راز مرگ موميايي ها
مترجم: رضا مدانلو
دانشمندان موميايي يک شاهزاده مصر باستان را تحت آزمايش سي تي اسکن قرار داده اند تا دليل مرگ وي را دريابند. تحقيقات اخير پزشکان بر روي موميايي يکي از شاهزادگان مصري نشان مي دهد که او مي توانست با مصرف کالري کمتر و ورزش بيشتر، مرگ خويش را به تأخير انداخته و ديرتر موميايي شود. اين شاهزاده مصري در حدود 3500 سال پيش مي زيسته و در سن 40 سالگي مرده است. موميايي اين زن در يک معبد تدفين در منطقه "دير البحري" کشف شده است که در کرانه غربي رود نيل و درست در مقابل شهر لکسور مصر قرار گرفته است.
هم اکنون جسد اين شاهزاده مصري در موزه شهر قاهره و در ميان ديگر موميايي هاي اين موزه جاي گرفته است. بررسي هاي اخير بر روي 52 موميايي اين موزه نشان داد که در حدود نيمي از آنها هنگام مرگ دچار گرفتگي در رگ ها و شريان هاي بدن بوده اند که شاهزاده مصري نيز يکي از آنهاست. در حقيقت، او هم اکنون قديمي ترين انسان شناخته شده اي است که دچار عارضه تصلب شريان بوده است، عارضه اي که ممکن است موجب حمله قلبي و مرگ بيمار شود.
يکي متخصص قلب در دانشگاه کاليفرنيا عنوان داشت که "آهموس مريت آمون" (1) در پنج نقطه از رگ هاي اصلي بدن خويش دچار گرفتگي و انسداد جريان خون بوده است که تعدادي از اين رگ ها وظيفه خون رساني به قلب و مغز را داشته اند.
اين متخصص قلب مي گويد: " اگر اين شاهزاده مصري در عصر ماشين زندگي مي کرد و به من مراجعه مي کرد، به او مي گفتم که از خوردن چربي خودداري و به مقدار کافي ورزش کند. سپس يک عمل جراحي را براي وي برنامه ريزي مي کردم."
يک متن پزشکي که از مصر باستان بر جاي مانده و مقارن با عصر شاهزاده است (1580 تا 1550 قبل از ميلاد) از وجود درد در ناحيه بازو و قفسه سينه برخي از بيماران سخن گفته که قبل از حملات قلبي کُشنده ديده شده است.
در کل، انسداد شريان هاي بدن و حمله قلبي، خطراتي هستند که رژيم غذايي و شيوه زندگي در عصر حاضر آن را به ارمغان آورده است، در حالي که شيوه زندگي در مصر باستان اين گونه نبوده است. در مصر باستان، بسياري از عواملي که ما آنها را در پيشرفت عارضه قلبي در عصر حاضر مؤثر مي دانيم، وجود نداشته اند. اين عوامل عبارتند از سيگار کشيدن، مرض قند، چاقي و غذاهاي حاوي چربي زياد.
بنابراين چه عاملي موجب شده که انسداد شريانها و مرض قلبي تا اين اندازه در ميان موميايي هاي مورد آزمايش گسترده باشد؟ واقعيت اين است که شاهزاده مصري دختر فرعون "تائوي دوم" (2) بوده و ديگر موميايي نيز از طبقه بالاي اجتماعي و يا خانواده سلطنتي در مصر باستان بوده اند. احتمالاً شاهزادگان مصري از يک زندگي مرفه برخوردار بوده و تحرک کمي داشته اند و مهم تر از آن، به راحتي به غذاهاي پر کالري به ويژه گوشت دسترسي داشته اند.
بايد به اين نکته نيز توجه داشت که اين شاهزاده مصري در دوران شکوفايي تاريخ مصر باستان زندگي مي کرده است. در اين دوران از تاريخ مصر، حتي مردم عادي نيز مقدار زيادي گوشت مي خوردند و نان مصرفي خويش را با عسل مخلوط مي کردند. اگر مردم عادي مصر در اين دوران از رژيم هاي غذايي پر چرب استفاده مي کرده اند، بنابراين طبقات بالاي اجتماعي نيز رژيم هاي غذايي به مراتب زيان بارتري داشته اند.
اما ابهام و سؤالي مهم در مورد شاهزاده آهموس مريت آمون وجود دارد. اگر چه چاقي بدن را نمي توان از روي اجساد موميايي ها تشخيص داد، ولي با يک نگاه گذرا به موميايي اين شاهزاده مي توان دريافت که او زني ريز نقش و لاغر اندام بوده است. بنابراين پژوهشگران در مورد نقش رژيم غذايي نامناسب در بيماري عروقي شاهزاده، ترديد دارند. اما چه عامل ديگري به جز رژيم غذايي پر چرب مي توانست موجب انسداد شرياني وي را فراهم آورده باشد؟
پزشکان ابتدا عامل ژنتيکي را پيشنهاد کردند. به عنوان مثال، موميايي چند شاهزاده و ملکه ديگر در خانواده آهموس مريت آمون شناسايي شده اند که آنها نيز همانند او به مرض تصلب شريان دچار بوده اند. بنابراين، احتمال وجود عامل ژنتيکي را نمي توان ناديده انگاشت.
احتمال ديگر آن است که انسداد رگ هاي بدن ممکن است در اثر التهاب هاي مزمني ايجاد شود که در اثر واکنش سيستم ايمني بدن به عفونت و چرک به وجود مي آيند. بررسي هاي صورت گرفته روي موميايي اين شاهزاده، نشان مي دهد که او دچار ورم و التهاب مفاصل بوده و علاوه بر آن، از بيماري و عفونت شديد دندان نيز رنج مي برده است.
يک گروه تحقيقاتي آمريکايي ــ مصري، مطالعاتي را روي 72 موميايي انجام خواهد داد تا در مورد پيوندهاي ژنتيکي بين موميايي ها و ديگر موضوعات سلامتي و بهداشت در مصر باستان مانند بيماري التهاب مفاصل و سرطان بررسي کرده و دريابد که آيا استخوان هاي موميايي ها مي تواند ميزان فعاليت بدني آنها را مشخص کند؟
منبع: دانشمند، شماره 576
هم اکنون جسد اين شاهزاده مصري در موزه شهر قاهره و در ميان ديگر موميايي هاي اين موزه جاي گرفته است. بررسي هاي اخير بر روي 52 موميايي اين موزه نشان داد که در حدود نيمي از آنها هنگام مرگ دچار گرفتگي در رگ ها و شريان هاي بدن بوده اند که شاهزاده مصري نيز يکي از آنهاست. در حقيقت، او هم اکنون قديمي ترين انسان شناخته شده اي است که دچار عارضه تصلب شريان بوده است، عارضه اي که ممکن است موجب حمله قلبي و مرگ بيمار شود.
يکي متخصص قلب در دانشگاه کاليفرنيا عنوان داشت که "آهموس مريت آمون" (1) در پنج نقطه از رگ هاي اصلي بدن خويش دچار گرفتگي و انسداد جريان خون بوده است که تعدادي از اين رگ ها وظيفه خون رساني به قلب و مغز را داشته اند.
اين متخصص قلب مي گويد: " اگر اين شاهزاده مصري در عصر ماشين زندگي مي کرد و به من مراجعه مي کرد، به او مي گفتم که از خوردن چربي خودداري و به مقدار کافي ورزش کند. سپس يک عمل جراحي را براي وي برنامه ريزي مي کردم."
زندگي در عصر نان و عسل
يک متن پزشکي که از مصر باستان بر جاي مانده و مقارن با عصر شاهزاده است (1580 تا 1550 قبل از ميلاد) از وجود درد در ناحيه بازو و قفسه سينه برخي از بيماران سخن گفته که قبل از حملات قلبي کُشنده ديده شده است.
در کل، انسداد شريان هاي بدن و حمله قلبي، خطراتي هستند که رژيم غذايي و شيوه زندگي در عصر حاضر آن را به ارمغان آورده است، در حالي که شيوه زندگي در مصر باستان اين گونه نبوده است. در مصر باستان، بسياري از عواملي که ما آنها را در پيشرفت عارضه قلبي در عصر حاضر مؤثر مي دانيم، وجود نداشته اند. اين عوامل عبارتند از سيگار کشيدن، مرض قند، چاقي و غذاهاي حاوي چربي زياد.
بنابراين چه عاملي موجب شده که انسداد شريانها و مرض قلبي تا اين اندازه در ميان موميايي هاي مورد آزمايش گسترده باشد؟ واقعيت اين است که شاهزاده مصري دختر فرعون "تائوي دوم" (2) بوده و ديگر موميايي نيز از طبقه بالاي اجتماعي و يا خانواده سلطنتي در مصر باستان بوده اند. احتمالاً شاهزادگان مصري از يک زندگي مرفه برخوردار بوده و تحرک کمي داشته اند و مهم تر از آن، به راحتي به غذاهاي پر کالري به ويژه گوشت دسترسي داشته اند.
بايد به اين نکته نيز توجه داشت که اين شاهزاده مصري در دوران شکوفايي تاريخ مصر باستان زندگي مي کرده است. در اين دوران از تاريخ مصر، حتي مردم عادي نيز مقدار زيادي گوشت مي خوردند و نان مصرفي خويش را با عسل مخلوط مي کردند. اگر مردم عادي مصر در اين دوران از رژيم هاي غذايي پر چرب استفاده مي کرده اند، بنابراين طبقات بالاي اجتماعي نيز رژيم هاي غذايي به مراتب زيان بارتري داشته اند.
مشکلي جدي در خانواده سلطنتي؟
اما ابهام و سؤالي مهم در مورد شاهزاده آهموس مريت آمون وجود دارد. اگر چه چاقي بدن را نمي توان از روي اجساد موميايي ها تشخيص داد، ولي با يک نگاه گذرا به موميايي اين شاهزاده مي توان دريافت که او زني ريز نقش و لاغر اندام بوده است. بنابراين پژوهشگران در مورد نقش رژيم غذايي نامناسب در بيماري عروقي شاهزاده، ترديد دارند. اما چه عامل ديگري به جز رژيم غذايي پر چرب مي توانست موجب انسداد شرياني وي را فراهم آورده باشد؟
پزشکان ابتدا عامل ژنتيکي را پيشنهاد کردند. به عنوان مثال، موميايي چند شاهزاده و ملکه ديگر در خانواده آهموس مريت آمون شناسايي شده اند که آنها نيز همانند او به مرض تصلب شريان دچار بوده اند. بنابراين، احتمال وجود عامل ژنتيکي را نمي توان ناديده انگاشت.
احتمال ديگر آن است که انسداد رگ هاي بدن ممکن است در اثر التهاب هاي مزمني ايجاد شود که در اثر واکنش سيستم ايمني بدن به عفونت و چرک به وجود مي آيند. بررسي هاي صورت گرفته روي موميايي اين شاهزاده، نشان مي دهد که او دچار ورم و التهاب مفاصل بوده و علاوه بر آن، از بيماري و عفونت شديد دندان نيز رنج مي برده است.
يک گروه تحقيقاتي آمريکايي ــ مصري، مطالعاتي را روي 72 موميايي انجام خواهد داد تا در مورد پيوندهاي ژنتيکي بين موميايي ها و ديگر موضوعات سلامتي و بهداشت در مصر باستان مانند بيماري التهاب مفاصل و سرطان بررسي کرده و دريابد که آيا استخوان هاي موميايي ها مي تواند ميزان فعاليت بدني آنها را مشخص کند؟
پي نوشت ها :
1ــ Ahmos Merit Amum/
2ــ Tao II
منبع: دانشمند، شماره 576
