نویسندگان: سالی براون، هلن هورن، کارولین ارلام، فیل ریس
مترجم: سعید خاکسار
مترجم: سعید خاکسار
الف- مساعدتهای درسی
کمک به دانش آموزانی که در قرائت ضعیف هستند
این می‌تواند مثل یک فاجعه بزرگ به نظر برسد که یک نفر نتواند به خوبی دیگران مطالب را بخواند. به خصوص در یک سیستم آموزشی که بیشترین ارزشیابی آن در توانایی دانش آموزان در قرائت و نگارش صورت می‌گیرد. نکات زیر می‌توانند تا حدودی در ایجاد توازن کمک کنند.1- مطالب خود را هم به صورت شفاهی بیان کنید و هم بنویسید. وقتی برای آن‌ها تکلیف تعیین می‌کنید، توضیحات خود را هم به صورت شفاهی و هم به صورت مکتوب به آن‌ها بدهید. به آن‌ها اطمینان دهید که اگر کسی از شما بخواهد تا یک بار دیگر مطالب خود را شفاها توضیح دهید، هیچ اشکالی ندارد.
2- بررسی کنید چه کسی نیاز به کمک دارد. سعی کنید شاگردانی را که واقعاً در خواندن مطالب با مشکل روبرو هستند شناسایی کنید و مطمئن شوید از کارشناسانی که در زمینه ی تشخیص و یاری دادن به این گونه شاگردان آموزشی دیده‌اند کمک ویژه دریافت نمایند.
3- مواظب زبان خود باشید! در ارائه تکالیف و دستورالعمل‌های کتبی، تا حد امکان از جملات کوتاه استفاده کنید. دشواری‌های قرائت و درک مطلب معمولاً از مشکلات تفسیری دستورالعمل‌های پیچیده طولانی ناشی می‌شود. بررسی کنید که به‌کارگیری دایره لغات تخصصی چه گونه می‌تواند برای کسانی که با آن آشنایی ندارند مشکل آفرین باشد.
4- جایگاه قرائت و درک مطلب را برای آن‌ها مشخص کنید. به تمام دانش آموزان خاطر نشان کنید که استفاده و تفسیر کلمات تنها یک قسمت کوچک از آن چیزی که انسان را به موفقیت می‌رساند. به آن‌ها یادآوری کنید که نوع دوستی، هم دردی، شوخ طبعی و شکیبایی در حقیقت صفات بسیار والاتری از صرفاً توانایی در استفاده و تفسیر کلمات چاپی یا دست نویس هستند.
5- مهارتهای قرائتی را کمتر در ارزشیابی دخالت دهید. شیوه و روند ارزشیابی خود را طوری تغییر دهید که موفقیت دانش آموزان خیلی به توانایی آن‌ها در خواندن و معنی کردن سؤالات دست نویس شده یا چاپ شده بستگی نداشته باشد. از سؤالات و دستورالعمل‌های شفاهی نیز استفاده کنید.
6- تکالیفی به آن‌ها بدهید که قرائت در آن‌ها نقش خیلی مهم ایفا نکند. تکالیف و تمرین‌هایی به آن‌ها بدهید که نیازی به مهارتهای قرائتی نداشته باشند. در موقعیت‌های مناسب، دانش آموزانی را که میدانید در انجام تکالیفی که شامل قرائت می‌شوند مشکل دارند، برای تشویق برگزینید.
7- کمک کنید دانش آموزان اعتماد به نفس خود را حفظ کنند. نگذارید دانش آ موزانی که مشکلات قرائتی دارند تصور کنند که از نظر ذهنی «پایین‌تر از عادی» یا غیر عادی هستند. فراموش نکنید که آن‌ها احتمالاً تنها در این زمینه ی کوچک از هوش مشکل دارند، و ممکن است در زمینه‌های دیگر بسیار استثنایی باشند.
8- در تلفظ نیز به آن‌ها کمک کنید. افرادی که در قرائت مشکل دارند معمولاً در تلفظ کلمات با دشواری روبرو می‌شوند. واژگان جدیدی شناسایی کنید و به دانش آموزان کمک کنید کلمات تازه را به درستی تلفظ کنند. «م ح ن ک» (مشاهده کردن، حفظ کردن، نوشتن و کنترل کردن) شیوه ی مفیدی برای خود آموزی است. توانایی در خواندن جادو نیست، بلکه اساساً یک توانایی در بینایی است.
9- کمک کنید در دانش آموزان اعتماد به نفس و انگیزه ایجاد شود. با دانش آموزانی که به نظر می‌رسد در معنی کردن کلمات دست نویس یا چاپی مشکل دارند وقت بیشتری صرف کنید. چه بسا آن‌ها فقط نیازمند کمی اطمینان خاطر و اعتماد به نفس باشند.
10- هرگز از توضیح دادن دست بر ندارید. از «ا ب م ک» (این بدان معناست که) به عنوان شیوه ای برای کمک به دانش آموزان استفاده کنید تا معانی جملات یا دستورالعمل‌های طولانی‌تر را به زبان خودشان در بیاورند، و آن‌ها را تشویق کنید برداشت‌های خود را با یکدیگر مقایسه کنند.
کمک به دانش آموزانی که در ریاضیات ضعیف هستند.
خیلی از مردم (البته نه ما آموزگاران!) دورانی را که با بی‌علاقگی در مدرسه به درس ریاضیات می‌پرداختند، به یاد می‌آورند. به راستی که چنین چیزی می‌تواند در مقابل هر آنچه با اعداد یا جبر سرو کار داشته باشد، در شما انسداد فکری به وجود آورد. احتمالاً ریاضیات واقعاً مشکل‌ترین درس برای تدریس مطلوب است. توصیه‌های زیر یاد می‌دهند چگونه می‌توان به بهترین وجه ریاضیات را آموخت. گاهی اوقات بکوشید ریاضیات را به سرگرمی تبدیل کنید و در اختیار آن‌ها بگذارید. با کمی ابتکار (و کتب مفید مرجع)، مسایل روزمره ای چون مهمانان روز جمعه، برنامه ی مسابقات لیگ فوتبال، جداول زمانی برنامه‌های تلویزیون و امتیازات بازی‌های انجام شده و غیره، می‌توانند تمرین مفیدی واقع شوند.1- بپذیرید که اعداد، زبان بیگانه ا ی به شمار می‌آیند! آن‌ها مانند جملات یا عبارات طولانی خوانده یا شنیده نمی‌شوند. وقتی دانش آموزان با دشواری روبرو می‌شوند سعی کنید ببینید آیا به مراحلی که برای آن‌ها تولید اشکال می‌کنند، پی می‌برید. ریاضیات مانند ساختن یک دیوار آجری است که اگر یکی از آجرهای کلیدی مفقود شود، تمام فرایند متوقف می‌گردد.
2- با اشتباهات خود جشن بگیرد! به دانش آموزان خاطر نشان کنید که خاصیت انجام یک کار صحیح همان قدر است که انجام یک کار اشتباه، به شرطی که بتوان علت اشتباه را شناسایی و آن را از میان برداشت- درک و تکمیل صحیح هر مرحله توسط آن‌ها را مورد تمجید قرار دهید.
3- به دانش آموزان کمک کنید خودشان به مشکلاتشان پی ببرند. هر از گاهی، روی تخته سیاه (یا به صورت جزوه) به آن‌ها تمرین «اشتباهاتم را پیدا کن» بدهید. هدفتان این باشد که به دانش آموزان محتمل‌ترین اشتباهاتی را که مرتکب می‌شوند، نشان دهید و این فرصت را برای آن‌ها ایجاد کنید که بدون شرمسار شدن از این که خودشان نیز چنین اشتباهاتی می‌کنند، به آن‌ها پی ببرند. حس دانش آموزان را نسبت به نوع (تخمین) پاسخ‌های مربوط تقویت کنید تا راحت‌تر بتوانند پاسخ‌های نامربوط را شناسایی نمایند.
4- اهمیت تمرین را به دانش آموزان گوشزد کنید. درس ریاضی را با انجام تمرین‌های ریاضی می‌توان آموخت نه با تماشای شخص دیگری که مشغول تمرین آن است. به آن‌ها تمرین‌های زیادی بدهید تا آنچه را تازه آموخته‌اند ملکه ی ذهن خود کنند.
5- نگران سرعت عمل نباشید، آیا پاسخ درست است؟ مواظب باشید برای سرعت عمل ارزش زیادی قائل نشوید. دانش آموزانی که می‌توانند کاری را با موفقیت اما به کندی انجام بدهند در شرایطی هستند که می‌توانند به مرور زمان سرعت خود را بهبود بخشند، اما اگر احساس کنند از نظر زمانی تحت فشار قرار گرفته‌اند، ممکن است به کلی انگیزه خود را از دست بدهند.
6- به دانش آموزان فرصت دهید درس را با توضیح دادن بیاموزند. به دانش آموزانی که درس را خوب فهمیده‌اند اجازه دهید آن را برای دیگران توضیح دهند. آن‌ها می‌توانند به خاطر بیاورند خودشان چگونه آن درس را یاد گرفته‌اند و اغلب قادرند بهتر از کسی که سالیان سال آن را می‌دانسته است، ارتباط برقرار کنند.
7- به دانش آموزان اجازه دهید ببینند دیگران چگونه پاسخ داده‌اند. مفید است از دانش آموزان بخواهید ورقه‌های امتحانی یا تمرین‌های غیر امتحانی همدیگر را تصحیح کنند. این عمل می‌تواند آن‌ها را نسبت به اشتباهات دیگران و همچنین راه حل درست مسائل یا تکالیف آگاه کند.
8- ترجیحاً بیشتر بین گروه‌ها رقابت برگزار کنید تا بین افراد. سعی کنید دانش آموزان به صورت گروه‌های سه نفری، در حل مسأله با هم به رقابت بپردازند، به طوری که به هر گروه سه نفری یک مسأله متفاوت (با استاندارد مساوی) داده شود، و رقابت بر سر این باشد که چه گروهی می‌تواند بیشترین تعداد مسأله را ظرف نیم ساعت حل کند. غالباً روشی به نام روش «صحیح» برای رسیدن به پاسخ درست وجود ندارد. هر دانش آموز متوجه روش متفاوتی می‌شود و آن را به کار می‌بندد. سعی کنید با توضیحات و تعاریف خود آن‌ها را به این عمل تشویق نمایید.
9- مواد ضروری برای تمرین را در دسترس داشته باشید. توده ای از اوراق حاوی سؤالات داشته باشید، و دانش آموزانی را که نیاز به چنین تمرینی دارند تشویق به حل آن‌ها بکنید. به هر دانش آموز یک ورقه متفاوت بدهید تا از تشریک مساعی نادرست جلوگیری به عمل آورید.
10- اولویت‌های خود را ارزیابی کنید. برای اکثر دانش آموزان احتمالاً مهم‌تر این است که مبانی را خوب یاد بگیرند تا این که به ریاضیات پیشرفته بپردازند. با این فرض، همیشه چند مسأله مشکل برای آن‌هایی که واکنش واقعاً مثبتی به چالش می‌دهند، آماده داشته باشید.
کمک به دانش آموزان در یادگیری گروهی
دانش آموزان از همدیگر چیزهای زیادی می‌آموزند. آن‌ها اغلب راحت‌تر می‌توانند متوجه مطلبی شوند که یک تازه آموخته توضیح می‌دهد. اکثر دانش آموزان لذت می‌برند دست کم بخشی از وقت خود را صرف کار‌های گروهی کنند. نکات زیر ممکن است به شما کمک کنند تا بیشتری استفاده را از کار گروهی ببرید.1- در رابطه با دلایل خود برای فعالیت‌های گروهی، با دانش آموزان صادق باشید. با آن‌ها راجع به مزایای آموزش گروهی صحبت کنید.
2- به جای رقابت، برای تشریک مساعی برنامه ریزی کنید. برای آن‌ها فعالیت‌های گروهی ترتیب بدهید تا تکالیف بین اعضای گروه تقسیم، و تجربه نصیب همه شود.
3- به دانش آموزان یاری دهید به همدیگر کمک کنند. دانش آموزان را تشویق به گرفتن تست از یکدیگر بکنید تا بتوانند به صورت غیر رسمی، همه در طرح سؤالات منطقی و هم در پاسخ دهی به پرسش‌ها تمرین کنند.
4- دانش آموزان را به ارزشیابی اوراق یکدیگر بگمارید. کمترین خاصیت این کار آن است که آن‌ها پاسخ‌های خود را با نمونه پاسخ‌هایی که به آن‌ها داده‌اید مقایسه کنند. متعاقباً با افزایش مهارت آن‌ها در ارزشیابی کار یکدیگر، می‌توانید آن‌ها را به انواع پیچیده تری از ارزشیابی، که در آن دانش آموزان با در نظر گرفتن یک ضابطه ی معین یا از قبل توافق شده نسبت به کار همدیگر اظهار نظر می‌کنند، تشویق نمایید.
5- به دانش آموزان فرصت دهید به همدیگر درس بدهند. درس دادن به دیگران بهترین راه برای ثبت دانسته‌های خود است (ما آموزگاران این را می‌دانیم!).
6- گرو‌های متفاوتی تشکیل دهید. وقتی دانش آموزان را برای همکاری‌های دسته جمعی گروه بندی می‌کنید، راجع به نحوه ی آرایش آن‌ها بیندیشید. در شرایط مختلف ممکن است بخواهید آن‌ها را در گروه‌های دوستی، گروه‌های بر اساس توانایی و یا تیم‌های یادگیری جای دهید تا محدوده قابلیت‌ها و توانایی‌ها را متعادل سازید.
7- مواظب احساسات آن‌ها باشید. نسبت به رسیدگی به مشکلات بین فردی درون گروهی حساس باشید. هیچ دلیلی ندارد دانش آموزانی را که هیچ علاقه ای به یکدیگر ندارند وادار به همکاری بکنید. شاید لازم باشد طرح‌هایی احتیاطی در نظر داشته باشید تا در صورت بروز اشکال، آرایش گروه‌ها را تغییر دهید.
8- از تنبلی جلوگیری کنید. بر فعالیت‌های گروهی نظارت کنید تا مطمئن شوید دانش آموزی در یکی از گروه‌ها تنبلی نمی‌کند و دزدانه از روی کار دیگران تقلب نمی‌کند.
9- دانش آموزان مشکل ساز را تقسیم کنید. گهگاه ترکیب گروه‌ها را تغییر دهید تا دانش آموزان محبوب یا مشکل ساز همیشه در گروه یکسانی باقی نمانند.
10- اجازه دهید گروه‌ها حاصل کار خود را در اختیار یکدیگر قرار دهند. به گروه‌ها فرصت دهید با تبادل اطلاعات، توضیحات و غیره در مورد نتایج نهایی فعالیت‌های همدیگر، از دانسته‌های هم استفاده کنند.
کمک به دانش آموزان در مرور مؤثر دروس
امتحان گرفتن بیش از هر چیز کیفیت درس خواندن دانش آموزان را مشخص می‌کند. توصیه‌های زیر ممکن است به دانش آموزان شما کمک کنند تا یک راه مؤثر و مفید برای مرور دروس در پیش گیرند.1- خلاصه دروس را برای آن‌ها جزوه کنید. طی سال تحصیلی، خلاصه نکات مهم را تهیه نمایید (یا دانش آموزان را به انجام این کار بگمارید)، و برای آن‌ها توضیح دهید که این مطالب برای مرور دروس در آینده مفید هستند و مطالعه هرچه زودتر آن‌ها را توصیه کنید.
2- به دانش آموزان کمک کنید با برنامه ی کار شما آشنا شوند. فهرست‌هایی از پرسش‌های کوتاه که در برگیرنده تمام نکات مهم مباحث مختلف هستند تهیه نمایید و در اختیار دانش آموزان قرار دهید و آن‌ها را تشویق کنید در پاسخ دادن به پرسش‌ها مهارت یابند.
3- دانش آموزان را به تمرین کردن ترغیب کنید. در کلاس بازی‌هایی انجام دهید که در آن‌ها دانش آموزان به صورت گروهی و با استفاده از فهرستی از پرسش‌های کوتاه، به امتحان کردن یکدیگر بپردازند و به آن‌ها امتیاز دهید. برای این بازی قوانینی از این قبیل وضع کنید که اگر از کسی سؤالی بشود و او نتواند پاسخ آن را بدهد، شخص سؤال کننده می‌تواند با دادن پاسخ، امتیاز آن سؤال را از آن خود کند.
4- استانداردها و ساختارها را به آن‌ها نشان دهید. .وقتی امتحانات نزدیک می‌شوند، نمونه ی امتحانات متعلق به اوایل سال و پیش از آن را به آن‌ها بدهید تا بتوانند با ساختار سؤالات امتحانی و سطح دشواری آن‌ها آشنا شوند.
5- دانش آموزان را به طرز فکر یک ممتحن آشنا سازید. هراز گاهی تمرین مشابه با یکی از امتحانات قبلی به کلاس بدهید و از دانش آموزان بخواهید ورقه ی همدیگر را با استفاده از همان معیارهای ارزشیابی که خودتان در یک امتحان واقعی به کار می‌برید، تصحیح کنند.
6- کمک کنید دانش آموزان استراتژی فعالی را اتخاذ کنند. به دانش آموزان یادآوری کنید که تنها مطالعه ی مکرر یک موضوع، شیوه ای بسیار کند و منفعلانه برای آموختن است. دوره کردن فقط هنگامی مؤثر واقع می‌شود که دانش آموزان با پاسخ دادن شفاهی یا کتبی به سؤالات، آنچه را می‌دانند به کار گیرند و استفاده کنند.
7- به دانش آموزان کمک کنید متوجه شوند چگونه یک مطلب را به بهترین نحو یاد می‌گیرند. از دانش آموزان بپرسید آن درسی (هر درسی که می‌خواهد باشد) را که الآن خیلی به آن مسلط هستید چگونه یاد گرفتید. بعد به آن‌ها خاطر نشان سازید که می‌توانند همان روند را به نحو حساب شده ای در آماده شدن برای امتحانات (با یادگیری از طریق تمرین و اشتباهات گذشته) اعمال کنند.
8- دانش آموزان را به خلاصه نویسی و به‌کارگیری آن تشویق بکنید. دانش آموزان را در تهیه ی خلاصه مطالبی که لازم است بدانند، یاری دهید. آن‌ها را در تشخیص اینکه چه چیزی مهم یا چه چیزی فقط مطالب حاشیه ای است کمک کنید.
9- به دانش آموزان کمک کنید برای دوره دروس خود تاکتیک‌هایی طراحی کنند. سفارش کنید که بهتر است دروس را در دفعاتی متعدد و کوتاه دوره کنند تا طولانی و مستمر. وقتی دانش آموزان وارد امتحانات عمومی یا پایان سال می‌شوند به آن‌ها کمک کنید برای دوره دروس خود جدول زمانی تهیه کنند. به آن‌ها یادآوری کنید که عمر تمرکز هر کسی بسیار کوتاه است و آنچه اهمیت دارد این است که هر چند وقت یک‌بار یک درس را دوره می‌کنند نه اینکه در مجموع چه قدر وقت برای آن مایه می‌گذارند.
10- چاشنی مرور، تنوع است! دانش آموزان را تشویق کنید وقت خیلی زیادی را صرف آموختن یک موضوع نکنند، بلکه هر نیم ساعت یک بار و یا چیزی شبیه به آن، موضوع را عوض کنند. تا جایی که ما می‌دانیم، تغییر موضوع درسی درست مثل استراحت می‌ماند و بسیار سودمند تر از آن است که اجازه دهید کسالت در شما رخنه کند.
کمک به دانش آموزان در قبول شدن در امتحانات
موفقیت در امتحانات همان قدر به آشنایی با تکنیک‌های منطقی امتحانی بستگی دارد که به دانش در زمینه ی موضوع امتحان. وقتی نظام مرتب در حال تغییر باشد، گاهی اوقات دادن توصیه مناسب به دانش آموزان دشوار می‌شود، اما توصیه‌های زیر طوری برنامه ریزی شده‌اند تا به دانش آموزان شما کمک شود برای خود تکنیک‌های امتحانی به وجود آورند.1- آشنایی موجب اعتماد به نفس می‌شود. به خصوص هنگامی که امتحانات عمومی در شرف برگزاری هستند، با ایجاد فرصت‌های کلاسی و دادن تکالیف پیرامون سؤالات مطرح شده در امتحانات دوره‌های قبلی، به دانش آموزان کمک کنید با اسکلت و ساختار ورقه‌های امتحان واقعی آشنا شوند. 2- طبیعت امتحان چیست؟ به دانش آموزان خاطر نشان سازید که امتحانات اصولاً مهارت آن‌ها را در پاسخ دادن به سؤالات می‌سنجند، و هر کسی می‌تواند صرفاً با تمرین در نوشتن چنین پاسخ‌هایی، این مهارت‌ها را در خود تقویت کند.
3- بر اهمیت مدیریت صحیح زمان در طول امتحان تأکید کنید. به دانش آموزان خاطر نشان سازید که اگر آن‌ها در پاسخ به سؤال شماره یک، بیش از اندازه مطلب بنویسند به طوری که برای پاسخ دادن به دو سؤال آخر وقت کافی باقی نماند، نمره بیشتری از دست خواهند داد تا اینکه پاسخ کوتاهی به سؤال شماره یک بدهند و برای پاسخ دادن به بقیه سؤالات وقت کافی داشته باشند.
4- به دانش آموزان کمک کنید به تجزیه و تحلیل امتحانات قبلی بپردازند. از آن‌ها بخواهید به منظور واقعی سؤال پی ببرند. آن‌ها را یاری دهید کلمات کلیدی مانند «چرا؟»، «چه؟»، «چگونه؟»، «چه موقع؟»، «مقایسه کنید»، «توضیح دهید»، «تعریف کنید»، «بحث کنید»، و مانند آن‌ها را در سؤالات شناسایی کنند.
5- بر اهمیت تصمیم گیری عاقلانه تأکید کنید. وقتی دانش آموزان در پاسخ دادن به سؤالات حق انتخاب دارند، به آن‌ها اهمیت انتخاب سؤال مناسب را گوشزد کنید. تنها راه برای انجام این کار آن است که سؤال با تأنی، دقت و بیش از یک مرتبه خوانده شود.
6- مرتب سؤالات را مرور کنید. به دانش آموزان توصیه کنید ضمن نوشتن پاسخ‌ها، صورت هر سؤالی را که در حال نوشتن جواب آن هستند چندین مرتبه بازخوانی کنند. این عمل به آن‌ها یادآوری می‌کند که سؤال واقعاً چه چیزی از آن‌ها می‌خواهد و کمک می‌کند که از این شاخه به آن شاخه نپرند.
7- «منظور خود را از راه حلی که انتخاب کرده‌اید نشان دهید.» تأکید کنید در مسایل ریاضی اهمیت دارد ممتحن بتواند تشخیص دهد دانش آموزان چه راهی را برای حل مسأله در پیش گرفته‌اند. اگر ممتحنین بتواند نقطه ای را که در آن اشتباه صورت گرفته است را شناسایی کنند، می‌توانند برای قسمت‌های صحیح مسأله نمره ای قائل شوند. اگر نتوانند متوجه اشتباه شوند، قادر به دادن هیچ نمره ای نیستند.
8- «اسیر و گیج یک مسأله نشوید.» وقتی دانش آموزان به خاطر فراموش کردن مطلبی اسیر یک مسأله می‌شوند، آن‌ها را تشویق کنید به جای اینکه دستپاچه یا عصبی شوند، به مسأله دیگری که از عهده آن بر می‌آیند، بپردازند. بهتر این است که بتوانند از قسمت‌های مختلف ورقه نمره بگیرند تا این که فقط یک مسأله خاص را کامل و درست حل کنند.
9- به دانش آموزان یادآوری کنید که ممتحنین نیز انسان هستند، درست مثل آموزگاران. و آن‌ها دوست دارند به پاسخ‌های درست نمره بدهند. ممتحنین فقط به دنبال این نیستند که اشتباهات را پیدا کنند. ممتحنین نسبت به پاسخ‌های واضح و مرتب، بحث‌های منطقی و نتیجه گیری‌های صریح، بهترین عکس‌العمل را از خود نشان می‌دهند.
10- زمانی را برای بازبینی نهایی کنار بگذارید. برای دانش آموزان شرح دهید که چقدر اهمیت دارد چند دقیقه آخر امتحان را به بازخوانی آنچه تا آن موقع نوشته‌اند، اصلاح اشتباهات پیش پا افتاده، و اضافه کردن نکاتی که ممکن است بعداً به ذهن آن‌ها خطور کرده باشد، اختصاص دهند.
کمک به دانش آموزان در خلاقیت
وقتی بر اساس یک برنامه ی آموزشی عمل می‌نمایید، خیلی راحت فراموش می‌کنید که با رفتاری که از خود در کلاس نشان می‌دهید، ویژگی‌های ابتکاری و تخیلی می‌توانند تقویت شوند. ممکن است راجع به موضوع تدریس خود ایده ای آن چنان قوی داشته باشید که در این دام بیفتید که دیگر جایی برای افکار جدید و استثنایی باقی نگذارید. گاهی اوقات، اگر کار از نظر تکنیکی ضعیف باشد یا به صورت بدی ارائه شود، ممکن است ویژگی‌های اصلی یا استثنایی آن را از دست بدهیم.1- در دادن تکلیف یا پروژه، از یک دستورالعمل اجمالی توجیهی یا یک محرک خنثی استفاده کنید، تا دانش آموزان در انجام آن به شیوه ی خودشان، از میدان دید وسیعی برخوردار شوند و دریابند که تفاوت در نتیجه گیری، بخشی از فعالیت است.
2- نو آوری و سلیقه‌های شخصی را بپذیرید، حتی اگر راه حل‌هایی را که دانش آموزان با اتکا به توضیحات اجمالی شما ارائه می‌دهند، آن چیزی نباشد که (شما) مد نظر داشته‌اید.
3- اگر انجام یا ارائه تکلیف ضعیف بوده است، نسبت به ایده‌ها و افکار پشت پرده ی آن واکنش مثبت نشان دهید و کمک کنید دانش آموزان در تبیین مقصود خود مهارت پیدا کنند.
4- سؤالات بدون مقدمه ای مطرح کنید و طیفی از پاسخ‌ها را بپذیرید. از پرسیدن سؤالاتی که پاسخ آن‌ها فقط یک کلمه «درست است» می‌باشد، امتناع کنید (مگر اینکه موضوع راجع به واقعیت‌ها باشد).
5- به دانش آموزان فرصت تجربه، اشتباه و پژوهش را بدهید. وقتی در حال ارائه یک تکلیف، تکنیک و یا مطلب جدید به دانش آموزان هستید، به آن‌ها فرصت دهید تا امکانات را بسنجند و قبل از شروع هر تکلیف شاقی، همه جوانب را در نظر بگیرند.
6- دانش آموزان را به استفاده از جزوات خلاصه شده و خلاصه نویسی مطالب تشویق کنید. دانش آموزان غالباً در استفاده از جزوات خلاصه شده بهتر می‌توانند خلاقیت به خرج دهند و در نهایت شما می‌توانید آن‌ها را به اعمال نظراتشان بر روی موضوعی که به آن‌ها ارائه شده است هدایت کنید.
7- با دانش آموزان، چه به صورت انفرادی و چه در گروه‌های کوچک، بازی‌های فکری به راه بیندازید. به دانش آموزان یادآوری کنید که در جلسات مخصوص به بازی فکری به تمام ایده‌ها بها داده خواهد شد و هیچ یک از آن‌ها مورد انتقاد قرار نخواهد گرفت.
8- سعی کنید تکالیف آزادی تهیه کنید که به جای نتایج همگرا، نتایج پراکنده ای در بر داشته باشند. این عمل نه تنها برای دانش آموزان بلکه برای خود شما نیز جالب خواهد بود.
9- دانش آموزان را به صورت گروهی سرگرم طیفی از ایده‌ها کنید. از آن‌ها نخواهید که بهترین ایده را انتخاب کنند، بلکه از آن‌ها بخواهید شیوه‌هایی بیابند تا بهترین عناصر تمام همکاری‌های به وجود آمده در گروه را در هم ادغام کنند.
10- از دانش آموزان بخواهید که برای سؤالات، پاسخ‌هایی «رویایی» و «کابوسی» بیابند. «چه می‌شد اگر همه چیز به بهترین نحو پیش می‌رفت؟» «حالا چه اتفاقی می‌افتاد اگر همه چیز اشتباه از آب در می‌آمد؟» به دانش آموزان کمک کنید موضوعات آموزشی را از این فعالیت‌ها و از سناریوهایی که در سر می‌پرورانند، جدا کنند.
کمک به دانش آموزان در نوشتن متون تشریحی و گزارش
در بسیاری از امتحانات رسمی، دانش آموزان باید آنچه را می‌دانند در قالب یک متن تشریحی بنویسند. در تکالیف سالانه نیز توانایی دانش آموزان در نوشتن متون تشریحی می‌تواند از اهمیت بسزایی برخوردار باشد. توصیه‌های زیر می‌توانند به شما کمک کنند تا آن‌ها را به صورت موفق و مؤثرتری در رسیدن به این هدف یاری دهید.1- به دانش آموزان یاری دهید برای نوشتن متون تشریحی طرحی تهیه کنند. برای برنامه ریزی ایده‌هایی که متعاقباً ممکن است تبدیل به پاراگراف‌هایی در نسخه‌های نهایی متن بشوند، به آن‌ها راه‌هایی نشان دهید.
2- به دانش آموزان یاد آوری کنید به عنوان یا خلاصه دستورالعمل‌ها توجه کنند. ما همه می‌دانیم که خیلی راحت می‌توان از موضع اصلی فاصله گرفت و به نوشتن مطالبی (هر چند جالب) پرداخت که هیچ ربطی به تکلیف ندارند.
3- با دانش آموزان همکاری نمایید تا بررسی کنند چه چیزی از آن‌ها خواسته شده است. اهمیت برخی از کلمات کلیدی مانند «چگونه»، «چرا»، «کی»، «کجا»، و غیره در خلاصه دستورالعمل‌های متن تشریحی را برای آن‌ها خاطر نشان سازید. به ویژه اگر از آن‌ها خواسته‌شده است «مقایسه» یا «مقابله» کنند و یا هر دو را انجام دهند، آن‌ها را هشیار کند که چگونه عمل کنند.
4- به آن‌ها خاطر نشان کنید که پیش نویس یک متن تشریحی خوب باید چندین بار نوشته شود. آن‌ها را تشویق کنید ایده‌های خود را روی یک ورق کاغذ بنویسند و قبل از تهیه «متن نهایی»، زمانی را صرف پس و پیش کردن آن‌ها بکنند.
5- کمک کنید دانش آموزان به اهمیت نتیجه گیری‌های قاطع پی ببرند. معمولاً هر متن تشریحی، نویسنده را ملزم به نوعی نتیجه گیری و یا دست کم جمع بندی آنچه گفته شده است، می‌کند. حایز اهمیت است که این متون نه تنها به طور ناگهانی متوقف نشوند، بلکه نتیجه گیری قاطعانه ای داشته باشند.
6- به دانش آموزان کمک کنید مقدمه خوبی از خود ارائه دهند. بهترین زمان برای نوشتن یک مقدمه هنگامی است که کاملاً به آنچه معرفی می‌کنیم واقف باشیم! به دانش آموزان توصیه کنید که باید مقدمه ی خود را در انتهای کار و موقعی که دقیقاً می‌دانند متن آن‌ها دربرگیرنده چه مطالبی است، تهیه کنند.
7- مزایای تمرین کردن را به دانش آموزان گوشزد کنید. بهترین راه برای نوشتن متون تشریحی، تمرین بسیار آن‌ها است. یا از آن هم بهتر، برنامه ریزی بسیار آن‌ها است. شما می‌توانید درهمان زمانی که برای آماده کردن یک متن لازم است، چندین متن را برنامه ریزی کنید.
8- کمیت همان کیفیت نیست. دانش آموزان را یادآوری کنید که مهم، زیاد نوشتن نیست بلکه با کیفیت خوب نوشتن است.
9- از دانش آموزان بخواهید متون تشریحی خود را اصلاح کند. گاهی اوقات بهترین راه برای آگاه کردن دانش آموزان نسبت به نقاط قوت و ضعف خود در نوشتن متون تشریحی این است که به آن‌ها کمک کنید برای مثال‌های متون نمره تعیین کنند.
10- به دانش آموزان فرصت بدهید تا به صورت گروهی یک متن تشریحی تهیه کنند. این عمل به دانش آموزان کمک می‌کند تا از یکدیگر چیز یاد بگیرند. در ضمن هر انتقادی را بیشتر متوجه تمام گروه می‌کند تا متوجه فقط یک دانش آموز.
ب- مساعدتهای فکری و معنوی:
کمک به دانش آموزان فاقد اعتماد به نفس
داشتن اعتماد به نفس برای هر کسی (ازجمله برای خود ما) مهم است. با طبیعتی که انسان دارد همیشه (گاهی به دلایل پیچیده) تعدادی دانش آموز وجود دارند که خودشان را دست کم می‌گیرند. تصور نکنید که شما می‌توانید به تنهایی تمام مشکلات دنیا را رفع کنید! شما خودتان به اندازه کافی مشکل دارید. شاید بهتر باشد حواس خود را متوجه تدریس و جان سالم به در بردن از مراحل اولیه بکنید! البته در زیر توصیه‌هایی برای کنار آمدن با دانش آموزانی که از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند، آمده است.1- موفقیت‌های آن‌ها را بزرگ جلوه دهید. به خود خاطر نشان کنید که خود باوری معمولاً از طریق موفقیت به وجود می‌آید. سعی کنید به دانش آموزانی که مشکل اعتماد به نفس دارند، حتماً تکالیفی داده شود که به راحتی از انجام آن‌ها برآیند. اگر قبل از ورود به یک مرحله جدید، یک مسأله را به چند تکلیف مهار شدنی‌تر تبدیل کنید، کار آسان‌تر خواهد شد.
2- وقتی از خود بازخورد نشان می‌دهید، متوجه حساسیت‌ها باشید. در موقع نشان دادن بازخورد از خود، نهایت دقت را نسبت به دانش آموزانی که ممکن است به خاطر مشکل اعتماد به نفس خود حساس باشند، نشان دهید. از به‌کارگیری «زبان قاطعانه ی» منفی شامل عباراتی چون «قانع کننده نیست یا اشتباه است» بپرهیزید.
3- کمک کنید دانش آموزان توانایی‌های خود را شناسایی کنند. با ذکر کارهایی که میدانید توانایی انجامشان را دارند، و در صورت امکان ارائه شواهدی که آن‌ها را نسبت به موفقیت‌هایشان متقاعد می‌سازد، به دانش آموزانی که از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند کمک کنید.
4- به دانش آموزان کمک کنید نقاط ضعف خود را بپذیرند. دانش آموزان را تشویق کنید نقاط ضعف خود را، توانایی‌های هنوز توسعه نیافته خود تلقی کنند. به آن‌ها یاری دهید باور کنند که اگر هنوز از عهده ی کاری بر نمی‌آیند بدان معنا نیست که هرگز از عهده ی آن برنخواهند آمد.
5- نشان دهید که نقاط ضعف واقعاً فرصت‌هایی برای رشد هستند. به دانش آموزان القا کنید که نقاط ضعف خود را بیشتر به عنوان فرصت تلقی کنند تا تهدید. به آن‌ها نشان دهید که واقف بودن به یک ضعف، خود یک توانایی و دلیلی برای اعتماد به نفس مثبت است.
6- القا کنید که کمبود اعتماد به نفس بخشی از زندگی طبیعی هر انسانی است. به دانش آموزان خاطر نشان سازید که اکثر مردم از یک دوران اعتماد به نفس پایین به عنوان بخشی کاملاً طبیعی و نرمال از رشد و تکامل، عبور می‌کنند. در صورت امکان، از احساسات و طرز برخورد خودتان در هنگام عبور از این دوره برای آن‌ها مثال بیاورید.
7- به دانش آموزان کمک کنید کشف کنند چه چیزی در آن‌ها احساس خوبی ایجاد می‌کند. با دانش آموزان یک تمرین گروهی انجام دهید و از آن‌ها بپرسید چه چیزهایی در آن‌ها احساس خوبی به وجود می‌آورد. ممکن است برخی از دانش آموزان عوامل مثبتی را در مرود خودشان کشف کنند که قبلاً راجع به آن‌ها فکر نکرده باشند.
8- به دانش آموزان کمک کنید احساسات خود را با دیگران در میان بگذارند.
دانش آموزان را تشویق کنید دیگران را از احساسات خود (یاد دست کم برخی از آن‌ها) مطلع کنند. این کار را باید با ظرافت و تدبیر انجام داد. مثلاً در کنار کلاس یک «طناب شستشو دهنده احساسات» آویزان کنید تا دانش آموزان بتوانند با آویزان کردن یک ورقه کاغذ از آن، بگویند که امروز چه احساسی دارند و چرا.
9- تکالیفی طراحی کنید که دانش آموزان بتوانند در آن‌ها موفق بشوند. ذخیره ای از تکالیف کوتاه مفید و پیش پا افتاده، جهت ارائه به دانش آموزانی که احتیاج به تقویت اعتماد به نفس دارند، در دسترس داشته باشید. تکالیفی که میدانید از پس آن‌ها بر می‌آیند، و سایرین نیز متوجه تأثیر و سودمندی آن‌ها می‌شوند.
10- احساسات خود را فراموش نکنید. اعتماد به نفس خود، و عوامل و شرایط مؤثر در آن را زیر نظر بگیرید. ما هرگز از آموختن این افکار و عواطف خودمان چگونه عمل می‌کنند دست بر نمی‌داریم
کمک به دانش آموزان در جبران شکست
گاهی اوقات پیشامدها برای هر کسی غافلگیر کننده هستند. دانش آموزان ممکن است به علت بیماری، دو هفته ای را به مدرسه نروند یا در زندگی خانوادگی خود با مشکلاتی روبرو شوند که موجب عقب ماندن آن‌ها از درس شود. همچنین دانش آموزان در جبران عقب افتادگی‌های معمولی خود غالباً نیازمند به کمک هستند. توصیه‌های زیر ممکن است به شما کمک کنند تا به آن‌ها یاری دهید دوباره شرایط قبلی خود را بازیابند.1- برای خود یک جعبه کمک‌های اولیه تهیه کنید. از جزوات و منابعی که حاوی عناوین کلیدی موضوع تدریس شما هستند و می‌توانید در اختیار دانش آموزان قرار دهید، مجموعه ای تهیه کنید. این کار می‌تواند در مواقع ضروری به شما کمک کند جبران زمان از دست رفته دانش آموزان را بکنید.
2- دانش آموزان را تشویق به سؤال کردن بکنید. دانش آ موزانی را که از درس‌های کلیدی مباحث مهم عقب افتاده‌اند تشویق کنید تا ضمن رساندن خود به سطح کلاس، فهرستی از مطالبی که نمی‌توانند متوجه بشوند تهیه کنند. زمانی را برای پاسخ گویی به این سؤالات تعیین کنید.
3- دانش آموزان را تشویق به گرفتن کمک از هم کلاسی‌های خود بکنید. به دانش آموزان کمک کنید از همشاگردی‌های خود به عنوان منابعی برای جبران عقب افتادگی درسی خود استفاده کنند. برای تمام کلاس توضیح دهید که چه قدر مفید است یک مطلب را برای دیگری شرح بدهند.
4- فعلاً کاری به درس‌های گذشته نداشته باشید! برای دانش آموزانی که از بقیه کلاس عقب مانده‌اند توضیح دهید که فعلاً بیشتر اهمیت دارد دروس جاری را یاد بگیرند تا این که بخواهند یک شبه تمام عقب افتادگی‌های خود را جبران کنند. آن‌ها را ترغیب کنید ضمن این که در مطالب جاری، خود را به سطح بقیه کلاس می‌رسانند دروس دیگر را نیز به آرامی مرور کنند.
5- برای جبران عقب افتادگی راه‌های دیگری در نظر داشته باشید. به خصوص برای قسمت‌های حیاتی درس، برای دانش آموزانی که از دروس کلیدی عقب افتاده‌اند، شیوه‌های جایگزینی در نظر داشته باشید. مثلاً، این بخش‌ها را به بسته‌های آموزشی یا دوسویه ای تبدیل کنید تا دانش آموزان بتوانند در اوقات خویش از آن‌ها استفاده کنند. در ضمن برای کسانی که همان مرتبه اول متوجه این عناوین کلیدی نمی‌شوند، جلسات «تکراری» (به جای جبرانی) تشکیل دهید.
6- کمک کنید ترس به دل دانش آموزان راه نیابد. به دانش آموزانی که از درس عقب مانده‌اند کمک کنید دستپاچه نشوند. در ابتدا ممکن است مشکل به بزرگی یک کوه به نظر آید، اما به محض فراگیری، بلافاصله رفع خواهد شد.
7- به دانش آموزان دلگرمی بدهید که شکست مایه ی پیروزی است. به آن‌ها یادآوری کنید که آن‌ها شکست خورده نیستند، بلکه هنوز در تکلیف مورد نظر به پیروزی نرسیده‌اند.
8- ارزش اشتباه کردن را به آن‌ها بشناسانید. نمونه‌هایی برای دانش آموزان بیاورید که اشتباه کردن و وهله ی اول یکی از طبیعی‌ترین راه‌ها برای یاد گیری توأم با موفقیت است.
9- کمک کنید دانش آموزان راهکار خود را بازنگری کنند. وقتی دانش آموزان در حال آماده شدن برای یک امتحان تجدیدی هستند، آن‌ها را تشویق کنید که نه تنها در مورد قسمت‌هایی که قبلاً برای آن‌ها مشکل آفرین بود تحقیق کنند، بلکه راه‌های آماده شدن برای امتحان و شرکت در آن را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. در واقع، به دانش آموزان سفارش کنید که یک شکست در گذشته می‌تواند امتیاز بزرگش برای موقعیت‌های بعدی باشد.
10- از ادیسون برای آن‌ها صحبت کنید، که یک‌صد مین تلاش او برای روشن کردن یک لامپ برق به بار نشست. او بقیه دفعات را به عنوان «99 راه برای نساختن یک لامپ» رها نمود.
کمک به دانش آموزان در راه یابی به دانشگاه و یافتن شغل
گاهی اوقات چنین تصور می‌شود که «مشاور شغلی» مسؤول کلیه ی پیشرفت‌های آتی دانش آموزان است. البته، در کنار توصیه ای تخصصی، دانش آموزان تا آنجا که ممکن است نیازمند به راهنمایی‌ها و حمایت‌های ما هستند. توصیه‌های زیر ممکن است شما را در حمایت از دانش آموزان کمک کنند.1- کمک کنید دانش آموزان برای خود منابعی تهیه کند. از دانش آموزان بخواهید به عنوان یک تکلیف، درخواستی همراه با «سوابق تحصیل» خود تهیه کنند. نظر خود را در ارتباط با نحوه ای که اساتید راهنمای بخش پذیرش دانشگاه یا کارفرامای مورد نظر ممکن است به آن نگاه کنند، به آن‌ها بدهید.
2- به آن‌ها یاد بدهید که خودشان اوضاع را محک بزنند. به دانش آموزان کمک کنید نقاط قوت تجربیاتشان را شناسایی کنند، چرا که با اشاره صریح نسبت به آن‌ها در هنگام درخواست کار یا ادامه تحصیل بهتر موفق می‌شوند.
3- به دانش آموزان نشان دهید چه چیزی مهم به شمار می‌آید. دانش آموزان را نسبت به آنچه در درخواست آن‌ها جلب نظر خواهد کرد هوشیار کنید. به خصوص هر چیزی که نمایانگر مسؤولیت‌ها، تشریک مساعی‌ها و ابتکار عمل‌ها است.
4- دانش آموزان را با «فن مصاحبه» آشنا سازید. برای آشنا ساختن دانش آموزان به روند مصاحبه، در کلاس برای آن‌ها تمرین عملی بگذارید.
5- به دانش آموزان تمرین دست گرمی بدهید. در صورت امکان، دانش آموزان را به تهیه فیلم ویدیویی از مصاحبات ساختگی وادارید. فراموش نکنید که به تصویر کشاندن یک مصاحبه بر روی نوار ویدیویی، به خودی خود موشکافی را تا حدودی در فرایند مورد نظر پرورش می‌دهد.
6- به دانش آموزان کمک کنید متوجه شوند دنبال چه چیزی می‌گردند. برای این که بتوانید مورد مصاحبه کننده به آن‌ها ایده ای بدهید، مواردی را برای آن‌ها مثال بزنید. به عنوان نمونه، سه مصاحبه شغلی مختلف ویدیویی را برای دانش آموزان نمایش دهید و از آن‌ها بخواهید قابلیت‌ها و نقاط ضعف خاص هر متقاضی را پیدا و بهترین متقاضی را انتخاب کنند.
7- طعم فرصت‌های فراتر را به آن‌ها بچشانید. از ایام بازدید همگانی کالج‌ها یا دانشگاه‌های شهر خود استفاده کنید تا به دانش آموزان بفهمانید ادامه تحصیل در آنجا چه حالی دارد.
8- به دانش آموزان نشان دهید تا کنون چه موفقیت‌هایی صورت گرفته است. دانش آموزان قدیمی را که موفق به یافتن شغل یا ادامه تحصیل شده‌اند به مدرسه دعوت کنید تا تجربیات خود را با دانش آموزان در میان بگذارند.
9- به دانش آموزان کمک کنید ملتفت شوند چه توانایی‌هایی باید داشته باشند. یا دانش آموزان گروه‌هایی تشکیل دهید و از آن‌ها بخواهید یک آگهی استخدام با شرح وظایف مربوط تهیه و سوابق و تجربیات مورد نیاز متقاضیان را مشخص کنند.
10- کار نیکو کردن از پر کردن است. به دانش آموزان یادآوری کنید که بهترین راه برای کسب مهارت در مصاحبه، تمرین و ناامید نشدن از یک مصاحبه بد است آن‌ها را تشویق کنید که از مصاحبه ای ناموفق حتی بیش از مصاحبه‌های موفق تجربه بیاموزند.
منبع: براون، سالی و همکاران، ( 1387)، مهارتهای مهم تعلیم و تعلم، سعید خاکسار، تهران، نشر موزون، چاپ دوم.
