راهکارهايي براي کاهش مصرف دخانيات

از افزايش قيمت تا نصب تصاوير هشدار دهنده
 

اگر چه برخي بر اين باورند که توتون نخستين بار در سال 1590ميلادي وارد ايران شده است. اما بررسي اسناد تاريخي نشان مي دهد مصرف دخانيات در زمان شاه عباس در ايران رواج پيدا کرد. حتي بسياري از مورخان بر اين باورند توتون که در سال 1605 ميلادي در عثماني، مصر و هند شناخته شده بود، توسط پرتغالي ها وارد ايران شد. سيگار نيز براي اولين بار با نام پاپيروس به ايران راه يافت اما استقبالي از آن صورت نگرفت. تا اينکه با ترفندهاي استعمارگران مخالفت ها کم و بيش کمتر شد و عده اي به آن روي آوردند. در واقع دولت وقت با توجه به ماليات هنگفتي که در قبال کشت توتون و تنباکو مي گرفت، مخالفتي با رواج سيگار در کشور نداشت و به دنبال آن کارخانه ها و کارگاه هاي توتون و سيگار توسط بخش خصوصي آغاز به کار کردند و سرانجام در سال 1294 هجري خورشيدي مجلس شوراي ملي، نخستين قانون مربوط به انحصار دخانيات در ايران را تصويب کرد و با اصلاحات سال هاي 1302و1307 تمام حقوق مربوط به مواد دخاني در سراسر کشور را به دولت واگذار کرد و در نهايت با قانون سال 1310 انحصار دخانيات، مؤسسه انحصاري دولتي دخانيات تأسيس شد. آخرين قوانين مربوط به دخانيات، قانون جامع کنترل و مبارزه ملي با دخانيات است که در جلسه علني 15 شهريور 1385 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد که بر اساس آن هر نوع تبليغ يا تشويق به مصرف دخانيات ممنوع است و کساني که در اماکن عمومي سيگار بکشند با جريمه نقدي و مجازات متناسب با آن روبه رو مي شوند که البته بسياري از بندهاي اين قانون تا امروز اجرا نشده است.

افزايش تعداد سيگاري ها در کشور
 

در حال حاضر بر اساس آمارهاي وزارت بهداشت حدود 21 درصد مردان و يک تا سه درصد زنان ايراني سيگار مي کشند و استعمال سيگار و قليان در بين زنان و دختران جوان رو به افزايش است. از طرفي مصرف قليان از 12/1 درصد به 26/1 درصد رسيده است که بيشترجوانان و نوجوانان کشور مصرف کننده آن هستند.
نصب تصاويري مانند دندان هاي خراب و پوسيده، ريه هاي به هم ريخته، چهره هاي تخريب شده از جمله شکل هايي است که به شکل رنگي روي بسته هاي سيگار منعکس شده است و افراد سيگاري هنگام خريد دخانيات و هر بار که سيگاري را از پاکت بيرون مي آورند، با اين هشدارها مواجه مي شوند و چنانچه تصويري که روي بسته هاي سيگار نصب مي شود، بسيار ساده باشد تأثير چنداني بر ترغيب افراد به ترک اين ماده مخرب ندارد، اما تصاوير هشدار دهنده هر چه وحشتناک تر انتخاب شود، باعث مي شود تا عوارض بيشتري از مصرف سيگار به افراد نشان داده شود و در نتيجه احتمال ترک آن از سوي اين قشر بيشتر است.
نصب تصاوير هشدار دهنده در قالب ماده پنج قانون جامع کنترل و مبارزه ملي با دخانيات، پنجم مهرماه 1385 در مجلس شوراي اسلامي تصويب شد و از بهمن ماه سال 88 به طور رسمي در کشور اجرا شد. البته در حال حاضر 40کشور در دنيا شبيه اين قانون را به طور جدي به اجرا درآورده اند و کارشناسان جمعيت مبارزه با استعمال دخانيات معتقدند که تجربه نشان داده اجراي صحيح، دقيق و به موقع اين سياست ها در جوامعي که سلامت افراد از جايگاه ويژه اي برخوردار است، نه تنها سبب ارتقاي سطح سلامت شده بلکه با استقبال افراد جامعه نيز روبه رو شده است.البته افزايش قاچاق يا ورود محصولات غير قانوني بدون تصوير به بازار مصرف، نبايد مانعي براي کوتاهي در نصب اين تصاوير در بسته هاي سيگار ايجاد کند بلکه مبارزه با قاچاق نياز به راهکارهاي مخصوص به خود و هماهنگي سيستم هاي اطلاعاتي و امنيتي دارد و پاک کردن سياست هاي کنترل دخانيات براي جلوگيري از قاچاق، اقدامي ساده لوحانه است.

کشورهاي موفق در کنترل مصرف دخانيات
 

کشورهاي پيشرفته مانند کانادا، استراليا، سوئيس، فرانسه، اسپانيا و...خود به ضرورت کنترل استعمال دخانيات پي برده و برنامه هاي جامعي براي کنترل اين پديده و محدودسازي توليد محصولات دخاني به اجرا درآورده اند. درمانگاه هاي بسياري براي ترک سيگار ايجاد کرده اند، بر ماليات سالانه محصولات دخانيات به مقدار بسيار افزوده اند و هرگونه تبليغات مستقيم و غير مستقيم دخانيات را محدود ساخته اند و اکنون به بهانه هاي مختلف در حال انتقال کارخانه هاي خود به کشورهاي در حال توسعه هستند. اين نکته نيز قابل ذکر است که کشور ما در مقايسه با کشورهاي منطقه وضعيت خوبي دارد. اما در مقايسه با کشورهاي اروپاي شمالي، آمريکاي شمالي، تايلند، برزيل و اروگوئه متوسط هستيم. در اين کشورها قانون مبارزه با دخانيات به صورت جدي و کامل اجرا شده است و چنانچه ما نيز به قانون فعلي عمل کنيم، مي توانيم گام هاي بلندي در زمينه مبارزه با دخانيات برداريم.
حتي اگر نگاهي به کشورهاي همسايه بيندازيم متوجه خواهيم شد که چقدر در اجراي قانون کنترل دخانيات غفلت کرده ايم. به عنوان مثال در ترکمنستان، جريمه بسيار سنگيني بابت استعمال دخانيات در اماکن عمومي از جمله در ايستگاه هاي اتوبوس، راه آهن، فرودگاه، پارک ها، خيابان ها، داخل خودرو و هنگام رانندگي پيش بيني شده است که اين تدابير باعث شده اند ميزان استعمال دخانيات در اين کشور به صورت چشمگيري کاهش يابد. اين در حالي است که کسي به هيچ عنوان حق ندارد در خيابان هاي عشق آباد سيگار و ديگر مواد دخاني مصرف کند. از طرفي هم اکنون در ترکمنستان قيمت سيگار بين کشورهاي منطقه بالاترين قيمت را داشته و هر نوع تبليغات دخانيات در اين کشور ممنوع است. ترکيه نيز لايحه اي را در خصوص ممنوعيت کامل استعمال دخانيات در اماکن عمومي تصويب کرده که طبق اين لايحه استعمال دخانيات در اماکن عمومي از جمله کافه ها و رستوران ها، استاديوم ها، در انواع وسايل نقليه مانند تاکسي و قطارها و همچنين تبليغات سيگار و نمايش آن در فيلم ها و سريال ها و همچنين کليپ هاي موسيقي را ممنوع است و متخلف تا 4/3 هزار دلار جريمه خواهد شد.حتي انداختن ته سيگار يا پاکت سيگار در خيابان، 18دلار جريمه نقدي در پي دارد. گفتني است از سال 1997 در ترکيه قانون ممنوعيت استعمال دخانيات در دفاتري که تعداد کارمندان آنها بيش از چهار نفر است، در مراکز ورزشي، مؤسسات درماني، آموزشي و فرهنگي و همچنين مسيرهاي هواي به اجرا گذاشته شده است.
منبع: هفته نامه همشهري تندرستي، شماره20.