يک ستاره با دوخورشيد!
نويسنده: افشان کرباسي
ساکنان احتمالي سياره اي که به دور دو ستاره مي چرخد، در آسمان خود دو خورشيد را مشاهده مي کنند
گاهي اوقات ابتدا خورشيد نارنجي رنگ طلوع مي کند و گاه خورشيد قرمز رنگ سر بر مي آورد. آنها در آسمان هرگز جدا از هم ديده نمي شوند و شما مي توانيد حرکت آنها را به دور يکديگر ببينيد. سايه هاي اين دو ستاره بر پهنه آسمان مي گسترد. آنها به تناوب از جلوي يکديگر عبور مي کنند.
در سياره تازه کشف شده، زندگي بدين گونه است. اين منظومه ستاره اي در مرزهاي خارج از منظومه شمسي ما قرار دارد. اخترشناسان مي گويند اين نخستين سياره است که در يک زمان به دور دو ستاره مي چرخد؛ در حالي که هر دوي اين ستارگان نيز در حال چرخيدن به دور يکديگر هستند. سياره در فاصله تقريباض 104 ميليون کيلومتر از مرکز منظومه قرار گرفته است. گروهي از اخترشناسان با استفاده از فضا پيماي شکار سياره "کپلر" ناسا، موفق به اين کشف شدند.
نام رسمي اين سياره جديد، Kepler 16b است؛ اما اخترشناسان ترجيح مي دهند که اين سياره را به طور غير رسمي "تاتوين" (1) بنامند. Kepler 16b همچون سياره «لوک" و "آناکين" در فيلم سينمايي جنگ هاي ستاره اي دو خورشيد در آسمانش مي درخشد.
"جان نول"که بر روي تعدادي از قسمت هاي فيلم "جنگ هاي ستاره اي" کار کرده است، مي گويد: "باز هم ما مي بينيم که علم، عجيب تر و خارق العاده تر از افسانه است. با اين کشف، ما مي توانيم آرزوهاي بزرگ تري را در سر بپرورانيم."
شايد برخي منظومه هاي ستارگان دوتايي که ميلياردها عدد از آنها در کهکشان وجود دارد، پناهگاه سياراتي باشند که هرگز ديده نشده اند.
"لورنتس دويل" از مؤسسه "ستي" سرپرست گروه کاشف، مي گويد: "اين يک آشکارسازي مستقيم است که تمام ترديدها را به يقين تبديل مي کند."
اخترشناسان مي گويند با کشف اين منظومه، ما
مي توانيم در خصوص چگونگي شکل گيري سيارات اطلاعاتي را کسب کنيم. "سارا سيگر"، کارشناس سيارات در مؤسسه فناوري ماساچوست مي گويد: "مردم واقعاً چگونگي شکل گيري اين سياره را نمي دانند."
سيگر گفت: "براي اين که مدار سياره اي که به دو ستاره تعلق دارد ثابت و پايدار بماند، فاصله اين سياره از ستارگانش بايد حداقل هفت برابر فاصله آن دو ستاره از يکديگر باشد. اما اين ستاره، قانون را شکسته است."
اخترشناسان با زمان سنحي تمامي گرفت ها و گذرهاي سياره و ستاره ها در منظومه، توانسته اند اندازه و جرم ستارگان و سياره را با دقت بسيار بالايي به دست آورند.
"دويل" مي گويد: "من معتقدم اين بهترين اندازه گيري انجام شده براي سياره اي در خارج از منظومه شمسي است."
"تاتوين" احتمالاً کره اي از سنگ و گاز در حدود اندازه و چگالي سياره زحل است که، درون منظومه اي با فاصله 200 سال نوري از ما در صورت فلکي دجاجه قرار دارد.
"دويل" مي گويد: "به دليل اين که خورشيدها در تمام زمان عقب و جلوي هم حرکت مي کنند، دما بر روي سياره مي تواند تا 50 درجه يا بيشتر در طول چند روز زميني تغيير کند. آب و هوا بر سطح اين سياره شبيه يک روز سرد در قطب جنوب است."
فضاپيماي کپلر که در سال 2009 به مأموريت فرستاده شد، در کهکشان به جست و جوي ستارگاني مي پردازد که سياراتي شبيه زمين دارند. اين ابزار بخشي از آسمان شامل 155 هزار ستاره در صورت فلکي دجاجه و شلياق را به دقت موشکفاي مي کند تا بتواند به کمک تغييرات نور ستارگان که به سبب عبور سيارات از جلوي آنها حاصل مي شود، سيارات جديد را کشف کند.
در مورد منظومه 16Kepler، دو ستاره در حدود 32 ميليون کيلومتر از يکديگر فاصله دارند و با عبور از مقابل يکديگر در هر 41 روز، دو گرفت را ايجاد مي کنند.
جرم يکي از ستارگان در حدود دو سوم جرم خورشيد و جرم ديگري در حدود يک پنجم جرم خورشيد است.
اين سياره در فاصله تقريباً 104 ميليون کيلومتر از مرکز منظومه (در حدود فاصله زهره از خورشيد) قرار گرفته است. هنگامي که تاتوين در دوره 229 روزه مداري اش از جلوي هر يک از ستارگان مي گذرد، نور منظومه کم فروغ مي شود.
اخترشناسان با اندازه گيري ميزان کم فروغ شدن نور منظومه در اثر گذر سياره اي، مي توانند اندازه سياره را نسبت به ستاره تعيين کنند. اگر نتايج به دست آمده درباره خواص ستارگان اطمينان بخش نباشد، ما تا 25 درصد در تخمين جرم سياره دچار خطا مي شويم؛ و در اين صورت نمي توانيم به طور قطع تشخيص دهم که سياره سنگي است يا گازي.
گروه دکتر دويل توانستند جرم و اندازه ستارگان و سيارات را در منظومه 16Kepler، با مقايسه تغييرات اندک در زمان سنجي گذرها و با محاسبه موقعيت ستارگان و تأثيرات گرانشي که اجرام به يکديگر وارد مي کنند، به دست آورند. آنها مي گويند اين روش که با فضاپيماي کپلر امکان پذير شده است، ابزاري اررزشمند براي تعيين جرم سيارات کوچک در منظومه هاي چند سياره اي است.
دويل مي گويد: "اين منظومه، آزمايشگاهي براي بررسي سير تکاملي انواع ستارگان و ديگر اجرام است."
آزمايشگاه تاتيون در دسترس بسياري از ما خواهد بود. دويل مي گويد اخترشناسان آماتور در آسياي شمالي که تنها به يک تلسکوپ 8 اينچي و يک آشکارساز سي. سي. دي (ابزاري الکترونيکي که دوربين ها براي ثبت تصاوير از آن استفاده مي کنند) مجهزند، قادر خواهند بود گذر سياره تاتوين را از مقابل ستاره درخشان تر در منظومه اش، در تاريخ 28 ژوئن سال آينده (8 تير 1391) ثبت کنند.
اما هم اکنون از مشاهده آن لذت ببريد، چرا که به سبب تغييرات در صفحه مداري سياره، تاتوين به زودي در سال 2014 عبور خود را از مقابل يکي از ستاره ها متوقف خواهد کرد و در سال 2018 از مقابل ستاره درخشان تر عبور نخواهد کرد. شروع دوباره اين نمايش براي ساکنان زميني، در سال 2042 خواهد بود.
منبع: دانشمند شماره 578.
گاهي اوقات ابتدا خورشيد نارنجي رنگ طلوع مي کند و گاه خورشيد قرمز رنگ سر بر مي آورد. آنها در آسمان هرگز جدا از هم ديده نمي شوند و شما مي توانيد حرکت آنها را به دور يکديگر ببينيد. سايه هاي اين دو ستاره بر پهنه آسمان مي گسترد. آنها به تناوب از جلوي يکديگر عبور مي کنند.
در سياره تازه کشف شده، زندگي بدين گونه است. اين منظومه ستاره اي در مرزهاي خارج از منظومه شمسي ما قرار دارد. اخترشناسان مي گويند اين نخستين سياره است که در يک زمان به دور دو ستاره مي چرخد؛ در حالي که هر دوي اين ستارگان نيز در حال چرخيدن به دور يکديگر هستند. سياره در فاصله تقريباض 104 ميليون کيلومتر از مرکز منظومه قرار گرفته است. گروهي از اخترشناسان با استفاده از فضا پيماي شکار سياره "کپلر" ناسا، موفق به اين کشف شدند.
نام رسمي اين سياره جديد، Kepler 16b است؛ اما اخترشناسان ترجيح مي دهند که اين سياره را به طور غير رسمي "تاتوين" (1) بنامند. Kepler 16b همچون سياره «لوک" و "آناکين" در فيلم سينمايي جنگ هاي ستاره اي دو خورشيد در آسمانش مي درخشد.
"جان نول"که بر روي تعدادي از قسمت هاي فيلم "جنگ هاي ستاره اي" کار کرده است، مي گويد: "باز هم ما مي بينيم که علم، عجيب تر و خارق العاده تر از افسانه است. با اين کشف، ما مي توانيم آرزوهاي بزرگ تري را در سر بپرورانيم."
شايد برخي منظومه هاي ستارگان دوتايي که ميلياردها عدد از آنها در کهکشان وجود دارد، پناهگاه سياراتي باشند که هرگز ديده نشده اند.
"لورنتس دويل" از مؤسسه "ستي" سرپرست گروه کاشف، مي گويد: "اين يک آشکارسازي مستقيم است که تمام ترديدها را به يقين تبديل مي کند."
اخترشناسان مي گويند با کشف اين منظومه، ما
مي توانيم در خصوص چگونگي شکل گيري سيارات اطلاعاتي را کسب کنيم. "سارا سيگر"، کارشناس سيارات در مؤسسه فناوري ماساچوست مي گويد: "مردم واقعاً چگونگي شکل گيري اين سياره را نمي دانند."
سيگر گفت: "براي اين که مدار سياره اي که به دو ستاره تعلق دارد ثابت و پايدار بماند، فاصله اين سياره از ستارگانش بايد حداقل هفت برابر فاصله آن دو ستاره از يکديگر باشد. اما اين ستاره، قانون را شکسته است."
اخترشناسان با زمان سنحي تمامي گرفت ها و گذرهاي سياره و ستاره ها در منظومه، توانسته اند اندازه و جرم ستارگان و سياره را با دقت بسيار بالايي به دست آورند.
"دويل" مي گويد: "من معتقدم اين بهترين اندازه گيري انجام شده براي سياره اي در خارج از منظومه شمسي است."
"تاتوين" احتمالاً کره اي از سنگ و گاز در حدود اندازه و چگالي سياره زحل است که، درون منظومه اي با فاصله 200 سال نوري از ما در صورت فلکي دجاجه قرار دارد.
"دويل" مي گويد: "به دليل اين که خورشيدها در تمام زمان عقب و جلوي هم حرکت مي کنند، دما بر روي سياره مي تواند تا 50 درجه يا بيشتر در طول چند روز زميني تغيير کند. آب و هوا بر سطح اين سياره شبيه يک روز سرد در قطب جنوب است."
فضاپيماي کپلر که در سال 2009 به مأموريت فرستاده شد، در کهکشان به جست و جوي ستارگاني مي پردازد که سياراتي شبيه زمين دارند. اين ابزار بخشي از آسمان شامل 155 هزار ستاره در صورت فلکي دجاجه و شلياق را به دقت موشکفاي مي کند تا بتواند به کمک تغييرات نور ستارگان که به سبب عبور سيارات از جلوي آنها حاصل مي شود، سيارات جديد را کشف کند.
در مورد منظومه 16Kepler، دو ستاره در حدود 32 ميليون کيلومتر از يکديگر فاصله دارند و با عبور از مقابل يکديگر در هر 41 روز، دو گرفت را ايجاد مي کنند.
جرم يکي از ستارگان در حدود دو سوم جرم خورشيد و جرم ديگري در حدود يک پنجم جرم خورشيد است.
اين سياره در فاصله تقريباً 104 ميليون کيلومتر از مرکز منظومه (در حدود فاصله زهره از خورشيد) قرار گرفته است. هنگامي که تاتوين در دوره 229 روزه مداري اش از جلوي هر يک از ستارگان مي گذرد، نور منظومه کم فروغ مي شود.
اخترشناسان با اندازه گيري ميزان کم فروغ شدن نور منظومه در اثر گذر سياره اي، مي توانند اندازه سياره را نسبت به ستاره تعيين کنند. اگر نتايج به دست آمده درباره خواص ستارگان اطمينان بخش نباشد، ما تا 25 درصد در تخمين جرم سياره دچار خطا مي شويم؛ و در اين صورت نمي توانيم به طور قطع تشخيص دهم که سياره سنگي است يا گازي.
گروه دکتر دويل توانستند جرم و اندازه ستارگان و سيارات را در منظومه 16Kepler، با مقايسه تغييرات اندک در زمان سنجي گذرها و با محاسبه موقعيت ستارگان و تأثيرات گرانشي که اجرام به يکديگر وارد مي کنند، به دست آورند. آنها مي گويند اين روش که با فضاپيماي کپلر امکان پذير شده است، ابزاري اررزشمند براي تعيين جرم سيارات کوچک در منظومه هاي چند سياره اي است.
دويل مي گويد: "اين منظومه، آزمايشگاهي براي بررسي سير تکاملي انواع ستارگان و ديگر اجرام است."
آزمايشگاه تاتيون در دسترس بسياري از ما خواهد بود. دويل مي گويد اخترشناسان آماتور در آسياي شمالي که تنها به يک تلسکوپ 8 اينچي و يک آشکارساز سي. سي. دي (ابزاري الکترونيکي که دوربين ها براي ثبت تصاوير از آن استفاده مي کنند) مجهزند، قادر خواهند بود گذر سياره تاتوين را از مقابل ستاره درخشان تر در منظومه اش، در تاريخ 28 ژوئن سال آينده (8 تير 1391) ثبت کنند.
اما هم اکنون از مشاهده آن لذت ببريد، چرا که به سبب تغييرات در صفحه مداري سياره، تاتوين به زودي در سال 2014 عبور خود را از مقابل يکي از ستاره ها متوقف خواهد کرد و در سال 2018 از مقابل ستاره درخشان تر عبور نخواهد کرد. شروع دوباره اين نمايش براي ساکنان زميني، در سال 2042 خواهد بود.
پي نوشت ها :
1- Tatooin
منبع: دانشمند شماره 578.
