روایتی نو از دانشمندان سال های دور ایران زمین

نگاهی به:

مجموعه داشنمندان ایران و اسلام (3جلد مستقل)، درباره ی ابن سینا، خوارزمی و بیرونی، انتشارات فاطمی
انتشارات فاطمی مجموعه جدیدی را تحت عنوان "دانشمندان ایران و اسلام" منتشر کرده است که تاکنون سه کتاب آن که به زندگی و آثار علمی ابن سینا، خوارزمی و بیرونی پرداخته اند، به چاپ رسیده است. این کتاب ها که بیشتر خوانندگان نوجوان و جوان را مخاطب اصلی خود در نظر گرفته اند، با چاپ رنگی همراه با تصاویر به شکلی چشم نواز آراسته شده و همگی با جلد سخت (گالینگور) منتشر شده اند. نکته جالب تر این که هر سه کتاب 108 صفحه و قیمت یکسان 4500 تومانی دارند که برای کتاب هایی با این کیفیت محتوایی و بصری، بسیار مناسب است و تهیه آن را برای دانش آموزان و دانشجویان آسان می کند. کتاب ها نویسندگان مختلفی دارند، اما ترجمه ی همه آنها را "حسن سالاری" انجام داده و توسط "یونس کرامتی" ویراستاری شده است. در ادامه، نگاهی داریم به این سه کتاب.

ابن سینا: شهریار پزشکان

ابو علی حسین بی عبدا... بن سینا، که در اروپا با عنوان شهریار پزشکان مشهور شده بود، یکی از بزرگ ترین فیلسوفان و دانشمندان همه دوران ها به شمار می آید. هرچند کتاب سترگ "قانون" نام او را به عنوان پزشکی بزرگ در یادها ماندگار کرد، دستاوردهای ارزشمندی در زمینه فلسفه و شاخه های گوناگون علوم طبیعی، از جمله زیست شناسی، زمین شناسی، اختر شناسی، هواشناسی و مکانیک و حتی رشته های به ظاهر نویی چون زبان شناسی داشته است. از این رو، می توان او را اثرگذارترین شخصیت علمی جهان در هزاره دوم میلادی دانست.
در این کتاب با زندگی پرفراز و نشیب ابن سینا و دستاوردهای او در شاخه های گوناگون دانش آشنا می شوید. همچنین از بازتاب دستاوردهای علمی او در مشرق زمین و در اروپا سده های میانه آگاه می شوید و درمی یابید که کتاب قانون او سال ها کتاب درسی استاندارد در دانشکده های پزشکی اروپا بود. افزون بر این، می خوانید که چگونه اندیشه های فلسفی ابن سینا بر اندیشمندان بزرگ اروپا مانند "توماس آکوئیناس"، "رنه دکارت" و "امانوئل کانت" اثر گذاشت.
در قسمتی از متن کتاب، در باب اهمیت "قانون" ابن سین چنین می خوانیم:"کتاب قانون بزرگترین کتاب پزشکی به شمار می آید که تاکنون نوشته شده است. این دانش نامه ی یک میلیون واژه ای نه فقط به شیوه ای روشمند و سازمان یافته، همه ی دانش پزشکی شناخته شده تا روزگار نویسنده اش را در خود دارد، بلکه تجربه ها و کشف های خود ابن سینا به عنوان پزشکی آگاه و و کارآزموده نیز در آن آمده است." نویسنده ی این کتاب "آیشا خان" است.

خوارزمی: بنیان گذار جبر

محمد بن موسی خوارزمی، چنان که "جورج سارتن" در کتاب "مقدمه ای بر تاریخ علم" می گوید، یکی از بزرگترین ریاضی دانان همه دوران ها به شمار می آید. او با نگارش کتاب "الجبر و المقابله" شاخه جدیدی از ریاضیات را به نام "جبر" بنیان نهاد و با نگارش کتاب "الجمع و التفریق به حساب الهند"، جهانیان را با شیوه حساب و ارقام هندی، یعنی همین شیوه حساب و عددنویسی امروزی، آشنا کرد. همین کتاب بود که نام خوارزمی را با واژه "الگوریتم" در زبان های اروپایی ماندگار کرد.
در برخی از متن کتاب می خوانیم:"خوارزمی بی آن که خود بداند، نامی برای یکی از شاخه های بنیادی ریاضیات پیشرفته فراهم کرد و نامش بر علم الگوریتم ماندگار شد که پایه یکی از فعالیت های علمی و نظری کار با رایانه است."
این کتاب را "کارونا برزینا" نوشته است.

بیرونی: استاد اختر شناسی و جغرافیا

ابوریحان بیرونی، دانشمند برجسته ایرانی، در رشته های گوناگون نظیر ریاضی، جغرافیا، زمین شناسی، مردم شناسی، فیزیک و اختر شناسی، سرآمد روزگار خود بود. اندازه گیری چگالی 18 فلز و سنگ گران بها، اندازه گیری قطر و محیط زمین، شیوه ای نو برای طراحی نقشه های جغرافیایی، تعیین طول و عرض جغرافیایی شهر ها، پژوهش ها در تقویم ملت های گوناگون، پژوهش در باورها و تاریخ مردم هند و تهیه فهرست کتاب های "محمد بن زکریای رازی"، از کارهای ماندگار اوست. به دلیل همین گستردگی دانش و دستاوردهای گوناگون، "جورج سارتن"، پژوهشگر برجسته تاریخ علم، فصل 33 از کتاب "مقدمه ای بر تاریخ علم" را "عصر بیرونی" نام نهاده است.
در این کتاب با زندگی و دستاوردهای علمی بیرونی آشنا می شوید و در می یابید که بیرونی در راه نزدیک شدن به حقیقت به چه سختی هایی روبه رو می شد و چه آثاری در آن روزگار پرآشوب پدید آورد. همچنین با عواملی که باعث فراز و فرود پژوهش های علمی در روزگار بیرونی شدند آشنا می شوید. در پایان، دو اثر برجسته بیرونی، یکی در زمینه گاه شماری (تقویم) و دیگری در زمینه تاریخ و فرهنگ مردم هند به شما معرفی می شود.
در بخشی از کتاب، درباره ی باورهای بیرونی و دیدگاه او در باره ی علم و پژوهش های علمی، چنین می خوانیم:"بیرونی باور داشت که هرگاه از راه دلیل آوردن و پژوهش به پاسخی برای پدیده های ناشناخته دست می یابد، بیشتر به ارتباط میان خدا و انسان پی می برد و سرانجام خودش را به خدا نزدیک تر می کند."
این کتاب را "بیل شپلر" نوشته است.
منبع: دانشمند شماره 569