دختران و بهداشت قاعدگی

قاعدگی

به خون ریزی های زنانه که در فواصل زمانی تقریباً مشخص و ثابت رخ می دهد، عادت ماهانه (1) یا قاعدگی گفته می شود. زمان مشخصی برای شروع عادت ماهانه وجود ندارد و نمی توان زمان واحدی برای همه دختران، مشخص کرد. سن شروع عادت ماهانه، یعنی زود شروع شدن یا دیرتر آغاز شدن آن، اثر منفی بر حالت جسمانی دختران نوجوان نمی گذارد و بر توانایی او برای فرزنددار شدن هنگامی که عادت شروع می شود، بی تأثیر است. به طور کلی شروع قاعدگی در محدوده سنی ده تا شانزده سال طبیعی است؛ ولی این رخداد معمولاً در سن دوازده تا سیزده سالگی به وجود می آید.
اگر دختری تا سیزده سالگی نشانه ای از بلوغ جنسی نداشته باشد یا تا شانزده سالگی عادت ماهانه نشود، توصیه می شود حتماً به پزشک مراجعه کند.

مراحل سیکل قاعدگی

از شروع خون ریزی قاعدگی تا شروع خون ریزی بعدی، یک سیکل یا دوره قاعدگی یا سیکل ماهانه است و این محدوده زمانی، طول مدت سیکل قاعدگی تلقی می شود؛ برای مثال اگر شروع خون ریزی قاعدگی در خانمی روز پنجم مهرماه باشد و مجدداً در تاریخ سی ام مهرماه، شروع به خون ریزی کند، طول مدت سیکل قاعدگی این خانم در این دوره، بیست و پنج روز است.
دوره عادت ماهانه در افراد مختلف، متفاوت است. بعضی از خانم ها و دختران هر 28 روز یک بار، عادت می شوند و گروهی هر 25 روز و عده ای دیگر کمتر از این؛ ولی یقیناً بین دو عادت کمتر از ده روز فاصله نمی شود. در سال نخست شروع عادت ماهانه، دوره ها معمولاً بی نظم هستند. در برخی، عادت ماهانه چند ماه پشت سر هم منظم است، بعد ممکن است یک یا چند ماه طولانی تر و با خون ریزی بیشتر، همراه باشد.
عادت نشدن در بعضی از ماه ها ممکن است ناشی از تغییرات محیطی مانند مسافرت و از دست دادن بی مقدمه وزن به مقدار زیاد، تمرینات بسیار شدید و خسته کننده جسمانی و استرس های عاطفی و یا بارداری باشد که با رفع این مسائل و بزرگ تر شدن دختران نوجوان، عادت آنها از نظم بیشتری برخوردار خواهد شد.
طول مدت سیکل یا دوره قاعدگی (از اولین روز خون ریزی قاعدگی تا شروع خون ریزی قاعدگی بعدی) در حالت طبیعی 7 تا 28 روز است؛ یعنی از 21 تا 35 روز، طبیعی است. اگر بیش از این مدت، در چند ماه متوالی وجود داشته باشد، ضروری است به پزشک متخصص زنان مراجعه شود. (2)

جنبه های روان شناختی قاعدگی

قاعدگی برای یک دختر نوجوان، معنایی بیش از یک سازگاری زیست شناختی دارد. قاعدگی، نماد بلوغ جنسی، سلامت جسمی و هورمونی است؛ نماد موقعیت آینده یک دختر با عنوان «زن» است. از آنجا که واکنش یک دختر به قاعدگی ممکن است به امور گسترده ای تعمیم یابد، این مسئله که تجارب اولیه او تا چه اندازه مطلوب باشد، اهمیتی حیاتی دارد. دختر نوجوانی می گفت: « به نظر می رسید همه دوستانم قاعدگی شان شروع شده بود. احساس کردم از بقیه عقب اقتاده ام؛ به همین دلیل به آن به عنوان یک نشانه از بزرگی و تکامل می نگریستم. پیش خودم فکر می کردم فقط وقتی می توانم یک زن کامل باشم که عادت شوم». (3)
در بازخوردی مقابل، بسیاری از دختران به این رشد بهنجار و غیر قابل اجتناب، نگرشی منفی دارند. در برخی از مطالعات معلوم شده است گروهی از دختران به قاعدگی با دیدی منفی می نگرند و یا نسبت به آن بی توجه اند؛ تصور می کنند « قاعدگی چیزی است که یک زن باید با آن بسازد». به نظر آنها جنبه مثبت قاعدگی این است که نشانه ای از بلوغ به شمار می رود و جنبه منفی آن این است که «دردسر» است و باید برای رویارو شدن با آن، آمادگی داشت. (4)
بسیاری از زنان و دختران از چند روز قبل عادت ماهانه از نظر خلقی دچار برانگیختگی می شوند. افسردگی، غصه، دل مردگی و حتی تمایل به رفتارهای ناهنجار به وجود می آید. از هر 25 زن، یک نفر چنان با نوسان هورمونی مواجه می شود که این روزها پیوسته تغییرات شخصیتی از خود بروز می دهد.
قرآن کریم در این باره می فرماید: وَیسْئلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِی الْمَحِیضِ؛ (5) « و از تو، درباره حیض سؤال می کنند. بگو حالت ناملایمی است. در حال حیض، از زنان دوری کنید».
والدین و مربیان باید در این ایام، مراقب حالات روانی دختران باشند؛ باید برخورد ملاطفت آمیز بیشتری داشته باشند، زمینه آرامش روانی او را فراهم کنند، از درگیری های کلامی با آنها بپرهیزند و به آنها فرصت استراحت بیشتری بدهند و از امر و نهی های بی مورد، خودداری کنند.

مشکلات جسمی دوران قاعدگی

مشکلات جسمی حادی که در برخی از دختران نوجوان، همراه با قاعدگی بروز می کند، معمولاً به چهار صورت زیر بروز می کند:
1. قاعدگی دردناک: این مشکل همراه با احساس درد شدید در قسمت شکم است و ممکن است با علایم دیگری نظیر درد در ناحیه پشت، سردرد، استفراغ، احساس خستگی، تحریک پذیری، حساسیت در نواحی تناسلی یا پستان ها، درد ساق پا یا تورم قوزک پا و تحریکات پوستی، از قبیل جوش زدن قسمت هایی از بدن نیز همراه باشد. (6) در آینده، بیشتری درباره آن بحث خواهیم کرد.
2. خون ریزی بیش از حد: مقدار خونی که در هر دوره قاعدگی از بدن دختران دفع می شود، به طور متوسط در حدود 45 گرم (به اندازه سه تا چهار قاشق) است، ولی در زنان مختلف از 25 گرم تا 140 گرم متغیر است. اگر خون ریزی بیش از حد معمول باشد، می تواند به عوامل جسمی یا عاطفی بستگی داشته باشد.
البته باید توجه داشت خون فقط بخشی از قاعدگی است که به بیرون ریخته می شود؛ چون علاوه بر خون، مقداری بلغم یا ماده لزج و مقداری از بافت های سلولی ضایع شده نیز همراه خون دفع می شود که در هر قاعدگی با خون بین 170 تا 225 گرم است. (7)
3. فقدان خون ریزی در دوره قاعدگی: این مشکل، ممکن است به دلایل جسمی از قبیل ورزش یا فعالیت بدنی شدید که باعث تغییراتی در میزان چربی بدن و تغییر ترشحات هورمونی می شود، پدیدار گردد؛ همچنین ممکن است دلیل آن، اختلال در غدد درون ریز یا تغییرات آب و هوا، کار بیش از حد، تهییج عاطفی یا عوامل دیگر باشد.
4. خون ریزی از مجرای ادرار: در مواردی ممکن است مشکل جسمی قاعدگی به صورت خون ریزی از مجرای ادرار و مواقع غیر از دوره قاعدگی صورت گیرد که دلایل جسمی یا عاطفی آن باید بررسی شود. (8)

علل نگرش منفی به قاعدگی

عوامل مختلفی در برداشت منفی از این پدیده طبیعی که در دختران رخ می دهد، مؤثر است:
1. عدم آمادگی: دخترانی که آمادگی لازم برای قبول قاعدگی را نیافته اند، از این موضوع برداشتی منفی دارند و این واقعه را یک ضایعه تلخ به حساب می آورند.
درایفوس از زبان دختری شانزده ساله می نویسد: « من از تغییرات جنسی که در بدنم رخ می داد، بسیار ترسیده بودم. اولین تغییری که احساس کردم، قاعده شدنم بود. از مشاهده خون در بدنم بسیار ترسیدم. نمی دانستم چرا این اتفاق رخ داده است. وقتی هم که بالاخره از مادرم علت آن را پرسیدم، او وقت کافی صرف نکرد که آن را برای من توضیح دهد؛ به همین جهت من واقعاً نتوانستم بفهمم این اتفاق چرا و چگونه پیش آمد». (9)
2. عقاید منفی اطرافیان: اگر والدین و دوستان دختر به گونه ای با او رفتار کنند که گویی به خاطر دردسری که دچار شده، نیاز به همدردی دارد و این رخداد را بدبختی بزرگی برای دختران بدانند، دختران هم همین واکنش را نشان خواهند داد.
3. کسب اطلاعات از منابع غیر مطمئن: بسیاری از نوجوانان ساعت های بسیاری با دوستان خود درباره مسائل جنسی و اتفاقاتی که برای آنان افتاده و یا خواهد افتاد، صحبت می کنند و از شنیده ها برای یکدیگر تعریف می کنند و احتمالاً چنانچه با فردی از افراد فامیل که هنگام قاعدگی با مشکل مواجه شده، برخورد کنند، با او گفت و گو می کنند و این مسئله را به همه افراد جامعه تعمیم می دهند، و از قاعدگی برداشتی منفی و انزجارآور برای خود ترسیم می کنند.

منابع کسب آگاهی

با شروع بلوغ جنسی و تغییراتی که در این زمینه در نوجوانان به وجود می آید، علاقه و حرص و ولع خاصی در آنها رخ می دهد تا از عوامل این تغییرات و عملکرد اعضای بدن و ویژگی های نوجوانی، مطلع شوند. نوجوانان می خواهند در این زمینه اطلاعات مختلف کسب کنند، اما نمی دانند این اطلاعات را از چه کسی و چگونه به دست آورند. در اکثر موارد به دنبال مسیرهایی غیر از پدر و مادر برای کسب اطلاع می گردند.
یکی از مسیرهایی که راحت تر در دسترس نوجوانان است، دوستان هم سن و سال است. نوجوانان، تغییراتی که برای شان در زمینه تغییر صدا، رویش مو در بعضی اعضای بدن، احتلام های شبانه و رشد بعضی از قسمت های بدن رخ داده است، با دوستان در میان می گذارند و می خواهند بدانند آیا آنها هم چنین تغییراتی داشته اند و در مقابل این تغییرات چه باید بکنند. از اینجاست که گاهی به دام دوستان ناباب یا بی اطلاع می افتند و به انحراف کشیده می شوند.
نوجوانی نامه نوشته بود که: پدر و مادرم مرا نسبت به مسائل بلوغ آگاه نکردند و من هم چون کنجکاو بودم، مرتباً از دوستانم [نسبت به تحولات بلوغ و مسائلی که پیش آمده بود] سؤال می کردم. یکی از دوستانم به من گفت: تو اگر کاری که می گویم انجام ندهی، بیمار خواهی شد. من به این عمل (خودارضایی) مبادرت کردم و سال ها این عمل را انجام دادم؛ در نتیجه سلامت جسم و روحم به خطر افتاد و حالا فهمیده ام که این عمل خلاف روند طبیعی است و من حالا به صورت فردی درآمده ام با چشم و گوش و اعصاب ضعیف که اشتهایی برای غذا خوردن ندارم و دردهای بی پایان دیگر. (10)
استفاده از مسیرهای نامطمئن، مثل دوستان ناباب، زمینه انحرافاتی را فراهم می آورد که عوارض آنها سال های طولانی آزار دهنده روح و جسم شما خواهد بود؛ بنابراین، برای آگاهی از تحولات بلوغ و وظیفه خود در این زمینه، مطئمن ترین مسیر و مرجع، والدین و برای شما دختران نوجوان، مادر، خواهر بزرگ تر، خاله و عمه- در صورت داشتن رابطه نزدیک و صمیمی با آنها- است. اگر گفت و گو با آنها برای شما مشکل است، سؤالات خود را به صورت مکتوب بنویسید و از آنها بخواهید شما را راهنمایی کنند.
می توانید از معلم پرورشی خود یا سایر معلمان که با آنها صمیمی تر هستید، بخواهید کتابی در این باره به شما معرفی کنند تا با مطالعه آن، حس کنجکاوی خود را ارضا کنید و اطلاعات مفید و مورد نیاز خود را به دست آورید.

نوجوانان و قاعدگی

هر یک از ما با اتفاقاتی که برای اولین بار در زندگی روزمره مان رخ می دهد، برخورد خاصی داریم که این اتفاق و نوع برخورد با آن می تواند به عنوان یک خاطره ماندگار در ذهنمان باقی بماند؛ مثلاً اولی روزی که به مدرسه رفتیم، اولین معلمی که داشتیم، اولین دوستی که انتخاب کردیم، اولین سالی که روزه گرفتیم و...؛ همه اینها تلخ یا شیرین، بخشی از ذهن ما را اشغال می کند و می تواند برای ما خوشایند و یا ناراحت کننده باشد. یکی از اتفاقاتی که برای نوجوانان دختر می تواند فراموش نشدنی باشد، خاطره اولین قاعدگی و عکس العمل آنها با این موضوع است. در ادامه برای شناخت بیشتر از این پدیده زیستی و طبیعی بدن و عکس العمل مناسب با آن، خاطرات چند تن از دختران نوجوان را می آوریم:

1. مادرم بهترین بود

اولین باری که عادت (پریود) شدم، سیزده سال داشتم. آن روز احساس بدی داشتم. دلم آشوب بود و پایین شکمم احساس درد داشتم. نمی دانستم چه اتفاقی افتاده است، اما وقتی به دست شویی رفتم، لکه های خون را روی لباس زیرم دیدم. بسیار هراسان شده بودم. فوراً سراغ مادرم رفتم. رنگم پریده بود. مادرم احساس کرد بیمار شده ام؛ اما برای او توضیح دادم که چه اتفاقی افتاده است. مادرم با لبخند و صمیمیت فوق العاده ای با من صحبت کرد و درباره نوارهای بهداشتی برایم توضیح داد.
مادرم درباره تجارب خودش از پریود صحبت کرد. این گفت و گو واقعاً به من کمک کرد تا بتوانم به راحتی این مرحله سخت را پشت سر بگذارم. دانستن اینکه مادرم نیز همان مرحله را که من در آن قرار دارم، پشت سر گذاشته است، به من احساس راحت تری می داد. (11)

2. اتفاق بدون دردسر

زمانی که پریود شدم، تنها یازده سال داشتم، اما به خوبی می دانستم که قاعدگی چیست؛ زیرا برخی از دوستانم قبل از من عادت شده بودند و مادرم در این باره با من صحبت کرده بود و آموزش لازم را داده بود. او برایم نوار بهداشتی خریده بود و در کشوی کمدم گذاشته بود.
پریود من بسیار راحت بود؛ بدون هیچ گونه احساس درد و ناراحتی و به طور منظم ادامه داشت. از آموزش هایی که مادرم داده بود، توانستم به خوبی استفاده کنم و گرفتار اضطراب و نگرانی نشوم. تنها یک مورد پریود برایم مشکل ساز شد. آن هم زمانی بود که به سالن ورزش رفته بودم: هنگامی که در حال ژیمناستیک بودم، به آینه مقابل نگاه کردم تا حرکت خود را ببینم؛ ناگهان متوجه شدم پشت پایم آغشته به خون است؛ به سرعت به سراغ رختکن رفتم؛ لباس هایم را پوشیدم و بدون آنکه با کسی گفت و گو کنم، از ورزشگاه فرار کردم. در دلم خدا خدا می کردم که کسی از این موضوع آگاه نشده باشد. (12)

3. خاله؛ بهترین دوستم

عصر یک روز تابستان بود. برای تعطیلات به منزل خاله ام رفته بودم. بدون هیچ پیش بینی لازم، وقتی به دست شویی رفتم، متوجه شدم لباس زیرم خون آلود شده است. اولین بار بود که خون قاعدگی می دیدم. قاعدگی من زود شروع شده بود؛ زیرا تنها یازده سال داشتم. اگر چه قبلاً درباره قاعدگی چیزهایی شنیده بودم، باور نمی کردم این حادثه در بیرون از خانه خودمان اتفاق بیفتد. متحیر بودم که چه کنم. مقداری دستمال کاغذی برداشتم و از آنها به عنوان نوار بهداشتی استفاده کردم، اما خیلی زود دستمال کاغذی ها خون آلود و غیر قابل تحمل شدند. با شک و تردید چاره را در این دیدم که موضوع را با خاله ام در میان بگذارم. وقتی مطلب را به او گفتم، او با یک محبت غیر قابل وصف مرا بغل کرد و به سینه اش چسبانید و این اتفاق را به من تبریک گفت. او گفت دیگر یک خانم شده ای و جریان قاعدگی و طبیعی بودن آن و شیوه استفاده از نوارهای بهداشتی را برایم توضیح داد.
همراه با خاله ام به فروشگاه رفتیم. او برایم یک بسته نوار بهداشتی خرید. اکنون که به وقایع گذشته فکر می کنم، هنوز گرمای محبت او را که مرا بغل کرد، در وجود خود احساس می کنم. باید بگویم « او بهترین دوست و راهنمایم بود». (13)

4. اشتباهی که مرتکب شدم

زمانی که یازده ساله بودم، مادرم چندین بار سعی کرد درباره بلوغ و علایمی که در این سن برای دختران پیش می آید، با من صحبت کند؛ اما من هیچ علاقه ای به صحبت کردن در این مورد نداشتم و هر بار که مادرم سر صحبت در این رابطه را باز می کرد، من به بهانه ای او را ترک می کردم و اگر مجبور بودم در همان جا بمانم، به او می گفتم: « آه مادر موضوع دیگری نبود که درباره آن صحبت کنی. صحبت کردن از این موضوع چندش آور است. من اصلاً دوست ندارم در این باره حرف بزنیم». مادرم اصرار نمی کرد؛ و زمان می گذشت و بعد از مدتی باز دوباره همین اتفاق می افتاد و جواب من هم تکرار می شد.
روزی مادرم همراه با کادوی روز تولدم، یک کتاب درباره قاعدگی دختران به من هدیه داد؛ ولی من حاضر نبودم حتی به فهرست کتاب نظری بیندازم. چند ماهی از دوازده سالگی ام می گذشت که یک روز که همراه دوستم از مدرسه بر می گشتم، احساس بدی وجودم را فرا گرفت. با عجله به خانه آمدم و کیف و وسایلم را گوشه ای از اتاق گذاشتم و سریع به دست شویی رفتم. از اتفاقی که افتاده بود، مبهوت شده بودم. لباس زیرم خون آلود شده بود. مدتی در دست شویی صبر کردم. نمی دانستم باید چه کار بکنم و با این لباس آلوده چگونه کنار بیایم. مادرم از بیرون دست شویی صدا زد: « دخترم! چیزی شده؟ مشکلی پیش آمده؟»، اما من هنوز هم حاضر نبودم با مادرم در این باره صحبت کنم. به او گفتم نه مادر الآن می آیم. تازه به اشتباه خود پی برده بودم و از اینکه اجازه نمی دادم مادرم آموزش لازم را بدهد، پشیمان بودم. از دست شویی بیرون آمدم و به سراغ کمد رفتم. با تعجب دیدم مادرم چند لباس زیر و یک بسته نوار بهداشتی داخل کشوی کمدم گذاشته است. خوش حال شدم و آنها را برداشتم و به دست شویی برگشتم. لباس زیرم را عوض کردم و از نوار بهداشتی استفاده کردم. وقتی به اتاق برگشتم، مادرم یک لیوان چای برایم آورد و کتابی را که قبلاً برایم خریده بود، بلند بلند خواند. حالا احساس می کردم چقدر به صحبت با مادرم نیاز دارم و چقدر لازم است چنین کتابی را مطالعه کنم. (14)

نکات قابل توجه در بهداشت دوره قاعدگی

دوران قاعدگی برای دختران نوجوان زمان ویژه ای است و نیاز به مراقبت های ویژه بهداشتی، تغذیه و ورزش دارد.
1. در دوره قاعدگی، باید نوارهای بهداشتی زود به زود تعویض شود. تماس خون قاعدگی با اکسیژن هوا ممکن است باعث تغییرات شیمیایی شده، تولید بوی نامطبوع نماید.
2. در موقع قاعدگی، میزان تعرق بدن زیاد می شود. بنابراین، باید بیشتر استحمام کرد. دوش آب ولرم، مناسب تر و آرامش بخش تر از دوش آب سرد و یا آب داغ است.
3. دختران نوجوان باید در این دوره به مقدار کافی بخوابند و استراحت کنند. اعصاب آرام در احساس آرامش و کاهش درد، بسیار مؤثر است.
4. در روزهای قاعدگی باید از تمرینات ورزشی شدید، مانند پرش، دو، اسب دوانی خودداری کرد؛ اما انجام حرکات ورزشی سبک، مفید خواهد بود.
5. تعویض مرتب لباس های زیر و رسیدگی به سر و وضع خود، در بهداشت جسمی و حفظ روحیه در این دوران، بسیار تأثیرگذار است.
6. از مصرف مواد کافئین دار مثل قهوه که محرک است و نگرانی و اضطراب را افزایش می دهد، پرهیز شود.
7. وعده های غذایی افزایش داده شود و در هر وعده، مقدار کمتری غذا خورده شود و از غذاهای ساده، مقوی و زود هضم استفاده گردد. پرهیز از پرخوری، مخصوصاً اجتناب از خوردن غذاهای سنگین، سرخ شده و شیرینی های چرب، به راحتی و احساس بهبودی کمک بسیاری می کند. (15)

ورزش در دوران قاعدگی

بر اساس برخی بررسی ها گفته اند: فعالیت های ورزشی در بی نظمی های قاعدگی و قاعدگی دردناک، تأثیر شایان توجه ندارد و اجرای اعمال ورزشی در زمان قاعدگی و نیز شرکت در مسابقات در این دوران، مربوط به خود فرد است؛ زیرا عملکردهای ورزشی، تحت تأثیر قاعدگی قرار نمی گیرد؛ (16) با این همه، مخالفت هایی از نظر پزشکی در این زمینه ابراز شده است. برخی از پزشکان، بر این باورند که زنان اجازه شرکت در تمرین یا مسابقه در ورزش هایی چون دوهای طولانی، اسکی، ژیمناستیک و تنیس که علایم اختلال قاعدگی در آنها دیده می شود، نباید داده شود و همه پزشکان با شنا در هنگام قاعدگی مخالف اند.
باید توجه داشت ورزش و برنامه های تمرینی در زمان قاعدگی ممکن است در برخی از دختران نوجوان به از دست دادن خون زاید منجر شود و فرد، در معرض کم خونی ناشی از کمبود آهن قرار گیرد.
« برخی از مطالعات، نشان دهنده کاهش قابل ملاحظه در سرم آهن زنان، متعاقب تمرین جسمانی است»؛ (17) بنابراین، توصیه می شود در دوران قاعدگی از ورزش های سنگین خودداری شود و به ورزش های سبک و نرم پرداخته شود.

اختلال ملال پیش قاعدگی

یکی از مشکلات دختران و زنان، واکنش های روان شناختی نابهنجار قبل از قاعدگی است که از سوی انجمن روان پزشکی امریکا، تحت عنوان « اختلال ملال پیش قاعدگی» (18) توصیف شده است.
ویژگی اصلی این اختلال، نشانه هایی مانند خلق افسرده، اضطراب قابل توجه، نااستواری هیجانی و عاطفی و کاهش علاقه به فعالیت هایی است که قبلاً جزو فعالیت های دلخواه فرد بوده اند. در دختران و زنان مبتلا به این اختلال، این نشانه ها به طور منظم طی هفته آخر پاکی و در اغلب چرخه های قاعدگی رخ می دهند. این نشانه ها در ظرف چند روز پس از آغاز قاعدگی، کاهش یافته، در خلال هفته بعد از قاعدگی ناپدید می شوند. (19)
مطالعات بسیاری این نتیجه را در برداشت که جنایات زنان، مانند حمله شدید به افراد و دزدی از مغازه، در روزهای بین 21 تا 28 عادت ماهانه اتفاق می افتد. در زندان زنان آمریکا، به این موضوع پی برده اند که حداقل پنجاه درصد از جنایات یا حمله های خشونت آمیز زنان، از سوی کسانی صورت می گیرد که از اختلال پیش از عادت ماهانه رنج می برند. (20)

راه های مقابله با اختلال ملال پیش قاعدگی

شناخت صحیح این اختلال و آگاهی از ابعاد گوناگون زیستی- روانی و اجتماعی آن، نخستین گام در چیره شدن بر مشکلات ناتوان ساز حاصل از آن است. آگاهی اطرافیان و خانواده نوجوان (مانند دوستان و خواهر و مادر) می تواند نقش مؤثری در کاهش نشانه های این اختلال ایفا کند. معمولاً اعضای خانواده باید در برابر نشانه های این اختلال شکیبا باشند و با فراهم ساختن حمایت عاطفی از فرد مبتلا، او را در کنار آمدن با نشانه هایش یاری دهند.
دخترانی که دچار این اختلال هستند و مادرشان نیز به این امر آگاه است، می توانند با مراجعه به مشاور یا روان شناس و روان پزشک، آگاهی بیشتری از این مشکل به دست آورند و آثار آزار دهنده آن را برای خود و اعضای خانواده کاهش دهند.
ممکن است دخترانی که به نوع شدید این اختلال دچارند، به درمان دارویی نیاز پیدا کنند، ولی کمک مادر، خواهر و دوستان و سایر اعضای خانواده فرد مبتلا، از هر زمان دیگری مؤثرتر است. ایجاد تفاهم و برقراری روابط عاطفی می تواند نوجوان را در کنار آمدن با این مرحله یاری کند.
پرداختن به ورزش های سبک و منظم، می تواند تا حد زیادی از شدت فشارهای مربوط به این اختلال بکاهد؛ زیرا با فعالیت های بدنی منظم، ترشحات شیمیایی مغز و هورمون های بدن یک نظم پایدار پیدا کرده، فرد را در جهت تعادل و توازن سازگارانه پیش می برد؛ همچنین برخی از پژوهش ها بیانگر آنند که رعایت یک رژیم غذایی سالم و مصرف متعادل ویتامین ها و مواد معدنی نیز می تواند به میزان قابل توجهی، در رویارویی مؤثر با نشانه های این اختلال نقش داشته باشد. (21)

کرامپ (در دوران قاعدگی)

برخی از زنان و دختران، هنگام قاعدگی ناچارند دردهایی در ناحیه شکم یا پایین شکم، تحمل کنند که به آن «کرامپ» می گویند. کرامپ در نتیجه انقباض ماهیچه های رحم، به منظور تسریع خروج خون حیض احساس می شود. هورمونی به نام «پروستاگلاندین» عامل این انقباضات است. زنانی که میزان بیشتری از این هورمون در خون خود دارند، در قاعدگی حملات کرامپ شدیدتری تجربه می کنند. کرامپ شدید، ممکن است موجب تهوع و سردرد شود. (22)
برآوردهای جاری نشان می دهد: 50 تا 75 درصد از زنان و دختران نوجوان، در حین قاعدگی درد و کرامپ را تجربه می کند، اما میزان آن در بین افراد گوناگون، متفاوت است. اگر مادری به کرامپ مبتلا باشد، بدان معنا نخواهد بود که دختر او نیز کرامپ را تجربه خواهد کرد و برعکس. این باور نیز حقیقت ندارد که هر مادری که کرامپ را تجربه نکرده است، حتماً دخترش هم هنگام قاعدگی این درد را تحمل نخواهد کرد؛ علاوه بر این بدن دختران با بالاتر رفتن سنشان تغییر می کند. دخترانی که کرامپ را در طول سال های ابتدایی شروع قاعدگی شان تجربه نکرده اند، ممکن است ناگهان به درد مبتلا شوند و یا دخترانی که در ابتدا درد را تحمل می کردند، ممکن است روزی از آن خلاصی یابند. مسلماً قادر نخواهید بود از قبل پیش بینی کنید که شما به کرامپ مبتلا خواهید شد یا خیر. (23) بنابراین، لازم است با مادر یا پزشک خود صحبت کنید و آموزش لازم را از آنها بگیرید.

راه های مقابله با کرامپ (درد)

اگر شما به کرامپ مبتلا هستید، چند دستور بهداشتی مهم وجود دارد که می تواند برای کنترل این دردها و رفع آنها مفید واقع گردد.
1. معمولاً پزشکان توصیه می کنند از مصرف غذاهای پرنمک، نوشیدنی های کافئین دار، شکلات و شیرینی بپرهیزید. با کاهش یا حذف این نوع غذاها از رژیم غذایی، آب کمتر در بدن باقی خواهد ماند و کرامپ نیز درمان می شود. رژیم غذایی تان را با افزودن مواد غذایی کربوهیدرات دار چون میوه ها، سبزیجات و حبوبات بهبود ببخشید. از افزودن چربی زیاد چون کره، سس سالاد، روغن خوراکی و سس مایونز به غذا بپرهیزید. (24)
2. نرمش های ملایم چون پیاده روی، برای کاهش کرامپ مؤثرند. برخی از دختران از کیسه آب گرم یا حوله برای تسکین درد استفاده می کنند. ماساژ کمر، به ویژه در ناحیه پایین کمر نیز می تواند درد را کاهش داده، کرامپ را تسکین بخشد.
3. استفاده از بعضی جوشاندنی های گیاهی و داروها قبل از شروع قاعدگی و مصرف آسپرین در ایام عادت، راه های دیگری است که برای مقابله با کرامپ توسط خانم ها صورت می گرد. (25) توصیه می شود برای مصرف دارو با پزشک متخصص مشورت کنید.
4. گاهی اوقات باید روی شکمتان را مالش دهید تا احساس بهتری پیدا کنید. ممکن است با زانوهای تا کرده روی پشت دراز بکشید و زانوهایتان را در محدوده دایره ای کوچک حرکت دهید. این در واقع نوعی ماساژ است. یا اینکه سعی کنید به حالت سجده قرار بگیرید. این حالت احساس خوبی ایجاد می کند؛ زیرا رحم به طرف پایین آویزان می شود و این به شل شدن عضله رحم کمک می کند. (26)

پی‌نوشت‌ها:

1. Period.
2. گروه مؤلفین، بلوغ جنسی، روحی، روانی در دختران، ص 60 .
3. سیروس ایزدی و رضا نیکوخو، بحران های جنسی زن، ص 62 .
4. همان، ص 63 .
5. بقره (2)، 222 .
6. حسین لطف آبادی، رشد جسمی و جنسی در نوجوانی، ص 45 .
7. همان، ص 40 .
8. همان.
9. همان، ص 42 .
10. محمدرضا شرفی، با فرزند چگونه رفتار کنیم، ص 99 .
11. به نقل از یکی از نامه های رسیده.
12. به نقل از یکی از نامه های رسیده.
13. به نقل از یکی از نامه های رسیده.
14. به نقل از یکی از نامه های رسیده.
15. فرزانه صمدی، بلوغ و دگرگونی های آن، ص 92 .
16. هادی حسینی و همکاران، کتاب زن، ص 294، به نقل از مک آردل، فیزیولوژی ورزش، ص 595 .
17. همان.
18. Premenstrual Dysphoric Disorder.
19. سیروس ایزدی و رضا نیکوخو، بحران های جنسی زن، ص 67 .
20. آلن و باربارا، چرا مردان به حرف زنان گوش نمی دهند و چرا زنان زیاد حرف می زنند، ترجمه محسن جده دوستان و آذر محمودی، ص 256 .
21. همان، ص 71-72 .
22. جسیکا گیلولی، آموزش قبل از بلوغ برای دختران، ترجمه فریبا جعفری نمینی، ص 91-92 .
23. همان، ص 92 .
24. همان، ص 92-93 .
25. همان، ص 93 .
26. جوآن کاردنر و همکاران، عادت ماهانه، ترجمه آزیتا زنهاری، ص 47 .

منبع:پناهی، علی احمد، داوود، حسینی؛ (1389)، با دخترم (ویژه والدین و مربیان دختران نوجوان)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، (1389).