افریقا پس از استعمارزدایی

«اتحادیه افریقایی» که در روزهای هشتم تا دهم ژوئیه 2002 در دوربان ایجاد شده بود جای «سازمان وحدت افریقا» را گرفت ولی نقش این قاره در اقتصاد جهانی بسیار ضعیف بود. قاره افریقا سیزده درصد از جمعیت جهانی را در خود جای داد و فقط دارای سه درصد تولید ناخالص داخلی است. باید تصور کلی از فقر و بدبختی مردم را مد نظر قرار داد هرچند که هسته اصلی فقر در افریقا وجود دارد ولی بعضی از کشورهای افریقایی از جهانی شدن به خاطر بالارفتن ارزش مواد اولیه سود زیادی برده اند. چین کمونیست سومین شریک تجاری کشورهای افریقایی است، کشورهای ساحلی خلیج فارس در کشورهای افریقایی سرمایه گذاری زیادی کرده اند و الجزایر به خاطر وجود معادن نفتی، به صورت قدرتی در منطقه شمال افریقا تجلی کرد. در فوریه 2002 برای توسعه افریقا در کنفرانس پاریس «شرکای جدیدی در راه توسعه افریقا» (1) مورد توجه قرار گرفته که در آنجا در راه دموکراتیزه کردن و توسعه اقتصادی قاره به بحث و تبادل نظر پرداختند. چهار رئیس دولت از کشورهای افریقایی در بیست و هفتم ژوئن 2002 در گروه هشت شرکت و از جلب سرمایه گذاری در قاره افریقا طرفداری کردند؛ گروه هشت در ژوئن 2003 در اویان فرانسه طرح عملیاتی برای افریقا را پذیرفت ولی مشکل اصلی این قاره مناقشات و جنگ هایی است که بعد از استقلال در این قاره به وجود آمده است.
مسافرت وزرای امور خارجه فرانسه و بریتانیا در ژانویه 2002 به افریقا به منظور ایجاد فرایند صلح و تسریع در عقب نشینی نیروهای نظامی خارجی در کنگو بود ولی جنگ همچنان در افریقای مرکزی ادامه دارد. در بیست و دومین اجلاس کشورهای افریقایی و فرانسه که در بیستم و بیست و یکم فوریه 2003 برگزار شد، متوجه شدند که نیمی از کشورهای افریقایی درگیر جنگ های متعدد با ماهیت نامشخص هستند. آرام سازی در ایتوری در شمال شرقی کنگو که مرکز مناقشات قومی و محل مورد توجه اوگاندا و رواندا همسایگان کنگو قرار گرفته بود، برقرار شد. جنگ در منطقه ایتوری باعث مرگ چهار میلیون نفر شده بود و در مه 2003 سازمان ملل متحد به دنبال عملیات آرتمیس (2) ایجاد صلح و آرامش در منطقه را به اتحادیه اروپا واگذار کرد. آیا انتخابات آزادی که در ژوئیه 2006 در کنگو - کینشاسا برگزار شد باعث خروج از هرج و مرج و وحشت شد؟ در فوریه 2002 ماداگاسکار دچار بحران سیاسی شد. بعد از درگذشت جوناس ساویمبی رهبر اونیتا «اتحاد ملی برای استقلال کامل آنگولا» در فوریه 2002، توافق نامه ای در آوریل 2002 منعقد گردید که به مناقشات بیست و هفت ساله جنگ های داخلی پایان داد. بعد از اینکه در فوریه 2002 کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل متحد موفق نشد ساختار پایداری در صحرای غربی به وجود آورد، جیمس بیکر به عنوان میانجی در ژوئیه 2003 پیشنهاد همه پرسی ساکنان صحرا برای حق تعیین سرنوشت خود را داد ولی مناقشات در بی تفاوتی عمومی ادامه داشت و زمینه ای برای اختلاف ناسازگاری بین مراکش و الجزایر گردید.
ارتش فرانسه در تلاش راه حل بود ولی بحران به درازا کشید و توافق های مارکوسیس در بیست و چهارم ژانویه 2003 مورد احترام طرفین قرار نگرفت و مناقشات ادامه داشت. سازمان ملل متحد نیروهای کمکی به منطقه اعزام و تنش بین فرانسه و ساحل عاج در فوریه 2004 به اوج خود رسید. حل مشکل ساحل عاج به اتحادیه افریقا تفویض شده بود و تابو امبکی (5) رئیس جمهور افریقای جنوبی در ششم آوریل 2005 پایان درگیری ها را اعلام کرد، ولی آرامش کامل در ژانویه 2006 برقرار شد و بالاخره در تابستان 2007 فرایند صلح به وجود آمد و مرز بین شمال و جنوب کشور از بین رفت. امبکی که جانشین نلسون ماندلا شده بود با حل مشکل فوق نشان داد که افریقای جنوبی دارای قدرت و نفوذ بزرگی در این منطقه است.
توافق صلحی که در ژانویه 2005 بین ساکنان شمال و جنوب سودان به امضا رسیده بود پایان جنگ بیست و یک ساله را اعلام کرد ولی جنگ در دارفور در غرب سودان باعث مرگ دویست هزار نفر گردید. سازمان ملل متحد با ابتکار فرانسه در سپتامبر 2007 با استقرار عملیات نظامی نیروهای اروپایی در منطقه شرقی چاد در شمال جمهوری افریقای مرکزی با پشتیبانی «هیئت سازمان ملل متحد و اتحادیه افریقا در دارفور» (6) برای حمایت از پناهندگان دارفور و ایجاد ثبات در منطقه موافقت کرد. در پنجم ژوئن 2006 میلیشیاهای دادگاه های اسلامی، موگادیشو را متصرف شدند. سومالی به عنوان محل امن و پناهگاهی مورد توجه القاعده قرار گرفته بود ولی در ژوئیه 2006 اتیوپی به کمک نیروهای وفادار سومالی شتافت و موقعیت آرامی را برقرار کرد. در دسامبر 2007 و ژانویه 2008 شورش های سیاسی و قومی کنیا را لرزاند و در بهار 2008 شورش هایی علیه موگابه در زیمباوه به وجود آمد.

پی نوشت ها :

1. NEPAD= New partnership for Africanُs Development (Nouveau partenariat pour le developpment de i Afrique)
2. Artemis
3. ُMission d observation des Nations unies
4. Felix Houphouet Boigny
5. Thabo Mbeki
6. MINUAD=Mission des Nations unies et de lُ union Africaine au Darfour

منبع: واعیس، موریس؛ تاریخ روابط بین الملل از 1945 تا 2008، تهران: امیر کبیر، 1390.