پرسشی از محضر علامه مصباح یزدی
پرسش:
قدرت و اقتدار حکومت از چه عواملی ناشی می شود؟پاسخ:
وظیفه اصلی مجریان هر نظام اجرای قانون است که دو ویژگی را می طلبد اول: شناخت قانون، دوم: قدرت و توانایی اجرای آن. اما اینکه قدرت چیست باید گفت که در حکومتهای ساده و جوامع ابتدایی عمدتاً قدرت شامل قدرت فیزیکی و بدنی بوده و شخص حاکم به صرف داشتن قدرت فیزیکی توانایی اجرای قوانین و جلوگیری از تخلّفات و تنبیه متخلّف را داشته است اما پس از آنکه شرایط اجتماعی بشر پیچیده تر شد و رشد و تکامل اجتماعی بیشتر فراهم گشت و حکومتها هم از حالت ساده به شکل پیچیده تری تغییر شکل داد قدرت بدنی شخصی هم جای خود را به قدرت ارگان بخشید به این معنی که یک حکومت باید ارگانی مثل لشکر و نیروی نظامی قوی ایجاد کند که متشکل از مردان قوی باشند تا ضامن اجرای قوانین باشد.با پیشرفت علم قدرت از حالت فیزیکی به حالت علمی - صنعتی تبدیل شد یعنی یک حکومت قدرتمند حکومتی است که دارای قدرت علمی - صنعتی باشد تا با استفاده از توان فیزیکی و صنعتی و تکنولوژیکی و بخصوص نظامی خود بتواند جلوی تخلفات را بگیرد و اگر کسانی شورش کردند و قصد دست اندازی به اموال مردم و به خطر انداختن جان آنها، و یا قصد از بین بردن حکومت را داشتند جلوی آنها را بگیرد.
اما در جوامع و حکومتهای پیشرفته فعلی قدرت و اقتدار حکومت منحصر به این موارد نیست بلکه در کنار این موارد و در درجه اول، قدرت حکومت ناشی از نفوذ اجتماعی و مقبولیت مردمی آن است زیرا امروزه همه خواسته ها و برنامه ها را نمی توان با زور و قوه قهریه بر جامعه تحمیل کرد و اصل این است که مردم با رضایت و رغبت مقرّرات را بپذیرند و به اجرای آن گردن نهند. پس متصدی اجرای این قوانین که در رأس این امور قرار دارد باید مورد پذیرش مردم باشد وگرنه در دراز مدّت تنها با استفاده از زور و قدرت فیزیکی کاری از پیش نمی رود. پس مجری برای جلوگیری از بروز اختلال در امر مدیریت و از بین رفتن و تقویت مصالح اجتماعی باید دارای اقتدار و مقبولیت اجتماعی نیز باشد که در فلسفه سیاست به صورتهای مختلفی مطرح می شود و معمولاً به مشروعیت اجتماعی و مقبولیّت عمومی معروف است. برای دست یافتن به حفظ چنین قدرتی باید روش صحیحی را برای اجرای قانون در پیش بگیرد تا مردم اعتبار قانونی برایش قائل باشند.
پس سه نوع اقتدار داریم. اوّل و دوّم در همه جوامع شناخته شده است که البته در نحوه ی اعمال آن اختلافهایی در مکاتب مختلف و انواع حکومتها وجود دارد اما آنچه بیشتر برای ما اهمیت دارد نوع سوم اقتدار است که مورد اهتمام اسلام و پیشوایان اسلامی نیز هست.
منبع مقاله :
مصباح یزدی، محمد تقی؛ (1391)، پاسخ استاد به جوانان پرسشگر، قم: انتشارات مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سرّه)، چاپ اول
