نویسنده: دوپویی ترور نویت
ترجمه: پیروز ایزدی

مرحله 3: 1972-1969

دوره جنگ انقلابی نوین با انتخاب ریچارد نیکسون به عنوان رییس جمهور امریکا آغاز شد. نیکسون یک برنامه کار و استراتژی برای پایان دادن "شرافت مندانه" به جنگ ویتنام ارائه داد. نبرد همبرگرهیل (1) (مه 1969) در دره ی اشائو (2) در نزدیکی مرز کامبوج توسّط عناصر لشکر 101 هوابرد، بار دیگر سؤالات جدی درباره هدف و ارزش عملیات نظامی آمریکا در ویتنام به وجود آورد. سربازان برای تصرّف قلّه ی یک تپه، تلفات بسیار زیادی داده بودند و تپه مزبور را تنها اندکی بعد مجدداً از دست دادند. نیکسون طرح ویتنامی کردن جنگ را تسریع کرد و در سی ام نوامبر، لشکر سوم آمریکا را از ویتنام بیرون کشید. تا پایان سال 1969، 475200 نیروی آمریکایی در ویتنام حضور داشتند و 40024 نفر از نیروهای آمریکایی در عملیات کشته شده بودند. مرگ هوشی مینه در این زمان (سوم سپتامبر 1969) تأثیر اندکی بر جریان جنگ داشت و تنها ژنرال جیاپ را از داشتن یک حامی محروم ساخت.
درجریان 1970، نیروهای آمریکایی به ترک خاک ویتنام سرعت بخشیدند. لشکر اول آمریکا در پانزدهم آوریل و به دنبال آن لشکر چهارم در هفتم دسامبر و لشکر 25 در هشتم دسامبر، خاک آمریکا را ترک کردند. تهاجم آمریکا به کامبوج (29 آوریل- 30 ژوئن 1970) موجی از اعتراضات را در ایالات متحده برانگیخت و به دنبال آن حمله ناگهانی موفق آمریکایی ها به زندان سون تی (3) در ویتنام شمالی (21 نوامبر)، با این امید بیهوده رخ داد که اسرای جنگی آمریکا را آزاد کند. اعتماد شهروندان آمریکایی به دولت خود و هدایت جنگ ویتنام توسط این دولت، با یک رشته از وقایع دیگر تکان خورد. شاید از همه مهم تر، هم از نظر نوعی هزینه عاطفی که بر شهروندان آمریکایی وارد شد و هم از نظر کاهش پشتیبانی کنگره از جنگ، تراژدی دانشگاه ایالاتی کنت (4) بود که در آن چهار دانشجوی معترض توسط گاردهای ملی، عصبی، به قتل رسیدند. پس از عملیات ناموفق لام سون 719 (5)، بین هشتم فوریه تا ششم آوریل که تلاشی برای وارد کردن نیروهای ویتنامی به لائوس بود، روزنامه نیویورک تایمز "گزارش های پنتاگون" را که از طریق دانیل الزبرگ (6) به دست آمده بود منتشر کررد و متعاقباً موضوعی برای اقدامات حقوقی بیهوده و تلاش های ناشیانه دولت، برای به کیفر رساندن عاملان انتشار آن شد. جریان از گشت نیروهای آمریکایی به ایالات متحده ادامه یافت: نیروهای ویژه پنجم و هنگ یازدهم سواره نظام مسلح در ماه مارس و نیروی سوم آبی - خاکی تفنگداران دریایی در ماه آوریل، از خاک ویتنام خارج شدند. تا پایان دسامبر 1971، فقط 156800 نیروی آمریکایی در ویتنام باقی مانده بودند. با این حال، کنگره هیچ محدودیتی در زمینه نیروی هوایی وضع نکرد. بنابراین، نیکسون برای متقاعد ساختن DRV به مذاکره، جهت پایان دادن به منازعه، دستور از سرگیری بمباران ویتنام شمالی را صادر کرد.

مرحله 4: 1974-1972

دیدار نیکسون از چین (فوریه 1972)، باعث کاهش پشتیبانی چین از ویتنام شمالی گردید و آغازگر دوره ی استراتژی مذاکره و حل و فصل بود. گرچه، لشکر 101 هوابرد در دهم مارس ویتنام را ترک کرد، نیکسون مذاکرات صلح پاریس را به حالت تعلیق درآورد و در سی ام مارس، PAVN تهاجم ایسترتاید (7) خود را آغاز کرد و در پانزدهم آوریل، ایالات متحده اقدام به بمباران هانوی کرد. مذاکرات صلح پاریس در 27 آوریل از سرگرفته شد، اما تا اول مه، نیروهای PAVN، استان کوانگ تری (8) را تصرّف کرده بودند. در چهارم مه، ایالات متحده بار دیگر مذاکرات صلح پاریس را به حالت تعلیق درآورد و در هشتم مه نیروی دریایی آمریکا، بنادر ویتنام شمالی را مین گذاری کرد؛ تا پانزدهم سپتامبر، ویتنام جنوبی کوانگ تری را باز پس گرفته و مذاکرات صلح بار دیگر در پاریس به جریان افتاده بود. اما ایالات متحده معتقد بود که ویتنام شمالی نیازمند انگیزه بیشتری برای مذاکره است و دستور "بمباران کریسمس" شمال را صادر کرد. در پانزدهم ژانویه 1973، نیکسون دستور پایان کلیه عملیات تهاجمی آمریکا را صادر نمود و در 27 ژانویه 1973 پیمان صلح به وسیله ایالات متحده، ویتنام جنوبی (RVN)، ویتنام شمالی (DRV) و جبهه آزادی بخش ملی (NLF) ویتنام جنوبی به امضا رسد. ویتنام شمالی در دوازدهم فوریه و 29 مارس نخستین دسته از اسرای جنگی آمریکایی را آزاد کردند و دفاتر (NACV) تعطیل شد. تا 31 دسامبر 1973، تنها 50 تن از کارکنان نظامی آمریکا در ویتنام باقی مانده بودند و هیچ نیروی دیگری از جهان آزاد در این کشور وجود نداشت. ایالات متحده در جریان این جنگ، 46163 نظامی خود را از دست داد.
در بیستم اوت 1974 کنگره آمریکا از کمک های آمریکا به ویتنام جنوبی کاست و نیروهای ویتنام جنوبی دچار کمبود اسلحه، مهمّات و قطعات یدکی شدند. شرایط صلح که به سختی به دست آمده بود، رعایت نشد و زد و خوردها از سرگرفته شد. در اواخر دسامبر، PAVN، تهاجم فوئوک تان (9) خود را از سر گرفت و در هشتم ژانویه، تهاجم وسیعی را به ویتنام جنوبی آغاز کردند. آنها انتظار داشتند که جنگ به این زودی خاتمه یابد، اما RVNAF که روحیه ی خود را از دست داده بودند، زودتر از انتظار PAVN از هم پاشیدند؛ آنها سریعاً از امتیاز خود بهره برداری کردند. تیو، در دوازدهم آوریل استعفا داد و در سی ام آوریل 1975، آخرین نیروهای آمریکایی توسط هلی کوپتر، از پشت بام سفارت آمریکا، ویتنام را ترک کردند. نیروهای ویتنام شمالی وارد سایگون شدند و جنگ ویتنام به پایان رسید - نه فقط در ویتنام بلکه در تمام هندوچین.
ایالات متحده به داخل باتلاق ویتنام / هندوچین لغزید؛ زیرا فاقد هدفی بود که درباره آن اتفاق نظر وجود داشته باشد و اهداف واقع بینانه و مورد اجتماعی را دنبال نمی کرد. جنگ های دلاورانه نیروهای مسلح آمریکایی، ویتنام جنوبی و جهان آزاد باعث پیروزی در بسیاری از نبردها شد، اما نهایتاً جنگ به شکست قطعی آنها منجر شد.

منازعه کامبوج- ویتنام (1989-1978)

نیروهای ویتنام شمالی و جنگجویان جبهه آزادی بخش خلق، طی جنگ هندوچین از کامبوج عبور می کردند، به تهیه تدارکات از این کشور اقدام می نمودند و در آن پناه می گرفتند. مردم کامبوج از نیروهای امریکایی و RVN، از این بابت ضربات تلافی جویانه ای را دریافت کردند. رهبر جناح ناراضی، یعنی لون نول (10) شاهزاده نورودام سیهانوک را در هجدم مارس 1970، از کار برکنار کرد و کامبوج را به عنوان جمهوری خمر اعلام نمود. سیهانوک، به چین رفت (در 1996 سیهانوک برای تحویل تدارکات به ویت کنگ ها، از طریق خاک کامبوج، با چین معامله کرده بود) و از پکن، رهبری دولت در تبعید و جبهه ملی داخلی کامبوج را به عهده گرفت. وی مصمم به سرنگونی رژیم تحت حمایت آمریکایی لون نول بود. رژیم لون نول، مورد مخالفت شدید دیگر نیروهای انقلابی از جمله ویتنام شمالی، ویت کینگ و شورشیان خمر سرخ قرار داشت. در ژانویه 1975، شورشیان ارتباط پنوم پته را با رودخانه مکونگ قطع کردند و در ماه آوریل، لون نول از شهر فرار کرد. سیهانوک، به عنوان رییس دولت در عرض سه ماه به کامبوج بازگشت. سپس هرج و مرج حاکم شد. کامبوج تحت تصرف خمرهای سرخ درآمد و پول پوت نخست وزیر شد. دولت او که تحت حمایت چین بود، به طور مستقیم مسئول مرگ 2 تا 4میلیون نفر انسان بود. دولت کمونیست ویتنام که از پشتیبانی شوروی برخوردار بود، نه تنها به خاطر انزجار جهانی از وضعیّت حاکم در کامبوج، بلکه همچنین به دلیل کینه متقابل ویتنامی ها و خمرها و سنت ویتنامی ها که در فتح و لشکرکشی، نیروهای نظامی خود را به کامبوج که دچار تفرقه شده بود، فرستاد.
در سال 1975، به دنبال سقوط سایگون و پنوم پنه به دست کمونیست ها نیروهای ویتنام و کامبوج (در نزدیکی جزایر واقع در خلیج تایلند) با یکدیگر درگیر شدند. در آوریل 1977، نیروهای نظامی ویتنام و کامبوج در طول مرز بین دو کشور با یکدیگر درگیر شدند که این امر، منجر به قطع روابط بین دو دولت شد. کامبوج به تلاش های ویتنام برای تشکیل "فدراسیون هندوچین" که تحت سلطه سایگون باشد، اعتراض کرد. ویتنام، با وارد آوردن اتهامات مبنی بر حمله کامبوج به خاک ویتنام پاسخ داد.
در 25 دسامبر 1978، حدود 200 هزار نیروهای ویتنامی، برخلاف اندرزهای ژنرال جیاپ به کامبوج هجوم بردند. تا نهم ژانویه 1979، پنوم پنه به تصرّف نیروهای ویتنام درآمد. یکی از مقامات ناراضی خمرهای سرخ یعنی هنگ سامرین به سمت رییس جمهور دولت خمر تحت حمایت ویتنام منصوب شد. با این حال، با وجود نیروهای اشغالگر ویتنامی، نیروهای ناراضی خمر سرخ در جنگل و نواحی روستایی به بقای خود ادامه دادند و از نبردهای عمده و حمله به نیروهای دولتی و خطوط تدارکاتی ویتنامی ها اجتناب کردند. علی رغم اعمال وحشیانه ی گذشته رژیم پول پوت، این رژیم همچنان توسط ایالات متحده و چین به رسمیت شناخته می شد و این دو کشور نتایج تجاوز ویتنام را که با حمایت شوروی صورت گرفته بود، نپذیرفتند. عدم تمایل آمریکا و آسه آن به عادی سازی روابط با ویتنام، تا زمانی که نیروهای PAVN به طور کامل از کامبوج خارج نشده اند، به یک عامل مهم در حل منازعه تبدیل شد.
تا سال 1986، سه نیروی عمده رقیب، بر علیه نیروهای ویتنامی، در مناطق خارج از شهرها فعالیت داشتند که یکی از این نیروها خمرهای سرخ بودند. آنها ائتلافی متزلزل تشکیل دادند که تا از شرّ اشغالگران ویتنامی خلاص شده و رژیمی را که در آن زمان قدرت بود، ساقط کند. آنگاه سازمان ملل، شاهزاده سیهانوک را به عنوان رییس دولت در تبعید خمر، به رسمیت شناخت. علی رغم مشاجرات و زود و خوردهای داخلی بین نیروهای نظامی سه حزب، با کمک کشورهای عضو آ-سه-آن (به ویژه اندونزی) و با توجه به وضعیت اقتصادی فاجعه بار ویتنام، آخرین نیروهای نظامی ویتنام، در دسامبر 1989 از کامبوج خارج شدند. آنگاه توافق نامه ای بین سه حزب داخلی، با مشکلات زیاد به دست آمد. تا اوایل 1992، به نظر می رسید که امید بیشتری برای روابط سیاسی کمتر خشونت بار در داخل کامبوج و ایجاد روابط بین المللی بهتر نسبت به آنچه که در بیست سال گذشته امکان داشت، به وجود آمده باشد.

منازعه چین و ویتنام (هفدهم فوریه - شانزدهم مارس 1979)

از نظر برخی از محققین، تهاجم ویتنام به کامبوج تنها بخشی از سومین جنگ هندوچین محسوب می شد. چهارمین جنگ، عبارت بود از تهاجم تنبیهی 29 روزه در اوایل 1979 به ویتنام، توسط تعداد زیادی از نیروهای نظامی جمهوری خلق چین. در جریان جنگ ویتنام جمهوری خلق چین خود را به ویتنام بسیار نزدیک کرده بود و به عنوان مسیر تدارکاتی کمک های شوروی عمل می کرد و خود نیز ملزومات جنگی و نیروی کار، در اختیار نیروهای کمونیست ویتنام و لائوس قرار می داد. با این حال، پس از جنگ، چین و ویتنام یعنی دشمنان سنتی، به زودی دعواهای خود را از سر گرفتند. روابط با چینی ها هنگامی پرتنش شد که ویتنامی ها رابطه خود را با روس ها تحکیم بخشیدند و به هنگام تهاجم ویتنام با لائوس و کامبوج، در سال 1978، بر وخامت این روابط بازهم افزوده شد. اقدام ویتنامی ها که بیش از 200 هزار چینی را از خاک خود اخراج کردند - که برخی از آنها به همراه خانواده هایشان برای مدت زمانی طولانی در ویتنام به فعالیت های تجاری اشتغال داشتند - برای چین بسیار ناراحت کننده بود.
جنگ مرزی چین- ویتنام، به دنبال موضع گیری بین المللی چین و تهدید به "درس دادن" ویتنام روی داد. چین در هفدهم فوریه 1979، به شمال ویتنام حمله کرد و آن را ضد حمله برای دفاع از خود نامید. پیش از سپیده ی سحر، 125هزار نفر از نیروهای چین با حدود 1200 تانک در چندین نقطه از مرز وارد خاک ویتنام شدند. چینی ها با نفوذ تا 25 مایلی خاک ویتنام، چندین شهرک را به تصرف خود درآوردند. ویتنامی که از عوارض زمین مساعد به نفع مدافع سود می بردند و به جهت عدم وجود تجهیزات مناسب چینی ها برای عملیات در چنین زمینی، مقاومت شدیدی از خود نشان دادند. آنها با آوردن لشکرهایی از کامبوج، دست به یک ضدّ حمله ناموفق در منطقه ای در مقابل استان یونان جین زدند.
چینی ها، به زودی شهرهای لائوکای (11) و کائوبانگ (12) و سپس لانگ سون (13) یعنی شهر مرکزی بزرگ استان های شمالی را در سوم مارس تسخیر کردند. پس از مقاومت شدیدی نیروهای ویتنامی، دیگر نیروهای چینی شهرک ساحلی کوانگ ین (14)، حدود 100 مایلی هانوی را به تصرّف خود درآوردند، علی رغم این دستاوردها، تهاجم چینی ها متوقف شد و آنها پس از پانزده روز زد و خورد، به مأموریت خود پایان دادند و شروع به عقب نشینی کردند. در پانزدهم مارس، نیروهای چینی به پشت مرزها بازگشته بودند و دولت ادعای پیروزی کرد.
ارقام تلفاتی که اخیراً منتشر شده است، نشان می دهد که چینی ها 26 هزار کشته، 37 هزار زخمی و 1260 اسیر دادند و این در حالی بود که 420 تانک و خودروی زرهی، 660 خمپاره انداز و توپ سنگین آنها، در جریان عملیات از دست رفت؛ اما هیچ یک از پایگاه های موشکی آنها صدمه ندید. ویتنامی ها، 30 هزار کشته، 320 زخمی و 1638 اسیر دادند و این در حالی بود که 158 تانک، 200 خمپاره انداز و توپ سنگین، هیچ یک از طرف ها از نیروهای هوای و یا نیروهای دریایی زیاد استفاده نکردند.
متعاقباً، تبادل آتش و درگیری نیروها در طول مرز ادامه یافت. گرچه پس از مذاکرات فراوان به توافقی دست یافته شد، اما طرفین به هیچ نوع حل و فصلی دست نیافتند و هیچ پیمانی به امضا نرسید. تحلیل گران گفته اند که مقامات دولتی چین، بر اثر نتایج اندک منازعه دچار حیرت و نومیدی شدند و این امر منجر به تلاش های بعدی برای مدرنیزه کردن نیروهای نظامی چین شد. با این حال، مسائل مربوط به روحیه ضعیف و بی تجربگی نیز از جمله عوامل عمده بودند. ویتنامی ها نیز از نتایج نامطلوب به دست آمده نگران شدند. پس از فراخوان عمومی برای بهبود وضعیت نیروهای نظامی، نیروهای آنان از 600 هزار نفر به بیش از یک میلیون نفر در عرض یک سال افزایش یافت. تجهیزات نظامی این کشور نیز به لحاظ تعداد افزایش پیدا کرد و به لحاظ کیفیت نیز پیشرفته تر شد.

جنگ های آتی ویتنام - هندوچین

تا سال 1992، ویتنامی ها روابط سیاسی نزدیک تری با چین برقرار کرده، نیروهای نظامی خود را از کامبوج بیرون کشیدند. آنها برای کاهش رفتار تجاوزگرانه خود و تلاش برای کنترل و مستعمره سازی دیگر کشورهای هندوچین، به طور مؤثری تحت تأثیر آسه آن قرار گرفته اند. موقعیت اقتصادی ملی آنها، در حالی که با کندی در حال بهبودی است، هنوز در مرز نومیدی قرار دارد. نیروهای مسلح آنها، از محدودیت های اقتصادی آسیب دیده است، اما به نسبت یکی از بزرگ ترین سازمان های نظامی در جهان باقی مانده؛ حزب کمونیست و دولت کمونیست همچنان حاکم بر امور می باشد.
شاخص امیدوارکننده تر برای کاهش منازعات آتی در جنوب شرقی آسیا، توافق سیاسی 1991 در کامبوج است که پس از سال ها تلاش از جانب سازمان ملل، آسه آن و کشورهای خاصی در جنوب آسیا، مانند اندونزی، به دست آمد. به همین شکل تغییر جو سیاسی در کشوری که زمانی اتحاد شوروی خوانده می شد و کاهش حمایت این کشور از ویتنام، ممکن است به سوق دادن این کشور به سمت یک محیط سیاسی مسالمت آمیز کمک کند. با این وجود، انواع گوناگون سلاح ها، مهمات، رهبران بالقوه و احزاب سیاسی، تشتّت همراه با ادامه دشمنی های قدیمی، نشانه ی نیاز به احتیاط در هرگونه پیش بینی ادامه صلح در هندوچین است.
برخوردهای نظامی مکرری که ریشه سیاسی و اقتصادی دارند و گلوله هایی که شلیک شده و تلفاتی که (احتمالاً) به بار آمده مجمع الجزایر اسپراتلی (15) و پاراسل (16) را در جنوب دریای چین دستخوش خود ساخته است. این جزایر، مورد ادعای جمهوری خلق چین، تایوان (جمهوری چین)، فیلیپین، مالزی و ویتنام قرار دارند. (و برخی از آنها توسط نیروی نظامی این کشور اشغال شده اند). گرچه، این منازعات هنوز به سطح جنگ تشدید پیدا نکرده اند، اما امکان بالقوه برای چنین موقعیتی وجود دارد.
علی رغم مسائل سیاسی داخلی ویتنام و ناکامی های اقتصادی این کشور در خلال سال های 1990-1975، تهدید به شورش (چه با حمایت خارجی و چه بدون آن) به نظر غیرمحتمل می رسد. در جو سیاسی اواخر قرن بیستم، به نظر ما محتمل می آید که هیچ قدرت خارجی عمده ای، حمایت چشمگیری از عملیات نظامی خراب کارانه در ویتنام و یا هندوچین به عمل آورد. با این حال، اگر چنین عملیاتی در آینده رخ دهد، ممکن است ناشی از سناریوهای زیر باشد (به ترتیب از بیشترین احتمال تا کمترین آن):
1- برخوردهای نظامی در جزایر مورد مناقشه اسپراتلی یا پاراسل، در جنوب دریای چین؛
2- از سرگیری فعالیت نظامی در کامبوج، به ویژه در صورتی که تجاوزات مرزی مهمی به داخل خاک ویتنام صورت می گیرد؛
3- افزایش برخوردهای نظامی در طول مرز چین و ویتنام؛
4- بروز منازعه داخلی، بر اثر ورود نیروهای شبه نظامی ویتنام جنوبی سابق از خارج، فعالیت نیروهای مقاومت داخلی با حمایت از خارج و یا (با کمترین احتمال) شورش عناصرجدایی طلب جمهوری سوسیالیست ویتنام.

پی نوشت ها :

1- Battle of Hamburger Hill
2- A shau Valley
3- son Tay
4- kent state university
5- Lam son
6- Daniel Ellsberg
7- Eastertide offensive
8- quang Tri
9- phuoc Thanh offensive
10- Lon Nol
11- Lao cai
12- cao Bang
13- Lang son
14- Quang yen
15- spratly
16- parace

منبع: ترور نویت، دوپویی؛ (1381) تاریخ جنگ ها، پیروز ایزدی، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دانشکده فرماندهی و ستاد معاونت پژوهش، 1381.