تعریف و تاریخچه‌ای از ورزش کشتی و چگونگی آن

کشتی که زرتشتیان آن را «بندرین» نیز می‌نامند، کمربندی است با 72 نخ که از پشم گوسفند که توسط زن موبدی بافته می‌شود. 72 به شش رشته تقسیم میگردد و هر دسته دوازه نخ دارد که هفتاد و دو اشاره دارد به هفتاد و دو فصل یسنا (یکی از بخشهای اوستا) و دوازده به دوازده ماه سال و ش اشاره دارد به شش گاهنبار (حبشهای دینی سال).

کستی را سه بار برکمر می بستند که یادآور سه اصل زرتشت یعنی گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک بود. کستی بعدها با «شین» تلفظ گردید و تبدیل به کلمه کشتی گردید.

آنچه از شواهد برمیآید کشتی از گذشته های دور با زندگی انسان عجین بوده است. اولین نشانه در کشتی مربوط به کشور پهلوان خیز ایران و یا تمدن سومریان است که حدود 6 هزار سال پیش در قسمت جنوبی بینالنهرین می زیسته‌اند.

در طی سالیان دراز این ورزش در اثر عوامل مختلف اشکال متفاوتی به خود گرفته است. در عصر پارسیان و هخامنشیان فنون کشتی تکامل بیشتری پیدا کرد و پهلوانان در نزد پادشاهان دارای قرب و احترام خاص بودند.

در دوران سلطنت اردشیر دوم، برای نخستین بار جمعی از جوانان دلیر یونانی برای امر سپاهیگری در ارتش ایران اجیر شدند و آنان که تجربه‌هایی در المپیک باستان داشتند، در ایران نیز به انجام مسابقات پرداختند که کشتی گرفتن یکی از آنها بود.

در مصر باستان هم کشتی از احترام خاصی برخوردار بود. قدیمیترین شرح کشتی در مصر مربوط به نقشهایی است که در یک مقبره از سلسله پنجم (2320 تا 2470 قبل از میلاد) با شکلهایی از شش زوج کودک نقاشی شده است که در حال کشتی گرفتن هستند.

قدیمیترین مدرکی که به دست آمده است در سال 1938 به وسیله دکتر اسپیر نماینده دانشگاه پنسیلوانیا و همراهانش بوده که در هنگام کاوش در ویرانههای معبد گیاناجه نزدیک بغداد کشف شده است.

این مدرک شامل دو لوح بود که یکی از سنگ و دارای دو شکل برجسته از انسان در حال مبارزه و دیگری از برنز که صورت دو نفر کشتیگیر را نشان میداد که هر یک کمر دیگری را گرفته است. این آثار متعلق به سومریان است که در حدود شش هزار سال قبل میزیستهاند. کشتی یکی از رشته های ورزشی المپیک باستان در یونان بود و یونانیان به قهرمانان خود احترام فراوانی میگذاشتند.

در قرن های متمادی کشتی پهلوانی در ایران رواج فراوانی داشته است. در شاهنامه فردوسی حماسهسرای بزرگ ایران اشعار فراوانی در این مورد وجود دارد. با پیدایش فرهنگ و تمدن اسلام، فرهنگ پهلوانی، دلیری و سلحشوری نقش بسیاری در این ورزش ایفا نمود. اسلام ارزش ورزش کشتی را در تزکیه نفس و خودسازی خلاصه میکرد که میتوان آن را در زورخانه ها جستجو کرد. 

بدین ترتیب قرنها پهلوانان فراوانی در ایران زمین ظهور کردند، از پوریای ولی تا سیدحسن رزاز و ورزش کشتی با زندگی مردم این سرزمین عجین شده است. 

کشتی امروزه یکی از شایعترین ورزشها در دنیا محسوب میشود زیرا از سنن و آیین ملی نشأت میگیرد. کشتی آماتور (غیرحرفهای) در اولین دوره بازیهای المپیک نوین در آتن به سال 1896 احیا شد.

در آن دوره مسابقه کشتی هیچ محدوده زمانی نداشت و تا هنگامی که برنده مشخص شود، مسابقه ادامه مییافت. برای پیروز شدن هر کشتیگیرمیبایست حریفش را سه با ربه زمین میزد. در اولین دوره المپیک تنها کشتی فرنگی حضور داشت و مسابقات در دسته بیوزن انجام شد.

کشتی فرنگی پس از انقلاب فرانسه توسط فرانسویان در اروپای غربی رواج یافت. مسابقات کشتی آزاد نخستین بار در المپیک 1904 سنت لوئیز به بازیهای المپیک وارد شد.

مسابقات جهانی کشتی فرنگی از دهه 1930 و کشتی آزاد نخستین باردر سال 1951 برگزار شده است. روسیه، ایران، ترکیه، بلغارستان، و ایالات متحده بیش از سایرین در این رشته ورزشی موفق بودهاند.

تاریخچه کشتی در ایران

در دوران صفویه و زندیه، کشتی و ورزش باستانی و پهلوانی رونق بی سابقه ای در ایران یافت به طوری که در هر شهر صدها پهلوان بنام وجود داشته است. در دواران قاجاریه علاقه به این ورزش چنان زیاد شد که در دوران ناصرالدین شاه برای اولین بار شخصی به نام صاحب الدوله مأمور توسعه کار ورزش کشتی شد

و به زودی کشتی چنان رواج پیدا نمود که در تمامی روزهای تعطیل پهلوانان در میادین شهر به کشتی گرفتن میپرداختند. مسابقات کشتی پهوانی برای انتخاب پهلوان پایتخت نیز از همین ایام آغاز شد و بعدها به صورت یک سنت جاری همه ساله درآمد.

برای انتخاب پهلوان پایتخت رسم براین بودکه پهلوانان را در روز مشخصی مصادف با یک روز از عید یا یک روز تعطیل در میدانی جمع میکردند و کشتی گرفتن و اجرای مراسم را برپا مینمودند و سرآمد پهلوانان را به عنوان «پهلوان پایتخت» معرفی مینمودند.

آقا محمد صادق بلورفروش، ابراهیم یزدی معروف به یزدی بزرگ، هلوان اکبر خراسانی، حسین یوزباشی، سیدحسن رزاز، سیداسماعیل کالسکه ساز و ... از کشتیگیران و پهلوانان معروف آن زمان بودند.

از زمان رضا شاه زورخانه با فرهنگ جدید رونق بیشتری گرفت و در کنار زورخانه ها، باشگاهها و ورزشگاه ها هم شکل گرفتند. با تأسیس اداره تربیت بدنی و اجباری شدن ورزش در مدارس و پادگانهای نظامی، جوانان کشتی گیر از زورخانه ها روی به میدانهای ورزش نهادند و با اصول جدید و تحت تعلیم پهلوانان و مربیان قدیم و جدید به تمرین پرداختند.

مسابقات کشتی تا سال 1318 به صورت پهلوانی با رسم و رسوم خاص ایرانی ادامه داشت، اما از این سال به بعد با مطرح شدن مقررات بینالملل، تغییر و تحولاتی در شیوه کشتی گرفتن وطرز لبای پوشیدن کشتیگیران پدیدار گشت.

ورزش کشتی با شرایط و خصوصیات و قوانین خاص هر ناحیه و منطقه از کشور انجام میشده است و قواعد و آداب و رسوم محلی هر منطقه در این رشته ورزشی تأثیر فراوانی داشته است.

در زمان پهلوی اول اداره تربیت بدنی تشکیل شد و با تلاش میرمهدی ورزند، احمد ایزدپناه، امان پادگورنی و … ورزش نوین در مدارس پا گرفت.در اکثر رشته های ورزشی نیز مربیان خارجی امر تعلیم علاقمندان را بر عهده گرفتند.

در این هنگام با گشایش و تأسیس ورزشگاه ها، کلوپ ها، استخرها و باشگاه های ورزشی به سرعت رونق گرفت و ورزش های زورخانه ای و کشتی پهلوانی نیز گام های خود را به سمت عقب سرعت بخشیدند.نخستین انجمن ملی تربیت بدنی به صورت رسمی و قانونی در تاریخ یکشنبه دوم اردیبهشت ماه سال ۱۳۱۳ در منزل حکیم الملک تشکیل شد.

در این جلسه حکیم الملک، علی اصغر حکمت، حسین علاء، امان الله جهانبانی، عیسی صدیق، سلیمان اسدی، ابراهیم شمس آور گرد هم آمدند تا تشکیلات نوین ورزش و تربیت بدنی کشور را پی ریزی کنند.

از مشهورترین کشتی های مناطق ایران میتوان به کشتی های زیر اشاره کرد:

1- کشتی لوچو: از ورزش های محبوب روستاهای مازندران است و چون جایزه کشتی گیران را بر نوک یک چوب در وسط میدان آویزان میکنند به آن لوچو گویند. جایزه؛ قواره پارچه، شال و ترمه و گاهی گاو یا گوسفند است که به همان چوب وسط میدان بسته می‌شود.

2- کشتی با چوخه: این کشتی در سراسر خراسان به ویژه قوچان، فریمان و اسفراین، رواج دارد و در فضای آزاد به اجرا در میآید.

3- کشتی گیله مردی: این کشتی چند صد سال است که در استان گیلان رواج دارد. در این کشتی هر جای بدن حریف با زمین تماس پیدا کند شکست خورده است.

در این کشتی، علاوه بر کشتی گرفتن، ضربات با مشت نیز وجود دارد و کشتی گیران گیله مرد تنها یک شلوار تنگ استفاده می کنند و جایزه آن گاو، گوسفند، پارچه و... است و بعد از افتادن حریف، برنده به طرف تماشاچیان میرود و با پریدن به بالا از تماشاچیان طلب پاداش می کند.

4- کشتی زوران پاتوله در کردستان

5- کشتی لری در لرستان

6- کشتی جنگ (یا زوران) در منطقه الیگودرز

7- کشتی بغل به بغل در قزوین

8 - کشتی آشیرما در آذربایجان شرقی

9- کشتی گرش در مناطق ترکمن نشین

10- کشتی عربی در میان ایلات و عشایر خوزستان

11- کشتی کمربندی در اصفهان

12- کشتی لشکرکشی در یزد

13- کشتی کج گردان در سیستان و بلوچستان به ویژه در روستاهای شهرستان زابل

14- کشتی دسته بغل در استان فارس یه ویژه منطقه ارسنجان

همگی این کشتی های محلی زمینه ساز این ورزش است که در زندگی و سنت های ما ایرانیان به قدری ریشه دوانیده که تبدیل به یک ورزش ملی شده است.

در سال 1317 حمید محمودپور که دارای تحصیلات عالی تربیت بدنی از دانشگاه ترکیه بود به تعلیم کشتی در ایران پرداخت. وی اولین تشک کشتی ازجنس اسفنج را در دانش سرای تربیت بدنی واقع در دروازه دولت تهران پهن نمود و فنون کشتی آزاد و فرنگی را آموزش داد.

در زمان های گذشته تشک کشتی وجود نداشته و به جز گود زورخانه، کشتی روی زمین و خاک نرمی که روی آن میپاشیدند انجام میگرفت. محمودپور قبل از اینکه از تشک کشتی استفاده کند در ورزشگاه امجدیه روی چاله پرش ارتفاع برزنت میانداخت و فنون کشتی کلاسیک را آموزش میداد.

در سال 1318 اولین دوره مسابقات کشتی آزاد قهرمانی کشور در ورزشگاه امجدیه تهران برگزار شد. نخستین باشگاه کشتی، باشگاه سلیمان خان پایین خیابان شاهپور سابق بود. اولین تیم کشتی خارجی، ترکیه بود که در سال 1326 به ایران آمد.

نخستین حضور بین المللی کشتی ایران در المپیک 1948 بود که مرحوم منصور رئیسی به مقام چهارم رسید. با آشنایی بیشتر کشتیگیران با فنون کشتی، افتخارات زیادی نصیب کشتی ایران شد و بسیاری از قهرمانان ایران بر سکوهای جهانی قرار گرفتند.

عبدالله موحد، غلامرضا تختی، ابراهیم جوادی، امامعلی حبیبی، منصور مهدیزاده، محمد ابراهیم سیفپور، رسول خادم و... از قهرمانان بنام جهان کشتی بودندکه افتخارات فراوانی در مسابقات المپیک و جهانی برای ورزش ایران به دست آوردند

آسیب‌های کشتی

کشتی یکی از قدیمی ترین ورزش ها است که تقریبا هر کسی و با هر جثه ای می‌تواند آن را انجام دهد. کشتی ورزشی است که نیاز به قابلیت انعطاف زیاد در تمام مفاصل بدن، قدرت عضلانی زیاد و استقامت فراوان دارد. در کنار این مشخصات جسمی یک ورزشکار کشتی باید از لحاظ روحی هم قوی و با استقامت باشد.

اساس این ورزش در رقابت و مسابقه است و در رقابت های کشتی افراد را بر حسب وزن و در بسیاری موارد برحسب پارامترهای دیگری مانند سن، جنس و درجه تجربه به گروه هایی تقسیم کرده و مسابقات را در درون گروه ها انجام میدهند.

به این ترتیب هر کسی با هر وزن، سن و یا هر درجه از تجربه میتواند به این ورزش بپردازد. گرچه این رویه تا حدودی احتمال بروز آسیب های بدنی در ورزشکار را کاهش می‌دهد با این حال در کشتی هم مانند هر ورزش دیگری احتمال آسیب وجود دارد.

شایعترین آسیب های ورزشی در کشتی موقع زمین خوردن ایجاد می‌شود و شایعترین محل های آسیب در کشتی سر و گردن، شانه و زانو است.
کشیدگی عضلانی در کشتی شایع بوده و میتواند در هر ناحیه ای از بدن ایجاد شود. کشیدگی عضلات کشاله ران، کشیدگی عضلات همسترینگ و عضلات پشت ساق از شایعترین آنها هستند.

کشیدگی های تاندون ها در هر مفصلی امکانپذیر است با این حال بیشتر در مچ دست و مچ پا و بصورت پیچ خوردگی و رگ به رگ شدن این مفاصل دیده می‌شود.

خونمردگی در نقاط مختلف بدن از معمول ترین آسیب های کشتی است که بیشتر به علت ضربه اندام به تشک ایجاد میشود.

عفونت های پوستی در کشتی به نسبت زیاد دیده می‌شود. انتقال عفونت های پوستی از یک ورزشکار به ورزشکار دیگر معمولا به علت تماس پوستی بین آن دو است و شایعترین آنها عفونت های قارچی پوست (بصورت حلقه های قرمز)،جوش و تاول های چرکی پوستی و تبخال است.

برای پیشگیری از این عفونت های توصیه می شود قبل و بعد از هر کشتی استحمام انجام شود، در هر جلسه کشتی لباسی که تازه شسته و تمیز شده استفاده گردد و بعد از هر تمرین، تشک کشتی با محلول ضد عفونی تمیز گردد. در صورت بروز عفونت پوستی فرد ورزشکار باید به توسط پزشک درمان شده و در دوره درمان از تماس پوستی با دیگران بپرهیزد.

منظور از زمان آسیب یا Injury time چیست؟

ـ در جریان مسابقه به هر کشتی گیر صدمه دیده حداکثر ۲ دقیقه وقت درمان داده می شود تا به رقابت بازگردد( و گرنه نتیجه به سود حریف اعلام خواهد شد، مگر اینکه آسیب در اثر مانور غیر قانونی حریف باشد).

این زمان حالات خونریزی دهنده را شامل نمی شود ( مثلا برایخونریزی از بینی ) ، ولی میزان وقتهایی که برای مقابله و درمان خونریزی گرفته خواهد شد بر عهده داری مسابقه است. اگر خونریزی بیش از ۵ دقیقه طول بکشد.

داور می تواند بازی را خاتمه یافته اعلام کند. پس تصمیم سریع و صحیح در مرود توانایی ادامه کشتی توسط کشتی گیر برعهده پزشک تیم است

از سال ۱۹۹۲ به بعد تصویب شد که استفاده از داروهای بی خطر در طی این زمان مجاز باشد: البته گلوکز خوراکی و یا مواد استنشاقی برای آسمی ها هم از جمله استثناء ها هستند.

داروهای غیر مجاز ، در این شرایط غیر مجازند و استفاده از هر گونه دارویی در جهت کاستن از شدت درد( مثلا بی حس کنده های موضعی ممنوع است.

منبع: بخش ورزشی موسسه راسخون