نحوه ي شروع و ادامه ي غذاي كمكي

پايان شش ماهگي (180 روزگي) تا پايان هفت ماهگي
 

در اين زمان، هدف اصلي آن است كه شيرخوار با طعم غذا و خوردن آن به وسيله ي قاشق آشنا شود. بنابراين روز اول، دادن يك يا دو قاشق مرباخوري غذا كافي است. مي توان مقدار كمي از غذا را در نوك قاشق مرباخوري گذاشت و به شيرخوار ارائه كرد.
مادران بايد بدانند در ابتدا ممكن است شيرخوار غذا را از دهانش بيرون بريزد. اين اتفاق طبيعي است و الزاماً دليل دوست نداشتن غذا نيست.

مايعات:
 

شير مادر همچنان غذاي اصلي شيرخوار از نظر دريافت انرژي، مواد مغذي و مايعات است و تغذيه با شير مادر بايد بر حسب ميل و تقاضاي شيرخوار به دفعات زير ادامه داشته باشد. توصيه مي شود بخصوص در فصل گرما، هر روز چند نوبت آب جوشيده ي خنك شده به او داده شود.
حتي المقدور از دادن آب معدني به شيرخواران خودداري شود، چون املاح موجود در آن براي شيرخوار مناسب نيست.

دفعات تغذيه و مقدار غذا:
 

در طي ماه هفتم زندگي،‌ غذاي كمكي از يك بار در روز شروع و كم كم به سه بار در روز افزايش داده مي شود تا شيرخوار به تدريج مهارت بيشتري در زمينه ي غذا خوردن پيدا كند و از مزه هاي جديد لذت ببرد، ولي نهايتاً مقدار غذاي دريافتي شيرخوار برحسب ميل و اشتهاي اوست نه اجبار و ميل اطرافيان، همچنين بستگي به ميزان دريافت شير مادر (به عنوان غذاي اصلي) و منحني رشد او دارد. بنابراين بر اساس منحني رشد بايد به نكات زير توجه داشت:
1-اگر وزن شيرخوار بيش از حد انتظار است، خوردن غذا به مقدار يك يا دو قاشق مرباخوري در هر وعده ي غذايي، براي وي كافي است.
2-اگر منحني رشد كودك مناسب است، بطور متوسط در هر وعده، چهار تا پنج قاشق مرباخوري غذا كافي است.
3-اگر منحني رشد شيرخوار، كند است، ضمن علت يابي كندي رشد، مي توان يا مقدار غذا را زيادتر كرد مثلاً در هر وعده تا ده قاشق مرباخوري، يا دفعات غذا را بيشتر كرد. افزايش مصرف غذاهايي كه انرژي بيشتري دارند، همچنين اصلاح نحوه ي غذا دادن به شيرخوار،‌ مي تواند در بهبود رشد او بسيار مؤثر باشد.

غذاهاي مورد استفاده:
 

اولين غذاي كمكي كه به شيرخوار ارائه مي شود، «فرني آرد برنج»‌ است كه غذايي است ساده، نرم و با كمترين امكان ايجاد آلرژي. حريره بادام هم غذاي مناسبي است و بيشتر بچه ها، مزه ي آن را دوست دارند.
«در اواخر هفت ماهگي،‌ مي توان فرني را با آرد گندم هم تهيه كرد.»

برنامه غذايي:
 

هفته ي اول ماه هفتم: فرني آرد برنج يا حريره ي بادام شيرين
هفته دوم ماه هفتم: سوپ يا استفاده از گوشت (در صورت عدم دسترسي به گوشت، مي توان از زرده ي تخم مرغ استفاده كرد.)
هفته ي سوم ماه هفتم: پوره ي انواع سبزي ها و ماست
هفته چهارم ماه هفتم: انواع سوپ ها يا حليم خانگي

هفته ي اول ماه هفتم:
 

غذاي كمكي در روز اول، يك بار و با توجه به ميل شيرخوار، يك تا دو قاشق مرباخوري از فرني آرد برنج است كه صبح و بلافاصله پس از تغذيه با شير مادر به او داده مي شود. مقدار غذاي كمكي در روز دوم به دو بار مي رسد (يك تا دو قاشق مرباخوري صبح و يك تا دو قاشق مرباخوري عصر) و از روز سوم تا هفتم به تدريج بر تعداد قاشق اضافه مي شود.
در برخي موارد كه به نظر مي رسد شيرخواران فرني يا حريره ي بادام را دوست ندارند، مي توان يك حلقه موز رسيده يا يك تكه سيب درختي را پس از جدا كردن پوست آن، رنده كرده و به فرني يا حريره ي بادام اضافه كرد.
«به» ميوه ي خوش طعمي است و يك قاچ «به» پخته شده مي تواند طعم غذاي كودك را دلپذيرتر كند.

هفته ي دوم ماه هفتم:
 

در اين زمان، گوشت به برنامه ي غذايي شيرخوار اضافه مي شود. نوع گوشت مي تواند ماهيچه ي گوسفند، سينه يا ران مرغ يا گوشت چرخ كرده باشد. در خانواده هايي كه با ماهي حساسيت ندارند، مصرف ماهي هم اشكال ندارد. بنابراين غذاي كمكي شيرخوار در هفته ي دوم ماه هفتم «سوپي است با غلظت ماست» كه مخلوطي از گوشت، برنج و هويج بوده و يكي دو روز بعد سيب زميني و به تدريج يكي از انواع سبزي ها هم به آن اضافه مي شود. شروع سوپ هم با يك قاشق مرباخوري است. در اين هفته وعده هاي غذاي كمكي دو تا سه بار در روز است كه صبح و شب بعد از شير مادر، فرني و ظهر به شيرخوار سوپ داده مي شود. مقدار سوپ بر اساس ميل و تقاضاي شيرخوار بوده و در اواخر هفته ي دوم مي تواند صبح ها فرني و ظهر و شب سوپ باشد.
براي تنوع بخشيدن به محتواي سوپ، مي توان به تدريج از انواع سبزي ها مانند تره، جعفري، گشنيز، شويد، كرفس، كدو خورشتي، كدو حلوايي و لوبيا سبز استفاده كرد. توجه اكيد داشته باشيد كه به سوپ نبايد نمك يا شكر اضافه كرد.
توجه:
1-مقدار آهن گوشت ران مرغ، بيش از سينه ي مرغ است.
2-براي تهيه ي گوشت چرخ كرده، بهتر است كه پس از خريد گوشت و شستن آن و دوبار چرخ كردن در منزل، آن را در ظرف هاي كوچك كه هر كدام حدود سي گرم گوشت چرخ كرده داشته باشد، ريخته و در فريزر نگهداري كنيد.
3-خانواده هايي كه به گوشت دسترسي ندارند، مي توانند از حبوبات يا زرده ي تخم مرغ استفاده كنند. گرچه حبوبات (عدس، ماش و لوبيا) و زرده ي تخم مرغ به عنوان جانشين هاي گوشت محسوب مي شوند، ولي ارزش غذايي اين مواد به اندازه ي گوشت نيست.
4-بعد از تهيه ي كمكي، بايد گوشت و ساير مواد غذايي آن را نرم و له كرد و به شيرخوار داد و هيچ غذايي را نبايد صاف كرد، زيرا آب سوپ يا سوپ صاف شده، ارزش غذايي كمتري دارد.

هفته سوم ماه هفتم:
 

در هفته ي سوم ماه هفتم، بعد از دادن سوپ مي توان به شيرخوار يك قاشق مرباخوري ماست داد. مقدار ماست به تدريج و بر حسب ميل كودك اضافه مي شود.
در اين هفته شيرخوار مي تواند علاوه بر گوشت و سوپ، از پوره ي انواع سبزي ها هم استفاده كند،‌ مانند پوره ي سيب زميني يا هويج. براي نرم كردن پوره، علاوه بر افزايش شير يا كره يا هر روغني كه در دسترس است،‌ مي توان از كمي آب داغ، آب گوشت يا ماست هم استفاده كرد.
* پوره مي تواند جايگزين فرني وعده ي صبح يا عصر شيرخوار شود.
* چون از نحوه ي نگهداري شير پاستوريزه در مغازه ها اطمينان كامل وجود ندارد، بهتر است شير پاستوريزه به مدت يك دقيقه جوشانده شود.
* چون از سالم بودن دام ها هم اطمينان كامل نيست، لذا توصيه مي شود حتي المقدور از مصرف شير تازه خودداري شود، مگر آنكه به مدت بيست دقيقه جوشانده شود.

هفته ي چهارم ماه هفتم:
 

اين هفته، زمان استفاده از انواع سوپ ها و حليم خانگي است. در اين هفته براي تنوع بيشتر و افزايش كيفيت غذايي سوپ، مي توان پنير پاستوريزه ي كم نمك را ريز يا رنده كرده و به سوپ كودك اضافه كرد. جهت تهيه ي پنير كم نمك، مي توان يك قطعه پنير پاستوريزه ي معمولي را در دوغ خانگي (مخلوط كمي ماست و آب، بدون اضافه كردن نمك) قرار داد تا ضمن حفظ خواص غذايي پنير، نمك آن كمتر شود.
منبع: نشريه 7 روز زندگي شماره 83