اتحاد پولی اروپا

اروپا بعد از دگرگونی و تغییر رویه ای که در جهان به وجود آمده بود تاریخ و جغرافیایی خود را از سر گرفت، ولی تا ایجاد اروپای واحد فاصله زیاد داشت. پنجاه و دو کشور عضو «کنفرانس امنیت و همکاری اروپا» در روزهای پنجم و ششم دسامبر 1994 در اجلاس بوداپست شرکت و در مورد سازمان امنیت اروپا از اختلاف آرا برخوردار بودند. رؤسای کشورها و دولت های پنجاه و چهار کشور مذکور در روزهای هجدهم و نوزدهم نوامبر 1999 در اجلاس استانبول شرکت و پیمان جدیدی درباره کاهش نیروهای متعارف و منشوری درباره امنیت اروپا به امضا رسید.
مذاکرات درباره چهارمین مرحله توسعه اتحادیه اروپا ژانویه 1995 باعث شد تا تعداد کشورهای عضو از دوازده به پانزده صعود کرده و اتریش، فنلاند و سوئد به عضویت اتحادیه پذیرفته شوند. نروژی ها برای دوین بار در همه پرسی سال 1994 با الحاق کشور خود به اتحادیه اروپا مخالفت کردند. ژاک دلور فرانسوی در ژانویه 1995 به جای ژاک سانته اهل لوکزامبورگ به ریاست کمیسیون اروپا منصوب شد. اجرای کنوانسیون شنگن درباره رفت و آمد آزاد اشخاص و سرمایه که بین هفت کشور اتحادیه به تأخیر افتاده بود، در بیست و ششم مارس 1995 به اجرا درآمد. ساختار اتحادیه اروپا موقعیت را برای تأسیس جبهه اقتصاد قوی فراهم کرد تا در جستجوی راه های بهتری برای اتحاد سیاسی اروپا و ژرف اندیشی آن باشد. شکست اروپا در بوسنی نشانگر ایجاد «سیاست خارجی و امنیت مشترک» و یکی از اهداف اصلاحات و زیر ساخت «کنفرانس بین دولت ها» (1) در مارس 1996 و ژوئن 1997 بود. شرکت کنندگان در کنفرانس که موفق به اصلاحات سازمان های اتحادیه اروپا قبل از توسعه آن در شرق اروپا نشده بودند، خواستار محدودیت تعداد کمیسرها و بررسی در زمینه تصمیماتی شدند که با اکثریت آرا پذیرفته شده باشد. وزرای خارجه پانزده کشور عضو اتحادیه اروپا در دوم اکتبر 1997 در آمستردام پیمان ژوئن را پذیرفتند که مکمل پیمان 1991 ماستریخت بود و در این گردهمایی پیش بینی شده بود تا اتحادیه اروپا سخنگویی برای سیاست خارجی مشترک داشته باشد. در این اجلاس با پیشبرد «یکسان سازی امنیت و دفاع اروپا» (2) موافقت کردند و خاویر سولانا در سوم و چهارم مه 1999 در اجلاس کولون به عنوان سخنگوی اتحادیه اروپا در امنیت مشترک منصوب شد. اتحادیه کشورهای اروپای غربی هم تجربه های خود در مورد دفاع را در اختیار اتحادیه اروپا قرار داد. شورای اروپا در دهم و یازدهم دسامبر 1999 در اجلاس هلسینکی ایجاد نیروی واکنش سریع اروپا تا سال 2003 را مورد تأیید قرار داد. در هفتم و هشتم دسامبر 2000 در اجلاس نیس ساختار دائمی نیروی واکنش سریع پیش بینی شد. هدف اصلی آن ایجاد سیاست دفاعی مشترکی است که کلیه اعضا بتوانند بدون وابستگی به ناتو به طور منظم و دقیق از اتحادیه دفاع کنند.
ایجاد نظام پولی اروپا در منطق ایجاد بازار بزرگ بدون مرز اتحادیه، لازم و ضروری بود. در نظام پولی اروپا همیشه این سوال مطرح بوده است که باید از یوغ لیره ایتالیا و لیره استرلینگ بریتانیا خارج شده و در کشورهای اسپانیا، پرتغال و ایرلند کنترلی در مورد تبادل ارز صورت می گرفت. در اجلاس اول و دوم اوت 1993 تصمیم گرفته شد که تا برای پایان نوسان تمام واحدهای پولی اتحادیه پانزده درصد به نرخ پایه افزوده شود که به درهم ریختگی نظام پولی اروپا منتهی شد. در اجلاس مادرید در پانزدهم و شانزدهم دسامبر 1995 تقویمی برای پذیرش اتحاد پولی «یورو» (3) پذیرفته شد. کشورهای عضو اتحادیه به خاطر معیارهای همگرایی که برای اول ژانویه 1999 مورد تأیید قرار گرفته بود، دچار مشکلاتی شدند زیرا آن ها متعهد به منشور پایداری بودجه سپتامبر 1996 گردیده و لازم بود حاکمیت پولی ملی خود را به حاکمیت پولی اروپا منتقل کنند. پانزده کشور عضو اتحادیه اروپا، برای اجتناب از لغزش یک کشور و تهدید به پایداری مجموع منطقه یورو، قوانینی اصولی را قبول کردند و تحریم برای کشورهایی که بیشتر از سه درصد کسری بودجه داشته باشند، پیش بینی شد. در اول و دوم مه 1998 کشورهای عضو اتحادیه، «یورو» را به عنوان واحد رسمی پول خود قبول کردند و در اول ژانویه 1999 یازده کشور عضو اتحادیه (4) متعهد شدند معیارهای همگرایی اتحادیه را قبول کنند. یکی از اهداف اصلی از ایجاد واحد پول اروپایی و «بانک مرکزی اروپا» (5) مراقبت کامل از ثبات قیمت ها در قلب نظام پولی و جایی در مقابل قدرت مالی جهانی دلار بود. یورو نمی توانست در برابر نرخ مبادله ارزی در مقابل دلار به رقابت بپردازد لذا تحمیلی در معاملات بازرگانی نبود. یورو به عنوان عامل تعادل در مقابل دلار به رقابت بپردازد لذا تحمیلی در معاملات بازرگانی نبود. یورو به عنوان تعادل در مقابل دلار به کار گرفته شده و امریکایی کردن اقتصاد قاره را آسان تر کرد. دولت های عضو اتحادیه اروپا در هماهنگی سیاست خود برای مبارزه با بیکاری دچار مشکلات زیادی شدند زیرا در اجلاس 1997، بروکسل تعداد بیکاران اتحادیه را، هیجده میلیون نفر اعلام کرد.
ژرف اندیشی تنها مشکلی نبود که اتحادیه اروپا با آن مقابله می کرد: علاوه بر مشکلات داخلی اتحادیه همچون بحران جنون گاوی، بحران بین فرانسه و هلند درباره ریاست بانک مرکزی اروپا، اتحادیه اروپا مایل به توسعه بود ولی درباره کشورهای اروپای مرکزی و شرقی تصمیمی گرفته نشده بود. برای اولین بار در مارس 1998 مذاکراتی برای الحاق کشورهای مذکور مد نظر قرار گرفت و در اجلاس هلسینکی در دهم و یازژرف اندیشی تنها مشکلی نبود که اتحادیه اروپا با آن مقابله می کرد: علاوه بر مشکلات داخلی اتحادیه همچون بحران جنون گاوی، بحران بین فرانسه و هلند درباره ریاست بانک مرکزی اروپا، اتحادیه اروپا مایل به توسعه بود ولی درباره کشورهای اروپای مرکزی و شرقی تصمیمی گرفته نشده بود. برای اولین بار در مارس 1998 مذاکراتی برای الحاق کشورهای مذکور مد نظر قرار گرفت و در اجلاس هلسینکی در دهم و یازدهم دسامبر 1999 پانزده کشور عضو با توسعه اتحادیه موافقت کردند و تصمیم گرفته شد تا با نامزدی دوازده کشور اروپای مرکز (استونی، لتونی لیتوانی، لهستان، جمهوری چک، اسلواکی، مجارستان، رومانی، اسلوونی، بلغارستان، مالت و قبرس) موافقت و امکان الحاق آن ها به اتحادیه تا سال 2004 امکان پذیر باشد. نرخ مبادله میان کشورهای بزرگ اتحادیه در مورد تعداد حق رأی در شورای وزیران مورد قبول واقع شد و آلمان به تحکیم نمایندگی خود در پارلمان اروپا پرداخت. فرانسه، بریتانیا و ایتالیا هفتاد و هشت نماینده در پارلمان اروپا دارند در صورتی که تعداد نمایندگان آلمان نود و نه نفر است. تنها نتیجه مثبت و واضح در این اجلاس توسعه اتحادیه از پانزده به بیست و هشت کشور بود.(6) چگونه می توان به عضو گیری دولت های جدید پرداخت بدون اینکه اصلاحاتی در سازمان های اتحادیه به وجود آید؟ آیا سازمان های اتحادیه ممکن است به صورت منطقه تبادل آزاد درآیند؟ بودجه اتحادیه اروپا یکی دیگر از موضوعاتی است که باید در تقویم سال 2000 درباره آن به بحث و اظهار نظر پرداخت. کشورهای آلمان و هلند که سهم عمده ای از هزینه های اتحادیه را متقبل می شدند در مقابله با دیگران در آرزوی تقلیل آن بودند. سرمایه گذاری در اتحادیه اروپا - اصلاحات سیاست کشاورزی، سرمایه برای کمک به کشورهای بسیار فقیر- یکی دیگر از موضوعات و پرونده های اصلی اتحادیه اروپا است که در اجلاس وین در روزهای یازدهم و دوازدهم دسامبر 1998 به آن پرداختند. بحرانی که در زمان ریاست ژاک سانته در کمیسیون اروپا به وجود آمده بود اروپا را تکان شدیدی داد. کناره گیری دسته جمعی در مارس 1999 نشانگر تحکیم قدرت های پارلمان اروپا و انتخابات موفقی برای حزب مردمی اروپا بود. محور آلمان - فرانسه در مورد مبارزات علیه بیکاری و جهت گیری دولت جدید آلمان با کمک حزب سوسیال دموکرات این کشور به رهبری گرهارد شرودر (7) و حزب سبزها از استحکام خاص خود برخوردار بود. پیروزی حزب سوسیال دموکرات در انتخابات اکتبر 1998 به شکست هلموت کهل منتهی شد. اروپا با هویت های ضد و نقیضی از قبیل آتلانتیک گرایی، طرفداران جامعه اروپا، پان اروپاییسم و ملی گرایی مواجه شد. تعداد زیادی از کشورهای اروپایی نقش نامتناسبی در مساحت و ساکنان سرزمین خود داشتند: بریتانیا و فرانسه جاه طلبی های زیادی داشتند که تنها به قاره اروپا محدود نمی شد. این دو کشور (8) از نیروی بازدارنده اتمی برخوردار و به عنوان قدرت های نظامی مطرح و برجهان اشراف کامل داشتند. دو کشور مذکور عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد بوده و از حق وتو برخوردار و با مقایسه با آلمان از قدرت بیشتر در سطح جهانی برخوردار هستند.ا دسامبر 2004
مانوئل باروسو (پرتغال) ـــــــ دسامبر 2004 تا .....
اتحاد دو آلمان توانست راه را به سوی آرامش و صلح هموار کرده و به برتری و سیادت این کشور منتهی گردید. هرچند که تأثیر سیاسی آلمان در اتحادیه اروپا برتری اقتصاد این کشور نیست ولی آلمان هیچ وقت نتوانسته بود با جنگ، چنین موقعیت کسب کند. ازدیاد درگیری ها و مناقشات منطقه ای، نیروهای مسلح آلمان را در چارچوب تصمیمات سازمان ملل متحد آماده شرکت در عملیات نظامی و حفظ صلح خارج از منطقه ناتو کرد (این تصمیم در چارچوب دادگاه کارلسروهه (10) در دوازدهم ژوئیه 1994 گرفته شد). قدرت آلمان در اتحادیه اروپا و خارج از آن با شرکت چهار سرباز نیروهای مسلح آلمان مورد تأیید قرار گرفت و آلمان در خارج از مرزهای ناتو هم به مداخله نظامی پرداخت. راهبردی اروپا در توسعه اتحادیه موقعیت برتری را برای آلمان حفظ کرده است.

پی نوشت ها :

1. CIG=conference intergouvernmentale
2. IESD=identite europeenne de securite et de defense
3. در شورای نخست وزیران کشورهای عضو اتحادیه اروپا در هفتم ژوئیه 1978 با طرح رژیم پولی اروپا موافقت و «اکو» European currency unit را به عنوان مأخذ پولی اروپا قبول کردند که از سال 1981 در کلیه زمینه های تجاری به عنوان واحد محاسباتی اروپا قرار گرفت؛ در گردهمایی وزرای اقتصاد و دارایی پانزده کشور عضو در 1998 «یورو» به عنوان پول واحد مورد تأیید قرار گرفت که از اول ژانویه 2002 سکه و اسکناس های یورو به عنوان پول واحد اروپایی در بعضی از کشورها به جریان افتاد و جای پول ملی را گرفت-م.
4. بریتانیا، سوئد، دانمارک پذیرش یورو را به بعد موکول کردند و یونان هم سهمی نداشت.
5. BCE=Banque centrale europeenne
6. توسعه شامل دوازده کشور نامزد الحاق به اتحادیه می گردد که باید ترکیه را در اجلاس هلسینکی به عنوان کشور نامزد مطرح شده بود به آن اضافه کرد-م.
7. Gerhard schroder
8. بریتانیا توسط جامعه کشورهای مشترک المنافع و فرانسه به خاطر سازمان مجموعه کشورهای فرانسه زبان از جاه طلبی های خاصی برخوردار بودند.
9. Jean Rey, Francesco,sicco Manscholt, Francois-Xavier ortoli,Roy Jenkins, Gaston Thorn, Jacques Dalors, Jacques santier, Romano prodi, Manuel Barroso
10. cour de karlsruhe

منبع: واعیس، موریس؛ تاریخ روابط بین الملل از 1945 تا 2008، تهران: امیر کبیر، 1390.