سنگ کليه؛ سلطان دردها

سنگ کليه در کنار درد زايمان و دندان درد، يکي از شاه دردهاي علم پزشکي است. در کشور ما اين بيماري يکي از شايع ترين مشکلات ارولوژي محسوب مي شود، چون موادي که از آن به عنوان سنگ کليه ياد مي شود واقعاً سنگ هستند!
مطلب زير درباره ي اين مشکل بسيار شايع و بي نهايت دردناک؛ اطلاعات مفيدي به شما مي دهد.

علائم بيماري
 

از مشخصات درد سنگ کليه اين است که ناگهاني بوده و با تهوع و استفراغ همراه است. اين درد حالت موجي دارد، يعني اصطلاحاً مي گيرد و ول مي کند. بيمار به شدت بي قرار مي شود و به دنبال راهي براي کاهش درد مي گردد.
هم چنين ممکن است سنگ در کليه يا ساير بخش هاي سيستم ادراري بيمار گير کرده باشد و کليه را از کار انداخته يا به آن صدمه رسانده باشد، اما کوچک ترين علامتي هم نداشته باشد. از طرفي امکان دارد سنگ ريزه ي کوچکي از جاي خود حرکت کرده و شديدترين دردها را در پهلوي بيمار ايجاد کند يا اين که فرد به طور اتفاقي آزمايش يا سونوگرافي انجام دهد و متوجه سنگ بزرگ شاخ گوزني در کليه خود بشود بدون اين که کوچکترين علامتي داشته باشد! يکي از نمونه هاي سنگ، تشکيل سنگ در مثانه است که مي تواند باعث احتباس و قطع ناگهاني ادرار شود. اين حالت هم بدون علامت قبلي و به طور ناگهاني اتفاق مي افتد. توصيه مي شود هر فردي، حتي اگر هيچ گونه علامت و مشکل کليوي نداشت باشد دو بار در سال از نظر وضعيت کليه و مجاري ادراي معاينه و آزمايش شود. انجام يک سونوگرافي و آزمايش ادرار ساده در بسياري از مواقع به تشخيص سريع بيماري کمک مي کند.

دلايل ايجاد سنگ کليه
 

دلايل مختلفي وجود دارد. در بعضي موارد علت ايجاد سنگ نامعلوم است، اما يک علت ايجاد آن ارث است. کساني که پدر يا مادرشان کليه ي سنگ ساز داشته اند، احتمال بروز سنگ بالاتر است. در کليه ي اين افراد کلسيم بيشتري دفع مي شود يا اين که مواد مهار کننده در ادرارشان وجود ندارد که مي تواند باعث ايجاد سنگ شود. بعضي بيماري هاي ارثي خاص هم مي تواند باعث تسريع سنگ سازي شود. بيماري هاي مادرزادي و انسداد در سيستم کليوي و مجاري ادرار هم مي تواند باعث تشکيل سنگ شود، چون ادرار در ناحيه ي انسداد جمع و ته نشين شده و دفع نمي شود. علت ديگر شغل فرد است. در کشورهاي صنعتي افرادي که پشت ميزنشين هستند و شغل شان را با تحرک کمي همراه است بيشتر در معرض سنگ کليه هستند.
رژيم و عادات غذايي هم در ايجاد سنگ کليه نقش دارد. بعضي از افراد پروتئين زيادي مصرف مي کنند. در عين حال مصرف زياد نمک هم مزيد بر علت مي شود. پروتيين، قند و نمک زياد در کنار مصرف کم آب باعث تسريع سنگ سازي مي شود. يکي ديگر از علت هاي تشکيل سنگ وجود عفونت هاي ادراري مکرر است. وجود بعضي از باکتري هاي عفونت زا مي تواند باعث تشديد سنگ سازي شود.
سنگ کليه در ساکنين مناطق گرم و مرطوب مثلاً در شمال ايران بيشتر تشکيل مي شود.

انواع سنگ کليه و روش هاي درماني
 

سنگ هايي با قطر چهار تا شش ميلي متر در نود درصد موارد اصلاً نيازي به درمان ندارد و خود به خود با مصرف مايعات، تحرک و فعاليت بدني و يکسري از داروها دفع مي شود و چون کوچک هستند هنگام دفع، درد خاصي ايجاد نمي کنند، اما اگر سنگ بالاي شش ميلي متر بود بايد درمان ديگري را در نظر بگيريد. در درجه ي اول اگر علت زمينه يي مانند انسداد يا عفونت ادراري وجود داشته باشد سعي مي شود آن را برطرف کنند؛ سپس در مرحله ي درمان سنگ، اگر اندازه ي سنگ کليه بين شش تا پانزده ميلي متر باشد با سنگ شکني برون اندامي در عرض سه جلسه خرد مي شود. بيمار به صورت سرپايي و بدون بي هوشي و بدون بستري شدن، زير دستگاه سنگ شکن مي خوابد و امواج «اولتراسونيک» که روي سنگ متمرکز شده آن را خرد مي کند.

روش هاي جديد درماني
 

اگر سنگي در کليه باشد که بزرگ بوده يا پس از سه جلسه به روش سنگ شکني اوليه برون اندامي جواب ندهد با روش غيرتهاجمي سنگ شکني درون اندامي و بدون شکاف جراحي، آن را درمان مي کنند. از طريق پوست سوزني وارد کليه مي شود، بدون اين که شکافي روي پوست و عضلات بدهند. سپس يک دوربين وارد کليه شده و سنگ با ديد مستقيم کاملاً خرد و از همان طريق خارج مي شود و فقط يک بخيه روي پوست قرار مي گيرد. در واقع به جاي يک شکاف يک وجبي، فقط يک سوراخ کوچک ايجاد مي شود و بيمار به جاي پانزده بخيه فقط يک بخيه مي خورد. اگر سنگ هاي بزرگ به اين روش هم جواب ندهند مي توان با لاپاروسکوپي سنگ را خارج کرد که اين روش هم بدون برش جراحي وسيع و فقط با يک برش بسيار کوچک انجام شده و حداقل درد و ناراحتي را براي بيمار به همراه دارد.

چند نکته بر اي سلامت کليه ها
 

در وهله ي اول بررسي هاي منظم سيستم ادراري توصيه مي شود هرکسي حتي اگر کليه هايش کاملاً سالم باشد بايد هر شش ماه يک سونوگرافي و آزمايش ادرار انجام دهد. نکته ي دوم اين که مصرف فراوان مايعات به خصوص براي بيماران سنگ ساز واجب است. بيماران سنگ ساز بايد طي شبانه روز دو تا سه ليتر مايعات مصرف کند. يعني هر دو ساعت يک ليوان آب بخورند و رنگ ادرارشان بايد هميشه نزديک به رنگ آب باشد. کم مصرف کردن نمک نيز مهم است. نمک زدن زياد به غذا باعث رسوب املاح و تشديد سنگ سازي مي شود . توصيه بعدي تعديل رژيم غذايي است. يعني همه چيز بخوريد، ولي در حد اعتدال. در عين حال به ياد داشته باشيد مصرف مايعات اصلي ترين کليد سلامت کليه هاست.
منبع: 7 روز زندگی شماره 123