش مناسبي که ديگران به گناه نيفتند مراعات شود. استفتاء
آرايش و زيور آلات:
* همه مراجع عظام تقليد: اگر باعث جلب توجه نامحرم شود، جايز نيست.
آيات عظام خامنه اي: استفتاء؛ مکارم: استفتائات ج 1؛ تبريزي: استفتائات؛ نوري: استفتائات ج 1؛ وحيد خراساني، صافي، بهجت، امام، فاضل: دفتر
؟ استفاده از کرم هاي چرب کننده و ضد آفتاب، بر روي دست و صورت چه حکمي دارد؟
* اگر آرايش و زينت محسوب نشود و بوي خوش آن باعث تحريک نامحرم نگردد اشکال ندارد ولي بنابر احتياط واجب بايد صورت را از نامحرم بپوشاند.
فاضل: جامع المسائل ج 1؛ آيت الله خامنه اي: تبريزي: صراط النجاه ج 5؛ امام و وحيد خراساني: دفتر، آيات عظام بهجت و صافي: دفتر؛ مکارم استفتائات ج 2؛ نوري: استفتائات ج 1؛ و سيستاني: زينت
؟ آيا زن بايد چهره آرايش کرده خود را از نامحرم بپوشاند؟
* همه مراجع آيت الله به جز مکارم: آري بايد بپوشاند.
* آيت الله مکارم: بنابر احتياط واجب بايد بپوشاند.
آيات عظام نوري: استفتائات ج 1؛ فاضل جامع المسائل ج 2، صافي: جامع الاحکام ج 2؛ خامنه اي: اجوبه الاستفتائات؛ تبريزي: استفتائات؛ سيستاني: زينت؛ امام استفتائات ج 2؛ بهجت: دفتر؛ مکارم: استفتائات ج 1.
؟ آيا براي زنان پوشيدن لباسهاي تنگي که برجستيگهاي بدن آنان را نشان مي دهد و يا پوشيدن لباسهاي بدن نما و عريان در عروسيها و مانند آن جايز است؟
* اگر از نگاه مردان اجنبي و ترقي مفسده در امان و محفوظ باشند، اشکال ندارد در غير اين صورت جايز نيست.
توجه: در نتيجه خانمها نمي توانند با پاي بدون جوراب در مقابل نامحرم رفت و آمد کنند و يا با اين وضع براي خريد چيزي به مغازه ي نزديک منزل بروند و يا اگر نامحرم در خانه است بدون جوراب در مقابل او ظاهر شوند اگرچه نامحرم برادر شوهر، شوهر خواهر و يا هر نامحرم ديگري باشد.
توجه: خانمها بايد توجه داشته باشند که:
در منزل يا اماکني که نامحرمي حضور دارد اگر لباس آستين کوتاه به تن دارند (اگر چه با چادر پوشيده شده باشد) و يا اگر لباس آستين بلند به تن دارند در هنگام برداشتن چيزي از بالاي بلندي يا گرفتن چيزي از دست نامحرم و يا تعارف کردن ميوه و غيره به نامحرم و يا هنگام خريد اجناس از مغازه ها و يا هنگام حمل باري بزرگ و سنگين، همه و همه مواردي هستند که احتمال عقب رفتن آستين و يا پوشش دست و نمايان شدن بدن مي باشد و بايد خانمهاي محترم در اين گونه موارد مراقبت کامل داشته باشند.
خانمها نمي توانند آستين خود را براي آمپول زدن و يا گرفتن فشار خون و يا نبض و غيره در مقابل نامحرم بالا بزنند مگر در مقام اضطرار.
آيات عظام: امام خميني، مکارم شيرازي، گلپايگاني، اراکي، و فاضل، عروه ستر و ساتر، با استفاده از مسئله قبل آيت الله بهجت، توضيح المسائل با استفاده از مسئله 1937.
؟ آيا خانمها مي توانند بدون تحقيق کردن از وجود دکتر زن نزد دکتر نامحرم بروند؟ البته در صورتي که مستلزم نگاه يا لمس بدن زن باشد.
* جايز نيست.
آيات عظام: امام خميني گلپايگاني (استفتائات)، اراکي.
* آيت الله بهجت: در صورتي که اضطرار باشد اشکالي ندارد. استفتاء.
؟ در شهر ما هم دکتر زن هست و هم مرد ولي دکتر مرد حاذق تر است آيا خانمها مي توانند نزد دکتر مرد بروند؟
* در صورتيکه دکتر زن نتواند مداوا کند اشکال ندارد.
* امام، اراکي، بهجت و تبريزي، گلپايگاني و مکارم: استفتاء، سيستاني: در صورتي که دکتر مرد براي مداوا بهتر باشد اشکالي ندارد.
جوراب
امام، اراکي، فاضل، گلپايگاني و مکارم: عروه (ستر و ساتر) با استفاده از مسئله 4 ص 55.
چادرها
توجه: خانمهايي که از چادر به عنوان حجاب استفاده مي کنند در موارد زير بايد بيش از هر موقع مراقب حجاب خويش باشند. در هنگام خريد و فروش با نامحرم، مرتب کردن چادر در مقابل نامحرم، گرفتن و يا دادن چيزي به نامحرم، کار کردن در مقابل نامحرم چه در منزل و يا خارج از منزل، شستن لباس، ظرف و يا هر چيز ديگر در مقابل نامحرم، انداختن و يا برچيدن سفره و... در تمام موارد فوق و موارد مشابه پيشنهاد مي شود خانمها از پوشش کافي در زير چادر برخوردار باشند و استفاده کردن از روسري يا مقنعه و همچنين آستين در صورتي که لباس آستين کوتاه پوشيده اند در زير چادر مي تواند خانمها را در حفظ کامل حجاب خود کمک نمايد و موجب رضاي خداوند متعال گردد.
؟ پوشيدن لباس در رنگهاي زننده و جلب توجه کننده در محيطهايي که نامحرم هست مانند دانشگاه، بازار، مجالس عزا و يا ميهماني و... حکمي دارد؟
* با فرض مهيج بودن حرام است. (امام، اراکي، سيستاني، استفتاء).
* آيت الله بهجت: اگرچه معني ندارد ولي مسلمان وقار در لباس هم داشته باشد. (استفتاء)
* آيت الله تبريزي: اگر لباس زن زينت باشد واجب است آن را از نامحرم بپوشاند همانگونه که واجب است بدن خود را بپوشاند.
صراط النجاه با استفاده از سؤال - 1484.
* آيت الله گلپايگاني: با فرض مهيج بودن و معرضيت داشتن بر فساد و حرام است. استفتاء
پوشش زن از زن
امام، اراکي، گلپايگاني و مکارم، عروه (ستر و ساتر) قبل از مسئله 1.
منبع: حريم ريحانه.
