قوم گرايي آرامکو
نويسنده:س طالع احمد
معرفي کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»
کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»به نوشته ححمزه الحسن، براي پژوهشگران و علاقه مندان به وضعيت شيعيان در عربستان سعودي اهميت بسياري دارد.اين کتاب اولين و آخرين کتاب جامعي است که در آن فقط به جامعه شيعه، تاريخ و رويدادهاي مربوط به جايگاه آن در عربستان توجه شده است.بر اين اساس در نوشتار پيش و در معرفي اين کتاب مدنظر قرار گرفته است.شايان ذکر است که اين کتاب با آنکه در سال 1991م نگاشته شده هنوز به فارسي ترجمه نگرديده است.
کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»را نخست در سال 1413 ق (1993 م)مؤسسه البقيع لاحياء التراث چاپ کرد و پس از آن در سال 2010 م نشر الساتي بيروت به انتشار آن دست زد.
اين کتاب براي پژوهش درباره وضعيت شيعيان عربستان منبعي بسيار مهم به شمار مي آيد، زيرا نويسنده در اين کتاب از منابع آرشيوي اسنادي که از دسترس ديگران خارج است استفاده کرده و به طور جامعه تاريخ اين جامعه را شرح داده است.حمزه الحسن، نويسنده کتاب، که خود فعال شيعي است، در مقدمه، رسالت خود را از نگارش کتاب شناساندن جامعه شيعه در عربستان سعودي به خود و دنياي خارج و نيز آگاهي بخشيدن به محدوديت ها، تنگاناها و موانع سر راه جامع شيعه و دفاع از شهروندان شيعه در پادشاهي سعودي بيان کرده است.
نويسنده کتاب ياد شده در دو جلد افزون بر اثبات ادعاهاي به حق تاريخي خود، به دنبال پاسخ دادن به يک سلسله شبهات و پرسش هاي تاريخي است که اربابان غرض آن را مطرح کرده اند.
حمزه الحسن در ابتداي کتاب خود به دنبال اثبات اين موضوع بوده است که شيعه مذهي جديد در منطقه احساء و قطيف (منطقه شرقي عربستان)نيست و با درج شجره نامه خانواده هاي شيعه کوشيده است مدعاي خود را مستند کند.پس از اين موضوع، وي رويدادهاي منطقه را پس از شهادت امام علي(ع)شرح داده و به حکومت هاي شيعي منطقه ياد شده و حکمراني پرتغالي ها و دوره نخست و دوم حکومت سعودي ها و حکومت عثماني ها در منطقه شرق عربستان اشاره کرده است.
افزون بر موضوع هاي ياد شده الحسن در بخشي از کتاب خود با عنوان «اصل و ريشه شيعه»در پي اثبات اصليت عربي براي شيعيان عربستان است.وي با ذکر مهاجرت ها و تحولات جمعيتي منطقه در پي پاسخ دادن به آن ادعايي است که شيعيان عربستان را به دليل مطامع فرقه اي و سياسي خود به غير عرب بودن متهم مي کند.
اين نويسنده شيعي در ذيل عنهوان «شيعه و وهابيان اوليه»تاريخچه وهابيت، پيمان همکاري و اهميت منطقه شيعه نشين شرق را شرح داده است.ادامه اين بحث تحت عنوان هاي «وضع مذهب و فرهنگ در احساء و قطيف»، «امنيت در احساء 1871-1902»، «اوضاع امنيتي در احساء و قطيف از سال 1902-1913»و «هدف سعودي ها در احساء و قطيف (1902-1911)بررسي شده است.
جلد دوم کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»رويدادهاي اين منطقه را از سال 1913 تا 1991 م در بر مي گيرد.اين جلد با عنوان «احتلال»آغاز مي شود.الحسن بر اين ادعاست که منابع و مصادر درباره چگونگي اشغال احساء و قطيف يکي است، اما رويات ها بر آن متفاوت است؛ زيرا حکام سعودي بر اساس نظر شخصي خود آن را تفسير مي کنند.نويسنده اشغال قطيف و احساء را مرحله اي مهم در تاريخ آل سعود دانسته و در شرح آن از اسناد انگليسي نيز استفاده کرده است.او در اين بخش موضع انگليس، تغيير موضع ترک ها و درگيري آنها با انگليس و آل سعود را شرح داده است.پس از آن رويدادهاي جنگ جهاني اول و فشارهاي ناشي از ايدئولوژي وهابيت مدنظر قرار گرفته است.
الحسن حمله وهابي ها به مکان هاي مقدس را ذيل عنوان «تکبه البقيع الاولي»شرح داده است.«اوضاع اقتصادي در احساء و قطيف (1913-1940)عنوان ديگري است در آن، نويسنده شيعي کتاب وضعيت اقتصادي و فقر شيعيان ساکن در منطقه شرق عربستان را، که غني ترين منطقه جهان به شمار مي آيد، بررسي کرده است.وجود نفت در منطقه شرقي عربستان، که شيعه نشين است، به اين منطقه اهميت بسياري بخشيد و با افزايش قيمت نفت، شيعيان اين منطقه عاملي مهم و تأثير گذار در تحولات عربستان تلقي شدند.حمزه الحسن اين موضوع را ذيل عنوان «شيعه در دوره نفت(1938-1990)»بررسي کرده و ادامه بحث را که به بي توجهي سران حکومت سعودي به مناطق شيعه نشين مربوط مي شود، در بخش «بي توجهي به مناطق شيعه»دنبال نموده است.وضع قانون هاي کاري براي محدود کردن کارگران شيعه، به ويژه در صنعت نفت، از اقدامات حکومت آل سعود بود که در بخش «قوم گرايي کارگران»، بررسي شده است.اين وضعيت به اعتصاب هاي شيعيان و در نتيجه تغيير قوانين ياد شده منجر شد که مطالب مربوط به آن در «قوم گرايي آرامکو»بيان شده است.«شهرهاي نفت»و «شيعه و روند فعاليت هاي ملي در عربستان سعودي»نام بخش هاي ديگري از کتاب است که نويسنده وضعيت شيعيان در آنها را تا دوره معاصر بررسي کرده است.
نتيجه اي که با مطالعه مقدمه کتاب اساس مي شود ونويسنده از آن مي نالد تبعيض ديني است که حکومت عربستان عليه شيعيان روا داشته است.الحسن نيز دعوت به مساوات در ميان هموطنان و احترام به ويژگي هاي همه گروه ها و مذاهب موجود در سرزمين عربستان سعودي را، که داراي ويژگي هاي خاص خودند، خواسته ها و اهداف خود مي داند.
منبع:زمانه شماره94
کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»به نوشته ححمزه الحسن، براي پژوهشگران و علاقه مندان به وضعيت شيعيان در عربستان سعودي اهميت بسياري دارد.اين کتاب اولين و آخرين کتاب جامعي است که در آن فقط به جامعه شيعه، تاريخ و رويدادهاي مربوط به جايگاه آن در عربستان توجه شده است.بر اين اساس در نوشتار پيش و در معرفي اين کتاب مدنظر قرار گرفته است.شايان ذکر است که اين کتاب با آنکه در سال 1991م نگاشته شده هنوز به فارسي ترجمه نگرديده است.
کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»را نخست در سال 1413 ق (1993 م)مؤسسه البقيع لاحياء التراث چاپ کرد و پس از آن در سال 2010 م نشر الساتي بيروت به انتشار آن دست زد.
اين کتاب براي پژوهش درباره وضعيت شيعيان عربستان منبعي بسيار مهم به شمار مي آيد، زيرا نويسنده در اين کتاب از منابع آرشيوي اسنادي که از دسترس ديگران خارج است استفاده کرده و به طور جامعه تاريخ اين جامعه را شرح داده است.حمزه الحسن، نويسنده کتاب، که خود فعال شيعي است، در مقدمه، رسالت خود را از نگارش کتاب شناساندن جامعه شيعه در عربستان سعودي به خود و دنياي خارج و نيز آگاهي بخشيدن به محدوديت ها، تنگاناها و موانع سر راه جامع شيعه و دفاع از شهروندان شيعه در پادشاهي سعودي بيان کرده است.
نويسنده کتاب ياد شده در دو جلد افزون بر اثبات ادعاهاي به حق تاريخي خود، به دنبال پاسخ دادن به يک سلسله شبهات و پرسش هاي تاريخي است که اربابان غرض آن را مطرح کرده اند.
حمزه الحسن در ابتداي کتاب خود به دنبال اثبات اين موضوع بوده است که شيعه مذهي جديد در منطقه احساء و قطيف (منطقه شرقي عربستان)نيست و با درج شجره نامه خانواده هاي شيعه کوشيده است مدعاي خود را مستند کند.پس از اين موضوع، وي رويدادهاي منطقه را پس از شهادت امام علي(ع)شرح داده و به حکومت هاي شيعي منطقه ياد شده و حکمراني پرتغالي ها و دوره نخست و دوم حکومت سعودي ها و حکومت عثماني ها در منطقه شرق عربستان اشاره کرده است.
افزون بر موضوع هاي ياد شده الحسن در بخشي از کتاب خود با عنوان «اصل و ريشه شيعه»در پي اثبات اصليت عربي براي شيعيان عربستان است.وي با ذکر مهاجرت ها و تحولات جمعيتي منطقه در پي پاسخ دادن به آن ادعايي است که شيعيان عربستان را به دليل مطامع فرقه اي و سياسي خود به غير عرب بودن متهم مي کند.
اين نويسنده شيعي در ذيل عنهوان «شيعه و وهابيان اوليه»تاريخچه وهابيت، پيمان همکاري و اهميت منطقه شيعه نشين شرق را شرح داده است.ادامه اين بحث تحت عنوان هاي «وضع مذهب و فرهنگ در احساء و قطيف»، «امنيت در احساء 1871-1902»، «اوضاع امنيتي در احساء و قطيف از سال 1902-1913»و «هدف سعودي ها در احساء و قطيف (1902-1911)بررسي شده است.
جلد دوم کتاب «الشيعه في المملکه العربيه السعوديه»رويدادهاي اين منطقه را از سال 1913 تا 1991 م در بر مي گيرد.اين جلد با عنوان «احتلال»آغاز مي شود.الحسن بر اين ادعاست که منابع و مصادر درباره چگونگي اشغال احساء و قطيف يکي است، اما رويات ها بر آن متفاوت است؛ زيرا حکام سعودي بر اساس نظر شخصي خود آن را تفسير مي کنند.نويسنده اشغال قطيف و احساء را مرحله اي مهم در تاريخ آل سعود دانسته و در شرح آن از اسناد انگليسي نيز استفاده کرده است.او در اين بخش موضع انگليس، تغيير موضع ترک ها و درگيري آنها با انگليس و آل سعود را شرح داده است.پس از آن رويدادهاي جنگ جهاني اول و فشارهاي ناشي از ايدئولوژي وهابيت مدنظر قرار گرفته است.
الحسن حمله وهابي ها به مکان هاي مقدس را ذيل عنوان «تکبه البقيع الاولي»شرح داده است.«اوضاع اقتصادي در احساء و قطيف (1913-1940)عنوان ديگري است در آن، نويسنده شيعي کتاب وضعيت اقتصادي و فقر شيعيان ساکن در منطقه شرق عربستان را، که غني ترين منطقه جهان به شمار مي آيد، بررسي کرده است.وجود نفت در منطقه شرقي عربستان، که شيعه نشين است، به اين منطقه اهميت بسياري بخشيد و با افزايش قيمت نفت، شيعيان اين منطقه عاملي مهم و تأثير گذار در تحولات عربستان تلقي شدند.حمزه الحسن اين موضوع را ذيل عنوان «شيعه در دوره نفت(1938-1990)»بررسي کرده و ادامه بحث را که به بي توجهي سران حکومت سعودي به مناطق شيعه نشين مربوط مي شود، در بخش «بي توجهي به مناطق شيعه»دنبال نموده است.وضع قانون هاي کاري براي محدود کردن کارگران شيعه، به ويژه در صنعت نفت، از اقدامات حکومت آل سعود بود که در بخش «قوم گرايي کارگران»، بررسي شده است.اين وضعيت به اعتصاب هاي شيعيان و در نتيجه تغيير قوانين ياد شده منجر شد که مطالب مربوط به آن در «قوم گرايي آرامکو»بيان شده است.«شهرهاي نفت»و «شيعه و روند فعاليت هاي ملي در عربستان سعودي»نام بخش هاي ديگري از کتاب است که نويسنده وضعيت شيعيان در آنها را تا دوره معاصر بررسي کرده است.
نتيجه اي که با مطالعه مقدمه کتاب اساس مي شود ونويسنده از آن مي نالد تبعيض ديني است که حکومت عربستان عليه شيعيان روا داشته است.الحسن نيز دعوت به مساوات در ميان هموطنان و احترام به ويژگي هاي همه گروه ها و مذاهب موجود در سرزمين عربستان سعودي را، که داراي ويژگي هاي خاص خودند، خواسته ها و اهداف خود مي داند.
منبع:زمانه شماره94
/ج
