بيمه سلامت با آنتي اکسيدان ها

آنتي اکسيدان چيست؟
 

براي تعريف آنتي اکسيدان بهتر است ابتدا اين واژه ترکيبي را تفکيک نموده و به صورت مجزا معني نماييم. «آنتي» به معني ضد، «اکسيدان» به معني چيزي که اکسيد مي کند و «اکسيدکردن» يعني ترکيب کردن با اکسيژن، بنابراين آنتي اکسيدان را از نظر لغوي مي توان ماده اي که ضداکسيد کردن مي باشد معني نمود. از نظر علمي نيز آنتي اکسيدان ها موادي هستند که از سلول هاي بدن در برابر اکسيداسيون محافظت مي نمايند.
اما در کنار آنتي اکسيدان ها به واژه ديگري نيز بايد پرداخت و آن راديکال هاي آزاد مي باشد.

راديکال آزاد چيست؟
 

راديکال هاي آزاد، اتم ها يا مولکول هايي هستند که آخرين لايه الکتروني آنها کامل نبوده و به همين دليل بسيار ناپايدارند و تمايل به حمله به نزديک ترين مولکول هاي پايدار و دريافت الکترون از آنها دارند که اين عمل منجر به يک واکنش زنجيري و تشکيل راديکال هاي آزاد جديد مي شود. راديکال هاي آزاد در بدن ما به طور طبيعي توليد و مهار مي گردند، ولي درصورتي که توليد آنها در بدن به صورت کنترل نشده باشد، مي توانند به اجزاء مختلف بدن مانندDNA، چربي هاي سلولي، مغز و يا ساير بافت ها آسيب برسانند. امروزه بسياري از بيماري ها از جمله انواع سرطان ها، بيماري قلب و عروق، کاتاراکت، آرتريت، و همچنين پيري و پيري زودرس را با راديکال هاي آزاد مرتبط مي دانند.
علل توليد راديکال هاي آزاد دربدن: راديکال هاي آزاد به طرق مختلف در بدن ايجاد مي شوند که در زير به برخي از آنها اشاره مي کنيم:
1- در طي متابوليسم طبيعي بدن
2- وجود عوامل محيطي نظير آلودگي هوا، مصرف سيگار، الکل، استرس، تشعشات امواج ماوراء بنفش و مصرف برخي داروها.
3- در بعضي موارد هنگام از بين بردن ويروس ها و باکتري ها توسط سيستم ايمني بدن.

منابع آنتي اکسيدان :
 

آنتي اکسيدان هاي طبيعي در مواد غذايي مانند ميوه جات، سبزيجات، غلات، حبوبات، مغزها و دانه ها يافت مي شوند که در زير به پاره اي از آنها اشاره مي نماييم:
1) ميوه جات: شامل آلبالو، گيلاس، تمشک، توت فرنگي، هندوانه، انار، انگور، پرتقال، آلو، آناناس، کيوي و گريپ فروت، ضمناً ميوه جات خشکي نظيرآلو بخارا و خرما حاوي مقادير بالايي آنتي اکسيدان مي باشند.
2) سبزيجات: شامل بروکلي، کلم برگ، فلفل قرمز، گوجه فرنگي، جعفري، اسفناج و چغندر.
3) حبوبات: مانند لوبيا چيتي و لوبياي سويا
4) مغزها و دانه ها: گردو، فندق، بادام زميني و دانه آفتابگردان.
5) جو، جو دوسر و ذرت
6) ادويه جات: ميخک، دارچين، آويشن و زنجفيل.
همچنين ويتامين هاي CوE و کاروتنوييدها (رنگدانه هاي قرمز، نارنجي و زردي که در سبزيجات و ميوه جات موجودند) از دسته آنتي اکسيدان ها به شمار مي روند. براي مثال ويتامينE از طريق محافظت LDLدر برابر اکسيداسيون، عروق را در مقابل تشکيل پلاک و بدن را در مقابل بيماري هاي قلب و عروق محافظت مي نمايد. همچنين اين ويتامين مانع تجمع پلاکت ها شده و بنابراين از تشکيل لخته جلوگيري مي کند. ويتامينC نيز باعث محافظت بدن در مقابل سرطان هاي دهان، حنجره و مري مي شود.
مطالعات متعددي در گوشه و کنار جهان در ارتباط با اثرات محافظتي آنتي اکسيدان ها در برابر بيماري ها انجام شده است. براي مثال در مطالعه اي در هاروارد نشان داده شده گوجه فرنگي، بدن را در مقابل بروز سرطان پروستات محافظت مي نمايد. گوجه فرنگي غني از ليکوپن يا همان رنگدانه قرمز رنگي است که داراي فعاليت آنتي اکسيداني مي باشد. سبزيجات سبزبرگي شکل، حاوي رنگدانه هاي کاروتنوييدي( به نام هاي لوتئين و زئازانتين ) هستند. که همانند ويتامين هايC و E آسيب هاي وارده بر شبکيه چشم را که منجر به نابينايي مي گردد به تأخير مي اندازند. فلاوونوييدها ( گروهي از رنگدانه هاي گياهي) نيز داراي نقش آنتي اکسيداني بسيار قوي مي باشند. به طوري که حتي اثر محافظتي آنها در اين زمينه از ويتامين هاي C و E بيشتر است. اين مواد در غلات کامل، دانه هاي گياهي و سبزيجات يافت مي شوند. چاي سبز که خاصيت آنتي اکسيداني آن 5 برابر چاي قرمز است، حاوي پلي فنول هايي است که با بالابردن فعاليت آنزيم هاي آنتي اکسيدان و ممانعت از تشکيل ترکيبات سرطانزا، مانع بروز سرطان مي شود. مقدار آنتي اکسيدان موجود در کاکائو بيش از 3 برابر چاي سبز است، ولي براي رسيدن به اين قدرت آنتي اکسيداني لازم است که به صورت خالص( تيره) مصرف شود. بنابراين توصيه مي شود از شکلات تلخ با ميزان کاکائوي 70درصد و يا ترجيحاً تا 85 درصد استفاده گردد. ويژگي کاهندگي سطح کلسترول و اثرات محافظتي برروي قلب و همچنين خواص ضدپيري«سير» را نيز به وجود آنتي اکسيدان مي باشد، ولي نه به اندازه ميوه اي که آب آن گرفته شده است، چرا که آنتي اکسيدان ها بيشتر در قسمت گوشتي و پوست ميوه جات متمرکز شده اند.

آنتي اکسيدان ها و راديکال هاي آزاد؛
 

همان طور که پيش از اين اشاره شد، راديکال هاي آزاد داراي کمبود الکترون بوده و بنابراين به وجود ترکيباتي نياز است که با دادن الکترون به اين راديکال هاي آزاد، آنها را خنثي نموده، ولي خود در اين فرآيند به راديکال آزاد تبديل نگردند. اين کار ادامه واکنش زنجيري توليد راديکال آزاد( که قبلاً به آن اشاره شد) را متوقف مي کند. در بدن ما اين عمل برعهده آنتي اکسيدان هايي است که با دادن الکترون، خود به راديکال آزاد تبديل نمي شوند. آنتي اکسيدان ها پيش از آنکه راديکال هاي آزاد بتوانند به بدن آسيب برسانند، آنها را به مواد دفعي بي ضرري که از بدن دفع مي شوند، تبديل مي کنند.

نتيجه گيري:
 

از آنچه ذکر شد نتيجه مي گيريم با توجه به اينکه ما همواره در برابر هجوم راديکال هاي آزاد قرار داريم. براي خنثي کردن اثرات اين مواد مخرب و پيشگيري از بروز بسياري از بيماري ها لازم است مواد غذايي حاوي آنتي اکسيدان را تا حد امکان از طريق رژيم غذايي دريافت کنيم. از آنجا که گياهان (به ويژه سبزيجات و ميوه جات) از اين نظر غني هستند، بنابراين بهترين راه براي اينکه مطمئن باشيم آنتي اکسيدان هاي طبيعي را به ميزان کافي دريافت کرده ايم، آن است که حتماً 5 تا 8 سهم از ميوه جات و سبزيجات متنوع را در رژيم غذايي روزانه خود بگنجانيم.
منبع: نشريه دنياي تغذيه، شماره 107