نویسنده: مهدی نیلی پور
قال الله تعالی: (وَ أذِّن فی الناس بالحَجّ یَأتوکَ...
* لِیَشهَدُوا مَنافِعَ لَهُم..) (1)
«مردم را دعوت عمومی به حجّ کن تا به سوی تو بیایند...* تا شاهد منافع ( گوناگون) خود باشند...»
قانون گذار اسلام، خداوند علیم و حکیم است و وضع هر قانونی دارای منافع و آثار فراوان و برگرفته از طراحی یک نظام حکیمانه می باشد. همچنانکه هیچ قانونی و قاعده در نظام خلقت و تکوین، خالی از نظم و نظام و حکمت نیست، در نظام دینی و تشریع نیز، نظم و انضباط و حکمت حاکم است و هیچ نوع بازیچگی و لغو و بیهودگی در آن راه ندارد. آثار و منافع حج، شامل آثار فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، معنوی، دنیوی، برزخی و اخروی می شود که در اینجا به این آثار اشاره می کنیم.
«حجّ به جا آورید تا نیازمند نشوید.»
«الحج العمره فی الکتاب والسنه، ص 164)
قال رسول الله (ص): ( الحَجُّ یَنفی الفَقرَ)
«حج، فقر و تهیدستی را از بین می برد.»
(تحف العقول ، ص 7).
(کافی، ج 4، ص 252).
«حج یا عمره به جای آورید تا بدنهایتان سالم بماند. و روزی تان توسعه یابد و هزینه های زندگی خانواده شما تأمین گردد.»
«این خانه را پیوسته زیارت کنید که در زیارت پیوسته ی آن برطرف شدن سختی های دنیا و ترس و وحشت روز قیامت است.»
(امالی طوسی، ص 668).
(ثواب الاعمال ، ص 70)
«امام صادق (ع) - در پاسخ به اسحاق بن عمار که عرض کرد: من خود را آماده کرده ام که هر ساله به حجّ بروم و یا مردی از خانواده ام را با هزینه خود، به حجّ بفرستم - فرمودند: آیا بر این کار مصممّ هستی؟ عرض کرد: آری. فرمودند: اگر چنین کنی، یقین داشته باش که مالت زیاد می شود و تو را به کثرت مال بشارت می دهم.»
«هر کس برای خدا حج به جای آورد و قصدش ریا کاری و شهرت طلبی نباشد به یقین خداوند او را می آمرزد.» « ثواب الاعمال، ص 74).
«حج آرامش بخش دلهاست.»
(میزان الحکمه، ح 3270)
«هر کس دو بار حجّ به جای آورد، تا زمان مرگ، همواره در خیر و خوبی به سر خواهد برد» (خصال، ص 60).
« در آن سرزمین نشانه های روشن (از جمله) مقام ابراهیم است و هر کس داخل آن (حرم خدا) شود در امان خواهد بود.»
«اگر بپرسید: چرا فرمان حجّ داده شده است؟ در پاسخ گفته شود: علتش ... به علاوه آگاه شدن از مسائل دینی و رساندن اخبار امامان (ع) است به هر سو و ناحیه ای ...»
12. ورود به محضر خدا
13. طلب زیادی از خدا
14. خروج از گناهان
15. شروع زندگی جدید
16. باز داشتن نفس از خواهشها و لذتها
17. نفع اقتصادی برای عموم انسانها
- قال الرضا(ع): ( عِلَّهُ الحجّ الوِفادَهُ إلی الله تعالی وَ طَلَبُ الزّیاده و الخروجُ مِن کُلِّ ما اقتَرَفَ و لیکونَ تائباً ممّا مَضَی مُستَأنِفاً لِما یَستقبِلُ و ما فیه مِن استخراج الأموالِ وَ تَعَبِ الأبدان و حَظرِها عَنِ الشّهواتَ و اللّذات... و مَنفَعَهُ مَن فی شرقِ الارضِ وَ غَربِها وَ مَن فی البَرّوَ البَحر مِمَّن یَحُجُّ و مِمَّن لا یَحُجُّ، من تاجِرٍ و جالِبٍ و بائعٍ و مُشتَرٍ وَ کاسِبٍ وَ مسکین و قَضاءُ حوائج أهل الأطرافِ...)
(میزان الحکمه، ح 3264)
«علت حجّ، وارد شدن بر خدای تعالی است و طلب کردن ثواب بسیار و بیرون آمدن از همه گناهان گذشته و شروع کردن زندگی آینده از نو. همچنین است خرج کردن اموال و به رنج افکندن بدن و باز داشتن آن از خواهشها و لذتها... (نیز) به منفعت رسیدن کسانی که در شرق و غرب عالمند، در دریا و خشکی، چه آنان که حجّ به جای می آورند و چه کسانی که حجّ به جای نمی آورند. اعمّ از تاجر و وارد کننده ی کالا و فروشنده و خریدار و پیشه ور و مستمند و نیز برآورده شدن نیازهای حومه نشینان.»
[ (راوی گوید: ) از امام صادق (ع) پرسیدم درباره کسی که چهار حج به جای آورده که چقدر پاداش دارد؟ فرمود: ای منصور! هر کس چهار حج به جای آورد فشار قبر هرگز به آن نرسد و چون از دنیا برود خداوند حج او را در صورتی زیباتر از آنچه بوده برای او برایش قرار دهد.] (بحار، ج 96، ص 20)
( الحج والعمره فی الکتاب والشنه، ص 163).
«هر کس برای خدا حجّ به جای آورد و در آن مرتکب آمیزش با زنان و فسق و فجور نشود باز می گردد مانند روزی که تازه از مادر (و پاک) متولد شده است.»
«حاجی تا وقتی که مرتکب گناه نشده پیوسته نورانیّت حج در وجودش می ماند.»
در کنار منافع یاد شده می توان به این منافع سیاسی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی حج نیز اشاره کرد:
1) سیاحت و آشنایی با سرزمین ها 2) آشنایی با تاریخ انبیاء، بویژه تاریخ زندگی نبی اکرم (ص) 3) اجتماع مؤمنین و آشنایی آنان با یکدیگر 4) تمرین وحدت اسلامی و مانور قدرت مسلمین 5) آشنایی با ملل، اقوام و نژادهای مختلف
6) تقویت اقتصاد و تجارت مسلمین 7) ظلم ستیزی، شیطان ستیزی و هماهنگی سیاسی مسلمانان.
* لِیَشهَدُوا مَنافِعَ لَهُم..) (1)
«مردم را دعوت عمومی به حجّ کن تا به سوی تو بیایند...* تا شاهد منافع ( گوناگون) خود باشند...»
قانون گذار اسلام، خداوند علیم و حکیم است و وضع هر قانونی دارای منافع و آثار فراوان و برگرفته از طراحی یک نظام حکیمانه می باشد. همچنانکه هیچ قانونی و قاعده در نظام خلقت و تکوین، خالی از نظم و نظام و حکمت نیست، در نظام دینی و تشریع نیز، نظم و انضباط و حکمت حاکم است و هیچ نوع بازیچگی و لغو و بیهودگی در آن راه ندارد. آثار و منافع حج، شامل آثار فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، معنوی، دنیوی، برزخی و اخروی می شود که در اینجا به این آثار اشاره می کنیم.
1- فقر زدایی:
قال رسول الله (ص)»: ( حُجُّوا لَن تَفتَقِرُا )«حجّ به جا آورید تا نیازمند نشوید.»
«الحج العمره فی الکتاب والسنه، ص 164)
قال رسول الله (ص): ( الحَجُّ یَنفی الفَقرَ)
«حج، فقر و تهیدستی را از بین می برد.»
(تحف العقول ، ص 7).
2. تضمین سلامتی بدن
3. توسعه ی رزق و روزی
- قال السّجاد (ع): ( حُجُّوا وَاعتَمِرُوا تَصِحَّ أبدانُکُم و تَتَّسِع أرزاقُکُم و تُکفَونَ مَؤوناتِ عِیالِکُم.)(کافی، ج 4، ص 252).
«حج یا عمره به جای آورید تا بدنهایتان سالم بماند. و روزی تان توسعه یابد و هزینه های زندگی خانواده شما تأمین گردد.»
4. برطرف شدن سختی های دنیا
5. برطرف شدن هراس قیامت
قال الصادق (ع): ( عَلَیکُم بِحَجَّ هذا البیت فَأدمِنُوه، فَانَّ فی إدمانِکُم الحَجَّ دَفعَ مَکارِهِ الدّنیا عَنکُم وَ أهوال یوم القیامَهِ.«این خانه را پیوسته زیارت کنید که در زیارت پیوسته ی آن برطرف شدن سختی های دنیا و ترس و وحشت روز قیامت است.»
(امالی طوسی، ص 668).
6. ازدیاد ثروت
(قال الصّادق (ع): وَقَد سَألَهُ اسحاق بن عَمّارٍ إنّی قَد وَطَّنتُ نَفسی علی لُزُوم الحَجّ کُلَّ عامٍ بِنَفسی أو بِرَجَلٍ مِن أهل بیتی بمالی - وَ قَد عَزَّمَتَ علی ذلک؟ قال نعم: قال (ع): فَإنَ فَعَلتَ (ذلک) فَأیقِن بکِثرَهِ المال وَ أبشِر بکِثرَهِ المال.)(ثواب الاعمال ، ص 70)
«امام صادق (ع) - در پاسخ به اسحاق بن عمار که عرض کرد: من خود را آماده کرده ام که هر ساله به حجّ بروم و یا مردی از خانواده ام را با هزینه خود، به حجّ بفرستم - فرمودند: آیا بر این کار مصممّ هستی؟ عرض کرد: آری. فرمودند: اگر چنین کنی، یقین داشته باش که مالت زیاد می شود و تو را به کثرت مال بشارت می دهم.»
7. آمرزش گناهان
قال الصادق (ع): ( مَن حَجَّ یُریدُ اللهَ عزّوجلّ لا یُریدُ به ریاءً و لا سُمعَهً غَفَرَاللهُ لَهُ البَتَّهَ.)«هر کس برای خدا حج به جای آورد و قصدش ریا کاری و شهرت طلبی نباشد به یقین خداوند او را می آمرزد.» « ثواب الاعمال، ص 74).
8. سکونت و آرامش قلب
- قال الباقر (ع): (الحَجَّ تَسکینُ القُلُوب.)«حج آرامش بخش دلهاست.»
(میزان الحکمه، ح 3270)
9. خیر همیشگی در زندگی دنیوی
قال الصادق (ع): ( مَن حجَّ حَجَّتیَن لزم یَزَل فی خَیرٍ حَتّی یَمُوتَ.)«هر کس دو بار حجّ به جای آورد، تا زمان مرگ، همواره در خیر و خوبی به سر خواهد برد» (خصال، ص 60).
10. امنیت الهی
قال الله تعالی: ( فیه آیاتٌ بَیِناتٌ مقامُ إبراهیمَ وَ مَن دَخَلَه کانَ آمِناً..) ( آل عمران /97).« در آن سرزمین نشانه های روشن (از جمله) مقام ابراهیم است و هر کس داخل آن (حرم خدا) شود در امان خواهد بود.»
11. آشنایی با سخنان معصومین (ع) و انتشار آنها
قال الرضا (ع): ( فأن قال: فَلِمَ اُمِرَ بالحَجّ؟ قیل: ... مَعَ ما فیه مِنَ التَقَقُّه وَ نَقل الأخبارِ الأئمهِ (ع) إلی کُلِّ صُقع و ناحِیَهِ... (میزان الحکمه ، ح 3272)«اگر بپرسید: چرا فرمان حجّ داده شده است؟ در پاسخ گفته شود: علتش ... به علاوه آگاه شدن از مسائل دینی و رساندن اخبار امامان (ع) است به هر سو و ناحیه ای ...»
12. ورود به محضر خدا
13. طلب زیادی از خدا
14. خروج از گناهان
15. شروع زندگی جدید
16. باز داشتن نفس از خواهشها و لذتها
17. نفع اقتصادی برای عموم انسانها
- قال الرضا(ع): ( عِلَّهُ الحجّ الوِفادَهُ إلی الله تعالی وَ طَلَبُ الزّیاده و الخروجُ مِن کُلِّ ما اقتَرَفَ و لیکونَ تائباً ممّا مَضَی مُستَأنِفاً لِما یَستقبِلُ و ما فیه مِن استخراج الأموالِ وَ تَعَبِ الأبدان و حَظرِها عَنِ الشّهواتَ و اللّذات... و مَنفَعَهُ مَن فی شرقِ الارضِ وَ غَربِها وَ مَن فی البَرّوَ البَحر مِمَّن یَحُجُّ و مِمَّن لا یَحُجُّ، من تاجِرٍ و جالِبٍ و بائعٍ و مُشتَرٍ وَ کاسِبٍ وَ مسکین و قَضاءُ حوائج أهل الأطرافِ...)
(میزان الحکمه، ح 3264)
«علت حجّ، وارد شدن بر خدای تعالی است و طلب کردن ثواب بسیار و بیرون آمدن از همه گناهان گذشته و شروع کردن زندگی آینده از نو. همچنین است خرج کردن اموال و به رنج افکندن بدن و باز داشتن آن از خواهشها و لذتها... (نیز) به منفعت رسیدن کسانی که در شرق و غرب عالمند، در دریا و خشکی، چه آنان که حجّ به جای می آورند و چه کسانی که حجّ به جای نمی آورند. اعمّ از تاجر و وارد کننده ی کالا و فروشنده و خریدار و پیشه ور و مستمند و نیز برآورده شدن نیازهای حومه نشینان.»
18. نجات از فشار قبر
- (سألت أبا عبدالله (ع) عَمَّن حَجَّ أربَعَ حِحَجٍ: مالَهُ مِنَ الثّواب؟ قال: یا منصور! مَن حَجَّ أربَعَ حِجَحٍ لَم تُصِبهُ ضِغطَهُ القَبرِ أبداً وَ إذا ماتَ صَوَّر اللهُ الحَجَّ الّذی حَجَّ فی صورَهٍ حَسَنَهٍ مِن أحسَنِ ما یَکُونُ.)[ (راوی گوید: ) از امام صادق (ع) پرسیدم درباره کسی که چهار حج به جای آورده که چقدر پاداش دارد؟ فرمود: ای منصور! هر کس چهار حج به جای آورد فشار قبر هرگز به آن نرسد و چون از دنیا برود خداوند حج او را در صورتی زیباتر از آنچه بوده برای او برایش قرار دهد.] (بحار، ج 96، ص 20)
19. پاک شدن از همه ی گناهان.
- قال رسول الله (ص): (مَن حَجَّ لله، فَلَم یَرفث و لَم یَفسُق، رَجَعَ کَیَم وَلَدَتهُ اُمُّهُ.)( الحج والعمره فی الکتاب والشنه، ص 163).
«هر کس برای خدا حجّ به جای آورد و در آن مرتکب آمیزش با زنان و فسق و فجور نشود باز می گردد مانند روزی که تازه از مادر (و پاک) متولد شده است.»
20. کسب نورانیّت:
- قال الصادق (ع): الحاجُّ لا یَزالُ علیه نور الحَجِّ ما لَم یُلِمَّ بِذَنبٍ ) (الحج والعمره فی الکتاب والسنه، ص 166).«حاجی تا وقتی که مرتکب گناه نشده پیوسته نورانیّت حج در وجودش می ماند.»
در کنار منافع یاد شده می توان به این منافع سیاسی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی حج نیز اشاره کرد:
1) سیاحت و آشنایی با سرزمین ها 2) آشنایی با تاریخ انبیاء، بویژه تاریخ زندگی نبی اکرم (ص) 3) اجتماع مؤمنین و آشنایی آنان با یکدیگر 4) تمرین وحدت اسلامی و مانور قدرت مسلمین 5) آشنایی با ملل، اقوام و نژادهای مختلف
6) تقویت اقتصاد و تجارت مسلمین 7) ظلم ستیزی، شیطان ستیزی و هماهنگی سیاسی مسلمانان.
پی نوشت ها :
1- حج/ 27 و 28
منبع: نیلی پور، مهدی؛ (1388)، شهر سپید خدا (مدیریت معنوی حج و عمره)، اصفهان: مرغ سلیمان
