امام موسی صدر در کنار مسؤولیت های طاقت فرسای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی ای که به عهده گرفته بود، نویسندگی هم می کرد. در اینجا کتابهایی را که او نوشته و سخنرانیها، مصاحبه ها و اظهار نظرهای او را که دیگران جمع آوری کرده و منتشر ساخته اند، می آوریم:

1. اقتصاد در مکتب اسلام

این کتاب نخست در دوازده شماره ی سال اول مجله ی «مکتب اسلام» منتشر شد. بعد در سال 1350 ش. با مقدمه و پاورقی های مشروح مرحوم حجت الاسلام والمسلمین علی حجتی کرمانی به صورت یک کتاب به چاپ رسیده و تاکنون دوازده بار تجدید چاپ شده است.

2. اسلام و مشکل اختلاف طبقاتی

در این نوشتار امام موسی صدر دیدگاه های سرمایه داری و سوسیالیستی را مورد نقد و بررسی قرار داده، سپس موضوع اسلام را در بر طرف کردن اختلاف طبقاتی و اجرای عدالت اجتماعی عنوان می کند. او نتیجه می گیرد که هر دو مکتب سرمایه داری و سوسیالیستی به هیچ وجه نمی تواند مشکل اقتصادی و معیشتی بشر را برطرف سازد و تنها راه علاج آن، تمسک به مکتب توحیدی اسلام و تشیع است. این نوشتار در اردیبهشت 1338 ش. برابر شوال 1378 ق. به صورت مقاله در «مکتب تشیع» به چاپ رسید و با توجه به تاریخ انتشار آن، از اهمیت بارزی برخوردار بود. چنانکه وقتی اندیشمند بزرگ، شهید مرتضی مطهری، آن را مطالعه کرد اظهار داشت که این مقاله تازگی دارد و در اوضاع و شرایط کنونی لازم و ضروری است.(1)

اسلام و فرهنگ قرن بیستم

این کتاب که امام موسی صدر آن را به زبان عربی نگاشته است، امتیازات و برجستگی های فرهنگ اصیل اسلامی را به گونه ای متین و محکم مطرح می کند و مسلمانان را به هویت و فرهنگ اسلامی خود فرا می خواند. مؤلف در این اثر به شرح خطوط کلی فرهنگ اسلامی پرداخته و جهت گیری این فرهنگ را در برابر فرهنگ های بیگانه، مورد ارزیابی قرار داده است. ترجمه فارسی این کتاب در سال 1348 ش. توسط آقای علی حجتی کرمانی به چاپ رسید و اخیراً چاپ دهم آن منتشر شده است.

4. منبر و محراب

این اثر مجموعه ی سخنرانی ها، مصاحبه ها و نامه های امام موسی صدر در موضوع های گوناگون است که توسط محقق ارجمند آقای سید حسین شرف الدین (شوهر خواهر وی) جمع آوری و به چاپ رسیده است. این اثر نیز توسط آقای علی حجتی کرمانی به فارسی ترجمه شده و انتشار یافته است.

5. احادیث السحر

این کتاب در اصل، مجموعه بحث های تفسیر برخی از سوره های قرآن است که توسط امام موسی صدر ایراد شده و در سحرگاه ماه مبارک رمضان از رادیو بیروت پخش می شده است. اخیراً آقای سید حسین شرف الدین آنها را جمع آوری و تدوین کرده و از طریق «مرکز الامام الصدر للابحاث و الدراسات» در لبنان به چاپ رسانده است.

6. دراسات للحیاه

این کتاب نیز حاوی بحث های تفسیری برخی از سوره های قرآن است که به وسیله امام موسی صدر در جلسات گوناگون ایراد شده است. آقای سید حسین شرف الدین آنها را جمع آوری کرده و توسط «مرکز الامام الصدر» در سال 1420 ق. برابر 1999 م در لبنان به چاپ رسانده است
برخی دیگر از تألیفات وی عبارت اند از:
7. الاسلام والتربیه المدینه
8. الاسلام و التطور
9. الاسلام و المراه
10. الاسلام والعبادات
11. تأملات حول بحث تعالیم الاسلامی

12. المعاملات الجدید فی ضوء الفقه الاسلامی دیباچه ها

علاوه بر آثار مذکور، امام موسی صدر دیباچه هایی بر کتب مختلف نگاشته اند که از اهمیت بسیاری برخوردار است. در اینجا به چند نمونه از آن ها بسنده می شود:

دیباچه بر کتاب «تاریخ فسفه اسلامی»

این کتاب نوشته پروفسور هانری کربن فرانسوی است و امام موسی صدر در مقدمه آن ضمن تحسین از توجه مؤلف به باطن و حقیقت اسلام و رموز قرآنی، بحث را در این باره مطرح می کند و آن را مورد تأکید قرار می دهد. بعد مطالبی را درباره امامت، ولایت در اسلام، فرق میان تصوف و تشیع، فرق میان قطب و امام، و امام مهدی (عج) پیش می گیرد و در ضمن آن، بخشی از بحث های مؤلف را مورد نقد قرار می دهد.
این کتاب در اصل به زبان فرانسه است که آقایان نصر مروت و حسن قبیسی آن را به عربی ترجمه کرده اند و مقدمه ی امام موسی صدر بر ترجمه ی عربی آن نوشته است. این کتاب به فارسی هم ترجمه شده است.

دیباچه بر کناب «معنی حدیث الغدیر»

این کتاب تألیف مرحوم آیت الله سید مرتضی خسروشاهی است و مقدمه ی آن را امام موسی صدر تحت عنوان «سابقات الغدیر» در یازده صفحه نوشته است. او در این نوشتار ضمن توضیح پیرامون غدیر، به سیر تاریخی و اعتقادی آن از دیدگاه مورخان، محدثان، مفسران، متکلمان و اهل لغت می پردازد.

دیباچه بر کتاب «فاطمه الزهرا(ع)»

این کتاب از نویسندگان و ادیب لبنانی، سلیمان کتّانی، است. امام موسی صدر در مقدمه این کتاب که بیش از بیست صفحه را به خود اختصاص داده، بحث ارزشمندی را پیرامون شخصیت حضرت زهرا (ع) مطرح می کند و در ادامه به طور مختصر و مفید به موضوعاتی از قبیل منزلت زن در اسلام، و تساوی حقوق زن و مرد می پردازد و روایاتی را هم که در تقبیح زنان وارد شده است. مورد ارزیابی محققانه و منصفانه قرار می دهد. وی در پایان، در خصوص فلسفه ی حجاب بحث می کند و به شبهات پیرامون آن پاسخ می دهد.
علاوه بر موارد فوق، ده ها مقاله، سخنرانی، مصاحبه، و یادداشت های علمی از این شخصیت بزرگ به یادگار مانده که آنها را «مرکز الامام الصدر للابحاث و الدراسات در اختیار علاقه مندان و محققان قرار می دهد.

پی نوشت ها :

1- خاطرات من از استاد شهید مطهری، علی دوانی، ص 26.

منبع: اباذری، عبدالرحیم؛ امام موسی صدر: سروش وحدت؛ تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1389.