سيره حکومتي حضرت مهدي(عج)
نويسنده: سيده زهرا بلخابي
روايات و قرائن مختلف، ثابت کرده است که سيره حکومتي حضرت مهدي(عج) به طور دقيق، همان روش حکومتي پيامبراکرم(ص) امام علي (ع) و ديگر امامان (ع) است. البته نبايد ازنگاه دور داشت که پيامبر (ص) و ائمه (ع) به جهت محدوديت ها و موانع تحميل شده فراواني، نتوانستند تمام اهداف خود را تحقق بخشند.
از سخنان نوراني معصومان (ع) استفاده مي شود که تمام محدوديت ها و موانع که تا آن زمان از برپايي حکومتي جامع و جهاني جلوگيري مي کرد، از سر راه امام مهدي(ع) برداشته مي شود و آن حضرت، اهداف معصومان را تحقق خواهد بخشيد.
هنگامي که قائم قيام کند، به کدام روش در ميان مردم رفتار خواهد کرد؟ آن حضرت فرمود: «آنچه (از بدعت و پيرايه)را پيش از او بوده، از اساس ويران خواهد کرد؛ چنان که رسول خدا (ص) عمل کرد و او سلام را از نو آغاز مي کند».(1)
امام صادق (ع) نيز فرمود: «چرا به فرارسيدن خروج قائم شتاب مي کنيد؟ به خدا قسم، لباس او جز جامه درشت و خشن نخواهد بود و غذايش جز خوراک ناگوار نباشد و جز شمشير[براي دشمنان]چيزي درکار نباشد و مرگ زير سايه شمشير خواهد بود».(2)
همچنين آن حضرت فرمود: «همانا قائم ما اهل بيت، آن گاه که قيام کند، لباس علي (ع) را خواهد پوشيد و به سيره او عمل خواهد کرد».(3)
ازاين روايت ها به روشني استفاده مي شود که روش آن حضرت، مطابق روش پدران خود است. سخت گيري هاي حضرت که در روايات ياد شده است، فقط در مرحله آغازين ظهور و پس ازاتمام حجت بر تمام انسان ها، براي نابودي ستمگران است، وگرنه روايات فراواني دردست است که مراحل بعدي حکومت را سرشار از صلح و صفا و صميمت دانسته، سخن از رضايت همگاني از آن حاکميت جهاني به ميان آمده است.
رسول گرامي اسلام (ص) دراين باره فرمود: «بشارت باد برشما به مهدي!... زمين را آکنده ازعدل و قسط مي کند، آنگونه که پر از جور و ظلم شده باشد. ازاو ساکن آسمان و زمين راضي خواهد شد».(4)
چه ساکن آسمان را فرشتگان الهي بدانيم و يا آنها را انسان هايي بدانيم که بر اثر پيشرفت خارق العاده علم ودانش در عصر ظهور در کرات آسماني ساکن شده اند، هردو حکايت از گزينش بهترين روش در حاکميت به وسيله آن حضرت است. اما خوشحالي فرشتگان وساکنان آسمان ها ومردگان از ظهورامام (ع) به خاطراين است که کفر و ستم و بيداد و گناه ازابتداي آفرينش آنها را آزار داده و اندوهگين ساخته است و وقتي مي بينند که ظهورامام (ع) با مرگ باطل، زنده شدن حق، خاموش شدن آتش کفر و شرک، و گسترش ايمان و توحيد همراه است، خوشحال مي شوند؛ بلکه مي توان گفت به اين جهت، همه چيز درآسمان و زمين از ظهور آن حضرت مسرور مي گردند. افزون براين، چون «امام» واسطه فيض پروردگار بر تمام موجودات عالم هستي است و اراده پروردگار در اصل وجود اشيا و کم وکيف آفريدگان و ديگر وجوه عنايات الهي به موجودات از راه امام محقق مي شود، بنابراين بين امام (ع) و ديگر موجودات رابطه اي معنوي برقرار است که وقتي امام به مصيبت و اندوهي مبتلا شود، آنها اندوهگين و هرگاه مسرور باشد، آنها مسرورمي گردند(5)
شکي نيست که خود آن حضرت نيز همچون ديگر موجودات از ظهور اراده الهي در تحقق عدل و عدالت، در نهايت خوشحالي خواهد بود.
الف)احياي کتاب وسنت: امام علي (ع) مي فرمايد: «در روزگاري که هواي نفس حکومت مي کند، (امام مهدي (ع) ظهور مي کندو) هدايت و رستگاري را جايگزين هواي نفس مي سازد و در عصري که نظر اشخاص بر قرآن مقدم شده، افکار را متوجه قرآن مي گرداند و آن را حاکم برجامعه مي سازد».(6)
ب)تقويت عقل: امام باقر(ع) مي فرمايد: «زماني که قائم ما قيام مي کند، دست خود را برسر بندگان خواهد نهاد و عقل هاي ايشان را جمع مي کند و عقل آنها را به کمال خواهد رساند».(7)
ج)رشد چشمگير وبي سابقه دانش: امام باقر(ع) مي فرمايد: «در زمان امام مهدي (ع) به شما حکمت و دانش داده مي شود، تا آنجا که زن در درون خانه اش مطابق کتاب خدا و سنت پيامبر قضاوت (رفتار) مي کند.»(8)
مي دانيم که رفتار صحيح، ريشه در علم ودانش گسترده دارد که اين روايت شريف، حکايت از آگاهي و شناخت عميق ازآيات قرآن و روايات اهل بيت دارد.
د)مبارزه با بدعت ها: امام باقر(ع) مي فرمايد: «هيچ بدعتي را وانگذارد مگر اينکه آن را برپا خواهد داشت.»(9)
بدعت به معناي داخل کردن انديشه و آراي شخصي در دين و دين داري است. حضرت حجت با چيزهايي که از تمايلات شخصي و هواهاي نفساني وارد دين شده، مبارزه مي کند.
دوران حاکميت حضرت، جهت گيري اقتصادي در موارد ذيل است :
الف) بهره وري ازمنابع طبيعي: به برکت حکومت حضرت مهدي(ع)، آسمان سخاوتمندانه مي بارد و زمين بي دريغ ثمر مي دهد. امام علي (ع)فرمود: «و چون قائم ما قيام کند، آسمان باران مي ريزد و زمين گياه بيرون مي آورد»(10)امام باقر(ع) مي فرمايد: «تمام گنج هاي زمين براي او آشکار مي گردد».(11)
ب)توزيع عادلانه ثروت: از عوامل اقتصاد بيمار، انباشته شدن ثروت در نزد گروه خاصي است. در دوران حکومت عدل مهدوي، اموال و ثروت (بيت المال )به طور مساوي بين مردم تقسيم مي شود. امام باقر (ع) مي فرمايد: «وقتي قائم خاندان پيامبر قيام کند، اموال را به طور مساوي تقسيم مي کند و درميان خلق به عدالت رفتار مي کند.»(12)همچنين فرمود: «امام مهدي (ع) ميان مردم به مساوات رفتار مي کند؛ به گونه اي که کسي پيدا نشود که نيازمند زکات باشد».(13)
ج)عمران وآباداني: درحکومت آن حضرت، توليد و توزيع به گونه اي سامان دهي مي شود که همه جا به نعمت و آباداني مي رسد. امام باقر(ع)مي فرمايد: «درتمام زمين، هيچ ويرانه اي نمي ماند، جزاينکه آباد گردد.»(14)
الف)گسترش امر به معروف و نهي از منکر: در حکومت جهاني حضرت مهدي (ع) فريضه بزرگ امر به معروف و نهي از منکر به صورت گسترده به اجرا گذاشته خواهد شد. امام باقر(ع)مي فرمايد: «مهدي (ع)و ياران او، امر به معروف و نهي از منکر مي کنند.»(15)
ب)مبارزه با فساد و رذايل اخلاقي: حضرت به مبارزه عملي با فساد و تباهي و زشتي مي پردازد؛ چنان که در دعاي شريف ندبه مي خوانيم:
«اين طامس آثارالزيغ و الاهوآء، اين قاطع حبآئل الکذب و الافترآء...؛ کجاست آن که ريسمان هاي دروغ و افترا را ريشه کن خواهد کرد و کجاست آن که آثار گمراهي و هوا و هوس را نابود خواهد ساخت...؟!(16)
ج)عدالت قضايي: اوست که قسط و عدل را در سطح جامعه حاکم مي سازد و هم عالم را پر ازعدل و دادگري مي کند. امام رضا (ع)مي فرمايد: «وقتي او قيام کند، زمين به نور پروردگارش روشن مي گردد و آن حضرت ترازوي عدالت را درميان خلق نهد. پس (چنان عدالت را جاري کند که )هيچ کس بر ديگري ستم روا ندارد».(17)
يکي از مشکلات جامعه پيش از ظهور امام زمان(ع) وضع تأسف بار بهداشت طبيعت و روان است که در نتيجه، بيماري هاي واگيردار و مشکلات رواني زيادي جامعه بشر را فرا مي گيرد؛ بيماري هايي مانند: جذام، طاعون، وبا، فلج، سکته، سرطان و صدها بيماري خطرناک ديگر. اين اوضاع دلخراش و دردناک، در اثر آلودگي محيط زيست و در نتيجه به کارگيري سلاح هاي شيميايي، اتمي و ميکروبي پديد مي آيد، اما امام صادق(ع) مي فرمايد:
«هنگامي که حضرت قائم قيام کند، خداوند بيماري ها را از مؤمنان دور مي سازد و تندرسي را به آنان باز مي گرداند».(18)
از سخنان نوراني معصومان (ع) استفاده مي شود که تمام محدوديت ها و موانع که تا آن زمان از برپايي حکومتي جامع و جهاني جلوگيري مي کرد، از سر راه امام مهدي(ع) برداشته مي شود و آن حضرت، اهداف معصومان را تحقق خواهد بخشيد.
سيره ي نياکان
هنگامي که قائم قيام کند، به کدام روش در ميان مردم رفتار خواهد کرد؟ آن حضرت فرمود: «آنچه (از بدعت و پيرايه)را پيش از او بوده، از اساس ويران خواهد کرد؛ چنان که رسول خدا (ص) عمل کرد و او سلام را از نو آغاز مي کند».(1)
امام صادق (ع) نيز فرمود: «چرا به فرارسيدن خروج قائم شتاب مي کنيد؟ به خدا قسم، لباس او جز جامه درشت و خشن نخواهد بود و غذايش جز خوراک ناگوار نباشد و جز شمشير[براي دشمنان]چيزي درکار نباشد و مرگ زير سايه شمشير خواهد بود».(2)
همچنين آن حضرت فرمود: «همانا قائم ما اهل بيت، آن گاه که قيام کند، لباس علي (ع) را خواهد پوشيد و به سيره او عمل خواهد کرد».(3)
ازاين روايت ها به روشني استفاده مي شود که روش آن حضرت، مطابق روش پدران خود است. سخت گيري هاي حضرت که در روايات ياد شده است، فقط در مرحله آغازين ظهور و پس ازاتمام حجت بر تمام انسان ها، براي نابودي ستمگران است، وگرنه روايات فراواني دردست است که مراحل بعدي حکومت را سرشار از صلح و صفا و صميمت دانسته، سخن از رضايت همگاني از آن حاکميت جهاني به ميان آمده است.
رسول گرامي اسلام (ص) دراين باره فرمود: «بشارت باد برشما به مهدي!... زمين را آکنده ازعدل و قسط مي کند، آنگونه که پر از جور و ظلم شده باشد. ازاو ساکن آسمان و زمين راضي خواهد شد».(4)
چه ساکن آسمان را فرشتگان الهي بدانيم و يا آنها را انسان هايي بدانيم که بر اثر پيشرفت خارق العاده علم ودانش در عصر ظهور در کرات آسماني ساکن شده اند، هردو حکايت از گزينش بهترين روش در حاکميت به وسيله آن حضرت است. اما خوشحالي فرشتگان وساکنان آسمان ها ومردگان از ظهورامام (ع) به خاطراين است که کفر و ستم و بيداد و گناه ازابتداي آفرينش آنها را آزار داده و اندوهگين ساخته است و وقتي مي بينند که ظهورامام (ع) با مرگ باطل، زنده شدن حق، خاموش شدن آتش کفر و شرک، و گسترش ايمان و توحيد همراه است، خوشحال مي شوند؛ بلکه مي توان گفت به اين جهت، همه چيز درآسمان و زمين از ظهور آن حضرت مسرور مي گردند. افزون براين، چون «امام» واسطه فيض پروردگار بر تمام موجودات عالم هستي است و اراده پروردگار در اصل وجود اشيا و کم وکيف آفريدگان و ديگر وجوه عنايات الهي به موجودات از راه امام محقق مي شود، بنابراين بين امام (ع) و ديگر موجودات رابطه اي معنوي برقرار است که وقتي امام به مصيبت و اندوهي مبتلا شود، آنها اندوهگين و هرگاه مسرور باشد، آنها مسرورمي گردند(5)
شکي نيست که خود آن حضرت نيز همچون ديگر موجودات از ظهور اراده الهي در تحقق عدل و عدالت، در نهايت خوشحالي خواهد بود.
برنامه هاي حکومت مهدوي
1-برنامه هاي فرهنگي
الف)احياي کتاب وسنت: امام علي (ع) مي فرمايد: «در روزگاري که هواي نفس حکومت مي کند، (امام مهدي (ع) ظهور مي کندو) هدايت و رستگاري را جايگزين هواي نفس مي سازد و در عصري که نظر اشخاص بر قرآن مقدم شده، افکار را متوجه قرآن مي گرداند و آن را حاکم برجامعه مي سازد».(6)
ب)تقويت عقل: امام باقر(ع) مي فرمايد: «زماني که قائم ما قيام مي کند، دست خود را برسر بندگان خواهد نهاد و عقل هاي ايشان را جمع مي کند و عقل آنها را به کمال خواهد رساند».(7)
ج)رشد چشمگير وبي سابقه دانش: امام باقر(ع) مي فرمايد: «در زمان امام مهدي (ع) به شما حکمت و دانش داده مي شود، تا آنجا که زن در درون خانه اش مطابق کتاب خدا و سنت پيامبر قضاوت (رفتار) مي کند.»(8)
مي دانيم که رفتار صحيح، ريشه در علم ودانش گسترده دارد که اين روايت شريف، حکايت از آگاهي و شناخت عميق ازآيات قرآن و روايات اهل بيت دارد.
د)مبارزه با بدعت ها: امام باقر(ع) مي فرمايد: «هيچ بدعتي را وانگذارد مگر اينکه آن را برپا خواهد داشت.»(9)
بدعت به معناي داخل کردن انديشه و آراي شخصي در دين و دين داري است. حضرت حجت با چيزهايي که از تمايلات شخصي و هواهاي نفساني وارد دين شده، مبارزه مي کند.
2-برنامه هاي اقتصادي
دوران حاکميت حضرت، جهت گيري اقتصادي در موارد ذيل است :
الف) بهره وري ازمنابع طبيعي: به برکت حکومت حضرت مهدي(ع)، آسمان سخاوتمندانه مي بارد و زمين بي دريغ ثمر مي دهد. امام علي (ع)فرمود: «و چون قائم ما قيام کند، آسمان باران مي ريزد و زمين گياه بيرون مي آورد»(10)امام باقر(ع) مي فرمايد: «تمام گنج هاي زمين براي او آشکار مي گردد».(11)
ب)توزيع عادلانه ثروت: از عوامل اقتصاد بيمار، انباشته شدن ثروت در نزد گروه خاصي است. در دوران حکومت عدل مهدوي، اموال و ثروت (بيت المال )به طور مساوي بين مردم تقسيم مي شود. امام باقر (ع) مي فرمايد: «وقتي قائم خاندان پيامبر قيام کند، اموال را به طور مساوي تقسيم مي کند و درميان خلق به عدالت رفتار مي کند.»(12)همچنين فرمود: «امام مهدي (ع) ميان مردم به مساوات رفتار مي کند؛ به گونه اي که کسي پيدا نشود که نيازمند زکات باشد».(13)
ج)عمران وآباداني: درحکومت آن حضرت، توليد و توزيع به گونه اي سامان دهي مي شود که همه جا به نعمت و آباداني مي رسد. امام باقر(ع)مي فرمايد: «درتمام زمين، هيچ ويرانه اي نمي ماند، جزاينکه آباد گردد.»(14)
3-برنامه هاي اجتماعي
الف)گسترش امر به معروف و نهي از منکر: در حکومت جهاني حضرت مهدي (ع) فريضه بزرگ امر به معروف و نهي از منکر به صورت گسترده به اجرا گذاشته خواهد شد. امام باقر(ع)مي فرمايد: «مهدي (ع)و ياران او، امر به معروف و نهي از منکر مي کنند.»(15)
ب)مبارزه با فساد و رذايل اخلاقي: حضرت به مبارزه عملي با فساد و تباهي و زشتي مي پردازد؛ چنان که در دعاي شريف ندبه مي خوانيم:
«اين طامس آثارالزيغ و الاهوآء، اين قاطع حبآئل الکذب و الافترآء...؛ کجاست آن که ريسمان هاي دروغ و افترا را ريشه کن خواهد کرد و کجاست آن که آثار گمراهي و هوا و هوس را نابود خواهد ساخت...؟!(16)
ج)عدالت قضايي: اوست که قسط و عدل را در سطح جامعه حاکم مي سازد و هم عالم را پر ازعدل و دادگري مي کند. امام رضا (ع)مي فرمايد: «وقتي او قيام کند، زمين به نور پروردگارش روشن مي گردد و آن حضرت ترازوي عدالت را درميان خلق نهد. پس (چنان عدالت را جاري کند که )هيچ کس بر ديگري ستم روا ندارد».(17)
برکت ديگر عصر ظهور
يکي از مشکلات جامعه پيش از ظهور امام زمان(ع) وضع تأسف بار بهداشت طبيعت و روان است که در نتيجه، بيماري هاي واگيردار و مشکلات رواني زيادي جامعه بشر را فرا مي گيرد؛ بيماري هايي مانند: جذام، طاعون، وبا، فلج، سکته، سرطان و صدها بيماري خطرناک ديگر. اين اوضاع دلخراش و دردناک، در اثر آلودگي محيط زيست و در نتيجه به کارگيري سلاح هاي شيميايي، اتمي و ميکروبي پديد مي آيد، اما امام صادق(ع) مي فرمايد:
«هنگامي که حضرت قائم قيام کند، خداوند بيماري ها را از مؤمنان دور مي سازد و تندرسي را به آنان باز مي گرداند».(18)
پي نوشت ها :
1-روضه الواعظين، محمد بن حسن فتال نيشابوري، ص 265، قم، انتشارات رضي، بي تا.
2-الغيبه، محمد بن ابراهيم نعماني، ص 233، ح20، مکتبه الصدوق، تهران، 1397ق.
3-اصول کافي، کليني، ترجمه آيه الله محمدباقرکمره اي، ج1، ص 411، انتشارات اسوه، 1372ش.
4-کشف الغمه في معرفه الائمه، علي بن عيسي اربلي، ج2، ص 483 و 471.
مکتبه بني هاشمي، تبريز، 1381ق.
5-ظهور نور، علي سعادت پرور، ترجمه سيد محمد جواد وزيري فرد، ص 209، احياء کتاب، تهران، 1380ش.
6-نهج البلاغه، ترجمه ابوالقاسم پاينده، خطبه 138.
7-کمال الدين وتمام النعمه، شيخ صدوق، ج2، ص 675، دارالکتب الاسلاميه، قم، 1395ق.
8-بحارالانوار، محمد باقر مجلسي، ج52، ص352، موسسه الوفا، بيروت 1404ق.
9-همان، ج58، ص11.
10-منتخب الاثر، لطف الله صافي گلپايگاني، ص 203، مؤسسه سيده المعصومه، قم 1419ق.
11-کمال الدين، ج2، ص 386و 394، باب 34، ح6.
12-غيبت نعماني، ص 237، باب 13.
13-بحارالانوار، ج51، ص 39.
14-کمال الدين، ج2، ص 394 و 368.
15-بحارالانوار، ج51، ص 47.
16-ر.ک: دعاي ندبه.
17-اعلام الوري، حسين بن الحسن ديلمي، ص 434، مؤسسه آل البيت، قم، 1408ق.
18-غيبت نعماني، ص 317.
