معرفی کتاب در سایه سار حکمت علوی

در سايه سار حکمت علوي
اين کتاب در سال(1382)در(14)بخش و(253)صفحه توسط انتشارات بنياد نهج البلاغه به زيور طبع آراسته گرديد.
در ايراد مجموعه مقالاتي با عناوين ذيل را در بردارد.
1ـ ضرورت و مشروعيت رهبري از ديدگاه امام علي عليه السلام
2ـ روشن بيني و آينده نگري امام علي عليه السلام
3ـ حامعيت امام علي عليه السلام
4ـ اصلاح طلبي علوي
5ـ سيماي امام علي عليه السلام
6ـ امام علي عليه السلام و مردم
7ـ امام علي عليه السلام و عدالت
8ـ امام علي عليه السلام الگوي بردباري
9ـ امام علي عليه السلام و قرآن
10ـ امام علي عليه السلام و انجام تکليف الهي
11ـ امام علي عليه السلام و شوق شهادت
12ـ ناکثين از ديدگاه نهج البلاغه
13اهميت بحث امامت در عصر حاضر
14ـ ريزشها و رويشها

ضرورت و شمروعيت رهبري از ديدگاه امام علي(ع)
 

اين مقاله حاوي عناوين ذيل است:
1ـ ضرورت رهبري
2ـ مبناي مشروعيت رهبري در حکومت ديني
3ـ مشروعيت رهبري از ديدگاه امام علي عليه السلام
4ـ مشروعيت رهبري با بيعت و نقد آن
5ـ بحث بيعت

ضرورت رهبري
 

در اين مقاله ضرورت رهبري، را از بديهيات برمبناي عقل و شرع برشمرده و عدم حضور آن را عامل هرج و مرج و بي ثباتي جامعه معرفي مي نمايد. در ادامه با بهره گيري از کلام آيت الله نائيني، اشاره دارد که ايشان بخاطر ارتکازي دانستن عدم رضاي شارع به اختلاف ناظم که همان هرج و مرج است ولايت فيه در عصر غيبت را اثبات مي کنند.
امام علي عليه السلام در برابر انحراف خوارج فرمودند:
کلمه حقّ يرادُ بها الباطل!نعم، انّهُ لا حکم الّا الله و لکن هؤلاء يقولون لا امرة الا لله و انه لا بدّ للناس من أمير بر أو فاجر
و در جاي ديگر مي فرمايد :
حاکم ستمگر بيدادگر، بهتر است از فتنه اي که ادامه يابد.
در ادامه بر شبهه اي که در بحث ولايت کلامي و ولايت فقهي وارد شده است مطالبي را بيان مي کند.

مبناي مشروعيت رهبري
 

اين بحث در دو محور مورد ارزيابي قرار گرفته است.
1ـ رهبري پيامبران و امامان معصوم عليهم السلام
2ـ ولايت فقيه
در مورد محور اول، نظر شيعه مبني براينکه مشروعيت رهبري پيامبران و امامان با نصب بدون واسطه الهي است مطالبي بيان شده است.
مشروعيت سياسي، رهبر و ولايت فقيه نيز مورد بحث و برسي قرار گرفته است.

مشروعيت رهبري از ديدگاه امام علي(ع)
 

در اين بخش به بيان مشروعيت رهبري از کلام امام عليه السلام و استناد ايشان به انتساب از طرف شخص پيامبر، حديث متواتر غدير و استناد حضرت به سوال حضرت از اعضاي شورا بعد از مرگ عمر و تاييد شورا مبني بروصايت اما و ذکر احاديثي از امام علي عليه السلام که مبناي مشروعيت رهبري خويش را نصب الهي مي دانسته اند، مي پردازد.
در بحث "مشعروعيت رهبري با بيعت و قرآن"نگارنده به طرح و نقد اين نظريه مي پردازد که علي عليه السلام در رابطه با خلافت خود، از مشروعيت الهي سخن نگفته و پيوسته از رأي مردم دم زده است.
در نقد اين مسئله اشاره اي دارد به کلام حضرت که :
دستم را گشوديد و من آن را بستم، و آن را کشيديد، نگاهش داشتم. سپس برمن هجوم آورديد، آن سان که شتران تشنه در نوبت آب خوردن، به آبگيرها هجوم آورند.
اين کلام ترسيمي از واقعيت موجود هنگام بيعت با حضرت است و بيان اين حقيقت که بيعت با حضرت، بيعتي عمومي و مردمي بود؛ با تمام بيعتها يي که در زمان خلفا شد، متفاوت بود؛ بيعتي بود خودجوش و فراگير.
و اين قضيه مي تواند تنها گوياي رضايت خرسندي امام عليه السلام از اين عمل باشد و بيعت بروفاداري و همراهي با مولا بود تا زمينه تحقق احکام الهي فراهم گردد.
در ادامه چنين نتيجه گيري مي کند که:
با توجه به مبناي مشروعيت الهي رهبري و حکومت و نيز حديث متواتر غدير، ترديدي نيست که حضرت، مبناي مشروعيت حکومت خويش را الهي مي داند و استناد به بيعت آن هم با دشمنان آتش افروز، توجيهي جز محکومتي آنان با همان زبان و فرهنگي که دشمنان از آن سخن گفته و دم مي زنند، نيست.
در ادامه مطالبي را براي تنظيم و تکميل اين بخش آورده که اولين مطلب"حريم مردم در نظام اسلامي است"که در ان با فرمايشاتي از حضرت در تکريم مردم و تلاش جهت سعادت و تأمين دنيا و آخرت آنان ذکر شده است.
دوم"حضور مردم و تحقق خارجي ولايت"است که در اين بحث نويسنده حضور مردم در صحنه بعنوان"عامل تحقق خارجي حکومت و رهبري اشاره شده است و براين اساس است که اميرمؤمنان"حضور الحاضر و قيام الحجة بوجود الناصر"(1)را از زمينه هاي پذيرش حکومت خود اعلام مي کند.
و مطلب آخر"نفي استبداد در حکومت اسلامي"است که در پاسخ به اين ايراد چنين عنوان شده است که در حکومت اسلامي، حکومت کنندگان، در اداره و اجرا، مقيد به يک مجموعه شروط هستند که در قرآن و سنت معين شده است"مجموعه شرايط"همان احکام و قوانين اسلامي است که بايد رعايت شود از اين جهت به حکومت اسلامي،"حکومت قانون الهي برمردم"اطلاق مي شود.

روشن بيني و آينده نگري امام علي (ع)
 

مباحثي که در اين بخش به آن پرداخته شده عبارتند از :
ـ معناي روشن بيني
ـ برخي از جلوه هاي روشن بيني در سيره امام علي عليه السلام ـ امام علي عليه السلام و شناخت روحيات دشمنان در اين مبحث ضمن برشمردن احاديث و رواياتي مبني برروشن بيني مؤمن به جلوه اي از روشن بيني که حضرت برآن تاکيد مي ورزد و آن را از افتخارات خود برمي شمرد اشاره مي کند و آن برخورد با آناني است که در پوشش دين به جنگ با حضرت آمده بوند. برخورد با کساني که با شعارهاي جذاب و فريبنده مردم ساده لوح را دور خود گرد آورده و به جنگ با حضرت آمده بودند.
از اين نوع روشن بيني و زيرکي در روايات به "فصله"و"کياست"و "کاء" و "دهاء" تعبير شده است نقطه مقابل اين ارزش، مکر و حيله است که در روايات از آن با تعابير مختلفي مانند"مکر و کيد، غديراو..."ياد شده است.
تفاوت اين دو در آن است که زيرک تلاش مي کند تا کلاه سرش نرود اما مکار تلاش مي کند تا کلاه سر مردم بگذارد.
حضرت برخورد با فتنه خوارج را نيز از افتخارات خويش مي شمرد:
به حق که برخورد با خوارج بصيرت حضرت علي عليه السلام را مي خواست کساني که از فرط عبادت پيشانيشان پينه بسته بود! اهل نماز شب بودند، لکن بصيرت نداشتند.
از کلمات حضرت استفاده مي شود که بارزترين جلوه روشن بيني شناخت دشمن در چهره هاي مختلف و موضعگيري در برابر اوست.
اميرالمؤمنين عليه السلام هم به علم امامت و هم به علم عادي خويش، روحيّات اشخاص بويژه دشمنان خويش-را به خوبي مي شناخت.
در ادامه و نمونه هايي از "شناخت روحيات دشمن"از حضرت نقل مي کند.

جامعيت امام علي(ع)
 

از جمله فضايل حضرت علي عليه السلام جامعيت آن حضرت جلوه خاصي دارد امام علي آينه تمام نماي اسلام است.
نويسنده محترم مطالب اين بخش را تحت عناوين زيرآورده است.
ـ مرد محراب و حرب
الف)محراب
ب)حرب
ـ عفو و قاطعيت
ـ ابعادي ديگر از جامعيت حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام
ـ جامعيت مولا در بيان امام خميني

اصلاح طلبي علوي
 

در اين بخش نويسنده به مقوله اصلاحات به اصطلاح طلبي مي پردازد، و اين مقوله را از ديدگاه هاي متعدد بيان مي کند حضرت اصلاح طلبي و اصلاح واقعي را در سايه دو امر مي داند.
يکي ايجاد امنيت در جامعه بگونه اي که مظلوم در امان بوده بتواند براحتي احقاق حق کند و ديگري اجراي احکام ديني

سيماي امام علي(ع)
 

نويسنده اين بخش را در عناوين زير بيان نموده است.
ـ بهترين راه شناخت امام علي عليه السلام
ـ سيماي فردي علي عليه السلام
ـسيماي اجتماعي علي عليه السلام
ـ علي عليه السلام و وحدت
ـ علي عليه السلام و بزرگواري
گـ علي عليه السلام و حاکميت ارزشهاي الهي
ـ علي عليه السلام و عدالت

امام علي (ع)و عدالت
 

در اين مقاله امام علي عليه السلام بعنوان نمونه عالي عدالت در اسلام، و تفسير آيات عدالت قرآن است، او عدل مجسم است و بالاخره عدالت يعني علي و علي يعني عدالت!
اين اصل، اساسي ترين برنامه حکومت علي عليه السلام بود که مشکلات فراواني براي حضرت آفريد، مشکلاتي که تا لحظه شهادت گريبانگير حضرت بود.
حضرت در سخني مي فرمايد و با هفت چيز نزد خدا برمردم حجت مي آورم:
1ـ برپا داشتن نماز2-دادن زکات3-امر به معروف4-نهي از منکر5-تقسيم به مساوات6-عدالت در ميان مردم7-برپاداشتن حدود الهي.(2)

امام علي و قرآن
 

در قسمتي از ين بخش آمده است که :
مهجوريت عترت در حقيقت زمينه مهجوريت قرآن است؛ چرا که مفسران واقعي و حقيقي قرآن اهل بيت اند و بدون علي عليه السلام قرآن ابزار دست بازرگانان تحريفگر شد و توانستند در طول تاريخ با تفسير به رأي، بيشترين ضربه را به قرآن وارد نمايند و در يک جمله، مظلوميت قرآن و علي عليه السلام مظلوميتي متقابل است.

امام علي(ع)و انجام تکليف الهي
 

در اين بخش فرازي از سخن حضرت را آورده است که:
لا يقيم امرالله سبحانه الا من لا يضانع لا يضارع و لا يتبع المطامعَ.(3)
تنها کساني مي توانند قانون خدا را اجرا نمايند که اهل سازش نبوده و خود را همرنگ محيط نساخته و از آمال نفساني پيروي نکنند . و علي عليه السلام که هنگامي که تکليف را در سکوت مي بيند، سکوت مي کند؛
فصبرتُ و في العين قذي و في الحلق شجي(4)
پس صبرکردم همچون کسي که خاشاک چشمش را پرکرده و استخوان راه گلويش را گرفته .

امام علي (ع)و شوق شهادت
 

اين بخش را نيز با سخن از حضرت ارائه مي دهيم حضرت فرمودند:
فوالله لولا طمعي عند لقائي عدوّي في الشهادة و تو طيني نفسي علي المنية لأحببتُ أن لا أبقي مع هولااء يوماً واحداً و لا ألتقي بهم أبداً(5)
بخدا سوگند اگر علاقه من به نگام پيکار با دشمن در شهادت نبود و خود را براي مرگ در راه خدا آماده نساخته بودم، دوست داشتم حتي يک روز با اين مردم روبرو نشوم و هرگز آنها را ملاقات نکنم.

ناکثين از ديدگاه نهج البلاغه
 

مطالب اين بخش تحت عناوين زير آمده است .
ـ اهميت شناخت دشمن
ـراه شناخت دشمن
ـ سه جريان مخالف در حکومت علي عليه السلام
ـ واژه ناکثين
ـ سمبلهاي ناکثين
ـ انگيزه ناکثين و ويژگيهاي حکومت امام عليه السلام
1ـ حاکميت ارزشهاي الهي
2ـ قاطعيت
3ـ عدالت
4ـ استرداد اموال خائنان به بيت المال
ـ هدف ناکثين
ـ تاکتيکهاي پيمان شکنان
1ـ کار تشکيلاتي
2ـ طرح سوژه عوام پسند
3ـ ايجاد شبهه
4ـ استفاده از چهره هاي وجيه
5ـ استفاده از ناآگاهي مردم
6ـ توجيه وسايل به اساس هدف
7ـ مکر و حيله
8ـ سرو صدا و هياهو
9ـ تفرقه
ـ عکس العمل علي عليه السلام در برابر ناکثين
1ـ آگاهي و هوشياري
2ـ منطق و استدلال
3ـ گرفتن بهانه از دست آنان
4ـ نبرد تا نابودي آنان

اهميت بحث امامت در عصر حاضر
 

مباحث اين بخش در عناوين زيرآمده است:
ـ مفهوم و جايگاه امامت در فرهنگ اسلام
ـ امامت از اصول دين
ـ شيوه تعيين امام بنظر اهل سنت
شيوه اول:گزينش توسط مردم و بيعت آنان
شيوه دوم:استخلاف و جانشيني (ولايتعهدي)
گشيوه سمو:قهر و استيلا(کودتا)
ـ نقد ديدگاههاي فوق
ـ نصب امام از طرف خداوند
ـ ويژگيهاي عمومي امام
1ـ اسلام و ايمان
2ـ لياقت و کارداني
3ـ فقاهت و اجتهاد در دين
4ـ عدالت
ـ ويژگيهاي اختصاصي امام در مکتب شيعه
1ـ عصمت
2ـ علم گسترده
در اين مختصر فقط به بحث "نمصب امام از طرف خداوند با استناد به روايات پرداخته است.

ريزشها و رويشها
 

نويسنده مطالب بخش پاياني کتاب خويش را در عناوين زيرآورده است:
ـ سابقه تاريخي ريزشها
ـ پيش بيني ريزش
ـ پيش بيني قرآن از ريزشها
ـ ريزش در امت هاي گذشته
ـ عوامل اصلي ريزشها
1ـ هواپرستي
2ـ نفاق
3ـ دنيا پرستي
الف-تلاش دشمنان
ب-طرح شعارهاي عامه پسند
4ـ ناآگاهي و بي بصيرتي
ـ تزريق بي مبصيرتي
ـ تزريق بي بصيرتي در روش معاويه
ـ مهم ترين عامل رويش نيروها
ريزش ها و رويش ها ويژگي طبيعي در انقلابي است هنگامي که انقلابي در حال شکل گرفتن است افراد با انگيزه هاي مختلف به آن مي پيوندند و زماني که کشتي انقلاب به ساحل مي رسد، انگيزه ها جلوه گر مي شود، آنها که به هدف خود دست يافتند مي مانند و آنان که به انگيزه خويش مي رسند، مي روند.
ريشه اساسي گرايش به حق را بايد در جاذبه فطري حق جست، حق جاذبه فطري داشته و با جان انسانها عجين است. بي ترديد اگر حق به صورت شفاف عرضه گردد، جانهاي مستعد آن را با جان و دل مي پذيرند.
از ديدگاه مانه تنها اعتقاد به خداوند فطري است بلکه تمام دين فطري است، دين تجلّي حق است، و اميرمؤمنان علي عليه السلام هم محور حق است که :
علي مع الحق و الحق مع علي يدور معه الحق کيفما دار(6)
کتاب با طرح سئوالاتي خاتمه يافته است که بعنوان مسابقه مي باشد علاقه مندان مي توانند با تهيه کتاب در اين مسابقه کتابخواني نيز شرکت کنند.

پي نوشت ها :
 

1ـ نهج البلاغه، خطبه3به نقل از همين کتاب
2ـ بحار الانوار،ج41،ص106به نقل از کتابص117
3ـ نهج البلاغه -حکمت 110به نقل از کتابص132
4ـ نهج البلاغه -خطبه3به نقل از کتاب ص133
5ـ نهج البلاغه نامه 35به نقل از کتا ص137
6ـ المناقب ، ابن شهر آشوب7ج3 صآن به نقل از کتاب ص247
منبع: سالنامه النهج شماره 12- 11