چند مي گيري تلويزيون بياي؟

اين مقاله پاسخ به اين سوال كوتاه است؛ ستاره ها ي سينما و موسيقي براي سرزدن به تلويزيون چه قيمتي طلب مي كنند؟
همه پزها و جمله هاي تكراري و نخ نماشده «به خاطر مردم»، «خاك پاي مردم هستم»، «همه چيز من از آن مردم است»، «محبت مردم» و ... را دور بريزيد. در اين سال ها، تقريباً همه ستاره هايي كه روزي روزگاري گذرشان به تلويزيون ما مي افتد، براي همين«در مقابل قرار گرفتن» عددهاي متفاوتي طلب مي كنند؛ عددهايي كه سال به سال بالا مي رود و نرخ هاي متغيري كه در هر ويژه برنامه و در يك چانه زني زير پوستي تعيين مي شود؛ عدد و رقم هايي كه اسمش را دستمزد نمي توان گذاشت. بعد از ويژه برنامه هاي نوروزي تلويزيون و رقابت سرسام آور شبكه ها براي دعوت از ستاره ها، كليد اين«موضوع ويژه» خورد؛ اينكه چه پولي بين مديران شبكه ها وارد و مديربرنامه ستاره ها جا به جا مي شود و برآورد همين برنامه هاي يكشبه و آشفته چيست؟
مي گويند روزي روزگاري تلويزيوني بود كه حسابي براي خودش شاخ و شانه اي مي كشيد، خيلي ها سرو دست مي شكستند براي حضور در آن و خيلي هاي ديگر در حسرت حضور با همه دم و دستگاه عريض و طويلش به اينجا رسيد. كجا؟ جايي كه براي دعوت از يك چهره شناخته شده بايد حسابي به التماس بيفتد، حسابي دست به جيب شود و ... تا يك ستاره، مهمان ويژه برنامه نوروزي تلويزيون شود؛ برنامه اي كه يكي از پر بيننده ترين زمان هاي پخش را دارد. نكته جالب و دردناك ماجرا هم اينجاست كه بدانيد برخي مديران شبكه ها در جلسه هاي خصوصي شان به همين ستاره آوري(!) افتخار مي كنند و پز مي دهند؛ حالا چه شده كه شان و مرتبه رسانه اي تلويزيون به اينجا رسيده، سوال ديگري است...
باور كنيد كه بايد اين پرونده را مي گذاشتيم جزء ظهور و سقوط هاي دهه 80! چون آغاز اين اين پديده پول شماري براي صحنه تلويزيون در اوايل دهه 80 كليد خورد. تا قبل از روال اين بود كه خيلي ها- به خصوص خواننده ها- براي حضور در تلويزيون و شنيده شدن و روي زبان افتادن يك آهنگشان سر و دست مي شكستند و جزء آرزوهايشان بود كه در يك برنامه زنده و پر بيننده بخوانند. يكي از تهيه كنندگان قديمي سازمان تعريف مي كند كه ناصر عبداللهي را روزهاي اوجش آهنگ مشهور«ناصريا» در سال 81 به تلويزيون آورد و حتي يك ريال هم به او نمي دهد. او خاطرات بسيار زيادي از خواننده هايي دارد كه دلشان مي خواست در جشن ميلاد امام زمان (عج) جاي عبداللهي باشند. درباره بازيگران هم معمولاً به يك هديه فرهنگي- از ديوان حافظ گرفته تا تابلو فرش براي مشهورترها- سر و ته قضيه جمع مي شده؛ هديه هايي كه معمولا هزينه هاي زيادي نداشتند، كلي خريداري مي شود و به قولي، ارزش هاي معنوي اش بيشتر بود!

ماضي بعيد؛ سكه از كيسه خليفه!
 

مي گويند از سال 82 به بعد بود كه هديه به مهمانان برنامه هاي تلويزيوني حالت رسمي تري به خود گرفت؛ شبكه تهران قصد داشت سري بين سرها در بياورد و برنامه هاي مناسبتي اش بيشتر و بهتر ديده شود، پس مسوولان وقت شبكه تصميم مي گيرند مهمانان را از ديگر شبكه ها قاب بزنند و بهترين و عملي ترين راه، اهداي سكه است براي قدر داني از اين اتفاق! همين سكه هاي ناقابل هم از ربع بهار آزادي آغاز مي شود. خواننده ها با يك سكه ربع به استوديو پاي مي گذارند و بازيگران با چند تاي آن. آرام آرام، سكه به معيار ثابت واحد شمارش رسمي حضور ستاره ها در تلويزيون تبديل مي شود. دريك فاصله زماني كوتاه، ربع به نيم و نيم به سكه تمام بهار آزادي تغيير شكل مي دهند؛ به طوري كه بين سال هاي 85-84، حضور ستاره ها در هر برنامه مناسبتي- از تولد ائمه اطهار(ع) گرفته تا جشن هاي ملي مثل نوروز- منوط به تعداد سكه هاي تمام بهار آزادي مي شود.

ماضي ساده؛ اسكناس... آه اسكناس!
 

حتماً در همين مقاله، گزارش هاي تكان دهنده اي از وضعيت بازار سكه و رشد و نزول لحظه اي اش را خوانده ايد، قيمت هاي غير قابل اعتمادي که نمي توان رويشان حساب كرد! خب همين موضوع بسياري از هنرمندان را ترغيب مي كند تا به تهييه كننده ها و نماينده شان پيشنهاد ديگري بدهند؛ حضور در برنامه مناسبتي، با همان تعداد سكه ولي به شرطي كه نقدي حساب شود!
عددها روز به روز بالاتر مي رفت و روش پرداختي هم تغيير مي كرد؛ اگر روزي پول نقد و هزاري هاي تانخورده راهگشا بودند؛ حالا تهيه چك پول هم مشكل شد. داستان از جايي حسابي پيچ خورد كه سازمان، تنها به آوردن ستاره ها براي بيننده سازي اميد بسته بود و طرح و برنامه ديگري نداشت. اين طور به نظر مي رسد كه يكي از مهم ترين راه هاي جذب مخاطب، آوردن خواننده هاي زيرزميني و هنرمندان كمتر ديده شده است. مي گويند ماجراي همين ايده هم در شبكه پنج سيما شكل گرفت و مثل يك بيماري مسري در شبكه هاي ديگر شيوع پيدا كرد. برنامه هاي شيشه اي پر مخاطب و عددها و رقم هاي جابه جا شده، سرو صداي زيادي به پا كرد و ناگهان همه نرخ ها و عددهاي هنرمندان محبوب و مردمي را يكي، دو پله بالا برد. تكذيب هاي بعدي صدا و سيمايي ها هر چند مرهمي بود براي افكار عمومي ولي درد امور مالي سازمان و كمبود نقدينگي هايش را درمان كرد!

مضارع؛ چك هاي رمزدار براي شما
 

مي گويند اين روزها و براي برنامه هايي مهمان پذير(!)، تهيه كننده ها راه هاي مختلفي دارند براي پرداخت رقم درخواستي و هر هنرمندي هم روشي دارد براي ارائه پيشنهاد؛ مدير برنامه ها ابداع هوشمندانه اي است كه هنرمندان را از چك و چانه زدن و تخفيف دادن خلاص كند، شان و مرتبه اش را هم نگه دارد و كلي چيز ديگر. هنرمندان مشهوري كه با خرج و برج مدير برنامه ها كنار آمده اند، همه كار و بار را به آنها سپرده اند. چك هاي رمز دار و به نام براي عددهاي بالا، معمولاً به دست همين مدير برنامه مي رسد. برخي شماره حساب مي دهند براي جابه جايي در شبكه شتاب، عده ديگري با چك پول كارشان حل مي شود و عده ديگري همچنان به سنت پر سابقه سكه پايبند هستند. البته بازيگران هم روي روش پرداخت حساسند و هم روي زمان پرداخت. روش آبرومندي كه به تارگي مد شده اين است كه چك روز را لاي ديوان حافظ يا كليات شمس مي گذارند تا جنس هداياي مادي و معنوي كار جور شود. البته در همه اين مراحل، مجري هم نقش تعيين كننده اي دارد و رفاقت و مشورت با او درعدد و رقم ها تأثير دارد. نكته مهم اينكه در همه اين دوره ها، ورزشكاران جز هداياي مرسوم، پول ديگري طلب نكرده اند. مگر اينكه بعد از پرونده ما، اين قضيه هم در بين فوتباليست ها و ورزشكاران باب شود.
بد نيست بدانيد وقتي رقابت بين شبكه ها بالا مي گيرد، برخي از تهيه كنندگان براي اسير كردن مهمان ها، پيش پرداخت هم مي پردازند. معمولاً همين موج سازي درنزديكي هاي نوروز، موجب دو اتفاق مي شود؛ اول اينكه يك حباب كاذب بر سر نرخ حضور مهمان ها تعيين مي شود و عددهاي برآورد، سال به سال بالاتر مي رود و ديگري باعث تكراري شدن مهمان ها مي شود؛ همين امسال ديديد كه برخي از مهمان ها به همه شبكه ها سر مي زدند؟ همه اين آشفتگي ها و شتاب زدگي ها حاصل روزهاي نزديك به نوروز است كه ناگهان همه خط قرمزها پاك مي شوند و همه بايد و نبايدها به هم مي ريزند؛ به شرط حضور چهره در مقابل دوربين.

مستقبل؛ اما و اگرها
 

اگر اين ويژه برنامه يكجا تكذيب نشود، اگر همه مديران صدا و سيما به ديوار حاشا آويزان نشوند، اگر به جاي تفكر و تأمل در روش اين برنامه ها، به توجيه كارهايشان نپردازند، شايد بتوان به آينده نگاه درست و مثبتي داشت. انتقاد به بسياري از اين برنامه ها از آنجا شكل مي گيرد كه هيچ خلاقيت و نوآوري اي در اجراي اين دست برنامه ها وجود ندارد؛ زمينه اصلي اين نوع كارها، معمولاً بر اساس يك مجري(خودش چهره باشد، بهتر است)، يك مهمان(قطعاً چهره باشد) و مقداري حرف(همين طوري و باري به هر جهت!) مشخص شده و هيچ نكته تازه اي ندارد. همين نمونه هاي نوروزي 90 را به ياد بياوريد كه جز همان حضور، نكته شگفت انگيز و به يادماندني اي نداشت. در حالي كه بيننده هاي با سليقه تلويزيون، مثلاً نوروزي را به ياد مي آورند كه برنامه سازان خلاق، براي ستاره آوردن، هزينه معقولي كردند و در عين حال، با اندكي فكر و خلاقيت كليپ هايي ماندني ساختند؛ اگر خسرو شكيبايي در قاب تلويزيون حاضر شد، فقط براي پر كردن آنتن و گپ زدن نبود؛ بلكه فال حافظ با صداي مخملي او جان مي دهد و يا براي حضور آن يكي ستاره، دليل و اتفاقي تعريف مي شد تا مخاطب شگفت زدگي را هر لحظه از برنامه تجربه كند.
البته همه را با يك چشم نبينيد؛ هميشه آدم هاي متفاوتي هم پيدا مي شوند. همه هنرمندان هم يك جور نيستند؛ بين انبوه حرف ها و خاطره ها، چهره هايي هم پيدا مي شوند كه از يك سو قدر رسانه را مي دانند و از سوي ديگر، شأن و مرتبه خود را والاتر از آن مي دانند كه حقوق بگير تلويزيون باشند. البته خودتان بهتر مي دانيد كه استثنا هميشه استثناست!
منبع: نشريه همشهري جوان، شماره 307..