نویسنده: محمد دشتی
انسان به امید زنده است، و از نظر قرآن کریم، و نهج البلاغه و علوم روانشناسی، انسان موجودی است آینده نگر، که چشم به افق های بیکرانه ی فردا و فرداهای دور دوخته است، و انواع مشکلات و رنج ها و دردها را به امید آینده تحمّل می نماید و با روح امیدواری، و آینده گرائی، به استقبال سختی ها می رود.
اگر روزی، امید خود را از دست بدهد، و روح امیدواری او ضربه بپذیرد، و روزنه های امید در جانش بسته شود، دوام نمی آورد، در جا می زند، خودکشی می کند، به پوچگرائی و بینش های دروغین و انحرافی کشانده خواهد شد.
در اینجا باید پیرامون «آینده ی بشریّت» به بحث و بررسی پرداخت که آیا بشر آینده ای هم دارد؟ یا دچار نوعی ذهنیّت شده و از آینده و فرداهای روشن خبری نیست؟
منکران و ناباوران وجود آینده
انسانها نسبت به آینده موضع گیری های متفاوتی دارند.گروهی منکر آینده و آینده گرائی می باشند.
می گویند، آینده ای که نیامده، و برای ما در پرده ی ابهام وجود دارد، قابل ارزیابی نیست، پس هم اکنون را باید دریافت.
این گروه باز هم به چند دسته تقسیم می شوند.
برخی نسبت به آینده ساکت بوده و اظهارنظری ندارند. و می گویند شاید آینده ی درخشانی باشد، و یا هرگز تحقّق نپذیرد.
و بعضی نسبت به آینده موضع گیرهایی منفی دارند، و می گویند:
آینده ای وجود ندارد.
و طرفداران آینده ی بشریّت، و آینده ی جهان و انسان را به تفکّر (ایده آلیستی) و ذهن گرائی متهم می کنند.
منکران آینده، گرچه به ظاهر با آینده گرائی مخالفند، و نغمه جدائی سر می دهند اما با یک نگرش واقع بینانه در زندگی فردی و اجتماعی آنان، با این حقیقت آشنا می گردیم که جسم و جانشان، و همه تحوّلاتِ زندگیِ فردی و اجتماعی آنها را، امید به آینده پر کرده است.
و با روح امیدواری زنده اند.
و با امید به زندگی و تلاش شبانه روزی تن در می دهند.
اگر نسبت به فردا و فرداها، خبر خوشحال کننده ای بشنوند. مسرور می گردند، و در برابر اخبار نگران کننده ناراحت می شوند.
این گروه چون نسبت به آینده سکوت کرده، و یا سخنان انکار آمیز مطرح می نمایند، از روح مضطربی برخوردارند، گاهی فرضیه ی دروغینی می تواند آنان را بلغزاند، و همه روزنه های کار و تلاش را در وجودشان ریشه کن سازد.
در چند سال قبل که یکی از دانشمندان رشته (میتورولوژی) فضاشناسی، در محاسبات خود دچار اشتباه گردید، و اعلان نمود:
در فلان ساعت و دقیقه، ستاره ای دنباله دار با زمین برخورد می نماید و کره ی زمین را نابود می سازد، موجی از وحشت و اضطراب در دلهای منکران آینده، یا آنها که نسبت به آینده خوشبین نبودند را فراگرفت.
بعضی خودکشی کردند.
برخی دچار بیماری شدید روحی شدند
گروهی با دلهره و اضطراب با محافل علمی و فضائی تماس می گرفتند بحث می کردند.
و دسته ای سوار بر هواپیماهای دور پرواز شدند که لحظه نابودی، زمین را در فضا نظاره گر باشند.
در صورتی که این خبر در محافل طرفداران آینده، کوچکترین اثر سوئی نگذاشت، چون انسان منتظر با روح امیدواری، دچار دلهره و اضطراب نمی شود.
و سرانجام همه شنیدیم و شنیدند که محاسبه دانشمند یاد شده اشتباه بود، و آنگاه که مورد بازجویی و بازپرسی شدید قرار گرفت با محاسبات دقیق تر عذرخواهی کرد و اعلام نمود:
(من یک صفر را در محاسبات ریاضی اشتباه کردم).
این خبر نادرست و محاسبه ی غلط در غرب وحشت آفرید، و آمار خودکشی ها را بالا برد، و بیماریهای روانی و روحی را افزایش داد، اما در شرق در میان منتظران حضرت مهدی (عج) و آینده گرایان بیدار، هیچگونه اثر نادرستی نداشت، و نمی توانست داشته باشد، که پس از شنیدن آن، با کمال آرامش و اطمینان گفتند:
دانشمند نامبرده اشتباه کرده است زیرا به ما وعده دادند:
آینده روشن است.
آینده با ظهور حضرت یار است.
آینده با حکومت عدل است.
و وعده ی خدا خلل ناپذیر و حق است
و این آیه را با ایمان و اخلاص زمزمه می کردند که:
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لاَ یَسْتَخِفَّنَّکَ الَّذِینَ لاَ یُوقِنُونَ. (1)
[ای پیامبر]: یقیناً وعده ی خدا حق است و انجام شدنی، و آنان که یقین ندارند نمی توانند تو را کوچک شمارند.
پس علل انحراف و ناباوری منکران را باید در تفکر مادی جستجو نمود زیرا معتقدند که:
الف: انسان و جهان تصادفی پدید آمده اند.
ب: طرح و برنامه ای در نظام آفرینش وجود ندارد.
ج: سازنده و طرّاحی نیست.
پس هر لحظه امکان فرو ریختن نظم عمومی و وحدت و هماهنگی سیستماتیک نظام، وجود دارد چون از تصادف کُور و کَر انتظار نظم و تداوم عدل باطل است، و نظام آفرینشِ تصادفی را اعتباری نیست، و کسی نمی داند آینده چیست؟ و چه خواهد شد؟
مبانی اعتقادی طرفداران آینده
طرفداران آینده بشریّت فراوانندهمه ی مکاتب و مذاهب آسمانی، نسبت به آینده موضع مثبت دارند، و آینده را باور کرده اند و می گویند:
* آینده روشن است.
* حرکت زاست.
* تکاملی است.
* و انسانها همه به سوی آینده ای مثبت در حرکتند.
و چون از نظر روانشناسی انسان موجودی است آینده گرا، پس باید آینده ای وجود داشته باشد
از این رو، روح امیدواری، و آینده نگری و خوشبینی طرفداران مذاهب و ادیان را باید در جاذبه های فطری و مباحث روانشناسی و باورهای دینی، و معتقدات فلسفی آنها، و نوع جهان بینی شان جستجو نمود که در همه مذاهب، و مکتب اسلام، مشترک است زیرا در تفکر مذهبی:
1- جهان و انسان با قدرت و طرّاحی خداوند بزرگ پدید آمده اند.
2- سراسر نظام هستی با نظم و عدل و هماهنگی اداره می شود.
3- خدای عالم و حکیم چیزی را عَبَث و بیهوده نیافرید.
4- تمام موجودات بسوی اهداف تکاملی هدایت شده و در حرکتند.
5- در نظام علّت و معلول، پیدایش تصادفی، مردود و هر پدیده ای به سوی آینده ای روشن به پیش می رود.
اگر اهداف تکاملی، و آینده ی روشن را در نظام آفرینش نادیده بگیریم، دیگر خلقت و آفرینش، قابل تفسیر و ارزیابی نخواهد بود، در تمام مذاهب و أدیان، بحث «مبدأ و معاد» یکی از مباحث کلیدی است که با دهها دلیل و برهان به إثبات می رسد و روشن می گردد که:
* از کجا آمده ایم.
* و به کجا خواهیم رفت.
هدفداری انسان، و پدیده های حیاتی و نظام آفرینش، یکی دیگر از مبانی اعتقادی مذاهب و أدیان آسمانی است، که انسان را از هرگونه «پوچی» و «بی هدفی» نجات می بخشد.
و انسان ارزش و معنی پیدا می کند
و آینده ی انسان و جهان با تمام شرائط و ویژگی های آن در کتب آسمانی بگونه ای روشن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
از روزی که حضرت آدم علیه السلام و حوّا با نظارت و آموزش های لازم حضرت جبرئیل علیهاالسلام، و هزاران فرشته که همراه آدم به زمین هبوط کرده اند. و زندگی در زمین را آغاز نمودند، آینده ی انسان و جهان برای آدم تشریح گردید.
کعبه و مراسم آن.
نقش قبله در وحدت بندگان خدا.
آینده ی کعبه و سرنوشت فرزندان آدم علیه السلام.
تداوم اعزام پیامبران از آدم علیه السلام تا خاتم صلی الله علیه و آله و سلم.
و سپس تداوم رهبری و راهنمائی انسان به وسیله امام معصوم علیهم السلام همه و همه برای آدم علیه السلام مطرح گردید.
و با آموزش جبرئیل، آدم علیه السلام با نام های مقدّس حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم و امام علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهم السلام آشنا شد
و با این نامها خدا را سوگند می داد، و پوزش می طلبید
و آغاز و انجام آفرینش را تفسیر می فرمود.
در حادثه ی عظیم طوفان نوح، نیز (که هم اکنون در حفّاریها و کانی شناسی، آثاری بدست آمد) نامهای مقدّس یاد شده را بر بدنه ی کشتی می نویسد، و به او یادآوری می کنند که حضرت خاتم الانبیاء سلسله پیامبران را به پایان می برد، و بشریت را به کمال واقعی می رساند.
در تعالیم تورات و انجیل به اعزام پیامبران الهی در گذشته و آینده اشاره می گردد، و ویژگی های روحی و جسمی پیامبران اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و امامان راستین شیعه بگونه ای روشن بیان می شود که یهودیان و مسیحیان و دانشمندان آنها در انتظار ظهور اسلام و پیامبر آخرالزّمان لحظه شماری می کردند
و از مصر و لبنان و روم دست کشیدند و به صورت هجرت و مهاجرت به مکه و مدینه روی آوردند، و پس از مشاهده آثار و نشانه های رسالت، اسلام آوردند که قرآن در این رابطه می فرماید:
الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَعْرِفُونَهُ کَمَا یَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ (2)
ملّتهای یهود و نصاری که به آنان کتاب آسمانی دادیم پیامبر اسلام را چونان فرزندان خود می شناسند.
در برخی از نسخه های تورات و انجیل، زیر نام مقدس پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نقطه قرمز رنگی می گذاشتند، تا پیروزی اسلام را بر همه ی اقوام و ادیان و ملل دنیا بشناسانند.
با آموزش جبرئیل علیه السلام و ملائکه آسمانی، پیامبران گذشته با سلسله انبیاء در آینده آشنا می گردیدند و امت خود را بشارت می دادند که در انتظار بعثت و ظهور پیامبران الهی باشند. که عیسی علیه السلام نسبت به ظهور پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَأْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ (3)
شما مسیحیان را به پیامبری که پس از من ظهور می کند و اسم او احمد است بشارت می دهم.
همه پیامبران الهی در تعالیم مذهبی خود اعلام می فرمودند که:
آینده ای داریم، و فردا و فرداهای روشنی در انتظار ماست.
همه باید در انتظار أمن و امان، و صلح و عدالت اجتماعی باشیم و خود نیز در تحقّق آن بکوشیم.
در بررسی تعالیم آسمانی پیامبران حتی یک مورد نیز بچشم نمی خورد که پیامبری از آینده نگوید و هدفداری و کمال انسان را در آینده بررسی نفرماید.
در کتب آسمانی گذشته، در تورات و انجیل، نام امام علی علیه السلام و سائر امامان راستین، با لغتِ عبرانی معرّفی شد که راهبان و روحانیّون یهود و مسیحی، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امام علی علیه السلام و امام حسن و حسین علیهم السلام را حتّی در دوران کودکی می شناختند و به ابوطالب سفارش می کردند که:
مواظب رسول خدا باشد زیرا دشمنان فراوانی خواهد داشت.
و قنداقه حسین علیه السلام را آن دانشمند یهودی از دست اُم ایمن گرفته بوسه باران می کند. و از آینده ی او سخن به میان می آورد.
می بینیم که در تفکّر توحیدی مذاهب، و در تعالیم سلسله پیامبران الهی از آدم علیه السلام تا خاتم صلی الله علیه و آله و سلم.
آینده روشن است.
خدا در نظام هستی طرح و برنامه دارد.
پیامبران را با اهداف روشن و طرح و برنامه ی دقیقی اعزام می فرماید.
و امامان و جانشینان پیامبران را با طرح و برنامه حساب شده ای معرّفی می کند.
و آینده ی انسان و جهان را به آموزش و بررسی (در کتب آسمانی) می گذارد.
و همه را به اهداف تکاملی و آینده نگری و خودسازی دعوت می فرماید. (4)
آینده سازان در تعالیم اسلام
در قرآن کریم در آیات فراوانی از آینده ی انسان بحث می شود، و از آینده ی دردناک ستمگران، سخن ها می گویداز آینده شوم و زشت دو ابر قدرت سلطه گر روم و ایران در آن روزگاران خبر می دهد که:
غُلِبَتِ الرُّومُ فِی أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ.
رومیان شکست خوردند در نزدیکی سرزمینشان و آنها بزودی پیروز خواهند شد. (5)
و قانونمندی نظام این پیام را دارد که:
در این قانونمندی حق پیروز می شود.
و باطل همواره نابود شدنی است.
سپس تفسیرها و تحلیل های دقیق و روشن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم را در کنار آیات قرآن می نگریم که همه ی تحوّلات آینده ی انسان و جهان را یادآوری کرده اند
که مجموعه ی اخبار غیبی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم هم در کتاب مستقلّی جمع آوری گردید، و هم در صحیفه ی حضرت زهرا علیهاالسلام گرد آمده است و در اختیار امامان معصوم علیهم السلام قرار گرفت. (6)
پس از رسول گرامی اسلام، وقتی امام علی علیه السلام قرآن را جمع آوری می فرماید و تذکّرات ضروری و نکات تفسیری را در کنار آیات قرآن می نگارد، به او گفتند
ما احتیاجی به قرآن شما نداریم
زیرا اگر آینده ی روشن را باور می داشتند، و رهنمودهای رسول خدا را می پذیرفتند، و هزاران حدیث و روایت مربوط به آینده ی اسلام و رهبری مسلمین را انکار نمی کردند، سقیفه تشکیل نمی دادند، و مردم را به انحراف نمی کشاندند، و با غصب خلافت، امّت اسلامی را در یک سیر ارتجاعی به سقوط و شکست نمی رساندند.
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، آینده و تحولاّت زشت و زیبای آن را برای امام علی علیه السلام و امامان راستین تبیین فرمود، و وظیفه ی هر امامی را به امر خدا با طرح و برنامه ریزی دقیقی مشخص کرد که چگونه و با کدام روش هائی اسلام و قرآن را پاسداری نمایند که:
تعداد امامان معصوم علیهم السلام و نام زیبایشان
و ویژگیهای روحی و جسمی آن بزرگ پاکان را مطرح فرمود.
و تحولات سیاسی آینده را به بررسی گذاشت.
آینده تلخ و شیرین اسلام را بیان کرد.
و آینده سازان را معرّفی فرمود
علل انزوای اسلام و سیر ارتجاعی امّت اسلامی را تذکّر داد.
و راه ههای تقویت دین را شناساند.
و خبر داد که
شیعیان علی علیه السلام با ویژگی های عقیدتی تشیّع، آینده سازان فردای روشن خواهند بود.
و زمینه سازان حکومت جهانی حضرت مهدی علیه السلام می باشند.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره ی روم آیه 60
2. سوره ی بقره 146 و انعام 20
3. سوره صف آیه 6
4. برای اطلاع بیشتر به کتاب، سیر تکاملی ادیان نوشته مؤلف مراجعه شود.
5. سوره ی روم آیه 2.
6. به کتاب فرهنگ سخنان حضرت فاطمه علیهاالسلام حرف صاد «صحیفه فاطمه علیهاالسلام» مراجعه کنید.
/ج
