مقدمه:
اگر از تارکان نماز جماعت و عاقبت کسانی که به مسجد نمی روند اطلاعی ندارید.به این روایات معصومین علیهم السلام که در این مطلب راسخون آورده شده است مراجعه بفرمائید.
در این روایات به سرنوشت و سرانجام و عاقبت نماز و میزان قبولی کسانیکه نماز می خوانند ولی به مسجد نمی روند و در نماز جماعت شرکت نمی کنند. و هیچ اهمیتی به این دو موضوع نمی دهند اشاره شده است.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت در کلام معصومین علیهم السلام.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از منظر رسول اکرم(ص)
1- قال رسول الله(ص) لقوم: لتحضرن المسجد او لاحرقن علیکم منازلکم(1).پیامبرخدا(ص) فرمودند برای جماعتی: هر آینه باید حتماً حاضر شوید به جماعت و گرنه قطعاً دستور خواهم داد که منازل شما را آتش بزنند برای حاضر نشدن شما به نماز جماعت.
2- قال النبی(ص): تخرج من الجحیم قطعة من النار و تنادی بلسان فصیح بین اهل محشر و تقول انا لاربعة، من سمع اقامة و لم یحضرها، و تارک سنة النبی، و صنایع الصور، و المتکبر(2).
پیامبر (ص) فرمودند: قطعه آتشی از جهنّم خارج می شود و به زبان فصیح و گویا بین اهل محشر اعلام می کند و می گوید: من برای چهار نفر(یا گروه) هستم، کسی که صدای اقامه نماز جماعت را بشنود و حاضر به جماعت نشود، و ترک کننده سنّت پیامبر، و مجسمّه ساز و شخص متکبّر.
3- قال رسول الله(ص): من سمع النداء فی المسجد فخرج منه من غیر علة فهو منافق الا ان یرید الرجوع الیه(3).
پیامبر(ص) فرمودند: کسی که در مسجد باشد و صدای اذان مسجد را بشوند و خارج شود از مسجد بدون جهت او منافق می باشد مگر قصد برگشتن را داشته باشد.
4- قال النبی(ص): من ترک الجماعة ابتلاه الله تعالی باشیاء، یذهب البها من وجهه، و البرکة من رزقه، و یسوء خلقه، و یعسر سکراته، و یموت هو جائع و عطشان، و یعقد لسانه و لم یقدر علی جواب النکرین، و یضیق علیه قبره، و لم یرض الله عنه، و یعسر علیه الحساب و یعذب فی النار کالکفار(4).
پیامبر(ص) فرمودند: کسی که تارک نماز جماعت باشد، خداوند او را مبتلا می کند به اموراتی، نورانیّت صورت او را می برد، برکت را از رزق او بر می دارد و او را بداخلاق می کند و سکرات مرگ بر او سخت می شود، .
و می میرد در حالتی که گرسنه و تشنه است، و زبان او بسته می شود و قدرت جواب نکیرین را ندارد، و قبر بر او تنگ می شود، و خدا از او راضی نیست و حساب را بر او سخت می گیرد، و او را مانند کفّار عذاب می کند.
5- قال النبی(ص): آتانی جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل مع کل واحد ثمانون الف ملک فقالوا: یا محمد! الجبار یقرئک السلام ویقول: قل لامتک انه من مات مفارق الجماعة لا یجد ریح الجنة و ان کان اکثر عملا من اهل الارض لا اقبل منه صرفا و لا عدلا، یا محمد تارک الجماعة عندی ملعون و عند الملائکة ملعون، و قد لعنهم الله فی التوریة و الانجیل و الزبور و الفرقان و تارک الجماعة یصبح و یمسی فی لعنة الله.
یا محمد: تارک الجماعة لا استجیب له دعوة و لا انزل علیه رحمة و هم یهود امتک، ان مرضوا فلاتعدهم، ان ماتوا فلا تشهد جنائزهم، و لایمشی علی وجه الارض ابغض الی من تارک الجماعة، یا محمد قد امرت کل ذی نفس و روح ان یلعنوا علی تارک الجماعة، و تارکها شر من شارب الخمر و المحتکر و من سفاک الدماء وآکل الربا و تارک الجماعة لیس له فی الجنة نصیب و شر من النباش و المخنث و شر من القتات و شر من شاهد الزور...یا محمد: من مات مفارق الجماعة ادخله نارا(5).
پیامبر(ص) فرمودند: جبرئیل، میکائیل، اسرافیل، عزرائیل، هر کدام با هشتاد هزار ملک نزد من آمدند و گفتند: ای محمّد خداوند تو را سلام می رساند و می گوید به امّت خود بگو هر کس بمیرد.
در حالی که به جماعت حاضر نمی شده است بوی بهشت به او نرسد و لو این که خیر او بیشتر از اعمال اهل زمین باشد من آن اعمال را از او به هیچ وجه قبول نمی کنم، ای محمّد کسی که ترک جماعت کرده نزد من ملعون است .
و همچنین نزد ملائکه و در کتاب های آسمانی تورات، انجیل، زبور، فرقان، هم مورد لعن الهی است، و شخصی که تارک جماعت باشد صبح و عصر را طی کند در حالی که در لعنت خدا به سر می برد.
ای محمّد: دعای تارک جماعت را مستجاب نمی کنم، و رحمت خود را بر او نازل نمی گردانم، و آنها یهودان امّت تو خواهند بود، اگر آنها مریض شدند عیادتشان مکنید، و اگر مردند آنها را تشییع جنازه نکنید، و روی زمین مبغوض تر از تارک جماعت نزد من نیست.
ای محمبد: امر نمودم هرصاحب روح و نفسی را که لعن کند بر تارک جماعت و تارک جماعت بدتر است از شرابخوار، و انسان احتکار کننده و انسان خون ریز، و انسان رباخوار، تارک جماعت نصیبی از بهشت برای او نیست و بدتر است .
از کسی که نبش قبر می کند و کسی که دروغگو و سخن چین می باشد، و بدتر است از مردی که خود را شبیه زنان می کند و بدتر است از شهادت دهنده بر امر باطل. ای محمّد کسی که بمیرد و اهل جماعت نباشد او را داخل در آتش جهنّم می کنم.
6- قال النبی(ص): سلموا علی الیهود و النصاری و لا تسلموا علی یهود امتی.قیل من یهود امتک؟قال الذین یسمعون الاذان و لا یحضرون الجماعة(6).
پیامبر (ص) فرمودند: سلام بر یهود و نصاری بکنید امّا بر یهود امّت من سلام نکنید.سؤال شد آیا یهود امّت شما چه کسی خواهد بود؟حضرت فرمودند: آن کسی که اذان مسجد را بشنود و به جماعت حاضر نشود.
.jpg "عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت")
7- قال النبی(ص): من کان جار بیت الله و لم یحضر الجماعة ثلاث ایام متوالیات، فعلیه لعنة الله و الملائکة و الناس اجمعین، فان خطب فلا تزوجوه، و ان مرض فلا تعودوه، و ان رفع جنازته فلا تشیعوه، الا فلا صلاة له، الا فلا صوم له، الا فلازکاة له، الا فلا حج له، الا فلا جهاد له، و ان مات مات میتة الجاهلیة(7).
پیامبر(ص) فرمودند: کسی که همسایه مسجد باشد و سه روز پشت سر هم حاضر به جماعت نشود پس لعنت خدا و ملائکه و همه مردم بر او خواهد بود.
اگر چنین شخصی خواستگاری نمود برای ازدواج به او دختر مدهید، اگر مریض بود او را عیادت نکنید و اگر مُرد و جنازه او را برداشتند تشییع جنازه او نکنید.
بدانید و توجّه داشته باشید شخص تارک جماعت نماز، روزه، زکات، حجّ و جهاد او قبول نخواهد بود و اگر مرد مرده است همانند زمان جاهلیت یعنی بدون دین از دنیا رفته.
8- قال رسول الله(ص): من مشی الی مسجد من مساجد الله عزوجل فله بکل خطوة یخطوها حتی یرجع الی منزله عشر حسنات و محی عنه عشر سیئات و یرفع له عشر درجات.
و من حافظ علی الجماعة حیث ما کان مر علی الصراط کالبرق اللامع فی اول زمرة مع السابقین، و وجهه اضوا من القمر لیلة البدر، و کان له بکل یوم و لیلة حافظ علیها ثواب شهید، و من حافظ علی الصف المقدم فیدرک من الاجر مثل ما للموذن و اعطاه الله عزوجل فی الجنة مثل ثواب الموذن(8).
پیامبر (ص) فرمودند: کسی که به طرف مسجدی از مساجد خدا حرکت نمود پس برای هر قدمی که در رفت و برگشت برمی دارد خداوند ده حسنه به او عطا می کند و ده گناه از او محو می کند و ده درجه مقام او را بالا می برد.
و کسی که محافظت کند بر جماعت فردای قیامت این شخص به همراه سابقین مانند برق لامع از پل صراط عبور می کند (منظور از سابقین کسانی هستند که در سوره واقعه به آنها اشاره شده)
و همچنین صورت این شخص که مراقب جماعت می باشد از ماه شب چهاردهم نورانی تر خواهد بود و برای شبانه روزی که محافظت از جماعت می کند خدا ثواب یک شهید به او می دهد، و کسی که خود را به صف اوّل جماعت برساند ثواب او مثل ثواب موذن خواهد بود حتّی در بهشت.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از امیر المومنین(علیه السلام)
امیرالمومنین(ع) در نامه ای برای محمّد بن ابابکر نوشتند: توجّه داشته باش که نمازت چگونه خواهد بود از شرائط صحّت و قبول؟
برای این که تو امام قوم خود خواهی بود مواظب باش نماز را از هر جهت تامّ باشد و کمبودی نداشته باشد، پس اگر شخصی امام جماعت باشد برای قوم و آن جماعت نقصی داشته مسئولیّت آن به عهده امام جماعت می باشد.
از نماز جماعت مراقب باشید چیزی کم نشود بلکه از هر جهت تمام و در این صورت خداوند متعال همان اجر که به آنها می دهد به تو هم خواهد داد و حال آنکه از اجر آنها هیچ کم نمی گذارد.
10-قال علی(ع): افضل الصفوف اولها و هو صف الملائکة و افضل المقدم میامن الامام(10).امام علی(ع) فرمودند: بهترین صف ها از صف های نماز جماعت صف اول می باشد که صف ملائکه است و بهترین مکان ها طرف راست امام جماعت می باشد.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از منظر امام سجاد (علیه السلام)
11- قال زین العابدین(ع): ما من خطوة احب الی الله من خطوتین: خطوة یسد بها المومن صفا فی الله، و خطوة الی ذی رحم قاطع(11).
زین العابدین(ع) فرمودند: هیچ قدمی نزد خدا محبوب تر نیست از دو قدم، یک آن قدم و گامی که انسان بردارد برای خدا که صف نماز جماعت را پرکند، و دوّم قدمی که بردارد برای صله رحمی که قاطع رحم بوده است.
نماز واقعی نیست برای آن کسی که از همسایگان مسجد باشد امّا برای نماز جماعت در آن مسجد حاضر نشود مگر این که مریض باشد یا مشغول به انجام کاری باشد که نتواند به جماعت حاضر شود.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از منظر امام باقر(علیه السلام)
13- قال الباقر(ع): ثلاث کفارات: اسباع الوضوء فی السبرات، و المشی باللیل و النهار الی الصلوات و المحافظة علی الجماعات.(13)
امام باقر فرمودند: سه چیز کفّاره گناهان خواهد بود:
اوّل وضوی شاداب گرفتن در مواقع سردی هوا (که معمولاً همچون حال حاضر آب گرم برای وضو نبوده و وضوی با آب سرد آن هم با رعایت شادابی رنج آور بوده).
دوّم اهمیّت دادن به نمازهای واجب شبانه روز.
سوّم مراقبت نمودن از خواندن نماز به جماعت.
14- قال الباقر(ع): قام علی(ع) اللیل کله حتی اذا انشق عمود الصبح صلی الفجر و خفق برأسه، فلما صلی رسول الله(ص) الغداة لم یره، فاتی فاطمة فقال: ای بنیة ما بال ابن عمک لم یشهد معنا صلاة الغداة؟ فاخبرته الخبر فقال:ما فاته من صلاة الغداة فی جماعة افضل من قیام لیله کله، فانتبه علی لکلام رسول الله(ص) فقال له: یا علی ان من صلی الغداة فی جماعة فکانما قام اللیل کله راکعا و ساجدا.یا علی اما علمت ان الارض تعج الی الله من نوم العالم علیها قبل طلوع الشمس(14).
امام باقر(ع) فرمودند: امیرالمومنین شب را تا صبح به عبادت مشغول بودند، نماز صبح را خواندند و خوابیدند پس پیامبر موقعی که نماز صبح را به جماعت خواندند و آن حضرت را ندیدند پس از نماز آمدند به منزل دخترشان فاطمه و از آن حضرت سؤال نمودند.
چرا علی به جماعت حاضر نشد زهرا پدر را از واقعه باخبر کرد، پیامبر فرمودند: آنچه از ثواب شرکت در نماز جماعت صبح فوت شده است افضل می باشد از قیام شب به عبادت، پس امیرالمومنین به خاطر کلام رسول خدا از خواب بیدار شدند و پیامبر فرمودند:
یا علی کسی که نماز صبح را به جماعت بخواند افضل است از قیام لیل تماماً که در حال رکوع و سجود باشد. یاعلی آیا نمی دانی که زمین از خواب عالم قبل از طلوع شمس به خدا شکایت می کند.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از منظر امام صادق(علیه السلام)
15- قال الصادق(ع): صلی رسول الله(ص) الفجر فاقبل بوجهه علی اصحابه فسال عن اناس یسمیهم باسمائهم، فقال: هل حضروا الصلاة؟ فقالوا: لا یا رسول الله .فقال(ص): أ غیب هم؟ قالوا: لا. فقال: اما انه لیس من صلاة اشد علی المنافقین من هذه الصلاة و العشاء، و لو علموا ای فضل فیهما لاتوهما و لو حبوا(15).
فرمود امام صادق(ع): پیامبر خدا نماز صبح را انجام دادند سپس رو به اصحاب خود نموده درباره افرادی که نام آنها را بردند سؤال نمودند آیا آنها حاضر در جماعت می باشند؟
پس اصحاب گفتند: نه یا رسول الله.
حضرت سؤال کردند آیا آنها غایب- و بیرون از منطقه اند-.
اصحاب عرض کردند: نه یا رسول الله.
پیامبر(ص) فرمود: نیست نمازی بدتر و سخت تر بر منافقین از این نماز صبح و نماز عشاء- چون حاضر نشدن آنها از روی نفاق بود- و فرمود اگر می دانستند چه فضل و ثوابی در این دو نماز صبح و عشاء می باشد هر آینه شرکت می نمودند در این دو نماز و لو این که در حبس بودند.
16- قال الصادق(ع): قال رسول الله(ص): من صلی المغرب و العشاء الاخرة و صلاة الغداة فی المسجد فی جماعة فکانما احیا اللیل کله(16).
17- قال الصادق(ع) عن امیرالمومنین(ع) بلغه ان قوما لا یحضرون الصلاة فی المسجد، فخطب فقال: ان قوما لا یحضرون الصلاة معنا فی مساجدنا فلایواکلونا، ولا یشاربونا، و لا یشاورونا، و لا یناکحونا و لا یاخذوا من فیئنا شیئا او یحضروا معنا صلاتنا جماعة و انی لاوشک ان آمر لهم بنار تشعل فی دورهم فاحرقها علیهم او ینتهون.
قال [الصادق(ع)]: فامتنع المسلمون عن مواکلتهم و مشاربتهم و مناکحتهم حتی حضروا الجماعة مع المسلمین(17).
امام صادق(ع) فرمودند از علی(ع) که به آن حضرت خبر رسید جماعتی حاضر به جماعت مسلمین درمسجد نمی شوند پس آن حضرت در ضمن خطبه ای فرمودند که گروهی به جماعت ما در مسجد حاضر نمی شوند.
پس این ها حقّ هم غذا شدن با ما ندارند و نیز مورد مشورت ما قرار نمی گیرند و با ما نمی توانند ازدواج کنند و از غنیمت جنگی مسلمانان حقّ هیچ چیز ندارند تا این که در جماعت مسلمین حاضر شوند. و من زود باشد که امر کنم آتش روشن کنند و منازل ایشان را بسوزانند یا این که از این عمل خود توبه کنند.
سپس امام صادق(ع) فرمودند: مسلمین مطابق دستور امیرالمؤمنین عمل کردند و به طور کلّی در همه جهات ترک مراوده نمودند با آنها تا این که آن جماعت توبه نمودند و به جماعت مسلمین حاضر شدند.
18- قال الصادق(ع): ان قوما جلسوا عن حضور الجماعة فهم رسول الله(ص) ان یشعل النار فی دورهم حتی خرجوا و حضروا الجماعة مع المسلمین(18).
امام صادق(ع) فرمودند: جماعتی نشستند در منازل و از حضور به جماعت مسلمین امتناع ورزیدند، پس پیامبر اکرم ص دستور دادند منازل آنها را آتش بزنند تا این که آنها از خانه هاشان خارج شدند و در جماعت مسلمین شرکت نمودند.
امام صادق(ع) فرمودند: رسول خدا فرمودند: کسی که نماز مغرب و عشاء و صبح را در مسجد به جماعت بخواند گویا همه شب را به عبادت مشغول بوده.
19- قال الصادق(ع) ان رسول الله(ص) قال: لا صلاة لمن لا یصلی فی المسجد مع المسلمین الا من علة، و لا غیبة الا لمن صلی فی بیته و رغب عن جماعتنا، و من رغب عن جماعة المسلمین سقطت عدالته و وجب هجرانه، و ان رفع الی امام المسلمین انذره وحذره و من لزم جماعة المسلمین حرمت علیهم غیبته و ثبتت عدالته(19).
امام صادق(ع) فرمودند: پیامبر خدا(ص) فرمودند: نماز واقعی نیست برای کسی که حاضر به جماعت مسلمین نشود مگر به خاطر مرضی، و غیبت مسلمان حرام است .
مگر کسی که نماز در منزل به جا بیاورد و از جماعت اعراض و دوری کند و کسی که دوری از جماعت مسلمین بکند عدالت او ساقط است.
و واجب است تبعید او، و شکایت او را به امام مسلمین بکند تا او را نصیحت نماید و برحذر کند از ترک نماز جماعت و امّا کسی که حضور در جماعت مسلمین را بر خود لازم می داند غیبت او حرام و عدالت او هم محفوظ خواهد ماند.
20- قال الصادق(ع): من سمع النداء من جیران المسجد فلم یجب فلا صلاة له(20).امام صادق(ع) فرمودند: کسی که بشنود صدای اذان مسجد را از همسایگان و حاضر به جماعت مسلمین نشود، پس نماز او واقعاً نماز نیست.
21- قال الصادق(ع) رفع الی امیرالمومنین (ع) بالکوفه: ان قوما من جیران المسجد لا یشهدون الصلاة جماعة فی المسجد.فقال(ع): لیحضرن معنا صلاتنا جماعة او لیتحولن عنا و لا یجاورونا و لا نجاورهم(21).
امام صادق(ع) فرمودند: شکایت نمودند جمعی در کوفه به محضر امیرالمومنین که بعضی از همسایگان مسجد حاضر به جماعت در مسجد نمی شوند.
پس حضرت فرمودند: واجب است حاضر شوند به جماعت با ما یا از ما فاصله بگیرند و مجاور ما نباشند ما هم از آنها فاصله خواهیم گرفت.
22- قال الصادق(ع): هم رسول الله باحراق منازل قوم، کانوا یصلون فی منازلهم- و لا یصلون الجماعة، فاتاه رجل اعمی فقال یا رسول الله انا ضریر البصر و ربما اسمع النداء و لا اجد من یقودنی الی الجماعة والصلاة معک فقال له النبی(ص): شد من منزلک الی المسجد حبلا و احضر الجماعة(22).
امام صادق(ع) فرمود: پیامبر دستور اکید دادند به آتش زدن منازل جماعتی که حاضر نمی شدند به جماعت مسلمین و در منازل خود نماز می خواندند، در میان آن جماعت کوری بود آمد محضر پیامبر و گفت:
یا رسول الله من نابینا هستم و صدای اذان می شنوم اما کسی را نمی یابم که مرا به مسجد حاضر کند و با شما نماز بخوانم.حضرت فرمود: ریسمانی از منزل خود به مسجد متصل گردان تا به این صورت خود را به جماعت مسلمین حاضر نمایی.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از منظر امام رضا(علیه السلام)
23- قال الرضا(ع): فضل الجماعة علی الفرد بکل رکعة الفارکعة، و لا تصلی خلف فاجر، و لا تقتدی الا باهل الولایة(23).
امام رضا(ع) فرمودند: فضیلت نماز جماعت بر نماز فرادی هر رکعت دو هزار رکعت می باشد، و به شخص فاجر اقتداء مکن و به غیر از اهل ولایت ما خانواده به شخص دیگری اقتدا مکن.
24- قال الرضا(ع): فضل الجماعة علی الفرد بکل رکعة الف رکعة(24).
امام رضا(ع) فرمودند: فضیلت نماز جماعت بر نماز فرادی هر رکعت به هزار رکعت می باشد.
عاقبت نرفتن به مسجد و ترک نماز جماعت از منظرامام کاظم (علیه السلام)
25- قال موسی بن جعفر(ع) عن ابیه جعفر الصادق انه قال: من اسبغ وضوئه فی بیته و تمشط و تطیب، ثم مشی من بیته غیرمستعمل و علیه السکینة و الوقار الی مصلاة رغبة فی جماعة المسلمین لم یرفع قدما و لم یضع اخری الا کتب الله له حسنه و محیت عنه سیئة و رفعت له درجة فاذا ما دخل المسجد ثم افتتح الصلاة مع الامام جماعة الا وجبت له من الله المغفرة و الجنة من قبل ان یسلم الامام(25).
امام موسی بن جعفر(ع) فرمود از پدرش امام صادق(ع) که آن حضرت فرمودند: کسی که در منزل خود وضوی شاداب بگیرد و شانه هم بزند و خود را خوشبو و معطر کند و از منزل خود بدون تعجیل با سکینه و وقار به طرف مسجد حرکت کند.
و تمام این اعمال را انجام دهد به خاطر میل به حضور در جماعت مسلمین چنین شخصی هر قدمی که بر می دارد و می گذارد ده حسنه برای او نوشته می شود و ده گناه از او محو می گردد.
و ده درجه مقام به او داده می شود پس در این موقع داخل مسجد نمی شود و با امام جماعت نماز نمی خواند مگر این که واجب می شود از طرف خدا برای او آمرزش و دخول در بهشت قبل از آنکه امام جماعت سلام بدهد نماز خود را.
نتیجه:
در نتیجه کلام معصومین در مورد مسجد و نماز جماعت از کلام امام خمینی بهرمند می شویم.
حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنایی جایز نیست و سزاوار نیست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند .
مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادی یعنی تنها خوانده شود بهتر است و نیز نماز جماعتی را که مختصر بخوانند از نماز فرادی که آن را طول بدهند بهتر می باشد.
آن بزرگوار با تأکید بر نقش محوری مسجد در خنثی کردن نقشه های دشمنان اسلام می فرماید: «اینها از مسجد می ترسند، من تکلیفم را باید ادا کنم به شما بگویم، شما دانشگاهی ها شما دانشجوها، همه تان مساجد را بروید پر کنید، سنگر هست اینجا، سنگرها را باید پر کرد.
پی نوشت ها :
1- وسائل الشّیعة: 8 صفحه 291.
2- انوارالهدایة: 1 صفحه 205، حدیث 3
3- بحارالأنوار: 85 صفحه 9، حدیث 13..
4- انوار الهدایة: 1 صفحه 205، حدیث3.
5- انوار الهدایة: 1 صفحه 302.
6- انوارالهدایة: 1 صفحه 204.
7- انوارالهدایة: 1صفحه 205، حدیث 2.
8- بحارالأنوار: 85 صفحه 3، حدیث 1
9- بحارالأنوار: 85 صفحه 11، حدیث 17.
10- بحارالأنوار: 85 صفحه 18.
11- بحارالأنوار: 85 صفحه 9.
12- وسائل الشّیعة: 8 صفحه 291
13- بحارالأنوار: 85 صفحه 10، حدیث 15..
14- بحارالأنوار: 85 صفحه 17.
15- وسائل الشّیعة: 8 صفحه 294.
16- وسائل الشّیعة: 8 صفحه 295.
17- بحارالأنوار: 85 صفحه 14.
18- بحارالأنوار: 85 صفحه 16، حدیث 29.
19- وسائل الشّیعة: 8 صفحه 317.
20- بحارالأنوار: 85 صفحه 13، حدیث 24.
21- بحارالأنوار: 85 صفحه 13، حدیث 25.
22- جامع احادیث الشّیعة: 6 صفحه 395، حدیث 20
23- بحارالأنوار: 85 صفحه 4، حدیث 4.
24- مستدرک الوسائل: 6 صفحه 443.
25- جامع احادیث الشّیعة: 6 صفحه 387، حدیث 87.
منبع:
کتاب جایگاه نماز در احادیث و روایات
http://www.imam-khomeini.ir/fa/n30978
https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6442/9333/111679
* این مقاله در تاریخ 1401/10/12 بروز رسانی شده است.
