شهر ایکاری

کتاب سفر به ایکاری چهره واقعی آرمانشهر اتین کابه را با رویکردی کاملاً سیاسی و نگرشی سوسیالیستی به تصویر می کشد. این اثر که در قالب رمان شکل گرفته است و تاریخچه ای مخلوط از نمایشنامه هاملت و تاریخ معاصر فرانسه و انگلستان می باشد تصویری از یک جامعه پاک انسانی بدون انواع رذایل اخلاقی، همچون حرص، جاه طلبی، درگیری، حسادت تبهکاری و... به آرزومندان مدینه پاک عرضه می دارد.
طراح آرمانشهر در پیشگفتار کتاب خود ناصحیح بودن سازمان جامعه بشری را موجب بدبختی، جنگ و جنایت بشر دانسته و یادآور می شود اگر اصل همیاری مادی و معنوی در تشکیلات جامعه و دموکراسی اعمال شود، همه مردم زندگی خوبی را تجربه خواهند نمود و رذایلی چون حرص، جاه طلبی، رقابت، کشمکش، تبهکاری و... از جامعه بشری رخت بر خواهد بست و برابری که آرمان همه فلاسفه و پیامبران و طرفداران اصلاح دینی بوده است در جوامع محقّق خواهد شد.
در این آرمانشهر همچون بسیاری از آرمانشهرهای دیگر، اصل بر برابری است تا جایی که آزادی و هویت شخصی تحت الشعاع این اصل قرار گیرد. حتی لباس اهالی مدینه نیز که امری شخصی تلقی می شود، متحد الشکل است؛ همه ساکنان از پوشش واحد و یکسانی برخوردارند.
داستان از اینجا شروع می شود که لردی از کشور انگلستان به نام ویلیام کارسیدال طی شش ساعت دریانوردی به سرزمین خیالی ایکاری سفر می کند و طی اقامتش در این کشور با نظام اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن آشنا و به لحاظ عاری بودن از هرگونه عیب و نقصی عاشق و دلباخته آن می شود.
اتین کابه در تدوین این اثر، بدون هیچ یادی، از افکار و نوشته های متفکرانی چون؛ افلاطون و تامس مور و کامپانلا و هرینگتون (1) و مورللی (2) و روسو و مابلی (3) و بابوف (4) الهام گرفته و از آنها بهره مند بوده است.(5) در واقع طراحی آرمانشهر اتین کابه بر تجربه گذشتگان استوار است. هر صحنه ای که طراح در قالب رمان به تصویر می کشد اثری از سایر آرمانشهرها دیده می شود، بدون اینکه آشکارا یادی از آن کرده باشد.
سفر به ایکاری در نوع نگرش از سبک سر والتر اسکات نویسنده انگلیسی پیروی نموده و به لحاظ محتوا رویکردی قابل توجه به وسائل ماشینی به منظور تحقّق مدینه ای عاری از مشکلات اجتماعی دارد.
اتین کابه در جای جای کتاب زبان به ستایش آرمانشهر خود گشوده و طرح ایکاری را زیباترین و حتی برتر از طرح هایی می داند که در مراکز دانشگاهی به مسابقه گذاشته می شود. طراح این آرمانشهر آن چنان صنعت و هنر ایکاری را می ستاید و آن را پیشرفته جلوه می دهد که انگلستان و فرانسه نیز به گردش نمی رسند.
به زعم کابه مردم ایکاری خوشبخت ترین افراد روی زمین به شمار می روند، و زندگی آنها از اعیان نیز مرفه تر است! حتی باغ های ملی آن صد بار زیباتر و بهتر از باغ های اشرافی است که با دیوارها یا نرده های بلند یا با پرچین ها بسته شده اند.(6)
اتین کابه در این کتاب با استفاده از آثار دیگران به تفصیل به آنچه فصل های یک آرمانشهر را تشکیل می دهد، پرداخته است؛ از جغرافیای آرمانشهر گرفته تا مسائلی همچون: پول، طلا، نقره، ارث، نحوه پوشش، استعمال عطر، مالکیت خصوصی، برابری زن و مرد، وضعیت تحصیل و بازی کودکان، وضعیت اشتغال جوانان، انضباط اجتماعی، نظافت شهری، حمل و نقل عمومی، ابنیه، گردشگاه ها، پارک ها و باغ های ملی، وضعیت مطبوعات، نور خیابانها، شکل خانه ها و ده ها مسئله ریز و درشت دیگر از مواردی است که در سفر به ایکاری مورد بحث و یا اشاره قرار می گیرد.
به طور کلی ویژگی های شهر ایکاری را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:« حذف مالکیت خصوصی، تربیت عمومی کودکان، توزیع ثروت در موارد مورد نیاز افراد به وسیله دولت، دموکراتیک شدن هنر، حکومت مردمی، کم شدن شمار و دقیق شدن محتوای قوانین که صرفاً نقش مدیریت مادی جامعه را دارند، شفافیت کامل اطلاعات، دادگاه های عمومی، برابری کامل و مطلق دو جنس.»(7)
آرمانشهر اتین کابه کشور ایکاری و مرکز آن ایکارا نامیده می شود. ایکاری یا به زبان اصلی یونانی آن «ایکاریا» نام یکی از جزایر کوچک دریای اژه است.
کشور ایکاری از جنوب و از شمال به رشته کوه و از مشرق به شط و از مغرب به دریا محدود می شود. این کشور به صد شهرستان تقسیم شده و همه ی این شهرها از نظر وسعت خاک و جمعیت تقریباً با هم مساوی هستند.
شهر ایکارا تقریباً دایره ای شکل است و رودخانه ای باشکوه آن را به دو بخش مساوی تقسیم می کند. در هر طرف رودخانه بارانداز وسیعی است که در حواشی آن ساختمان های عمومی سربرافراشته اند. خیابان ها همه مستقیم و پهن دیده می شوند.
ایکارا دارای شصت محله است که از لحاظ جمعیت از نسبت مساوی برخوردار است.«هر محله ای به نام یکی از شصت شهر بزرگ و مهم دنیای قدیم و جدید نامیده شده و در معماری ساختمان های بزرگ و خانه های آن از سبک معماری یکی از آن شصت ملت بزرگ تقلید به عمل آمده است.»
محلات پکن و اورشلیم و قسطنطنیه همچون محلات روم و پاریس و لندن مشاهده می شود، به قسمی که ایکارا در واقع خلاصه ای از تمام کره خاکی است.(8)هر محله از کوچه های متعدد تشکیل یافته است و در هر کوچه با نظمی خاص شانزده خانه چهار طبقه، زیبا و یکدست و متحد الشکل با اسباب و اثاثیه یک شکل ساخته شده است.
در طبقه اول تالار بزرگی است که در آن سازهای مختلف موسیقی قرار دارد. اتاق های دیگر آن طبقه و اتاق های دیگر یا اتاق خوابند و یا به همه ی نیازهای دیگر افراد خانواده اختصاص داده شده اند. همه پنجره ها از داخل باز می شوند و در جلو همه ی آنها ایوان یا بالکن وجود دارد.»(9)
تنها چیزی که در حوزه انتخاب ساکنان خانه قرار می گیرد، نوع کاغذ دیواری است. آنان بر حسب ذوق و سلیقه خود می توانند کاغذ دیواری اتاق ها را انتخاب کنند، ولی سایر موارد اعم از شکل و اندازه خانه و اتاق ها همان چیزی است که به طور یکدست از سوی دولت تعیین می گردد.
همه اراضی به جامعه تعلق دارد. بنابراین دیوار و حصاری در میان نیست. دعوا و مرافعه ای بر سر نظارت زمین نمی شود. همه با آرامش و بدون هیچ گونه حس تملکی به کار در اراضی مشغولند.
در جامعه ایکاری همچون آرمانشهر توماس مور همه در اموال و حقوق و تکالیف و بهره وری ها و وظایف با هم شریکند؛ نه دارایی وجود دارد و نه پول و نه فروش و نه خرید. همه در همه چیز با هم برابرند، مگر در مواردی که برابری مطلقاً غیر ممکن باشد. همه به یک اندازه برای جمهوری کار می کنند. جمهوری کلیه امکانات و نیازمندی های شهروندان را برآورده و به طور مساوی میان آنها تقسیم می کند.(10) سیاست کار با حداکثر توان و تأمین مایحتاج به اندازه نیاز توسط مردم اعمال می شود. مزد کار با جنس داده می شود.

پی نوشت ها :

1-Harrington
2-Morelly
3-Mably
4-Babeuf
5-تاریخ سوسیالیسم ها، ص 283.
6-کابه، اتین، سفر به آرمانشهر (ایکاری)، مترجم محمد قاضی، ص 54، انتشارات تهران، 1372.
7-انسان شناسی شهری، صص 165-166.
8-سفر به آرمانشهر (ایکاری)، ص 52.
9-همان، ص 118.
10-همان، ص 170.

منبع مقاله :
راسخی لنگرودی، احمد؛ (1390)، افق های ناکجاآباد، (سیری انتقادی در مدینه های فاضله)، تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ اول