سرطان هاي مرتبط با عوامل بيولوژيک

ظن به رابطه ي سرطان و عوامل زيست شناختي به حدود 80 سال قبل همزمان با مطرح شدن نقش عفونت شيستوزوما درسرطان مثانه باز مي گردد. اما آنچه در اين راه مهم به حساب مي آيد شناخت نقش ويروسها در ايجاد سرطان ها مي باشد. اولين شواهد حاکي از نقش ويروس ها در ايجاد سرطان با شناخت تومورهاي حيواني که منشأ ويروسي دارند يافت شد. تا دهه ي 1970 عمده ي اين شواهد متکي بر شرايط ساختگي آزمايشگاهي بود، اما از اين دهه به بعد بررسي هاي اپيدميولوژي، اثر ويروس هاي وحشي در رخداد تومورها را مطرح نمودند. به هر حال دسته هاي متنوعي از عوامل بيولوژيک شامل ويروس ها، انگل ها و به احتمالي باکتري ها و قارچ ها در ايجاد سرطان هاي انساني مؤثر شناخته شده اند.
ايجاد سرطان حداقل به دو مکانيسم احتياج دارد:
1- تغيير محتواي ژني سلول هدف
2- مواجهه ي مزمن که باعث تکثير سلولي شود.
بعضي از ويروسها مانند هپاتيت B هر دو روش را در ايجاد سرطان، به کار مي گيرند. يک شيوه ي ديگر سرطان زايي نيز وجود دارد که مثال واضح آن ايدز مي باشد. عامل اصلي ابتلا به سرطان، ضعف سيستم ايمني و ايجاد فرصت براي ايجاد تومورهاي مختلف مي باشد.

عوامل بيولوژيک مرتبط با سرطانها:
 

1- ويروسها:

درصد کمي از افراد آلوده به ويروس دچار سرطان مي شوند و توزيع آن بر حسب سن توزيعي متفاوت از ساير سرطان ها دارد. مهمترين عوامل ويروسي سرطانهاي مرتبط به قرار زير است:
الف- ويروس اپشتاين - بار : سرطان هاي مرتبط عبارتند از:
1- لنفوم بورکيت: نوعي لنفوم که به طور بومي در کودکان مناطق آفريقاي مرکزي و گينه نو رخ مي دهد.
2- سرطان حفره دهان و حلق: اين بيماري در جنوب شرقي آسيا بومي ديده مي شود.
3- بيماري هوچکين: اين بيماري در طبقه هاي بالاي اجتماعي و خانواده هاي کوچک بيشتر ديده مي شود.
ب- رتروويروس ها: سرطان هاي مرتبط با اين ويروس لنفوم و لوسمي مي باشد.
ج- ويروس هپاتيت B: اين ويروس به طور عمده سلولهاي کبدي را آلوده مي سازد.
د- ويروس هپاتيت C: اين ويروس به طور عمده از راه انتقال خون منتقل مي شود.
ه- ويروس پاپيلوماي انساني: تيپ 16 و 18 اين ويروس در ارتباط با سرطان دهانه ي رحم مي باشد.

2- ساير عوامل:
 

الف- شيستوزوما هماتوبيوم: حدود 80 سال است که ارتباط اين عفونت و سرطان مثانه مطرح شده است.
ب- کرمهاي کبدي: که باعث رخداد سرطان مجراي صفراوي و کبدي مي شود.
ج- هليکوباکتري پيلوري: درايجاد سرطان معده نقش بسيار عمده دارد که همراه با عوامل ديگر به ايجاد سرطان منجر مي شود.
سرطانهاي همراه با عفونت ويروس نقص ايمني انساني: سرطانهاي مشخص همراه با بيماري ايدز که دليل اصلي آن ضعف سيستم ايمني مي باشد عبارت است از:
1- سارکوم کاپوسي: اين بيماري از آغاز بيماري ايدز همراه آن مي باشد و عامل بيماري يک ويروس از خانواده هرپس مي باشد.
2- لنفوم غير هوچکين: ويروس اپشتاين بار در اين زمينه نقش عمده دارد.
3- سرطان مقعد: ويروس پاپيلوماي انساني بيماران مبتلا به ايدز را درگير مي نمايد.
4- بيماري هوچکين
5- ساير تومورها: سرطان ملتحمه، سرطانهاي غير ملانومي پوست، گوش و بيني در بيماران مبتلا به ايدز همراه مي باشد.

اصول کنترل سرطانهاي مرتبط با عوامل زيست شناختي:
 

در مسأله ي کنترل بيماريها توجه به اصول زير مهم است:
1- رعايت اصول بهداشت شخصي به خصوص در تماسهاي جنسي.
2- واکسيناسيون همانند واکسن هپاتيت B.
3- شناخت گروههاي پر خطر و انجام اقدامهاي ويژه براي آنها.
4- انجام روشهاي تشخيص زودرس (مثل آزمون DNA براي ويروس پاپيلوماي انساني در گروههاي پر خطر).
5- توجه خاص به نقش فراورده هاي خوني در انتقال برخي از عفونتهاي پر خطر.
منبع:
کتاب اپيدميولوژي و کنترل بيماري هاي شايع در ايران نوشته دکتر فريدون عزيزي و دکتر حسين حاتمي.
منبع: نشريه پيام پزشک، شماره 57