استفتائات موبايلي

خدا رحمت کند مرحوم صابري فومني را، همان گل آقاي معروف! حدود 10-15 سال پيش که تازه موبايل به عنوان يک تکنولوژي مدرن و البته نماد دارندگي و برازندگي وارد ايران شده بود و جز خواص، کسي از آن بهره مند نبود، مجله گل آقا کاريکاتوري کشيده بود به اين مضمون که يک چوپان روستايي از بيابان با موبايل به کدخدا مي گفت: «الو کدخدا! بز مش مراد مريضه، علف نمي خوره!!!»
خلاصه اينکه، هدف او اين بود که موبايل و موبايل داري به استهزاء گرفته شود، غافل از اينکه کمتر از يک دهه، همان کاريکاتور چهره واقعي به خود گرفت و موبايل که اوج کلاس بود، به نازل ترين مراتب کلاس اجتماعي تبديل شد. چوپان که سهل است اطفال پيش دبستاني هم اگر سرويس مهد کودکشان قدري دير کند، به راننده پيامک مي دهند که کجايي!؟
به هر حال، وقتي موبايل با همه شاخ و برگ هاي فراوانش در زندگي انسان نفوذ مي کند، سؤالات و مسائل شرعي در خصوص آن زياد مي شود. در اين شماره، به برخي استفتائات جديد در اين زمينه را پي مي گيريم.

اگر گوشي موبايل نجس شد چه بايد کرد؟
 

اين مسئله بسيار مبتلي به است؛ زيرا موبايل همواره يار و همراه انسان است.
در اين گونه موارد، بايد توجه داشت که تطهير اشياء نجس واجب نيست. حتي مستحب هم نيست. در نتيجه، اگر مي توانيد با کشيدن روکش نايلوني يا ژلاتيني و يا استفاده از تلق و مانند آن از تماس احتمالي با دست يا صورت خيس با بدنه موبايل جلوگيري کنيد زحمت تطهير موبايل را به خود ندهيد. اما اگر ممکن نيست يا دلتان رضايت نمي دهد. آنچه مهم است ظاهر و بدنه موبايل است، نه باطن آن. در نتيجه، کافي است قاب موبايل را جدا کرده و زير شير آب بشوييد. معمولاً در اکثر گوشي هاي جديد همه اجزاء ظاهري و بيروني موبايل قابل شست و شو است. اما اگر صفحه نمايش و يا برخي از اجزاء تطهير نداشت و از تلق و... هم نتوان استفاده کرد. چاره کار تنها احتياط و عدم تماس دست و صورت مرطوب با گوشي است. به شکل ديگر امکان تطهير وجود ندارد.
نکته قابل توجه اين است که برخي تصور مي کنند اگر گوشي نجس را در برابر آفتاب بگيرند پاک مي شود چون آفتاب از مطهرات است. در حالي که، اين طور نيست. برخلاف آب، آفتاب پاک کننده چيزهايي مانند زمين يا گياه نجس و مانند آن است. آن هم با شرايط خاصي، نه هر چيزي منقولي مانند موبايل.

آيا موبايل نجس شده را مي توان فروخت؟

طبق نظر اکثر مراجع، نه تنها مي توان چنين وسيله اي را فروخت، بلکه اطلاع دادن هم ضرورت ندارد، مگر آنکه يقين داشته باشيم که فرد توسط آن نجس مي شود. در اين صورت، شرايط قدري فرق مي کند. در واقع، در خصوص کالاهايي که شرط طهارت در استفاده از آنها ضروري است، مثل خوردني ها لازم است فروشنده به مشتري بگويد که مثلاً اين روغن نجس شده، ولي در ساير کالاها لازم نيست. هر چند احتمال قوي بدهيم مشتري به خاطر استفاده از اين وسيله دچار نجاست شود.
 

آيا تلفن همراه يا سيم کارت خمس بر مي دارد؟

موبايل يا سيم کارت، هيچ فرقي با ساير اموال ندارند و در احکام خمس مثل ساير کالاها هستند، بر اين اساس، اگر فردي موبايلي خريد و از آن استفاده نکرد و يا سيم کارتي گرفت که مورد استفاده اش واقع نشد. حتي اگر يک سيم کارت هديه به همراه سيم کارت خريداري شده به او داده شده (طبق نظر مراجعي که هديه را هم مشمول خمس مي دانند) و به سال خمسي اش رسيد، بايد خمس قسمت اينها را بپردازد. اما اگر استفاده کرد چه؟ در اينجا نکته دقيقي وجود دارد و آن اينکه، در اموال مصرفي، که خمس بر نمي دارد. بايد حدود عرفي و اجتماعي و اصطلاح، شأن هر فرد لحاظ شود، يعني اگر يک فرد فقير، که به نان شبش محتاج بود گوشي موبايل 800 هزار تومان مي خريد که همه از عدم تناسب اين گوشي گران قيمت با موقعيت اجتماعي او تعجب مي کرند، فراتر از شأن خودش هزينه کرده، بايد خمس اين پول را بدهد.

آيا روشن نگه داشتن تلفن همراه در مسجد اشکال شرعي دارد؟

متأسفانه يکي از معضلات فعلي محافل مذهبي، به خصوص نمازهاي جماعت، همين آهنگ عجيب و غريب گوشي هاي تلفن همراه است. که به هنگام نماز از گوشه و کنار مسجد بلند مي شود و نمازگزاران را با مشکل مواجه مي سازد. به گونه اي که برخي از مساجد مجبور به نصب دستگاه ها مختل کننده امواج موبايل شدند. تا لااقل در 10 دقيقه وقت نماز کسي در دسترس نباشد. به هر حال، روشن نگه داشتن موبايل آن هم به طور عمدي، به خصوص اگر بدانيم تلفن مان زنگ مي زند مي تواند موجب حق الناس گردد که به مراتب از هر گناهي بدتر است.

در حين نماز مي توان گوشي را خاموش کرد؟
 

اين مسئله هم مورد ابتلاء است، يعني فرد گوشي را کنار سجاده اش روي زمين مي گذارد و در وقت قيام، ناگهان گوشي به صدا در مي آيد. آيا در اين حال مي توان خم شد و آن را خاموش کرد يا خير؟ در اينجا دو صورت متصور است يا فرد در حال نماز خواندن به صورت فرادي است و يا در حال نماز جماعت است. اگر در حال فرادي نماز مي خواند، مي تواند قرائت خود را قطع کرده و بنشيند و صداي گوشي را قطع کند ؟! اما اگر در حال اقامه نماز جماعت بود، دو حالت وجود دارد. يا در رکعت اول و دوم بود و يا سوم و چهارم، اگر در رکعت اول و دوم بود، طبق نظر اکثر مراجع خم شدن و برداشتن گوشي، چون مغاير با طمأنيه در حال قرائت است، صحيح نيست؛ زيرا در اين دو رکعت، امام جماعت به نيابت از ما در حال قرائت است. مگر آنکه در فاصله بين قرائت دو آيه امام جماعت توقف کند و شما خم شويد و...اما اگر در رکعت سوم و چهارم بود که نمازگزار خود مسئول خواندن تسبيحات اربعه است مي توان ذکر را قطع کرده و گوشي را خاموش کر و بعد نماز را ادامه داد.

آيا قرآن و ادعيه موجود در گوشي حکم قرآن معمولي را دارد؟
 

نرم افزارهاي مختلف مذهبي، که آيات قرآن را در خود جاي داده، حکم خود قرآن را ندارد، در واقع، در هنگام خواندن قرآن از صفحه نمايش گوشي هم دست زدن به صفحه نمايش حکم دست زدن به خط قرآن را ندارد. به علاوه، اين گوشي حاوي کلام الله هم، حکم خود مصحف و کتاب قرآن را ندارد، اما توجه به اين نکته ضروري است که مسئله قرائت قرآن و حالت انسان در حال قرائت، تفاوتي از جهت کتاب قرآن و گوشي موبايل نمي کند. مثل اينکه در بعضي حالات، خواندن بعضي از سوره ها حرام است و... در واقع، لازم است انسان در حال قرائت قرآن، حالتي نامناسب، که بي احترامي به قرآن محسوب مي شود، نداشته باشد؛ زيرا کلام الله را از روي کتاب مي خواند. پس نمي توان بي خيال دراز کشيد و از روي موبايل قرآن خواند؛ زيرا عرفا اين عمل نوعي بي حرمتي به قرآن محسوب مي شود.

آيا تبديل و تعويض مکرر گوشي موبايل شرعاً اشکالي دارد؟
 

در اين مسئله و مانند آن، يک حکم کلي وجود دارد و يک مصداق عرفي؛ از نظر شرع هر کاري که اسراف محسوب گردد. حرام است حتي اگر از مال حلال و پاک خمس داده باشد. تبديل و تعويض تلفن همراه، هم از اين حکم مستثني نيست. اما بايد ديد اين تعويض و تبديل تا چه حد مصداق اسراف محسوب مي شود. مسلماً رفتار برخي از افراد که دچار نوعي اعتياد در خريد جديدترين مدل هاي به بازار آمده هستند، مصداق اسراف است؛ چون يک گوشي را يک ميليون تومان مي خرند و يک ماه بعد قيمت آن به نصف کاهش پيدا مي کند. بار ديگر يک گوشي 1200000 توماني جديد مي خرد. البته برخي از تعويض ها هم يقيناً اسراف نيست و معقول و متعارف به حساب مي آيد؛ برخي از موارد هم بينابين هستند؛ يعني انسان شک دارد که اين کار اسراف به حساب مي آيد يا نه. در اين موارد، بهتر است انسان احتياط کرده از کارهايي که هم به نوعي ضرر به اقتصاد ملي مي زند و هم به نوعي ترويج مصرف گرايي و چشم و هم چشمي و دنيا زدگي است. دست بردارد.

آيا بلوتوث کردن مطلقاً جايز است؟
 

مسلماً فناوري بلوتوث داراي مزاياي بسياري است. اما معايب بي شماري هم دارد. نمي توان گفت همه کارکردهاي آن شرعاً جايز است. مثلاً، ديده شده افرادي از روي بي تقوايي تصاوير يا کليپ هاي نامناسب را در مکان هاي عمومي پخش مي کنند که اين کار هم مصداق اشاعه فحشا و هم آلوده کردن و آزردن افراد است که آنان دوست ندارند چنين صحنه هايي را نگاه کنند و يقيناً حرام است. اما اگر فردي فايل هاي صوتي يا تصويري مذهبي را بلوتوث کند شرعاً اشکالي ندارد، زيرا دريافت کننده در صورت عدم تمايل آن را حذف مي کند. مگر اينکه اين کار آنقدر تکرار شود که به نوعي موجب آزار فرد مخاطب شود.
علاوه بر اين نرم افزارهايي هم وجود دارد که به نوعي کار تخليه اطلاعات گوشي مخاطب را انجام مي دهد، چه از اين راه و چه از طريق راه هاي ديگر استفاده بدون اجازه و کسب رضايت فرد از اطلاعات درون گوشي تلفن او شرعاً جايز نيست. حتي اگر فايلي شخصي و خصوصي هم نباشد. اين کار مانند آن است که شما از کتاب ديگري بدون اجازه استفاده کنيد.
منبع:نشريه طرح ولايت، شماره1