اسراف
«متأسفانه در زندگی های ما اسراف وجود دارد. اسراف یعنی تضییع نعمت الهی؛ یعنی نشناختن قدر نعمت الهی». (1)«اسراف، روز به روز شکاف های طبقاتی و شکاف بین فقیر و غنی را بیشتر و عمیق تر می کند. یکی از چیزهایی که لازم است مردم برای خود وظیفه بدانند، اجتناب از اسراف است. دستگاه های مسئول بخش های مختلف دولتی، به خصوص دستگاه های تبلیغاتی و فرهنگی- به ویژه صدا و سیما- باید وظیفه خود بدانند مردم را نه فقط به اسراف و مصرف گرایی و تجمل گرایی سوق ندهند، بلکه در جهت عکس، مردم را به سمت قناعت، اکتفا و به اندازه لازم مصرف کردن و اجتناب از زیاده روی و اسراف دعوت کنند و سوق دهند». (2)
«اسراف در اموال و در اقتصاد این است که انسان مال را مصرف کند، بدون اینکه این مصرف اثر و کارآیی داشته باشد». (3)
«درباره مشکلات اجتماعی ای که در کشور وجود دارد، تحقیق کنیم و راه ریشه کن کردن اینها را پیدا کنیم و به دنبال این برویم که راه مبارزه با اسراف چیست. اسراف یک بیماری اجتماعی است. راه مبارزه با مصرف گرایی چیست؟ راه مبارزه با ترجیح کالای خارجی بر کالای ساخت داخل چیست؟ اینها تحقیق می خواهد. در دانشگاه ها، پروژه های تحقیقی بگیرید، استاد و دانشجو کار کنید، نتیجه تحقیق را به مسئولان کشور بدهید؛ به رسانه ها بدهید تا سرریز شود و فرهنگ سازی شود. این، می شود پیشرفت». (4)
«مسئولان موظفند. اسراف فقط در زمینه فردی نیست؛ در سطح ملی هم اسراف می شود. همین برق و انرژی که گفتیم، اسراف می شود. بخش مهمی از این اسراف در اختیار مردم نیست. در اختیار مسئولین کشور است. این شبکه های ارتباطی، شبکه های انتقال برق، سیم های برق، اینها وقتی فرسوده بشود، برق هدر می رود. برق را تولید کنیم، بعد با این شبکه فرسوده آن را هدر بدهیم، که بخش مهمی هدر می رود. یا شبکه های انتقال آب اگر فرسوده باشد، آب هدر می رود. اینها اسراف های ملی است؛ در سطح ملی است؛ مسئولین آن، مسئولین کشورند. اسراف در سطح سازمان هم اتفاق می افتد. رؤسای سازمان های گوناگون مصرف شخصی نمی کنند، اما مصرف بی رویه در مورد سازمان خودشان اتفاق می افتد؛ تجملات اداره، اتاق کار، تزییناتش، سفرهای بیهوده، مبلمان های گوناگون باید مراقبت و نظارت از این کارها جلوگیری کرد». (5)
«هم در سطح دولت، هم در سطح آحاد مردم، هم در سطح سازمان ها بایستی نگاه عجیب جویانه به اسراف وجود داشته باشد». (6)
«یکی از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبی که مصرف شُرب در خانه ها می شود، نوع آبیاری کشاورزی ما هم یک نوع مُسرفانه است و آب را هدر می دهیم. وظیفه مسئولین و دست اندرکاران این بخش است که به این مسئله به طور ویژه توجه کنند. پس به مسئله اسراف - هم در مسئله آب و هم در مسائل دیگر- باید با اهمیت نگاه کنند». (7)
«اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در مواد غذایی، اسراف در وسایل زندگی، زیاده روی، زیاد خریدن، زیاد مصرف کردن، دورریختن چیزهایی که قابل استفاده است، اینها تضییع نعمت خداست». (8)
تجمل پرستی و اشرافی گری
«مصرف گرایی و مسابقه تجمل پرستی و مسابقه پول درآوردن و تلاش برای پول کردن، یک طبقه جدیدی درست کرده. نظام اسلامی با تولید ثروت مخالف نیست، با ایجاد ثروت مخالف نیست، بلکه مشوق اوست. اگر تولید نباشد، اگر ایجاد ثروت نباشد، حیات و بقای جامعه به خطر خواهد افتاد، اقتدار لازم را جامعه به دست نخواهد آورد. این یک اصل اسلامی است، اما اینی که آحاد مردم دلشان لک بزند برای مسابقه اشرافی گری، برای تجمل پرستی، این یک چیز بسیار نامطلوب است. این چیزی است که متاسفانه در درون ما هست». (9)«ساده زیستی چیز بسیار با ارزشی است. ما اگر بخواهیم تجمل و اشرافی گری و اسراف و زیاده روی را- که واقعاً بلای بزرگی است- از جامعه ریشه کن کنیم، با حرف و گفتن نمی شود». (10)
قاچاق
«پدیده قاچاق و قاچاق فروشی، ضربه به اقتصاد و هویت ملی کشور و همه برنامه ریزی هاست. این از لحاظ شرعی، یک عمل ممنوع و حرام قطعی است؛ چون موجب افساد است. جای مقابله با فساد قاچاق، فقط مرزها نیست. جنس قاچاق را باید دنبال کرد، تا آنجایی که در معرض فروش قرار داده می شود. جنس قاچاق، تولید داخلی را تضعیف، اشتغال ناسالم را ترویج و اشتغال سالم را محدود می کند». (11)اقتصاد بدون نفت
«ما باید به اینجا برسیم و بتوانیم خودمان را از درآمد نفت واقعاً بی نیاز کنیم. یکی از بزرگ ترین بلیّات اقتصاد ما و نه فقط اقتصاد ما، بلکه بلیات عمومی کشور، وابستگی ما به درآمد نفت است». (12)«از جمله کارهایی که باز همت مضاعف را در زمینه اقتصاد نشان می داد، افزایش صادرات غیرنفتی است. بودجه کشور ما متأسفانه از ده ها سال پیش به این طرف، وابسته به نفت است. این روش را همه اقتصاددان های دل سوز رد می کنند. این روش در کشور ما عادت شده است. نفت را استخراج کنند، بفروشند، از پول آن کشور را اداره کنند. این شیوه غلطی است».
«من سال ها پیش این را گفتم که یکی از آرزوهای من این است که یک روزی بتوانیم کشور را جوری اداره کنیم که اگر حتی لازم بود، یک قطره نفت هم صادر نکنیم و کشور اداره شود. این چیزی است که تا امروز پیش نیامده است. البته کار آسانی هم نیست. کار بسیار مشکلی است. افزایش صادرات غیرنفتی موجب می شود که ما به این هدف نزدیک شویم و این کار دارد انجام می گیرد». (13)
ارتباط صنعت و دانشگاه
«اتصال دانشگاه با صنعت لازم است». (14)«ما اگر علم و عالم نداشته باشیم، صنعت هم نداریم». (15)
«صنایع ما اگر بخواهند از رقابت های بازار عقب بمانند، به پیشرفت علمی و نوآوری احتیاج دارند. این نوآوری، زمینه اش در دانشگاه های ما، پژوهشکده های ما، پژوهشگاه های ما کاملاً فراهم است. این پژوهشگاه هایی که چند بار توصیه شد که در کنار دانشگاه ها و وابسته به دانشگاه ها به وجود بیاید، می تواند یک بخشی را در اختیار صنایع بگذارد که آنها در این پژوهشگاه ها شرکت کنند و از ناحیه آنها نیازهای خودشان را برطرف کنند». (16)
«دانشگاه وقتی ناظر به نیاز جامعه و نیاز بازار و بازار کار بود، طبعاً جهت خودش را پیدا می کند؛ شور و نشاط بیشتری هم پیدا می کند؛ البته برای دانشگاه ها درآمدزا هم هست. صنعت هم وقتی متکی بود به نگاه نو و فکر نو و تولید علم و فن آوری- که این در دانشگاه ها تحقق پیدا می کند- طبعاً پیشرفت پیدا می کند. ما به این نیازمندیم؛ این هم بایستی حتماً انجام گیرد». (17)
«چه خوب است کارخانه هایی که در کشور ما وجود دارد؛ چه آنهایی که در اختیار دولت است و چه آنهایی که در اختیار مردم است ... یک مقدار از درآمدشان برای تحقیق، برای پیشبرد کار و برای کیفیت بخشیدن به کالای تولیدیشان صرف کنند. چرا ما باید بنشینیم که دیگری در اروپا، یا در یک گوشه دیگر دنیا تحقیقی بکند و ما از او یاد بگیریم؟! مگر ما کمتر از آنها هستیم؟! مگر ما کمتر می فهمیم؟! پس باید تحقیقات کنند، ابتکار کنند، تولید را جلو ببرند، صنعت را جلو ببرند، تولید را از لحاظ کیفیت و کمیت بالا ببرند». (18)
«آن روزی که ما بتوانیم درآمد کشور را از راه دانشمان به دست بیاوریم و در چاه های نفت را پلمب کنیم، آن روز برای ما روز خوبی است. امروز ما داریم از ذخایرمان می خوریم. بیشتر بودجه کشور از نفت است. نفت ذخیره ماست. گنجینه مان را داریم تخلیه می کنیم، از روی ناچاری. باید روزی برسد که این ملت بتواند از دانش خود ثروت تولید کند. آن وقت خود آن ثروت به پیشرفت دانش کمک خواهد کرد». (19)
کشاورزی و دامداری
«در بخش کشاورزی و دامداری- که یکی از بخش های مهم ماست-اساس توجه باید این باشد که ما در محصولات اصلی مصرفی کشور، به خودکفایی برسیم؛ همچنانی که در یک وقت این کار تجربه شد و جهادسازندگی در چند سال گذشته، کشور را از واردات مواد لبنی بی نیاز کرد. مردم ما ناچار بودند پنیر و بقیه مواد لبنی وارد شده از خارج را مصرف کنند، اما امروز احتیاجی ندارند؛ چون خودکفایی پیدا شد و ما امروز صادر هم می کنیم. اخیراً مسئولان بخش کشاورزی به بنده اطلاع دادند که قادرند کشور را در زمینه موارد مصرفی اصلی کشور به خودکفایی برسانند؛ یعنی ما گندم و برنج و روغن نباتی و ذرت وارد نکنیم. ما این توانایی را داریم، اما همت و تعهد و ایمان و اعتقاد به نظام اسلامی و ترس از مؤاخذه الهی در مدیر لازم است تا این کارها بشود. اگر مدیران این چیزها را در خود رعایت کنند، آن موفقیت حاصل خواهد شد». (20)«یکی از اساسی ترین کارها این است که در باب کشاورزی و محصولات کشاورزی، سیاست ها، ثابت، ماندگار و پی گیری شده باشد و به مسائل تولیدکنندگان کشاورزی رسیدگی شود. این طور نباشد که یک سال ما به خاطر کمبود پیاز، پیاز وارد کنیم، اما سال بعد که کشاورز ما پیاز تولید کرد، این محصول در انبارها بپوسد. کشور ما مستعد است... . از لحاظ آمادگی برای کشاورزی، کشور مستعدی داریم. بنابراین باید همت کنیم». (21)
«اگر بخواهیم کشورمان به طور نسبی به استغنا و خودکفایی و بی نیازی از دیگران نایل شود، باید در روستاها سرمایه گذاری کنیم و زحمت بکشیم. پایه اول خودکفایی، خودکفایی در امور تغذیه مردم است. اینکه می گوییم خودکفایی نسبی، به خاطر آن است که یک کشور نمی تواند به طور کامل از دیگر کشورهای جهان بی نیاز باشد. تبادل میان ملت ها و کشورها، امری عادی و معمولی تلقی می شود. عمده این است که یک کشور بتواند روی پای خود بایستد و اساس زندگی خود را تأمین کند». (22)
پی نوشت ها :
* کارشناس ارشد عرفان اسلامی، پژوهشگر و نویسنده.
1. پیام نوروزی مقام معظم رهبری به مناسبت حلول سال 1376.
2. سخنان مقام معظم رهبری در خطبه های نماز عید سعید فطر، در تاریخ 1381/9/15.
3. سخنان مقام معظم رهبری در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا علیه السلام، در تاریخ 1388/1/1.
4. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار دانشگاهیان سمنان، در تاریخ 1385/8/18.
5. سخنان مقام معظم رهبری در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا علیه السلام، در تاریخ 1388/1/1.
6. همان.
7. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار مردم شیراز، در تاریخ 1387/2/11.
8. پیام نوروزی مقام معظم رهبری به مناسبت حلول سال 1376.
9. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه های شیراز، در تاریخ 1387/2/14.
10. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیئت دولت، در تاریخ 1387/6/2.
11. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان وزارت خانه های صنایع و بازرگانی، در تاریخ 1380/4/10.
12. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار فعالان بخش های اقتصادی کشور، در تاریخ 1390/5/25.
13. سخنان مقام معظم رهبری در جمع زائران و مجاوران حضرت امام رضا علیه السلام، در تاریخ 1390/1/1.
14. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار مهندسان و محققان فنی و صنعتی کشور، در تاریخ 1383/12/5.
15. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با وزیر و مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی و چند تن از رؤسای دانشگاه های کشور، در تاریخ 1369/10/4.
16. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از نخبگان و برگزیدگان علمی، در تاریخ 1390/7/13.
17. همان.
18. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار کارگران و فرهنگیان کشور، به مناسبت «روز کارگر» و «روز معلم» در تاریخ 1372/2/15.
19. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار نخبگان جوان دانشگاهی، در تاریخ 1387/6/5.
20. سخنان مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان وزارت خانه های صنایع و بازرگانی، در تاریخ 1380/4/10.
21. سخنان مقام معظم رهبری در مراسم بیعت جمع کثیری از بازاریان و اصناف و روستاییان کشور، در تاریخ 1368/4/14.
22. سخنان مقام معظم رهبری در مراسم بیعت جمع کثیری از بازاریان و اصناف و روستاییان کشور، در تاریخ 1368/4/14.
