آيا مي توان بدون استفاده از خاك، گياه كاشت
نويسنده:مريم مهر
شايد اگرصد سال پيش اين را از كسي مي پرسيديد ،به نظرش خيلي مسخره مي آمد و جواب مي داد،غير ممكن است!براي كشاورزي ،زمين زراعي مناسب با خاك مرغوب،آب فراوان و كلي امكانات ديگر لازم است واگراصرارمي ورزيديد،شايد كمي كوتاه مي آمد و مي گفت:دست كم بايد يك باغچه كوچك داشت.آخر بدون خاك كه نمي شود چيزي كاشت، ولي بايد گفت كه مي شود. زماني كه گريك(Gerick)در سال 1925ميلادي براي نخستين بار بدون استفاده از خاك ودر ظرف هاي ساده اي كه درحقيقت جعبه هاي خالي بدون در بودند، بذرهايي را كاشت، اين رؤياي بشر به حقيقت پيوست.اين روش ،كشت هيدروپونيك (hydroponicum)نام دارد.اين اصطلح از لغت يوناني Hydro به معناي آب وكلمه Ponero به معناي جاي داد ن تشكيل شده كه به طور خلاصه به معناي قرار گرفتن چيزي در آب است.
هنگامي كه استفاده از اين روش كشت مطرح مي شود،اين سؤال پيش مي آيد كه وقتي خاك به عنوان منبع تغذيه گياهان و محيط طبيعي رشد آن ها به بشر ارزاني شده است، چرا به جاي استفاده از آن دنبال روش كشت بدون خاك باشيم؟ پاسخ اين سؤال به استفاده روز افزون از محصولات كشاورزي ، به ويژه در مناطقي كه خاك كشاورزي مناسب وجود ندارد يا دچار كمبود آب هستند، برمي گردد.
اين روش كشت به شيوه هاي مختلفي انجام مي شود، ولي در همه روش ها ، نخستين كاري كه بايد انجام داد، شناخت گياه و نياز هاي غذايي آن است.مواد غذايي در اين روش به شكل محلول در اختيار گياه قرار مي گيرد وبراي هر گياه با توجه به نياز هاي غذايي آن ، فرمول خاصي تنظيم مي شود.
براي به دست آورد ن نياز گياه به عناصر معدني ،دانشمندان باسوزاند ن گياه و وزن كرد ن خاكستر آن و هم چنين با استفاده از تجربيات زراعي خود مي توانند ميزان تقريبي نياز گياه به عناصر معدني را تخمين بزنند.براي مثال ، گياهان جاليزي براي رشد خود به پتاس، و گياهان زينتي و سبزيجات، به ازت نياز دارند.خاكستر گياهان هميشه حاوي درصد زيادي از عناصر اوليه پتاسيم، كلسيم، منيزيم، گوگرد،وآهن است كه جزيي از تركيب ماده آلي به شمار مي روند.بور، مس، منگنزو روي، به مقدار بسيار كم در گياه وجود دارد كه به اين عناصر، عناصركمياب مي گويند.علاوه بر نيازهاي غذايي گياه، شرايط محيطي را نبايد فراموش كرد، چرا كه تأثير افزاينده يا كاهنده بر اين احتياجات دارند.پس از تهيه محلول غذايي مناسب، نوبت به فراهم كرد ن بستري مناسب براي پرورش گياه مي رسد.بر اين اساس،كشت هيدروپونيك انواع مختلفي دارد:
كشت مايع يا آبي:
كشت در ماسه:
در اين روش،آبياري به دو شكل صورت مي گيرد:يكي آبياري لوله اي يا زيرزميني وديگري آبياري سطحي.در آبياري زير زميني، مواد غذايي در مخزني ريخته، و به بستر گياه پمپ مي شود، ولي درآبياري سطحي،مواد غذايي در مخزني ريخته ،و به بستر گياه پمپ مي شود ،ولي در آبياري سطحي ،مواد غذايي رقيق را با لوله هاي سوراخ داري در سطح محيط رشد پخش مي كنند.كود مايع در هنگام آبياري به آب مصرفي گياه اضافه مي شود.
كشت در هوا :
كشت در ورمي كوليت:
كشت در پشم سنگ :
كشت در پلاستيك :
مزاياي استفاده ار روش كشت بدون خاك
2.پرورش گياه در محل هايي كه در حالت عادي گياهي در آنها رشد نمي كنند؛ مانند مكان هاي متروكه، انبارها، گاراژهاو...؛
3.كشت متوالي گياهان و بازدهي بيش تر سبزيجات و گل ها در خارج از فصل كشت آن ها در گل خانه؛
4.صرف جويي قابل ملاحظه در مصرف آب، درمناطق كم آب و خشك، حتي استفاده از آب هاي شور ؛
5.كيفيت بهتر محصولات؛
6.كنترل بهتر كشت، كاهش ميزان خسارت و بيماري هاي گياهي؛
7.كاهش هزينه نيروي انساني به علت حذف عمليات مربوط به خاك؛
8.ضد عفوني كرد ن محيط كشت راحت تر و كم هزينه تر.
از آن جا كه ضد عفوني كرد ن خاك ، بسيار پرهزينه و تا حدودي نا ممكن است، آلودگي هاي ريشه در اين روش بسيار كم تر ديده مي شود.
استفاده از اين روش، خالي از عيب نيست كه برخي از آنها عبارتند از:
2.نياز به متخصصان؛
3.آلودگي آب هاي زير زميني با محلول هاي غذايي؛
4.مشكل دفع ضايعاتي چون پشم سنگ كه به عنوان محيط رشد استفاده مي شوند.
هم چون ديگر زمينه ها و كارهاي علمي، كشت هيدروپونيك نيز جاي كار زيادي دارد.امروزه در برخي كشورها هم چون امريكا، فرانسه،كانادا، آفريقاي جنوبي، هلند، ژاپن،استراليا و آلمان در زمينه هاي مختلف كشت هيدروپونيك، فعاليت هاي زيادي انجام شده است.در ايران نيز اين روش كشت براي توليد محصولات باغي و به صورت تجاري در شهرهاي تهران،كرمانشاه، هشتگرد كرج و جزيره كيش گسترش يافته است.
در پايان اميدواريم، در كشور مانيز اين روش كه آينده درخشاني در انتظارش است، بيش تر كار شود.
منبع:انتظار نوجوان شماره 69
